Evaluatie Wet Investering Jongeren (WIJ) en Service Punt Jongeren (SPJ)

Transcriptie

1 Evaluatie Wet Investering Jongeren (WIJ) en Service Punt Jongeren (SPJ) Projectperiode oktober 2009 tot september Gemeente Ede, Sector EWZ; Werk, Inkomen en Scholing. Onderwerp: Evaluatie ter bespreking in de raad op 16 december 2010 Tijdsvak: Oktober 2010 Schrijver: mw D.B. Klein-Bottenberg in afstemming met mw J.J.F Bothof Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 1

2 Inhoudsopgave Begrippenlijst 1. Inleiding 2. Samenvatting 3. Beoordelingskader 3.1. Scholing 3.2. De wetten bij uitval en inkomen 3.3. Als alles samen komt WIJ (Wet Investering Jongeren) Verschil WWB versus WIJ Werkleeraanbod Verordeningen Bekostiging 3.4. Dienstverlening Ede SPJ (Servicepunt Jongeren) 3.5. Beoordelingskader 4. Een jaar WIJ en SPJ 4.1. Implementatie WIJ 4.2. Aantal Jongeren Preventieve maatregelen WIJ Veegwet Totaal aantal jongeren in de WIJ Startkwalificatie Gedragingen Jongeren 4.3. Dienstverlening aan de jongeren? 4.4. Samenwerking derden 5. Conclusie 6. Aanbevelingen Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 2

3 Begrippenlijst WIJ: SPJ: UWV: WWB WGSL RMC BBL BOL WW ROC Wajong BUIG ZW Wet Investering Jongeren Service Punt Jongeren Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen Wet Werk en Bijstand WerkGever Service Loket Regionaal Meldpunt en Coördinatiewet Beroeps Begeleidende Leerweg Beroeps Opleidende Leerweg Werkeloosheids Wet Regionaal Opleidings Centrum Wet Arbeidsongeschiktheidsvoorziening Jonggehandicapten Bundeling Uitkering van Inkomens voorzieningen aan Gemeenten Ziekte Wet Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 3

4 1. Inleiding In oktober 2009 is de Wet Investering Jongeren (WIJ) in werking getreden. Deze wet richt zich op het bevorderen van de arbeidsparticipatie van jongeren tot 27 jaar. De WIJ berust op de volgende uitgangspunten, die jongeren activeren om: in hun eigen levensonderhoud te kunnen voorzien; een startkwalificatie te behalen; dit te doen via leren of werken, of een combinatie. Vanuit deze uitgangspunten is de WIJ gericht op, het activeren van jongeren en het leggen van een adequate basis voor duurzame arbeidsparticipatie. De stroom van jongeren die een beroep doet op de WIJ, is zeer divers. Het kunnen jongeren zijn die gewerkt hebben, maar ook jongeren van Voortgezet (Speciaal) Onderwijs scholen omdat zij voortijdig hun school beëindigen. Jongeren komen met meerdere instanties in aanraking als zij niet actief deelnemen aan school of aan de arbeidsmarkt. Het veld aan hulp- en dienstverleningsinstanties wordt door de jongere met name bewandeld als zij een beroep doen op de inkomensvoorzieningen van de verschillende wetten. Te denken valt aan de WW, Wajong, Ziektewet, WIJ. Op de WIJ wordt vaak dan pas een beroep gedaan als alle andere regelingen geen uitweg meer bieden. Jongeren krijgen te maken met meerdere wetten en instanties. Daardoor ook met verschillende vormen van dienstverlening. Om het voor de jongeren zo overzichtelijk mogelijk te maken heeft de Gemeente Ede gekozen voor de oprichting van een Service Punt Jongeren (SPJ). In het SPJ wordt continu gewerkt aan een zo eenvoudig mogelijk dienstverlening voor de jongeren. Het SPJ heeft een verbindende rol die de regiefunctie vormt tussen alle betrokken partners. De partners waar onder andere nauw mee samen wordt gewerkt zijn: het Regionaal Meldpunt en Coordinatie voortijdig schoolverlaters (RMC), Werkgeverserviceloket (WGSL), Regionaal Opleidings Centrum (ROC), Informatie Beheer Groep,jeugdzorg en het veiligheidshuis. Om daarmee een goede wijze van communiceren over jongeren in de keten te kunnen ontwikkelen. De WIJ kan gezien worden als het sluitstuk van vele andere regelingen. Vandaar dat de Gemeente Ede bij de implementatie van de WIJ de wens heeft uitgesproken een sluitende aanpak in de keten te willen realiseren voor deze jongeren. Van alle partijen wordt verwacht dat zij elkaar goed informeren. Het algemeen doel is de jongeren duurzaam te laten participeren op de arbeidsmarkt. Hiervoor is continue afstemming nodig, aangezien de wereld van een jongeren snel kan veranderen. De WIJ is nu 1 jaar in werking en het is niet mogelijk een alles overziende beleidsevaluatie te maken. Deze evaluatie geeft een opbouwende en toch kritische kijk op de uitvoering van de WIJ en het SPJ. Hierdoor is het effect van deze evaluatie gelegen in het benoemen van verdere bouwstenen en aanbevelingen die om een (her)weging en wellicht nuancering van de werkzaamheden voor de toekomst vragen. Allereerst is voor de lezer een korte samenvatting opgesteld. In hoofdstuk twee wordt de context, het beoordelingskader, de inhoud en werking van de WIJ en het SPJ beschreven. In hoofdstuk drie worden de resultaten van een jaar WIJ en SPJ weergegeven, afgezet tegen het beoordelingskader. Hoofdstuk vier staat in het teken van de voorzichtige conclusies. Het vijfde en laatste hoofdstuk sluit af met aanbevelingen. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 4

5 2. Samenvatting Doelstelling van de Wet Investering Jongeren (WIJ) is om jongeren te laten werken of leren, of een combinatie van beide. Hiermee wordt een duurzame en substantiële arbeidsparticipatie van jongeren bevorderd en verhoogd. Dit is in belang van de jongeren zelf, maar ook in belang van de samenleving. Niet participeren betekent in de toekomst een beroep doen op uitkeringen, geen bijdrage aan de economische ontwikkeling leveren en een verzwaring van het leefbaarheidvraagstuk in buurten en wijken. De gemeente Ede heeft het beleidsuitgangspunt dat jongeren om een speciale aanpak vragen. Met de komst van deze nieuwe wet, heeft de gemeente Ede samen met de gemeente Wageningen en het UWV, besloten een servicepunt voor jongeren (SPJ) op te richten. Iedere jongere die zich meldt, wordt in het SPJ geregistreerd. Dit geeft inzicht in het aantal jongeren die begeleiding naar werk of scholing nodig heeft. Het aantal werkloze jongeren dat bij het SPJ een WIJ inkomensvoorziening heeft aangevraagd in de periode van oktober 2009 tot september 2010 is 371. Het getal 371 moet echter genuanceerd worden. Sommige jongeren dienen meer dan 1 keer een aanvraag voor een WIJ uitkering in. Dit omdat de wereld van jongeren zo snel veranderd van wel tot geen werk hebben. Sommige aanvragen hoeven dan niet eens meer in behandeling genomen te worden. Terwijl een paar weken de aanvraag weer wordt ingediend omdat de arbeidsovereenkomst toch weer beëindigd blijkt te zijn. In totaal is 49 keer een aanvraag WIJ twee of meerdere keren ingediend. Wanneer we het aantal dubbele aanvragen van het absolute aantal aanvragen aftrekken, houden we 322 jongeren over die een aanvraag WIJ hebben gedaan. De WIJ kenmerkt zich door het niet direct toekennen van een inkomensvoorziening, maar door eerst samen met de jongere op zoek te gaan naar de mogelijkheden en kansen die er voor elke specifieke jongere zijn. Door preventief met deze jongeren op zoek te gaan naar wat nog wel mogelijk is, zijn de medewerkers van het SPJ erin geslaagd om jongeren niet in te laten stromen in de WIJ. Van deze 107 jongeren hebben 24 jongeren de weg terug naar school gevonden en 42 jongeren zijn in staat gebleken met hulp van het SPJ een baan te vinden. Dertien jongeren hebben een stageplaats gevonden, veelal in combinatie met opleiding 2 ( Twaalf jongeren zijn begeleid naar zorginstellingen zodat zij eerst in staat worden gesteld om aan andere mogelijke blokkades te verwerken alvorens zij de weg terug vinden naar scholing of arbeid. De inkomensvoorziening van deze laatste groep jongeren wordt dan door een andere instantie uitgevoerd. Ook daar wordt door het SPJ vaak in bemiddeld. En uiteindelijk hebben 16 jongeren afgezien van het accepteren van een werkleeraanbod. Het aantal dat wel gebruik maakt van de WIJ staat op 154 jongeren. De jongeren die zich melden blijken niet direct in staat te zijn deel te nemen aan school of arbeid. Via een leerwerkaanbod wordt gekeken op welke punten de jongeren zich nader moet ontwikkelen om de weg terug te vinden naar school of werk. Het leerwerkaanbod wordt samen met de jongere opgesteld. De jongeren moet zich kunnen vinden in het aanbod en echt aan de slag willen. Als de jongeren het leerwerkaanbod niet accepteert, dan is het mogelijk om op punten het e.e.a. aan te passen. Daarna is acceptatie nodig om in aanmerking te komen voor een uitkeringsvoorziening. De WIJ is dus geen vrijblijvende regeling. Toch blijven er 61 jongeren over waarin tijd en aandacht is geïnvesteerd door de medewerkers van het SPJ, maar waar geen resultaat aan verbonden kan worden. De jongeren reageren niet op een oproep van de gemeente. Zo kan niet geregistreerd worden wat voor besluiten deze jongeren om welke reden hebben gemaakt. Het aantal instrumenten en instanties dat ingezet kan worden voor de jongeren is groot en veelzijdig. De instanties staan in sterke verbinding met de medewerkers die het SPJ fysiek bemannen. Toch wordt een belangrijk deel van de instrumenten wordt door gemeente zelf gerealiseerd denk aan: begeleiding terug naar school, ondersteuning bij het zoeken naar baan en/of stageplaats. Daarnaast zijn er instrumenten nodig met aandacht voor houding- en gedragsaspecten. 1 Dit is 1/3 van het totaal aantal jongeren 2 BBL= beroepsbegeleidende leerweg, BOL = beroepsopleidende leerweg. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 5

6 De Stichting Voorwerk is één van de organisaties die hiervoor een specifiek instrument heeft ontwikkeld voor jongeren. Aspecten op het gebied van houding en gedrag komen hierin nadrukkelijk aan de orde. Stichting Voorwerk verzorgt dit voor de reguliere jongeren in de WIJ. Voor alle jongeren die een dusdanige problematische achtergrond kennen (c.q. een justitieel verleden hebben), heeft Titan de verzorging van deze jongeren in handen. Verder is het voor een consulent altijd mogelijk om specifieke op de jongere gerichte instrumenten individueel in te kopen want maatwerk blijft de sleutel om jongeren in een traject te houden met als eindresultaat een baan of (om)scholing. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 6

7 3. Beoordelingskader Dit hoofdstuk is bedoeld om de lezer mee te nemen in de wereld van de regels, wetgeving en dienstverlening ten aanzien van de (kwetsbare) jongeren in Nederlandse gemeenten. Aan het einde van dit hoofdstuk wordt het beoordelingskader geformuleerd. Dit is het kader waartegen de resultaten van de WIJ en het SPJ wordt afgezet. Hieronder wordt algemeen ingegaan op de problemen van (kwetsbare) jongeren. Waar krijgen ze nu mee te maken? En wanneer meldt een jongere zich bij de gemeente? Jongeren binnen Ede is een veel onderzocht item. De Jeugdmonitor Ede (versie 2010) stelt bijvoorbeeld dat het goed gaat met de Edese jongeren. Ze voelen zich goed, het opleidingsniveau neemt toe. Daarnaast gaan jongeren minder uit, gebruiken zij vaker het internet en bezoeken ze vaker een museum. Het aantal jongeren dat sport neemt wel af en het alcohol gebruik in sommige specifieke wijken neemt toe. Het alcoholgebruik is binnen Ede over het algemeen stabiel en relatief laag. In de buitengebieden is alcoholconsumptie hoger dan gemiddelde in de gemeente Ede. Deze specifieke context van het buitengebied vraagt om maatwerk (bron: Het verschil mag er zijn, augustus 2010). Ook hebben jongeren in Ede minder vaak overgewicht, ondanks dat ze minder vaak voldoen aan de bewegingsnorm binnen Nederland. Het aantal inactieve jongeren is namelijk veel lager. Jongeren in Ede zijn relatief vaak ongezond (bron:jeugdmonitor 2010). Door de context te schetsen, kan een link worden gelegd met partners waarmee samengewerkt moet worden als een jongere in de problemen komt. Sinds de invoering van de WIJ is met name duidelijk geworden dat jongeren om een andere aanpak vragen. Hieronder wordt het wettelijk omliggende kader van de WIJ en de aanpak van de gemeente Ede beschreven. Het omliggend wettelijk kader begint met scholing. Daarna wordt ingegaan welke (wettelijke) mogelijkheden een jongere heeft als hij/zij school, al dan niet door eigen toedoen, heeft verlaten Scholing Het is algemeen bekend dat men zich in deze kenniseconomie verzekert van een aangename toekomst als men een bepaalde studie heeft genoten. Dit geldt ook voor jongeren. Kennis van een bepaald vakgebied is dan aanwezig en aan houding en gedrag is reeds geschaafd. Een groot deel van de jongeren heeft moeite met leren. Dit blijkt onder andere uit de cijfers die iets zeggen over de hoeveelheid uitvallers. Jongeren lopen hierdoor het risico afhankelijk te worden van een bepaalde instantie als het gaat om hun inkomensvoorziening. Twee instrumenten zijn van belang in het kader van vroegtijdig schoolverlaten. Leerplicht Leerplicht geldt voor kinderen van 5 tot 18 jaar. Vanaf de eerste dag van de maand nadat een kind 5 jaar wordt tot het einde van het schooljaar waarin het 16 jaar is geworden, is een kind leerplichtig. Direct na de leerplicht begint de kwalificatieplicht. De kwalificatieplicht eindigt pas als een leerling een startkwalificatie heeft gehaald of 18 jaar is geworden. Kwalificatieplicht Per 1 augustus 2007 geldt de kwalificatieplicht. Dit houdt in dat iedere jongere die school verlaat in ieder geval beschikt over een startkwalificatie (minstens een Havo-, VWO- of MBO-niveau 2 tot 4 diploma). Alle jongere die nog geen startkwalificatie hebben zijn tot hun 18e of tot het moment waarop zij een startkwalificatie hebben behaald, kwalificatie-plichtig De wetten bij uitval en inkomen Het kan zijn dat jongeren toch vroegtijdig stoppen met hun opleiding. Hier wordt dan niet voldaan aan de kwalificatieplicht. De RMC-wet vormt het sluitstuk van dit beleid ten aanzien van het scholingsgedeelte. Regionaal Meldpunt en Coördinatiewet (RMC) Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 7

8 Deze wet fungeert als wettelijke basis voor vooral de melding van niet-leerplichtige voortijdige schoolverlaters. De RMC-wet bepaalt dat alle gemeenten voortijdige schoolverlaters tot 23 jaar moet registreren en dat ze ervoor moet zorgen dat deze voortijdige schoolverlaters terugkeren in het onderwijs. Hierdoor kunnen zij alsnog een startkwalificatie behalen. De wetten op inkomen: WW (Werkeloosheid Wet) De WW verzekert werknemers tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. Deze wet wordt uitgevoerd door het UWV. Als een jongere beneden de 27 jaar ontslag heeft gekregen, kan het zo zijn dat de WW een voorliggende voorziening is op de WIJ. Wajong Wajong geldt voor jongeren die in hun jeugd of tijdens uw studie geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt is geworden. De jongere is arbeidsongeschikt wanneer hij/zij door ziekte of handicap minder inkomsten kan genereren dan iemand met dezelfde leeftijd en opleiding Als alles samen komt Soms blijkt dat het inzetten op leerplicht en het RMC niet voldoende is om jongeren langdurig inkomensonafhankelijk te maken. Dan wordt gekeken of een voorliggende voorziening als de WW, Wajong of eventueel ZW een mogelijkheid is voor de inkomensvoorziening. Wanneer al veel is geprobeerd en er geen voorliggende voorziening geldt, maar jongeren toch hulp nodig hebben om zich goed te vestigen op de arbeidsmarkt, wordt er een beroep gedaan op de WIJ WIJ (WET INVESTERING JONGEREN) Doelstelling van deze wet is om jongeren te laten werken of leren, of een combinatie van beide. Hiermee wordt een duurzame en substantiële arbeidsparticipatie van jongeren bevorderd en verhoogd. Dit is in belang van die jongeren zelf, maar ook in belang van de samenleving. Niet participeren c.q. ontwikkelen betekent een mogelijk toekomstig beroep op uitkeringen. Waarbij niet wordt bijgedragen aan de economische ontwikkeling en dit een verzwaring inhoud van het leefbaarheidvraagstuk in buurten en wijken. De Rijksoverheid ziet daarbij een belangrijke, proactieve rol weggelegd voor de lokale overheid. De WIJ richt zich op jongeren van 18 tot 27 jaar. Het grootste deel van deze jongeren gaat naar school of werkt. Maar er is een deel van de jongeren die niet meedoet aan de samenleving. De WIJ richt zich juist op deze jongeren. De WIJ beoogt deze jongeren te activeren en de inkomensafhankelijkheid tegen te gaan. Een belangrijk middel om dit tegen te gaan is arbeidsparticipatie. Door werk worden jongeren beschermt tegen sociale problemen zoals armoede, sociale uitsluiting, criminaliteit, en integratieproblemen. Toch kan het ook zo zijn dat de jongeren bij aanvraag WIJ al in een meervoudige problematische situatie verkeren. Eerst zal dan een zorgtraject aangeboden moeten worden, wil de weg naar werk of studie voor de toekomst open liggen. De WIJ verplicht de gemeenten om te investeren in de arbeidsinschakeling van alle jongeren, ook bij een geringe afstand tot de arbeidsmarkt. Gemeenten hebben ook een informatieve rol naar andere partijen waarmee samengewerkt dient te worden. De gemeentelijke investering is gericht op zowel het laatste zetje dat de jongere nodig heeft naar reguliere arbeid, als op een (langdurig) traject met als maatschappelijk effect duurzame aansluiting op de arbeidsmarkt te vinden. De relatie tussen werken/leren en een uitkering is fundamenteel anders dan in de WWB, waarbij het recht op bijstand vooropstaat met als afgeleide de plicht tot arbeidsparticipatie. Met de WIJ wordt een paradigmawisseling beoogd: is het uitgangspunt in de WWB een uitkering, mits in de WIJ is dit omgedraaid en geldt als uitgangpunt geen uitkering, tenzij. In de WIJ staat de duurzame arbeidsparticipatie van de jongere (lees: werkleeraanbod) voorop met als afgeleide een inkomensvoorziening VERSCHIL WWB VERSUS WIJ Het grootste verschil tussen de WWB en de WIJ is dat het geen uitkering is maar een inkomensvoorziening. Jongeren tussen de 18 en 27 jaar die een werkleeraanbod aanvaarden, kunnen bij onvoldoende inkomsten een inkomensvoorziening aanvragen via de WIJ. De WIJ volgt in grote lijnen de WWB. Hieronder volgt schematisch een overzicht: Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 8

9 WWB Re-integratie volgt als plicht uit uitkering. Voor iedereen vanaf 27 tot 65 jaar. Klant kan uitkering aanvragen. Beoordeling recht (vermogenscheck) op uitkering na aanvraag. Inkomstenvrijlating Onkostenvergoeding vrijwilligerswerk en (deeltijd)premie zijn geen inkomsten. Bepaalde heffingskortingen worden niet gekort op de uitkering,de aanvullende alleenstaande ouderkorting voor alleenstaande ouders van wie het jongste kind jonger dan 5 jaar is en de inkomensafhankelijke combinatiekorting. WIJ Inkomensvoorziening volgt als afgeleide van het werkleeraanbod. Voor iedereen vanaf 16 tot 27 jaar. Klant kan alleen werkleeraanbod aanvragen. Inkomensvoorziening na vaststelling recht en houding t.a.v. werkleeraanbod. Geen inkomstenvrijlating Onkostenvergoeding vrijwilligerswerk en (deeltijd)premie zijn wel inkomsten. De aanvullende alleenstaande ouderkorting en de inkomensafhankelijke combinatiekorting worden op de WIJ inkomensvoorziening in mindering gebracht. Tekortschietend besef van eigen Het begrip tekortschietend besef van eigen verantwoordelijkheid is afstemmingswaardig verantwoordelijkheid is niet opgenomen in gedrag. de WIJ. Een inkomensvoorziening is alleen gegarandeerd in de situatie dat een werkleeraanbod: geen optie is wegens in de persoon van de jongere gelegen of niet verwijtbare omstandigheden zijnerzijds; onvoldoende inkomsten genereert; nog niet kan worden gedaan. De samenhang tussen het werkleeraanbod enerzijds en de inkomensvoorziening anderzijds is een bepalend element in de WIJ WERKLEERAANBOD Het recht op een werkleeraanbod houdt in dat de jongere ondersteunt wordt in zijn/haar weg richting duurzame arbeidsparticipatie. De gemeente doet geen werkleeraanbod zolang de jongere niet meewerkt aan een plan met betrekking tot zijn arbeidsinschakeling. Er is geen recht als een klant gedetineerd is. Als een jongere door ziekte, beperking of psychische problemen niet kan werken, kan worden vastgesteld dat een leerwerkaanbod niet noodzakelijk en heeft de jongere recht op een inkomensvoorziening. Er zijn in Ede veel voorzieningen met als doel duurzame arbeidsinschakeling van de jongeren. Hoeveel tijd een leerwerkaanbod in beslag neemt voordat de jongere in staat is duurzaam deel te nemen aan de arbeidsmarkt verschilt per jongere. Het werkleeraanbod kan vanwege maatwerk allerlei vormen aannemen. Dit varieert van een echte baan, tot vakgerichte scholing of een combinatie van beide. Bij het aanvaarden van een werkleeraanbod speelt het eigen vermogen, inkomen en vermogen van een eventuele partner geen rol. Wel kan dit consequenties hebben voor (de hoogte) van de uitkering. De gemeente heeft beleidsruimte ten aanzien van de inhoud van het werkleeraanbod VERORDENINGEN De WIJ schrijft voor dat de gemeenteraad bij verordening regels stelt. Het gaat om: inhoud van het werkleeraanbod (re-integratieverordening); verlagen van de inkomensvoorziening (afstemmingsverordening); bestrijden van misbruik en oneigenlijk gebruik (handhavingverordening); betrokkenheid van jongeren bij de uitvoering (participatieverordening); verhogen en verlagen van de norm (toeslagenverordening). Tussen haakjes staan de overeenkomstige WWB-verordeningen. Dit roept de vraag op of die verordeningen niet aangepast kunnen worden, zodat ze tevens als WIJ verordeningen kunnen gelden. Uit onderzoek blijkt dat dit niet voor alle verordeningen goed realiseerbaar is. Los van het meer principiële argument dat een verordening bij voorkeur de uitwerking van één wettelijke regeling bevat, zijn er ook enkele praktische knelpunten die daarbij een rol spelen. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 9

10 BEKOSTIGING De bekostiging van de WIJ is als volgt onderverdeeld: werkleeraanbod: participatiebudget; inkomensvoorziening: uit het I-deel WWB (Bundeling Uitkering van Inkomens voorzieningen aan Gemeenten = BUIG); uitvoeringskosten: het gemeentefonds Dienstverlening Ede Gemeente Ede, het UWV en de gemeente Wageningen samen hebben het SPJ binnen het Werkplein opgezet. Iedere vorm van dienstverlening aan jongeren is hierin gecentreerd. Dit heeft als voordeel dat er één punt is dat samenwerkt met de overige aangrenzende maatschappelijke organisaties die met jongeren te maken hebben. Hieronder wordt toegelicht wat het SPJ inhoudt SPJ (SERVICEPUNT JONGEREN) Het doel van het SPJ is dat participerende partijen beter in staat zijn te anticiperen op de specifieke problematiek van jongeren op het gebied van werk en inkomen. Door intensieve samenwerking met andere partijen bestaan er voldoende mogelijkheden en instrumenten, die de niet gemotiveerde jongeren ook weten mee te krijgen. Het SPJ begeleidt jongeren behorend in de leeftijdscategorie jaar naar duurzame arbeidsparticipatie. Binnen deze doelgroep onderscheiden zich twee klantstromen. - Jongeren met startkwalificatie en korte afstand tot de arbeidsmarkt. Dit zijn veelal klanten van het UWV. Deze jongeren hebben vaak WW-rechten of zijn baanveranderaars, of hoog opgeleid maar op zoek naar werk. - Jongeren zonder startkwalificatie en grote(re) afstand tot de arbeidsmarkt. Dit zijn overwegend klanten van gemeenten, maar ook steeds meer jongeren die tot de doelgroep UWV horen. De consulent van het SPJ beoordeelt of de jongere scholing in het regulier onderwijs kan afmaken of aangewezen is op een werkleeraanbod van de gemeente (zoals bedoeld in de WIJ). Voor iedere jongere wordt een passend en specifiek instrument ingezet. Het maatwerk moet bijdragen aan de (versnelde) participatie van een jongere op de arbeidsmarkt. Om te komen tot een passend aanbod wordt samenwerking gezocht de volgende instanties: Regionaal Meldpunt Coördinatie (RMC) Werkgeverserviceloket (WGSL) Loket leren en werken, behalen van een ervaringscertificaat Zorg en Advies Teams (ZAT)/ROC A12/overige scholen Bureau Budgethulp en Schuldbeheer (BSB, Ede) WMO loket van de verschillende gemeenten Afdelingen leerplicht c.q. leerplichtambtenaren betrokken gemeenten Zorginstellingen Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) Jeugdhulpverlening Re-integratiebedrijven Uitzendbureaus Halt / veiligheidshuis Overige hulpverlening. Het doel van het SPJ is in 2009 als volgt vastgesteld: vorm geven van een loket speciaal voor jongeren; inrichten van een sluitende registratie; ontwikkelen van een sterke regierol vanuit het SPJ dat een overkoepelend netwerk opzet en begeleidt met diverse betrokken organisaties samenwerking en informatie uitwisseling tussen inkomensconsulenten, re-integratiecoaches, jongerencoaches en ROC-medewerkers (i.c. ZAT); ontwikkelen van een relatienetwerk van contactpersonen uit dienstverlenende sectoren en bedrijven. Hiermee moet het mogelijk worden snel te reageren en probleemgevallen samen te behandelen; servicepunt jongeren incorporeren in de dienstverlening van Werkplein Ede-Wageningen, financiering hiervoor onttrekken aan Participatiebudget. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 10

11 Alle acties met jongeren vanuit de WIJ worden vastgelegd in het centrale registratiesysteem van Werk en Inkomen. Door de grote hoeveelheid instanties waarmee samengewerkt wordt, is gezocht naar een registratiesysteem dat automatisch aangeeft welke de jongeren bekend is bij welke instantie. Zodat de consulent weet dat de jongeren bijvoorbeeld bekend is bij de jeugdhulpverlening. Dit systeem is voor bovengenoemd doel in ontwikkeling Beoordelingskader Een evaluatie is veelal verbonden met een kader waarin de resultaten beoordeeld worden. Naar aanleiding van de inwerkingtreding van de WIJ en daarmee het SPJ is het beoordelingskader ontstaan. Alle werkzaamheden en overwegingen die het afgelopen jaar zijn uitgevoerd, worden samengevat in het volgende beoordelingskader. Dit kader is de lijn waarlangs de geboekte resultaten van het SPJ worden gelegd. Het beoordelingskader ziet er als volgt uit. 1. Implementatie WIJ en het SPJ. 2. Resultaten die door het SPJ bereikt zijn met Edese jongeren. 3. Realiseren van sluitende aanpak door SPJ 4. Een jaar WIJ en SPJ Hoofdstuk 4 geeft de inhoud en verplichtingen van de WIJ weer. Ook wordt aangegeven hoe de gemeente Ede dit heeft vormgegeven door het SPJ. Aan het einde wordt het beoordelingskader beschreven. Dit beoordelingkader vormt de lijn waarlangs onderstaande resultaten worden beschreven Implementatie WIJ Met ingang van 1 oktober 2009 trad de Wet investeren in jongeren (WIJ) in werking. Er werd veel oppositie gevoerd tegen deze wet waardoor tot het moment van behandeling in de Eerste Kamer de kans bestond dat de wet het niet zou halen. In de week voor vaststelling (27 juni 2009) is de invoeringsdatum verschoven van 1 juli 2009 naar 1 oktober De tijd van uitdenken tot uitvoeren was kort. De implementatie heeft daardoor snel plaatsgevonden. Een projectleider, een regiegroep en twee werkgroepen hebben de implementatie vorm gegeven. In de samenstelling van de werkgroepen is gekeken naar een evenwichtige mix van kennis en kunde vanuit de gemeente Ede, gemeente Wageningen en het UWV. De werkgroepen hebben zich allereerst met het proces en de inhoud van de WIJ bezig gehouden. Om een uniforme werkwijze te hanteren, is gekozen om snel het werkproces te beschrijven. Hierna zijn alle aangrenzende partijen benaderd en geïnformeerd over de nieuwe WIJ. De samenwerking bestond al enigszins, alleen is door de regierol van het SPJ en daarmee de gemeente versterkt en overzichtelijker gemaakt door het beschrijven van de (werk)processen. Tegelijkertijd werd het de gemeente Ede duidelijk dat jongeren om een specifieke aanpak vroegen. De gemeente was al bezig met het ontwikkelen van specifieke instrumenten voor jongeren. De wijze van dienstverlening zou ook anders moeten richting jongeren. Door de versnelde invoering van de WIJ is de specifieke dienstverlening aan jongeren ook versneld vormgegeven door het opzetten van het SPJ. Binnen een tijdsbestek van drie maanden is de WIJ geïmplementeerd en het SPJ fysiek vormgeven op het Werkplein Ede-Wageningen. Maar wat heeft dit opgeleverd? 4.2. Aantal Jongeren Iedere jongere die zich meldt, wordt in het SPJ geregistreerd. Dit geeft inzicht in het aantal jongeren dat begeleiding naar werk of scholing nodig heeft. Het geeft tevens inzicht in het aantal soorten uitkeringen die aan jongeren worden verstrekt zoals de WW, Wajong en WIJ. Het aantal werkeloze jongeren dat bij het SPJ een WIJ inkomensvoorziening heeft aangevraagd in de periode van oktober 2009 tot en met augustus 2010 is 371. Het aantal jongeren dat een WW of Wajong uitkering aanvraagt, is hierin niet meegnomen. De 371 aanvragen zijn alleen het aantal aanvragen van jongeren die in aanmerking willen komen voor de WIJ. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 11

12 Het getal 371 moet echter genuanceerd worden. Sommige jongeren dienen meer dan 1 keer een aanvraag voor een WIJ-uitkering in. Daarmee zegt het aantal aanvragen niets over het aantal jongeren. In totaal is er 49 keer een aanvraag WIJ twee of meer keren ingediend. Wanneer we het aantal dubbele aanvragen van het absolute aantal aanvragen aftrekken, houden we 322 jongeren over die een aanvraag WIJ hebben gedaan. Dit alles over de periode vanaf oktober 2009 tot en met augustus PREVENTIEVE MAATREGELEN WIJ Niet iedere jongere heeft recht op de inkomensvoorziening van de WIJ. De inkomensvoorziening wordt pas ingezet nadat de consulent heeft vastgesteld dat de jongere niet in staat is om zelf in zijn/haar inkomsten te voorzien. De persoonlijke situatie van jongere bepaalt de begeleiding naar werk of scholing. De kwaliteit van de genoten opleiding, houding en de totale presentatie van de jongere maakt dat een consulent in een intakegesprek altijd in eerste instantie op zoek gaat naar scholing, passend werk of een combinatie. In tweede instantie kan de consulent altijd nog besluiten de aanvraag WIJ voor inkomensondersteuning in te zetten. Dit gebeurt als de inschatting is, dat arbeid binnen korte termijn niet haalbaar is. In de gesprekken tussen de consulent en de jongere draait het altijd om de oriëntatie op werk, scholing of om hoe daar te komen. Daarmee richt het SPJ zich primair op de preventie en dus op de mogelijkheid die de jongere heeft om zelfstandig zijn/haar plek te verwerven binnen de samenleving. Deze werkwijze heeft er toe geleid dat in de periode van oktober 2009 tot en met augustus 2010, 107 jongeren niet zijn ingestroomd in de WIJ. Onderstaand schema geeft de onderverdeling weer: Jongeren door SPJ doorgeleidt naar: Cijfers Scholing 24 Baan 42 Stage 13 Zorg 12 Overige ( weigering/niet op komen dagen) 16 Totaal 107 De medewerkers van het SPJ hebben ervoor gezorgd dat 107 van deze jongeren direct gebruik konden maken van andere voorzieningen. Zij hoefden daardoor hun aanvraag WIJ niet te aanvaarden. Voor sommige jongeren hield dit in dat zij terug naar school gingen om een startkwalificatie te halen en sommige jongeren zijn erin geslaagd een passende, langdurige baan te vinden. Hierdoor zijn zij niet afhankelijk geworden van het inkomen van de WIJ. In totaal hebben 16 jongeren het voorstel van het werkleeraanbod geweigerd, of zijn na het inzien van dit aanbod niet meer teruggekomen zonder dit te laten weten. Het totaal aantal aanvragen betrof (zonder dubbelingen) 322. Daarmee hebben de medewerkers van het SPJ een derde van het totaal aantal jongeren specifiek weten door te verwijzen naar andere instanties. De jongeren is naar begeleidt naar een situatie waarin zij in staat worden gesteld aan zijn/haar toekomst te werken zonder gebruik te hoeven maken van de voorzieningen van de WIJ VEEGWET In de WWB zaten ook jongeren beneden de 27 jaar. Door de komst van de WIJ is ook de Veegwet ontstaan. De Veegwet zegt dat de gemeente alle jongeren met een WWB uitkering moet omzetten naar de wet WIJ. Dit betekent dat alle jongeren zowel een Leerwerkaanbod krijgen als een andere vorm van uitkering. Consulenten geven aan dat veel van deze jongeren geschokt waren door de consequenties van deze omzetting. Met name jonge moeders met kinderen jonger dan 5 jaar kregen in de WBB ontheffing voor werk. In de WIJ geldt deze ontheffing niet meer. Deze doelgroep wordt door middel van passende trajecten geactiveerd om (voorzichtig) te participeren op de arbeidsmarkt. Consulenten geven aan dat deze groep meer aandacht nodig heeft aangezien hun werkinstelling en hun problematiek. Totaal zijn 81 jongeren vanuit de WBB overgezet naar de WIJ. Door middel van een gesprek met de re-integratie consulent zijn de klanten op de hoogte gesteld van alle wijzigingen. Tegelijkertijd werd Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 12

13 gekeken naar hun huidig re-integratieplan. In de meeste gevallen bleek dat het huidige reintegratieplan ingepast kon worden in het nieuwe werkleeraanbod TOTAAL AANTAL JONGEREN IN DE WIJ Tabel 1: Aanvragen Aantal aanvragen WIJ Aantal dubbele aanvragen (par. 3.2.) Totaal aantal WIJ aanvragen zonder dubbeling Tabel 2: Optelsom Aantallen Preventief 107 doorgeleidt naar voorliggende voorziening door SPJ Res.Veegwet 81 Nieuwe instr.wij 73 Totaal aantal 154 jongeren in de WIJ Aantallen totaal Tabel 1 geeft nog even het aantal aanvragen, de dubbele aanvragen en het absolute aantal jongeren weer. Tabel 2 laat de optelsom zien waaruit de 322 klanten zijn opgebouwd. Een derde (107 jongeren) is preventief niet ingestroomd. Er zijn 81 jongeren vanuit de Veegwet overgezet in de WIJ. 73 jongeren hebben op basis van hun situatie en opleidingsniveau naast het werkleeraanbod de WIJ als inkomensvoorziening toegekend gekregen. Het totaal aantal klanten in de WIJ is 154. Dit is 12% van het uitkeringsbestand. Vergelijkend perspectief geeft aan dat Ede betrekkelijk weinig werkloze jongeren kent. Cijfers van het UWV geeft aan dat het aantal werkeloze jongeren (inclusief WW en Wajong) op 6,5% ligt. Bij het Werkplein Ede-Wageningen ligt dit op 4,3%. Voor de omvang van de gemeente Ede is dit betrekkelijk weinig. Toch speelt de omvang niet zo zeer een rol. Het is meer de omvang van de problematiek die de jongere met zich meebrengt, die iets zegt over de hardnekkigheid van de werkloosheid. Deze hardnekkigheid bepaalt juist wat de gemeente er aan energie, tijd en instrumenten in moet steken om de jongere uiteindelijk inkomensonafhankelijk te laten zijn. Deze bewustwording vraagt daarmee om beschikbare middelen, goede netwerken, eenvoudige processen en de bereidheid van samenwerkingspartners om op dezelfde wijze naar hun eigen organisatie en dienstverlening te kijken. Tabel 3: Alles op een rij Totaal aantal WIJ aanvragen zonder 322 dubbeling Preventief doorgeleidt naar voorliggende 107 voorziening door SPJ Totaal aantal jongeren in de WIJ 154 Verschil aantal jongeren zonder opvolging 61 Tabel 3 geven aan dat in totaal 322 jongeren een of meerdere keren de inkomensvoorziening WIJ hebben aangevraagd. Het SPJ heeft ervoor gezorgd dat 107 niet zijn in gestroomd in de WIJ. Er zijn 81 jongeren overgezet van de WBB naar de WIJ. Er zijn 73 jongeren vanaf oktober 2009 tot september 2010 ingestroomd in de WIJ. Dat maakt dat er 61 jongeren over blijven. Het SPJ heeft gesprekken gevoerd met deze jongeren 61 jongeren. Zij hebben er uiteindelijk zelf voor gekozen om geen leerwerkaanbod te accepteren. Hierdoor hebben zij ook geen recht op de inkomensvoorziening van de WIJ. Deze groep van 61 jongeren laat veelal niets meer van zich horen. Toch zijn ze wel geregistreerd en heeft er wel een gesprek mee heeft plaatsgevonden. Dit levert dan cijfers op waaraan geen resultaat aan verbonden kan worden. De door de jongere gemaakte keuzes krijgt het SPJ vaak niet te horen. Er is dus tijd en energie in de jongeren geïnvesteerd, maar we weten niet of deze jongeren nu een pad zijn ingeslagen waardoor zij op de lange termijn inkomensonafhankelijk blijven. Dus het feitelijk resultaat van de ingezette tijd door het SPJ blijft onduidelijk ten aanzien van deze groep jongeren. Het SPJ blijft proberen deze jongeren te bereiken, maar de jongeren reageren zelden op de verzoeken van de Gemeente. De redenen zijn als volgt : zelf werk gevonden, terug naar school of verhuisd naar een andere gemeente. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 13

14 STARTKWALIFICATIE De meest kwetsbare groep jongeren in de gemeente Ede is degene die geen startkwalificatie heeft. Landelijk ligt het gemiddelde van jongeren zonder startkwalificatie op 20,8%. Voor de gemeente Ede ligt dit hoger, namelijk 34,6% (*cijfer gebaseerd op aantal jongeren zonder startkwalificatie in verhouding tot totaal). Een oorzaak hiervoor is niet bekend. Wel valt een link te leggen met de arbeidsontwikkeling in de regio. Gelderland Midden kent bijvoorbeeld een rijk verleden in de lagere agrarische en technische beroepen (bron: UWV arbeidsmarktmonitor mei 2010). In aantallen betekent dit dat 52 jongeren niet over een startkwalificatie beschikken. De grootste groep die en geen startkwalificatie bezitten en geen opleiding volgen en werkeloos zijn, ligt in de leeftijdsgroep tussen de 23 en 27 jaar. Dat komt omdat de leerplicht wet en het RMC zich niet richten op deze jongeren en voor hen alleen de dienstverlening van het SPJ overblijft. De reden dat deze jongeren geen startkwalificatie bezitten is divers. Dit is een belangrijk gegeven omdat het veelal mis gaat door specifieke in de persoon gelegen factoren van deze jongeren, waardoor de startkwalificatie niet behaald wordt. Het is daarom belangrijk dat er voor deze groep speciale trajecten worden ontwikkeld die er voor zorgen dat deze jongeren een goede plek in de samenleving krijgen GEDRAGINGEN JONGEREN Het UWV geeft aan dat het een landelijke tendens is dat jongeren bij een aantrekkende economie hier als eerste van profiteren door het vinden van een baan. Het daadwerkelijk kunnen profiteren van deze tendens is afhankelijk van een aantal elementen. De consulenten van het SPJ geven aan dat zij te maken hebben met jongeren die vaak shoppen op het gebied van opleiding. Een belangrijk element dat hierin naar voren komt, is dat jongeren het moeilijk vinden duurzame keuzes te maken. Op deze manier ontvangen zij wel studiefinanciering maar brengen de opleidingstijd niet effectief door. Dit shoppen en niet definitief maken van hun keuze lijdt zelden of niet tot het behalen van een startkwalificatie. Sterker nog, in de praktijk lijdt dit veelal tot uitval en een aanvraag voor de WIJ (bron: Roc A12). Een tweede element is het missen van gedegen werkervaring. De consulenten van het SPJ geven aan dat wanneer zij wel ervaring hebben, is dit vaak van korte duur en bij meerdere werkgevers geweest. Op het moment dat het op solliciteren aankomt, denken veel jongeren dat zij dit kunnen. Dit blijkt uit de feedback die de consulenten van de werkgevers krijgen. De werkgevers geven aan dat de werkelijkheid anders is. Vaak worden zij door het tonen van niet wenselijk gedrag, niet aangenomen. De generatie jongeren die nu een aanvraag doen voor de WIJ tekent zich door een grote nonchalance en afwachtende houding. Toch zien zij dit zelf niet. Daardoor is een vertekenend zelfbeeld vaak een van de aandachtspunten voor de jongeren. De ervaring leert dat werkgevers dit gedrag niet belonen door het verlenen van een baan Dienstverlening aan de jongeren? De dienstverlening van het SPJ richt zich hoofdzakelijk op drie groepen jongeren. Ten eerste de groep jongeren die dichtbij de arbeidsmarkt staat (WW-populatie) en snel bemiddeld kan worden. Ten tweede de groep jongeren die vanuit de Veegwet overgezet is in de WIJ. En ten derde de groep jongeren zonder een startkwalificatie. De laatste twee groepen behoeven bijzondere aandacht. Daarnaast richt het SPJ zich op jongeren die zich aanmelden, maar waarbij de WIJ aanvraag niet wordt beslecht. De inzet van de preventieve maatregelen, zoals een intake gesprek waarin een evenwichtige kijk op de mogelijkheden voor werk of scholing wordt gegeven, zorgt vaak voor directe doorstroom naar scholing of arbeid. Voor een grote groep is maatwerk nodig, gezien hun specifieke problematiek. Dit maatwerk kent per jongere een eigen tijdspad en dynamiek. De gemeente Ede heeft meerdere re-integratiebedrijven gevraagd om instrumenten voor jongeren aan te bieden waardoor zij (versneld) aan scholing of werk kunnen deelnemen. Het uitgangspunt bij het ontwikkelen voor de trajecten van jongeren is dat het de jongere moet helpen om binnen korte tijd deel uit te kunnen maken van een school of baan. De overtuiging is dat de trajecten maatwerk moeten bieden, want alleen dan zou die specifieke aandacht, gericht op het toekomstige doel van de jongeren bereikt kunnen worden. De ontwikkeling van deze instrumenten is samen met het SPJ in gang gezet en heeft globaal geleid tot de volgende instrumenten: Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 14

15 - oriëntatie op loopbaan/ scholing - begeleiding door het werkgeverserviceloket (WGSL) naar een geschikte baan - belastbaarheidonderzoeken - home-, job- en life coaching - diverse beroepstesten - assertiviteitstraining - sollicitatietraining - sport en bewegingstrajecten - leerwerk stageplaatsen - budgettraining - trainingen die erop gericht zijn om verslavingen controleerbaar te krijgen - trainingen die erop gericht zijn om een realistisch zelfbeeld te krijgen. Bij de start heeft de gemeente aangestuurd op maatwerk trajecten omdat bewezen is dat een specifieke aanpak voor jongeren noodzakelijk is. Het traject moet de jongeren boeien, leermogelijkheden bieden en aansluiten bij zijn of haar belevingswereld. Anders verliest men de jongeren gaandeweg het traject en zijn zij nog verder weg van hun toekomstig doel. Het toezicht op de naleving van een traject is streng en duidelijk. De jongeren vinden via een maatwerktraject de weg richting de arbeidsmarkt. Alle componenten bij elkaar vragen om een flexibel palet aan instrumenten naast het hier boven genoemde. Derhalve is de Stichting Voorwerk gevraagd om een instrument te ontwikkelen dat allerlei componenten bevat, zoals een uitgebreide diagnose, coaching en counseling, sport en ontspanning. Maar ook werk, sollicitatietraining, computergebruik, budgetbeheer en nog veel meer. Belangrijk bij dit soort trajecten is kennisname van de thuissituatie van de jongeren. Aan deze vaak specifieke situatie wordt veel aandacht besteed. Het traject bij Voorwerk richt zich op alle leefgebieden waar de jongeren tegenaan kunnen lopen. De trajecten die Stichting Voorwerk bieden zijn met name gespecialiseerd in de gemiddelde tot moeilijke categorie jongeren. Voor jongeren waar het leven tot de dag van melding niet over rozen is verlopen, heeft de gemeente speciale mogelijkheden. Ook hier wordt maatwerk geboden. Een voorbeeld hiervan is het Titanproject. Zij zijn gespecialiseerd in de omgang met jongeren die een crimineel of ander soort deviante gedraging kennen waardoor zij gerichte aandacht behoeven. Dus ook met de moeilijkheidsgraad van de problematiek van de jongeren is rekening gehouden Samenwerking derden Het SPJ is een samenwerkingsverband met vele partijen. De gemeente Ede en Wageningen (w.o. Sociale dienst, RMC, WGSL), het UWV werken zeer nauw samen. Zij geven fysiek vorm aan het SPJ. Hieromheen zijn de eerder genoemde partijen georganiseerd zoals benoemd in De werkwijze is vanaf de start ingegeven door samenwerken met derden, waarbij het SPJ altijd de regie houdt. De consulenten van de gemeente in het SPJ zijn ook de eerste contactpersoon van de jongeren. Zij voeren het eerste intakegesprek waarin de mogelijkheden van de jongeren nader worden bekeken. Naar aanleiding van dit gesprek wordt een vervolgd gepland. Alle activiteiten en afspraken rondom jongeren worden afgestemd met de consulenten die het SPJ bemannen. Vanuit de wet is de gemeente daartoe verplicht en bevoegd. De samenwerkende partijen zijn hiervan op de hoogte. De gemeente heeft uitgesproken dat het van belang is een sluitende aanpak te hebben. Het reikt te ver om in te gaan op alle specifiek benoemde werk- en communicatieprocessen. Toch kan worden vastgesteld dat het SPJ een sluitende aanpak kent. Dit wordt onderbouwd doordat iedere, voor jongeren benodigde partijen, zich aan hebben gesloten bij de ketensamenwerking. Deze ketensamenwerking start bij het SPJ. In het gesprek van de consulent en de jongere wordt gekeken naar de mogelijkheden en obstakels die de jongeren op dat moment hebben. Periferieën in het justitieel kader, de zorg, scholing, maatschappelijke activering en op de arbeidsmarkt zijn allen verzorgd. Door bundelingen van krachten in het SPJ, zijn de communicatielijnen tussen deze verschillende organisaties kort. Dit heeft als voordeel dat die dienstverlening aan de jongeren snel en effectief ingezet wordt. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 15

16 5. Conclusie De conclusies kunnen na een kort jaar heel voorzichtig worden getrokken. Zij hebben een signaalfunctie als het gaat om de verdere ontwikkeling en dienstverlening richting de jongeren. Naar aanleiding van het beoordelingskader kunnen de volgende conclusies getrokken worden. Beoordelingskader: implementatie WIJ en het SPJ resultaten die door het SPJ bereikt zijn met Edese jongeren realiseren van sluitende aanpak door het SPJ. 1) Implementatie WIJ en het SPJ De WIJ en daarmee het SPJ zijn binnen drie maanden geïmplementeerd. Twee werkgroepen en een stuurgroep hebben de koers uitgezet en het grote werk verzet. Er is in eerste instantie aandacht besteed aan de inhoud en feitelijke vormgeving van het proces. Al snel werd duidelijk dat de werkwijze met jongeren om een specifieke aanpak vraagt. Gemeenten Ede, Wageningen en het UWV hebben door middel van het SPJ hierop geantwoord. Om helder te communiceren wat inhoudelijk en procesmatig de bedoeling is, zijn de (werk) processen beschreven. Al snel werd duidelijk dat de dienstverlening aan jongeren om een totale aanpak gaat, ofwel een sluitende aanpak. Alle aangrenzende partijen zijn benaderd en aangesloten in de ketensamenwerking. Voor alle partijen was het niet nieuw dat de wereld van de jongeren een dynamische is. Daarom werd snel en kordaat ingespeeld op de samenwerking en communicatie van de verschillende partijen die in het SPJ tot bundeling van krachten kwamen. Hierdoor konden de jongeren vanaf de start van de WIJ direct terecht voor de dienstverlening bij het SPJ. Resumé De implementatie is snel verlopen maar heeft gelijk de essentie van de WIJ te pakken gehad door snel het SPJ vorm te geven. Dit is gebeurd door grondig de (werk) processen in te richten en de aangrenzende organisaties snel op de hoogte te stellen van de WIJ en hun rol daarin. Hierdoor is het SPJ gedegen vormgegeven en de samenwerking snel op gang gekomen. 2) Resultaten door WIJ en SPJ In de periode van oktober 2009 tot september 2010 hebben 322 jongeren zich gemeld bij het SPJ voor een aanvraag WIJ. Sommige jongeren hebben meerdere keren een inkomstenvoorziening in de vorm van de WIJ aangevraagd. Dit vroeg om meer tijd en begeleiding. En daarbij hebben zich 61 jongeren gemeld die zelf ervoor gekozen hebben om geen opvolging te geven aan hun aanvraag WIJ waar wel tijd in geïnvesteerd is door de medewerkers van het SPJ. Vandaar dat het aantal aanvragen een goede graadmeter is voor de werkdruk bij het SPJ. Het aantal aanvragen is over deze periode 371 geweest. Het overzetten 3 van de 81 jongeren die afkomstig zijn vanuit de WWB is eenmalig geweest. Komend jaar is er geen extra tijdsinvestering nodig omdat het omzetten van de wet al voltooid is en er geen verwachting bestaat dat op korte termijn de wet wederom wordt aangepast. Verhoudingsgewijs (afgezet tegen het landelijk gemiddelde 6,5%) kent het Werkplein Ede- Wageningen (4,3%) weinig werkeloosheid onder de jongeren. Het aantal mag dan niet hoog zijn, maar de zwaarte van de problematiek bij de jongeren en het vaak (34%) ontbreken van een startkwalificatie zijn belemmerende factoren om direct terug te keren naar school of de arbeidsmarkt. Gebleken is dat de medewerkers van het SPJ er toch in zijn geslaagd om 107 jongeren niet in te laten stromen in de WIJ. Van deze 107 jongeren hebben 24 jongeren de weg terug naar school gevonden, 42 jongeren zijn in staat gebleken met hulp van het SPJ om een baan te vinden en 13 jongeren hebben een stageplaats gevonden. Twaalf jongeren zijn begeleid naar de zorg zodat zij eerst in staat worden gesteld om aan andere, mogelijke blokkades te werken alvorens zij de weg terug vinden naar scholing of arbeid. Zestien jongeren hebben zijn aangegeven geen gebruik meer te willen maken van het aanbod. 3 lees: tijdinvestering van gesprekken en informatieverschaffing Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 16

17 Momenteel hebben 154 jongeren een leerwerkaanbod en een inkomensvoorziening WIJ. Deze jongeren zijn niet direct in staat deel te nemen aan school of arbeid. Via het leerwerkaanbod moeten eerst een aantal hindernissen genomen worden. De consulent van het SPJ begeleidt deze jongeren, waarbij jongeren die een speciale vorm van aandacht nodig hebben worden doorverwezen in de keten. Dat betekent dat 154 jongeren die goed in beeld zijn door middel van een leerwerkaanbod en de begeleiding hierin, in staat worden gesteld om (op lange of korte termijn) terug te keren naar school of arbeid. Het aantal instrumenten dat ingezet kan worden voor de jongeren is groot en veelzijdig. Toch bestaat er in de het instrumentarium veel specifieke aandacht voor houding- en gedragsaspecten. Veel instrumenten moeten worden ingezet om bijvoorbeeld het zelfbeeld van een jongere meer realistisch te maken. Dit bevestigt het beeld dat er meerdere problemen tegelijkertijd bestaan, als je het relatief hoge aantal jongeren zonder startkwalificatie hier ook in betrekt. De aanlevering van instrumenten wordt momenteel door Stichting Voorwerk georganiseerd. Stichting Voorwerk doet dit voor de reguliere jongeren in de WIJ. Voor alle jongeren die een dusdanige problematische achtergrond kennen (c.q. een justitieel verleden hebben) heeft Titan de verzorging van deze jongeren in handen. Resumé: De conclusie is dat er veel jongeren 4 bereikt worden door het SPJ. Veel jongeren zijn geholpen door middel van een doorverwijzing (107). Toch is er ook een groot aantal dat meer begeleiding nodig heeft om langdurig inkomensonafhankelijk te blijven. Het SPJ bezit hiervoor de kennis en kunde om tijdig door te verwijzen in de keten waar een groot aantal instrumenten ingezet kunnen worden voor de jongeren. Zo kunnen ze weer langdurig in het zadel worden geholpen. Waarbij er nog specifiek onderscheidt wordt gemaakt tussen de jongeren die de voor deze groep jongeren de reguliere problematiek met zich meedragen en de jongeren die nog meer specifieke aandacht nodig hebben. 3) Realiseren van een sluitende aanpak door het SPJ De samenwerking in het SPJ is vanaf het begin vormgegeven door de gemeenten Ede, Wageningen, het UWV. De gemeente blijft volgens de wet eindverantwoordelijke voor de uitvoering van de WIJ, vandaar dat de gemeente vanaf het begin de regierol heeft aangemeten. Ook heeft zij de contacten met aanverwante partijen samenwerking gezocht. Instellingen in het justitieel kader, de zorg, scholing, maatschappelijke activering en op de arbeidsmarkt staan allen in direct contact met medewerkers van het SPJ. Door bundeling van krachten in het SPJ zijn de communicatielijnen tussen deze verschillende organisaties korter geworden. Resumé De gemeente heeft in de implementatiefase al geconstateerd dat een uitvoering van de WIJ niet alleen gedaan kan worden. Aangrenzende partijen spelen in de dienstverlening naar jongeren toe een belangrijke schakel in de keten. Waar de ene dienstverlening stopt, moet de andere aansluiten. Dit is een tendens die al tijden lang aan de gang is in de publieke sector, vandaar dat het contact en de samenwerking snel gezocht kon worden. Deze samenwerking tussen de verschillende partijen helpt de gemeente om de dienstverlening naar jongeren succesvol te laten verlopen. 6. Aanbevelingen Een aanbeveling is meer dan een feedback of een compliment. Aanbevelingen moeten ook uitnodigen om dit in de praktijk te willen brengen. De wil om de aanbevelingen echt in de praktijk te brengen, wordt aangesterkt door de factor haalbaarheid. Haalbaarheid wordt niet bereikt door het formuleren van een grote hoeveelheid aanbevelingen. Vandaar dat nu wordt gekozen het beoordelingskader los te laten en in te zoomen op maximaal drie haalbare aanbevelingen. Hierdoor blijft het haalbaar om te werken aan kwalitatieve veranderingen in de organisatie van Werk en Inkomen die allemaal ten goede komen aan de dienstverlening richting de jongeren van de gemeente Ede. Aanbeveling1: Meer en divers aanbod op stageplaatsen, leerwerkbanen en definitieve banen exclusief het aantal dat wel een vraag heeft, maar zich niet laat registreren. Deze vragen (en tijdsinvestering) worden nog niet geregistreerd en daardoor is het begrip veel relatief. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 17

18 Doordat jongeren soms door meervoudige problematiek een vergrootte afstand tot de arbeidsmarkt kunnen hebben, valt het aan te bevelen om de aandacht te blijven vestigen op een grote diversiteit aan stageplaatsen, leerwerkbanen en definitieve banen. Hoe meer diversiteit aan banen er bestaat hoe groter de kans dat jongeren kunnen participeren en uiteindelijk volledig integreren in het arbeidsproces. Jongeren die zich bij het SPJ melden, geven aan vaak met hun handen te willen werken. Door te voldoen aan deze wens worden de jongeren gemotiveerd. Hoe meer leerwerkbanen en/of definitieve banen er zijn, hoe sneller deze jongeren duurzame aansluiting kunnen vinden op de arbeidsmarkt. Dit valt of staat met de bereidheid van de werkgever om jongeren deze leer- en ontwikkelkans te gunnen. Jongeren behoeven een werkplek waar men fouten mag maken en waar begeleiding aanwezig is. Dit valt concreet in te vullen door (door middel van het WGSL) meer werkgevers te benaderen met de vraag of zij afwisselende basisfuncties voor deze jongeren beschikbaar stellen. Voor werkgevers kan dit bijvoorbeeld aantrekkelijk worden gemaakt door: - verstrekken van subsidies; - door de gemeente regelen van begeleiding van deze jongeren (jobcoaching); - proefplaatsing om te kijken of de jongeren in de organisatie past. Aanbeveling: leg een directe en specifieke vraag neer bij veel werkgevers waarbij nauwer samen gewerkt moeten worden. Aanbeveling 2: nauwere samenwerking met de opleidingscentra Scholen en opleidingscentra hebben de rol om jongeren te voorzien in educatie. Door de vergrijzing blijkt dat er een tekort op de arbeidsmarkt ontstaat en er kennis en vakmanschap verdwijnt. Dit komt omdat er een mis-match bestaat tussen het aantal jongeren met bepaalde opleidingen en de kennis en kunde die de arbeidsmarkt vraagt. In samenwerking met de opleidingsinstituten moet een afstemming plaatsvinden om zo te komen tot een realistisch en flexibel toelatingsbeleid tot de diverse opleidingen. Het opleidingsinstituut moet dan in staat zijn om aan de vraag van de markt te kunnen voldoen, dit betekent flexibele instroommomenten. Wanneer de jongeren dan feitelijk deelnemen aan een opleiding, is het van cruciaal belang de jongeren te blijven volgen. De medewerkers van de verzuimregistratie van de betreffende school, het RMC, toezichthouders op de kwalificatieplicht en het SPJ zijn bijvoorbeeld belangrijke spelers. Zij zijn in staat om bij uitval de jongeren op te zoeken en hen aan te spreken. Sommigen jongeren hebben deze zeer direct aanpak nodig om deel te blijven nemen aan de opleiding. Opleidinginstituten kunnen die niet alleen. Zij hebben ondersteuning nodig van de (reeds bestaande) netwerken. Zij hebben informatie nodig op het gebied van de vraag van de arbeidsmarkt en de werkgevers. Door middel van een samenwerking in de keten van het SPJ (waar het UWV in deelneemt) en het deelnemen in de netwerken zoals het Platform Onderwijs en Arbeidsmarkt (POA) kunnend e opleidingsinstituten goed ondersteunt worden. Aanbeveling: sterkere aansluiting op: - strategisch niveau (ontwikkeling arbeidsmarkt) - operationeel niveau (verzuimregistratie en wie bezoekt de jongere in kwestie) - inhoudelijk niveau (vormgeven en toelaten van diverse opleidingen). Aanbeveling 3: persoonlijke/wijkgerichte aanpak In de periode van oktober 2009 tot september 2010 hebben zich relatief veel jongeren gemeld bij het SPJ. Toch is het moeilijk in te schatten hoeveel jongeren de weg naar het SPJ niet kunnen vinden. En is het moeilijk in te schatten wat er met de 61 jongeren is gebeurd die wel een aanvraag in hebben gediend, maar er geen opvolging is geregistreerd. Aanbeveling: in kaart brengen van het aantal jongeren die het SPJ niet bereiken en de reden hiervan. Aanbeveling: in kaart brengen van de 61 jongeren die zich wel hebben gemeld, maar waarvan niet bekend is welke keuzes ze hebben gemaakt en of daar ondersteuning bij gewenst is. Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 18

19 Evaluatie Wet Investering Jongeren en Service Punt Jongeren 19