VERSLAVING EN EETPROBLEMEN: EEN VROUWENZAAK? Wendy Donders

Transcriptie

1

2 VERSLAVING EN EETPROBLEMEN: EEN VROUWENZAAK? Wendy Donders Lic. Klinische Psychologie & Gedragstherapeut Alexianen Zorggroep Tienen Afdeling Ter Dennen Groep B Vrouwen met afhankelijkheidsproblemen 16 september 2014

3 Afdeling Ter Dennen o.l.v. Dr. H. Peuskens

4 Groep B Uitsluitend vrouwen (max. 14) Afhankelijkheidsproblemen: alcohol, medicatie, drugs Opnameduur: 6 à 8 weken Open therapieprogramma (cyclisch programma van 6 weken) Groepstherapeutisch programma Zowel leefgroepwerking als therapieprogramma gescheiden van mannen

5 Verslaving en eetproblemen: alertheid geboden? PROBLEEM? Miskenning van eetproblemen, alsook onderschatting van de ernst ervan REDENEN? Clinici focussen zich op eigen domein van specialisatie Patiënten schuiven één van beide problemen naar voor richten zich tot een gespecialiseerde setting zien probleem van beide problemen niet in, noch de samenhang zijn (nog) niet bereid/gemotiveerd om beide problemen aan te pakken NADELEN? Ernstige gezondheidsrisico s Verschuivingen verlengen herstelproces

6 Uit de praktijk gegrepen WAT HOREN/ZIEN WIJ? Gebruik en eetproblemen werken elkaar in de hand: Bij restrictief eten groter effect van alcohol (kwetsbaarder voor verslaving) Na gastric bypass groter effect van alcohol (kwetsbaarder voor verslaving) Na gastric bypass ook bypass wat betreft coping: van eten naar drinken Van emo drinken naar emo eten : nuchter bijkomen Geconditioneerde gewoonte van het innemen Alcohol drinken om te kunnen braken, al dan niet na een eetbui Gebruik van cocaïne of amfetamine om eetlust te onderdrukken heropflakkering lichaamsontevredenheid en eetproblemen bij gewichtstoename na gebruiksstop Verlies aan zelfzorg bij alcoholgebruik, ook op vlak van eten CAVE secundaire ziektewinst gewichtsverlies idem Voedselinname bewust beperken om calorie intake door alcohol te compenseren

7 WAT HOREN WE (nog) NIET? Thema eten, gewicht en lichaamswaardering is duidelijk prominenter aanwezig in de behandelgroep voor vrouwen! Bij de verslaafde mannen staat dit minder op de voorgrond. VERSLAVING en EETPROBLEMEN: een VROUWENZAAK? Bedenking: Misschien hebben de verslaafde mannen tot op zekere hoogte dezelfde problemen als de verslaafde vrouwen (vb. verschuiving naar eten), maar ERVAREN en/of RAPPORTEREN zij het spontaan minder als een probleem (bij vrouwen pre occupatie met gewicht en lichaamsontevredenheid hoger dan bij mannen)?

8 Cijfers uit de literatuur Co morbiditeit verslaving/eetproblemen relatief weinig bekend & weinig onderzocht Geen dubbeldiagnoses Geen integratieve behandelingen Co morbiditeit: Meta analyse van 41 studies met betrekking tot comorbiditeit verslaving eetproblemen bij vrouwen (Gadalla & Piran, 2007): All but four studies reported positive associations between the two disorders and the magnitude of the relationship varies greatly across studies. Our results suggest significant co occurence rates ranging between small and medium size for all patterns of eating disorders except AN. Gadalla (2011): This comorbidity was observed for both genders and is highest with binge eating and bulimic behavior.

9 Modellen en verklaringen The Addictive Personality Hypothesis Eetstoornis als verslaving: Verslaafd aan vermageren? Verslaafd aan eten! Op basis van de klinische gelijkenissen tussen verslaving en eetstoornissen, vnl. BN en binge eating (onbedwingbare drang, doorgaan ondanks kennis van gevaren voor gezondheid, gespannen en prikkelbaar bij onmogelijkheid tot eetbui craving, eetbui met kalmerend effect en kater, uitgelokt door geconditioneerde prikkels) Transdiagnostisch aspect: gedeelde persoonlijkheidstrekken, vb. Impulsiviteit, BIS BAS/EC (Prof. L. Claes, Dr. E. Santens) I have the disease of MORE: I just want more, no matter what it is. (BN alcohol)

10 Ter info Depressie Hoge BIS Lage BIS Vrouwen Hoge BAS Mannen ADHD AN, BN, binge purge Verslaving, high affectivity profiel Verslaving, ontremd profiel (reward craving) AN, restrictief Lage BAS

11 The Developmental Hypothesis Dysregulatie tijdens de adolescentie als gemeenschappelijke factor Some adolescents may engage in experimenting in drugs as well as disordered eating behavior to conform social and culture pressures. (Wolfe & Maisto, 2000) The Family History Hypothesis Genetische factoren? Zeer wisselende evidentie (tweelingonderzoek, familie onderzoeken) The Negative Affective Hypothesis Eten en drinken als coping bij negatief affect (zelfmedicatie)?

12 The Food Deprivation Hypothesis Stewart et al. (2000): Restrictief eten (eventueel restrictief drinken?) leidt tot disinhibitie, met eating & drinking binges Young women high in dietary restraint do not drink more often than others, but wen they do drink, they drink significantly more alcohol. Kleiner et al. (2004): Obese vrouwen gebruikten minder alcohol dan vrouwen in de totale populatie Toename van BMI leidde tot verlaging van alcoholconsumptie Bij gesuperviseerde abstinentie steeg BMI Overeating may compete with alcohol for brain reward sites and result in reduced alcohol intake and dependence rates and alcohol may replace existing food reward pathways. Bronnen: Gadalla (2011): Gender aspects in the Comorbidity of Eating Disorders and Alcohol Use Disorders Stewart, Angelopoulos, Baker & Boland (2000): Relations between dietary restraint and patterns of alcohol use in young adult women

13 Exploratief onderzoek TOPIC OF INTEREST Topic of interest: Sluit het klinisch profiel, zoals gemeten met de SCL 90 en de UCL, van de afhankelijke vrouwen als groep meer aan bij de afhankelijke mannen of eerder bij de eetgestoorde vrouwen? METHODE Verschillen onderzocht tussen 4 groepen (n=567) voor de SCL 90 subschalen (klachten) en de UCL subschalen (coping): Eetstoornis niet purgerend (vrouwen): 101 Eetstoornis (vrouwen) purgerend: 118 Afhankelijkheid vrouwen: 107 Afhankelijkheid mannen: 241 Analyses: One way ANOVA s met post hoc Scheffé

14 SCL 90 RESULTATEN Voor ALLE schalen van de SCL 90 verschillen de verslaafde vrouwen NIET significant van de verslaafde mannen, maar WEL van de eetgestoorde vrouwen (purgerend en niet purgerend). UCL Voor de subschalen Palliatief reageren, Vermijden, Sociale steun zoeken, Expressie van emoties, Geruststellende gedachten hanteren zijn er GEEN significante verschillen tussen de verschillende subgroepen. Voor Actief aanpakken is er GEEN significant verschil tussen de verslaafde vrouwen en beide types van eetgestoorde vrouwen, maar zij verschillen WEL significant van de verslaafde mannen. Voor Passief reageren verschillen de verslaafde vrouwen NOCH significant van de verslaafde mannen, NOCH van de eetgestoorde vrouwen.

15 CONCLUSIES EN BESPREKING Co morbiditeit verslaving eetproblemen is gedocumenteerd in de literatuur, zij het hoofdzakelijk voor vrouwelijke populaties In onze genderspecifieke behandelgroep voor vrouwen met middelenafhankelijkheid spelen eetproblemen een voortdurende rol Of verslaving en eetproblemen enkel of toch hoofdzakelijk een vrouwenzaak is, dient verder te worden onderzocht Bij eigen onderzoek naar de positie van verslaafde vrouwen ten opzichte van verslaafde mannen en eetgestoorde vrouwen, blijken zij (1) meer aan te sluiten bij de verslaafde mannen op vlak van klachten (SCL 90), en (2) van geen van beide groepen te verschillen op vlak van coping, met uitzondering van Actief aanpakken een mannenzaak Co morbiditeit verslaving eetproblemen is duidelijk géén non topic verder onderzoek en de ontwikkeling van meer integratieve behandelprogramma s lijken op hun plaats te zijn!

16 Verdere lijnen voor onderzoek en behandeling DETECTIE/DIAGNOSTIEK Screeningsinstrument voor eetproblemen toevoegen aan basisscreening (i.f.v. onderzoek en behandeling) Eetproblemen en lichaamswaardering specifiek bevragen bij anamnese (bij en ) Standaard gewichtsmeting bij opname en ontslag, en bij detectie van eetproblemen ook intermediair ONDERZOEK Dataset verder onderzoeken (vb. BIS BAS/EC)

17 BEHANDELING Behandelprogramma afstemmen op onderzoeksgegevens en in de praktijk vastgestelde specifieke noden, met als doel een integratieve behandeling van verslaving en eetproblemen Levensverhaal: meer gerichte vragen stellen betreffende eetgedrag Psycho educatie en sensibilisering omtrent co morbiditeit Thema verschuivingen op agenda bij opstellen behandelplan en bij tussentijdse en eindevaluaties patiënten (overeten, ondervoeding, overmatig bewegen, ) gezonde coping en levensstijl Modulair werken rond eetproblemen (eventueel afdelingsoverschrijdend)? Leefgroepwerking: bijkomende afspraken implementeren voor subgroep met dubbeldiagnose?

18

19 VRAGEN? FEEDBACK? IDEEËN?

20