*Z016DF03EB4* Windenergie op Goeree-Overflakkee, baten in beeld. Startnotitie. Registratienummer:Z / Mei, 2014.

Transcriptie

1 *Z016DF03EB4* Registratienummer:Z / 5045 Windenergie op Goeree-Overflakkee, baten in beeld Startnotitie Mei, 2014 Pagina 1 van 9

2 Inleiding Op Goeree-Overflakkee worden nieuwe windturbines gebouwd. Deze windturbines zijn onderdeel van de landelijke doelstelling om in % van de energie duurzaam op te wekken met behulp van zon, biomassa, aardwarmte, warmte-koudeopslag, getijde-energie en wind op land & zee. Zonder windenergie op land kan de doelstelling van 14% niet worden gerealiseerd. In heel Nederland gaat het om MegaWatt (MW), voor de provincie Zuid- Holland om 735,5 MW en voor de gemeente Goeree-Overflakkee naar verwachting 225 MW. Om invloed en zeggenschap op deze omvangrijke opgave te behouden heeft de gemeente de regie op windenergie niet uit handen gegeven. De uitdaging voor de gemeente daarbij is het vinden van de juiste balans: een optimalisatie van de lusten en minimalisatie van de lasten. Richtinggevende afspraken hiervoor zijn opgenomen in zowel het bestuursakkoord Duurzame energie op Goeree-Overflakkee (19 december 2012) als in de samenwerkingsovereenkomst Wind werkt voor Goeree-Overflakkee (6 juni 2013). We beperken ons in deze notitie tot te verwachten baten (direct en indirect) voor de gemeente als organisatie en voor inwoners en bedrijven van Goeree-Overflakkee van de nieuw te realiseren windturbines (ongeveer 150MW) met een verwachte investeringsomvang van circa 250 miljoen euro. Dit is een substantiële investering om de windturbines daadwerkelijk te kunnen realiseren wat resulteert in bijvoorbeeld (tijdelijke) werkgelegenheid als toevoeging van economische waarde. Zo ook de 75 MW reeds bestaand of vergund op Goeree-Overflakkee, deze windturbines voegen al economische waarde toe. De startnotitie geeft inzicht in de gemaakte afspraken rondom baten met de betrokken partijen en de verwachte baten van de nieuwe windturbines. Het biedt ook kaders om de afspraken verder uit te werken en te concretiseren ten aanzien van het huidige vertrekpunt. Het is van belang te realiseren dat de verwachten baten in de toekomst liggen. Dit maakt dat genoemde bedragen in de startnotitie weliswaar realistische inschattingen zijn maar hoger of lager kunnen uitvallen. Deze startnotitie is op onderdelen afgestemd met de Windgroep. De Windgroep heeft aangegeven dat zij een Windfonds zal oprichten waarin iedere toekomstige beheerder van een windturbine lid van de Windgroep een afdracht zal doen. De afdracht is gerelateerd aan de opbrengst per kwh. Het Windfonds is bedoeld om de omwonenden van de windparken mee te laten delen in deze ontwikkeling. Het begrip omwonenden wordt in deze notitie gebruikt voor bewoners, instellingen en mogelijk ook bedrijven in de nabijheid van een windpark. Met initiatiefnemers geen lid van de Windgroep zullen op korte termijn door de gemeenten afspraken worden gemaakt ten aanzien van participatie c.q. afdrachten. Pagina 2 van 9

3 Baten, wat verstaan we daaronder? De Dikke van Dalen definieert als volgt: Baat (de; v(m); meervoud: baten) 1 nut, voordeel: 2 stoffelijk voordeel, winst: Windenergie is een economische activiteit. Het biedt kansen aan grondeigenaren om extra bedrijfsinkomsten te generen en de geproduceerde energie wordt verhandeld. Ook is de tendens dat initiatiefnemers buiten grondeigenaren ook bewoners in de omgeving de mogelijkheid bieden om deel te nemen aan een windenergieproject. Daarnaast draagt productie van duurzame energie bij aan het terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen en daarmee samenhangende emissies. 1. Directe baten van windenergie Zoals eerder gesteld zijn er diverse directe baten uit windenergie te identificeren, deze baten zijn vooral gekoppeld aan de financiële verplichtingen waar een exploitant van windenergie aan dient te voldoen richting andere partijen. Directe financiële baten uit wind voor de gemeente Voor de gemeente bestaan deze op dit moment uit de OZB van al gerealiseerde windparken en voor het realiseren van die windparken zijn in het verleden leges betaald. De gemeentelijke legesverordening kent een maximale heffing van , - per aanvraag. De structuurvisie benoemt vier nieuwe locaties voor windenergie. Per locatie wordt één afgestemde aanvraag verwacht. Deze redenering leidt tot de verwachting dat vier aanvragen ingediend zullen worden, dit betekent , - in totaal. Leges zijn in beginsel kostendekkend en daarmee niet sec te beschouwen als baat. Het is mogelijk dat de provincie bevoegd gezag is op basis van wet- en regelgeving rondom windenergie. De provincie heeft toegezegd haar bevoegdheden te delegeren naar de gemeente ten aanzien van de verdere procedure in de totstandkoming van windenergie. Bij het toepassen van de Rijkscoördinatieregeling zal de gemeente verantwoordelijk blijven voor die vergunningen waarvoor zij normaliter bevoegd gezag is en hiervoor leges heffen. Voor nieuwe turbines zal het bedrag wat jaarlijks aan OZB wordt ontvangen toenemen, we gaan in deze notitie uit van het realiseren van 150MW aan nieuw opgesteld windenergievermogen. De verwachting is dat dit door middel van 50 windturbines van 3MW zal worden ingevuld. Voor deze berekening gaan we uit van een investeringsbedrag van 1,5 miljoen per MW 1. Een aanzienlijk deel van de investeringskosten is niet toe te rekenen aan de uiteindelijke waarde van de turbine, zoals aansluitkosten en werktuigenvrijstelling. Ongeveer 65% van het investeringsbedrag kan worden beschouwd als WOZ waarde, voor een turbine van 3MW komt dit neer op circa , Pagina 3 van 9

4 Vanwege de lange aanlooptijd voor het verkrijgen van alle benodigde vergunningen in de ruimtelijke procedures wordt uitgaan van het gefaseerd realiseren van turbines per jaar vanaf Het investeringsbedrag is daarom geïndexeerd met 2% per jaar in relatie tot de OZB. De OZB is gekoppeld aan de WOZ waarde van een windturbine, dit is een nietwoning en zal daarmee jaarlijks in waarde afnemen. Er wordt uitgegaan van 17 jaar afschrijving (economische levensduur) met 10% restwaarde (VNG Taxatiewijzer Windturbines 2012), dit betekent dat de OZB inkomsten jaarlijks afnemen voor de gemeente. Een tweede factor om rekening mee te houden is dat door de toegenomen WOZ waarde binnen de gemeente een correctie op de algemene uitkering van het gemeentefonds zal worden doorgevoerd. In de voorbereiding was deze correctie niet als zodanig in beeld. Dit levert de volgende bedragen op waarbij gezien de corrigerende factoren en meegewogen indexatie een gemiddelde per jaar voor een periode van 20 jaar afgerond op duizendtallen. Gemid. bedrag OZB/jaar (2018 t/m 2037) Totale inkomsten OZB/20 jaar OZB zonder correctie , ,- OZB na correctie , ,- Vanwege de correctiefactor op de algemene uitkering van de gemeente valt het totaal aan OZB-inkomsten beduidend lager uit. Deze korting wordt als speerpunt onder de aandacht gebracht bij het Rijk in het kader van lokaal behoud van baten. Het is verder mogelijk dat windenergie leiden tot eventuele waardedaling van nabij gelegen woningen. In welke mate significante effecten hiervan te verwachten zijn is onduidelijk op basis van beschikbare gegevens en onderzoeken 2. In de samenwerkingsovereenkomst is opgenomen dat bezien wordt of de aan windenergie gekoppelde OZB-inkomsten en/of leges ten goede kunnen komen aan duurzaamheidsinvesteringen, lokale projecten of het Windfonds. Dit is een afgeleide van het coalitieakkoord Samen voor een sterk eiland. Aangezien de OZB een algemene heffing betreft moet hiervoor een aparte reservering in de gemeentebegroting worden opgenomen. Hierover zal te zijner tijd besluitvorming door de gemeenteraad nodig voor zijn. Directe financiële baten voor grondeigenaren Grondeigenaren met turbines op hun grond ontvangen een grondvergoeding. De hoogte hiervan is onbekend en valt buiten de invloedsfeer van de gemeente, echter een reële inschatting is , - per MW per jaar. De vergoeding die agrariërs ontvangen is onderwerp van vrije onderhandelingen, waarover in de meeste gevallen ook belasting moet worden betaald. Agrariërs die zelf mee ontwikkelen lopen evenals andere ontwikkelaars ondernemingsrisico en ontvangen geen grondvergoeding maar rendement op hun investering. Daar waar windturbines op agrarische gronden geplaatst zullen worden, betekent dit een economische versterking van deze agrarische bedrijven. Dit zal een positieve uitwerking hebben op het versterken van de landbouwsector op Goeree-Overflakkee met mogelijk een 2 Pagina 4 van 9

5 nadere spin-off door deze extra inkomsten (indirect effect). De agrarische sector is ondanks een afname in het aantal bedrijven en daarin werkzame personen nog steeds een beeldbepalende sector. Voor wat betreft de gemeente is het mogelijk om een grondpositie te verwerven in de Noordrand. De provincie is bereid de gronden aan de gemeente te verkopen onder de voorwaarde dat de meerwaarde van revenuen uit eventuele windenergie worden geïnvesteerd in het eiland en in ieder geval de gebiedsontwikkeling ter plaatse. Dit wordt op korte termijn verder uitgewerkt ten aanzien van haalbaarheid, mogelijke risico s en potentiele opbrengsten uit windenergie. Directe financiële baten voor bewoners, bedrijven en organisaties Op dit moment is het reeds mogelijk voor bewoners, bedrijven en organisaties op Goeree- Overflakkee om te investeren in windenergie via deelname aan Deltawind. Er kan maximaal 5000, - geleend worden aan de coöperatie Deltawind tegen een gemiddelde rente van 6%. In 2013 is door Deltawind aan haar leden ,- uitgekeerd, het lidmaatschap is exclusief voor bewoners van Goeree-Overflakkee. Voor de windenergieopgave op Goeree-Overflakkee is de ambitie om zoveel mogelijk baten op Goeree-Overflakkee te laten landen door de financiering van de windontwikkeling zoveel als mogelijk en voor de lange termijn door bewoners, bedrijven en organisaties op Goeree- Overflakkee plaats te laten vinden. Over het totaal van nieuwe projecten dient tenminste 2% van het project te worden gefinancierd door bewoners, bedrijven en organisaties op Goeree- Overflakkee. De ambitie van de gemeente is om een zo hoog als mogelijk percentage participatie te realiseren om zodoende eigenaarschap van windenergie op Goeree- Overflakkee te vergroten. Welke participatievormen, wanneer en met welke regeling kan het best door de initiatiefnemer/markt worden bepaald. Hierbij moet worden aangesloten bij de specifieke behoeften en omstandigheden van zowel bewoners als bedrijven en organisaties op Goeree- Overflakkee ten aanzien van zeggenschap en mogelijke risico s. De Windgroep of andere initiatiefnemers zullen zich inspannen om wensen van bewoners en bedrijven inzichtelijk te krijgen en op basis daarvan, in overleg met de gemeente, maatwerkparticipatie ontwikkelen. Bij 2% van het totale project gefinancierd door bewoners, bedrijven en organisaties op Goeree-Overflakkee via directe financiële participatie zal circa , - a ,- jaarlijks opleveren bij een verwacht rendement van 5%. Dit geldt voor de looptijd van de betreffende participaties, deze is meestal korter (5 tot 7 jaar) dan de economische levensduur van een windturbine. 2. Indirecte baten voor de gemeente Het onderscheid tussen directe en indirecte baten wordt gemaakt op basis van samenhangende relatie: directe baten zijn een rechtstreeks gevolg van het project. Indirecte baten zijn daar een afgeleide van, dit kunnen zowel materiele als niet-materiele baten zijn. Indirecte (financiële) baten voor de gemeente De gemeente Goeree-Overflakkee heeft met de provincie in het bestuursakkoord afspraken gemaakt over brede duurzame ontwikkeling van en op Goeree-Overflakkee. De provinciale ambitie voor windenergie op Goeree-Overflakkee heeft bijgedragen in het besluit om samen Pagina 5 van 9

6 met de gemeente een Integraal Ruimtelijk Programma (IRP) te starten, waarbij duurzame energie een sleutelopgave is. Via het IRP werkt de provincie Zuid-Holland samen met de gemeente om een achttal gebiedsontwikkelingen verder van de grond te tillen. De inzet van de provincie is grotendeels in mankracht, maar ook onderzoeks- en procesmiddelen voor onder meer de getijdecentrale. Ook het creëren van nieuwe ruimtelijke ontwikkelmogelijkheden voor integrale gebiedsontwikkeling in de provinciale structuurvisie wordt door de gemeente als baten beschouwd. Doordat het IRP een aantal gebieden nadrukkelijk benoemt als te realiseren ambities kan daar gericht onderzocht of een koppeling met het realiseren van windenergie gemaakt worden. De Noordrand als gewenste integrale gebiedsontwikkeling is daarbij een sprekend voorbeeld. Het gaat hierbij het vooral gaat om werk met werk maken, zoals: - Benutten van de infrastructuur van nieuwe windparken voor delen van recreatieve routes; - Synergievoordeel door werkzaamheden aan kabels of riolering te combineren; - Inkoopvoordeel tijdens bouwontwikkeling (o.a. gezamenlijk inkoop beton voor getijdecentrale en fundering windmolens) etc. Een zeer belangrijk resultaat van het bestuursakkoord en de samenwerkingsovereenkomst is de nadrukkelijke regie-positie voor de gemeente. Hoewel medewerking aan meer windenergie het gevolg is heeft de gemeente wel kunnen sturen op haar ruimtelijke voorkeuren om zodoende zo min mogelijk hinder te voorkomen voor de bewoners van Goeree-Overflakkee rekening houdend met de wensen van de gemeenteraad. Het windenergieproject draagt bij aan het duurzame imago en de bekendheid van Goeree- Overflakkee in Nederland. Windfonds Goeree-Overflakkee De Windgroep zal een Windfonds vormen wat gaat bijdragen aan de duurzame en sociaaleconomische ontwikkeling van Goeree-Overflakkee. Het Windfonds wordt gevoed vanuit de stroomproductie door wind. Iedere initiatiefnemer in de Windgroep heeft zich bereid verklaard een jaarlijkse afdracht te doen van tenminste 0,05 eurocent ( 0,0005) per geproduceerde kwh gedurende 15 jaar van de werkzame levensduur van de turbine. Bij het toevoegen van circa 50 nieuwe windturbines wordt jaarlijks ongeveer , - euro in het fonds gestort op basis van de huidige afspraken. Bestaande opstellingen vallen buiten deze afdracht, maar bij de eventuele opschaling van deze opstellingen wordt door de gemeente verwacht dat deze ook gaan bijdragen. Dit is nog niet in het bovenstaande bedrag verwerkt. Ook voor initiatiefnemers van buiten de Windgroep geldt de verwachting dat zij zullen gaan bijdragen aan het windfonds, hier is wel reeds rekening mee gehouden in het bovenstaande bedrag. Het windfonds is bedoeld om de omgeving, en wel zo veel mogelijk de directe omgeving van de vastgelegde locaties, mee te laten delen in opbrengsten uit de windprojecten. Om die reden zal de organisatie van de uitgifte en de randvoorwaarden in overeenstemming met die omgeving moeten worden geformuleerd. Hieronder staan de eerste gedachten rondom de spelregels, die in de nabije toekomst nader uitgewerkt gaan worden door de Windgroep. In het algemeen kunnen we stellen dat de bestedingen van de middelen uit dit Windfonds voor bewoners van het eiland Goeree-Overflakkee in de ruime nabijheid van de windparken Pagina 6 van 9

7 herkenbaar zijn. Het is een centraal uitgangspunt dat bewoners zich betrokken voelen bij het Windfonds en de projecten die het mogelijk maakt. Storting De windmolens moeten eerst gerealiseerd zijn voordat deze gaan bijdragen. Na het eerste boekjaar zal de storting in het fonds worden verrekend op basis van productiecijfers verstrekt door CertiQ gedurende de levensduur van een windturbine. Uitgangspunten voor de verdeling van de Windfondsgelden De gelden uit het fonds komen ten gunste van de inwoners en bedrijven in de gemeente en zullen worden aangewend voor compensatie van omwonenden, duurzaamheid op het eiland en de sociaaleconomische ontwikkeling. Er moet een beheersstructuur worden opgericht die het fonds zal beheren en zal beslissen over de besteding van de gelden. De inzet van de gemeente is om in overleg met de Windgroep en omwonenden tot een invulling en werkwijze te komen die tot maximale tevredenheid leidt bij de omgeving Verdere uitwerking van de fondsstructuur zal samen met de bredere afspraken over het windfonds in de komende periode in samenspraak met stakeholders plaatsvinden. Het Windfonds staat los van verplichtingen van initiatiefnemers in de directe nabijheid van een windturbine om vergunningverlening mogelijk te maken (zone van circa 450m). Voor alle bewoners die buiten die zone vallen geldt geen wettelijke verplichting voor tegemoetkoming. In principe zou je kunnen zeggen dat alles buiten deze zone onder het Windfonds valt. Een initiatiefnemer kan in een ruimer gebied toch iets betekenen voor nabije bewoners. Dit kan helpen om de weerstand tegen het initiatief te verminderen. Dit is in de onderstaande afbeelding gevisualiseerd waarbij de tweede cirkel qua afstand maatwerk is. Buiten schil: projecten Windfonds Schil om windpark waarbinnen specifieke collectieve afspraak met omwonenden worden gemaakt. Grens = maatwerk Binnen 47dB Lden: (ca. 450m in worst case scenario) medewerking bewoners vereist Pagina 7 van 9

8 In de tweede cirkel wordt gezocht naar de beste manier om nabije bewoners mee te laten delen in het windpark. Voorbeelden hiervan zijn het treffen van maatregelen aan de woning qua isolatie of het bieden van korting op de energierekening. Dit zal per huishouden qua wens kunnen afwijken, maatwerk wordt verkozen boven generieke maatregelen. De derde cirkel is voor projecten door de omgeving aangedragen passend in de brede zin van duurzame ontwikkeling en sociaaleconomische ontwikkeling (waar onder leefbaarheid) op Goeree-Overflakkee. De Windgroep zal zich de komende periode inspannen om dit nader vorm te geven met de omgeving. Daar waar het initiatiefnemers betreft die niet zijn aangesloten bij de Windgroep zal de gemeenten sturen op een bijdrage aan het genoemde windfonds of het inrichten van een vergelijkbare werkwijze. Toegevoegde waarde sociaal economische structuur Het ontwikkelen van windenergie op Goeree-Overflakkee biedt wellicht kansen om de sociaaleconomische structuur van het eiland te versterken. Met de sociaaleconomische structuur wordt het snijvlak van maatschappelijk handelen en economisch handelen bedoeld, het creëren van werkgelegenheid of landschappelijke waarde is een voorbeeld van een bijdrage aan de sociaaleconomische structuur. Het onderzoek naar de toegevoegde waarde aan de sociaaleconomische structuur is gedaan via literatuurstudie en ervaringen elders in Nederland. Werkgelegenheidseffecten Het realiseren van een groot aantal windturbines gaat gepaard met het uitvoeren van een groot aantal werkzaamheden, waarbij er zoveel mogelijk gekeken wordt naar geschikte lokale aannemers c.q. werknemers. Werkzaamheden die lokaal kunnen worden uitgevoerd zijn o.a.: 1. Incidenteel ten tijde van de bouw: verhuur additionele materialen, beveiliging etc. 2. Structureel bij exploitatie: bijvoorbeeld financiële dienstverlening, onderhoudswerkzaamheden en wederom beveiliging etc. In de samenwerkingsovereenkomst Wind werkt voor Goeree-Overflakkee is specifiek opgenomen dat initiatiefnemers waar mogelijk zullen werken met lokale ondernemers mits deze voldoen aan de gestelde voorwaarden aan het project. Dit zal resulteren in een beperkt positief effect qua werkgelegenheid op Goeree-Overflakkee. Nieuwe geldstromen door windenergie Windenergieprojecten hebben regionaal een economisch effect, enerzijds door besteding van de opbrengsten ervan, anderzijds door de potentiële regionale besteding van de investeringskosten (zoals bouw en onderhoud). Een investering van circa 250 miljoen euro voor het realiseren van windturbines biedt kansen voor Goeree-Overflakkee en zal geldstromen op het eiland in beweging brengen. Participatie in windenergie door kleinere partijen zorgt in sterke mate voor een regionaal economisch effect en toegevoegde veerkracht. Door het grote aandeel van de financieringskosten liggen hier ook de grootste potenties voor regionale effecten. De inkomsten uit windenergie worden door kleinere partijen vaak in de regio besteed. Als grotere maatschappijen eigenaar zijn, zullen de inkomsten de regio minder snel bereiken. Vanuit die gedachte zijn met de Windgroep, met Pagina 8 van 9

9 een sterke regionale gebondenheid vanwege de deelnemende leden, principeafspraken gemaakt ten aanzien van aanbesteding en participatie zoals in deze startnotitie beschreven. Maatschappelijke baten Windenergie vormt een belangrijke drager voor de gemeentelijke beleidsambitie Energieneutraal eiland in Met deze beleidsambitie om duurzame energie te produceren en energie te besparen draagt Goeree-Overflakkee in positieve zin bij aan het beperken van verdere klimaatverandering en het gebruik van fossiele brandstoffen en de daarmee samenhangende problemen (bv. luchtvervuiling). Als in 2020 daadwerkelijk 225MW aan windenergie gerealiseerd is zal per jaar ongeveer miljoen kwh aan duurzame windenergie worden geproduceerd, goed voor circa Nederlandse huishoudens. Eilandmarketing Het realiseren van windenergie, de gekozen aanpak en de ambities voor een energieneutraal Goeree-Overflakkee zijn ingrediënten voor eilandmarketing en promotie als duurzame eiland in de Zuidwestelijke Delta (Energy island). De gemeente mag trots zijn op de wijze waarop zij invulling geeft aan de verduurzaming met een groot scala aan projecten en ontwikkelingen, waaronder windenergie. Op dit moment zien we in toenemende mate bezoek aan het eiland vanwege de ambities en al gerealiseerde duurzame projecten zoals het Zonnepark Ouddorp aan Zee en het pilotproject Energieke Regio Goeree-Overflakkee. Dit is een meer zakelijke doelgroep die voor Goeree-Overflakkee erg interessant kan zijn. Risico s Het ontwikkelen van windparken is een traject met een lange doorlooptijd, dit betekent dat gedurende deze periode veranderingen kunnen optreden. Dit kan gekoppeld zijn aan bijvoorbeeld beschikbare subsidies, marktontwikkelingen, beleidswijzigingen of maatschappelijke acceptatie. Conclusie Gesteld kan worden dat door de grote investering verbonden aan het realiseren van windturbines op Goeree-Overflakkee de regio zowel directe als indirecte baten oplevert. De globale rekensom laat zien dat jaarlijks zo n 2 miljoen aan directe baten vanuit windenergie te verwachten zijn voor Goeree-Overflakkee uit directe participatie, belasting grondvergoedingen en het windfonds. De komende periode zal de gemeente zich inspannen om de toegezegde baten verder te formaliseren en optimaliseren om zodoende lusten en lasten zoveel mogelijk in evenwicht te houden. Pagina 9 van 9