Strategie voor duurzame voeding en stedelijke landbouw

Transcriptie

1 Strategie voor duurzame voeding en stedelijke landbouw Verslag van de workshops over het aanbod van 28 mei en 4 juni 2015 met als thema's 'voedingssector in overgang' en 'een opkomend plaatselijk voedingssysteem' 1. Context Doelstelling van de workshop: toelichting geven bij de DV-strategie, toelichting geven bij de doelstellingen en die doelstellingen valideren, prioriteiten stellen en de voorgestelde maatregelen operationaliseren en de criteria bespreken op basis waarvan criteria worden vastgelegd met betrekking tot de middelen die moeten worden geïnvesteerd. Doelstelling van dit verslag: verslag van de workshops van 29/05 en 04/06 over de thematiek van het voedingsaanbod in het BHG. Agenda: Voorstelling van het uitwerkingsproces van de DV-strategie. Herinnering aan de visie en de doelstellingen van de DV-strategie. Voorstelling en amendement van de doelstellingen (wijziging, ontbrekende doelstellingen). Bepaling van prioriteiten van de maatregelen die per thematiek (doelgroep) worden gegroepeerd. Operationeel maken van maatregelen in de workshop. Bepaling van prioriteiten voor de toekenning van de middelen om de maatregelen in de praktijk om te zetten. Deelnemers: de volgende instellingen waren op minstens een van de twee workshops vertegenwoordigd: AMAP 'Hélia' BIOWALLONIE Change For vzw KULeuven/VUB Mission Locale van Elsene NB Consultant Protestants Sociaal Centrum Rabad Rencontre des Continents SAGAL-netwerk SIMONE A SOIF UCM BIOGUIDE EVA Topino FAVV/AFSCA LNE - Vlaamse overheid Bees Coop Solifood TCO Services ULB Urban Farm Company Walravens Sodexo Suikerbakkerij Joris Bvba Sumy Belgium ULB - EIB - EPSPV BECI FEVIA Gemeente Anderlecht Werk en Leven Groupe One

2 2. Verslag per stap Stap 1. Bespreking van de visie en de doelstellingen De eerste stap bestond erin om de visie van de Strategie 'Naar een duurzamer voedingssysteem' voor te stellen, evenals de doelstellingen in verband met het thema van de dag (in dit geval het 'aanbod') en de maatregelen die voor de deelnemers met dat thema overeenstemmen. Na de voorstelling werd aan de deelnemers gevraagd om een evaluatiefiche in te vullen waarin ze hun persoonlijke mening kwijt konden over de relevantie van de besproken thema's ten opzichte van de doelstellingen en het relatieve belang van de maatregelen. Op het einde van die stap konden de deelnemers met elkaar de discussie aangaan. De inhoud daarvan wordt hieronder samengevat. De visie en de doelstellingen van de strategie 'Naar een duurzamer voedingssysteem' De deelnemers wezen tijdens de bespreking op het feit dat bij de voorgestelde doelstellingen het accent in hoge mate op het milieu lag en dat dit ten koste ging van de andere pijlers van de duurzame ontwikkeling. Toch kwamen deze elementen, met inbegrip van het aspect gezondheid, duidelijk aan bod in de visie, wat de deelnemers bijzonder relevant leek. Over de doelstellingen met betrekking tot het thema 'aanbod' Wat de governance betreft, meenden de deelnemers dat de vorm daarvan nog vaag was en nog verder zou moeten worden omschreven - hoewel de visie in dat verband spreekt over een 'interregionale samenwerking van de openbare en de private actoren'. Zij stelden voor om acties/aanbevelingen te vinden voor hogere governanceniveaus. Meerdere deelnemers vonden dat de prijs van duurzame voeding volgens hen het echte werk zou moeten weerspiegelen, terwijl die prijs momenteel door subsidies en belastingen wordt vertekend. Dat belang om een billijke prijs te hanteren zou sterker tot uiting moeten komen in de doelstellingen en de maatregelen. De deelnemers wijzen op het feit dat de visie heel duidelijk en beknopt is, terwijl er gelijktijdig een hele reeks minder duidelijke maatregelen worden vermeld. De besturen enerzijds (milieu, landbouw, economie enz.) en de gewesten anderzijds werken geïsoleerd van elkaar. Er werd aangevoerd dat het belangrijk is om de communicatie en de samenwerking tussen de verschillende machtsniveaus te verstevigen. Met name in verband met de productie werd de vraag gesteld hoe men het landbouwsysteem kan identificeren dat door de instellingen (en alle actoren) wordt ondersteund en hoe men op die basis samenwerkingswijzen kan uitwerken tussen gewesten - en dan meer bepaald met betrekking tot de productie in de rand van de stad.

3 De deelnemers stelden voor om een nieuw evenwicht te bepalen tussen de doelstellingen en daarbij meer ruimte te bieden aan de doelstellingen die verband houden met governance en het bestuur. Momenteel hebben heel wat acties betrekking op de privésector. De deelnemers wezen ook op de moeilijkheid om een link te leggen tussen de visie waarover een consensus bestaat, en de praktische uitwerking ervan met acties die een debat op gang brengen. Er werden ook meer specifieke opmerkingen gemaakt over de acties: Actie 1 Uitbreiding van het aanbod plaatselijke/biologische/seizoensgebonden producten in de distributiesector De reacties hadden betrekking op de duidelijkheid van het woord 'duurzame voeding' en over de zichtbaarheid van de labels met betrekking tot DV en de noodzaak om de overstap naar DV in de volledige waardeketen (productie, bewerking,...) te bevorderen. De deelnemers vonden daarom dat het relevanter zou zijn om te spreken over een duurzaam voedingssysteem dan over duurzame voeding. Het accent werd ook gelegd op de collaboratieve dimensie om tekortkomingen in de waardeketen op te vangen (gedeelde keuken enz.). Actie 2 - Verbetering van de toegankelijkheid van DV Kan de ontwikkeling van een label DV toegankelijker maken? - het is belangrijker om op dit vlak een transparant beleid te bevorderen dan om labels te ontwikkelen; er is immers meer informatie en vertrouwen tussen de producenten en de consumenten nodig. Er moet (opnieuw) een rechtstreekse band tussen die actoren worden gevormd; - er is nood aan doorzichtigheid in de productie en in de verwerkingsprocessen, zodat de consumenten een keuze kunnen maken met kennis van zaken; - toegang tot labels vergemakkelijken (kosten voor certificatie). Bijvoorbeeld terugbetaling tijdens de eerste jaren; - probleem van de geldigheidsduur van de certificatie; - leesbaarheid van de labels: de labels zijn niet duidelijk voor de consumenten. Opgelet voor overvloed aan certificaten en labels; die aanpak zorgt alleen maar voor meer verwarring. Het is belangrijk om overtuigend en snel te werk te gaan. Er zou één enkel 'duurzaam' label moeten worden gemaakt; - opgelet voor de beperkende kant van labels - bv. hoe zit het met biologische voeding die van ver afkomstig is en die ook nog eens in een oververpakking zit? - Zouden we niet een volledige paradigmaverandering moeten doorvoeren om de labels te schrappen? Toegankelijkheid op het vlak van de prijzen: - opmerking: het is duur om lokale producten te hebben voor de verwerking. Dit wordt best vooraf getest, om na te gaan hoeveel de consument bereid is om te betalen. Actie 4 - Ontwikkeling van de transformatie

4 - Opmerking: sommige schakels van deze keten bestaan niet in Brussel of in België. Bijvoorbeeld: in België worden de flessen niet individueel geconditioneerd. Bekijken hoe zulke infrastructuren kunnen worden ontwikkeld. - Voorkeur geven aan inkoopcentrales voor vakmensen. Er werden twee nieuwe acties voorgesteld: Actie 6 Voorbeeldrol van de overheid. In dit verband verwacht men in het bijzonder veel van de overheidsactoren, die een voorbeeldrol zouden moeten vervullen - bijvoorbeeld via de overheidsopdrachten. Deze actie is in het thema 'vraag' opgenomen. Actie 7 - De financiële middelen ter beschikking stellen ter ondersteuning van de kleine starters (belastingverminderingen, subsidies) en communiceren over wat op dit vlak al bestaat. Stap 2. Bepalen van de prioriteiten van de maatregelen Leefmilieu Brussel heeft intussen alle maatregelen samengebracht die de afgelopen 3 jaar door de actoren tijdens de workshops werden voorgesteld. Die maatregelen werden verzameld in een catalogus, waarvan het deel over het aanbod aan de deelnemers van de workshops van 28 mei en van 4 juni 2015 werd voorgesteld. Alle deelnemers vulden hierbij een 'stembiljet' in, waarin hun mening werd gevraagd over het relevantieniveau van alle maatregelen die in de catalogus worden voorgesteld. Ze kregen ook de vraag om nog maatregelen toe te voegen als ze meenden dat er nog acties ontbraken in de catalogus. Aan de hand van deze oefening kregen we een duidelijk zicht op de maatregelen die prioritair lijken. De resultaten worden weergegeven in de volledige tabel die bij dit verslag als bijlage is gevoegd. Stap 3. Verdieping van 12 maatregelen in groepen Na de voorstelling van alle maatregelen werden 12 maatregelen voorgesteld waarvan de operationalisering tijdens de workshop zou kunnen worden verdiept. Drie maatregelen werden in groepen van 5-8 deelnemers gelijktijdig in 4 sessies bewerkt (2 per workshop). De gesprekken werden geanimeerd door het consortium en de nota's die op de posters waren aangebracht, geleid door de volgende vragen. Hoe? Wie doet wat? Vertrekpunt? Met welke stappen? Eindpunt? Human resources, financiële en technische middelen? Dit wordt in de volgende tabel samengevat

5 Titel maatregel (toegekende punten) 1. De OVERGANG van de bestaande verkoopstructuren bevorderen 1 2. Uitbreiding van het project duurzame kantines en restaurants Operationalisering Hoe? We hebben de keuze uit 2 verschillende strategieën: Strategie op korte termijn (naar schatting is al 20 % van de handelaars zich bewust van het thema; deze 'Quick Wins' zijn het gemakkelijkst te bereiken); o lijst van duurzame leveranciers die al helemaal klaar is en die zo kan worden verspreid o benchmark o helpdesk (een plaats waar de handelaar inlichtingen kan inwinnen, aanwezigheid van facilitatoren,...) o onderzoek van mogelijke verzorgingsgebieden o ambassadeurs o subsidies (zelfs voor de meest terughoudende actoren): hulp voor de nieuwkomers, maar ook voor de bestaande actoren, die bijvoorbeeld het visuele gedeelte van hun reclame en hun commerciële media moeten vernieuwen. Strategie op middellange en op lange termijn: opnieuw in de richting van een hoogwaardige voeding (commerciële doelgroepen staan het verst af van DV): o pilootprojecten en demonstratoren van nieuwe ondernemingen; o beurs voor invoering en conversie o conversiepakket o hulpmiddelen voor bewegwijzering naar duurzame resources per buurt o een eenvoudig plaatselijk criterium; o in kaart brengen van de handelszaken o banden smeden met de mensen. Wie? Kleine en middelgrote handelszaken. Hoe? Algemene opmerking: men zou twee verschillende benaderingen moeten toepassen voor de restaurants en voor de kantines. Tijdens de workshop heeft de groep zich op de kantines geconcentreerd. Voor de kantines: 1 Met verkoopstructuren bedoelen we hier de klein- en de groothandel

6 De opdrachtgevers identificeren. De opdrachtgever en/of de consumenten sensibiliseren. Criteria in verband met DV opnemen in de exploitatievoorwaarden (en de overheidsopdrachten voor de openbare kantines). Financiële en fiscale incentives en handvest. Opleiding van het keukenpersoneel (scholen, horeca), inkoopcentrales voor 'duurzame producten', oprichting en aanpassing van bestaande structuren. Basisbestek op basis van een algemeen model. Een percentage vastleggen voor biologische producten in de kantines en de restaurants (wordt al toegepast in de bestekken). Hiervoor moet een stevige financiële, administratieve en wettelijke ondersteuning worden voorzien. De overheidsopdrachten en de bestekken op basis van een gemeenschappelijk model aanpassen. Met betrekking tot de kantines werd intussen al heel wat werk verricht. Men dient zich dan ook te baseren op het bestaande werk met betrekking tot de uitwerking van het bestek 'label duurzame kantines'. Hierbij wordt al een vrij complete en geïntegreerde benadering toegepast. Dit bestek zou door de opdrachtgevers kunnen worden gebruikt. Dit bestek zou door de structuren met invloed (bv. Fédération Wallonie-Bruxelles in de scholen) moeten worden gedragen en gestimuleerd. Identificeren welke de structuren met invloed zijn voor de ondernemingen, de ziekenhuizen,... De openbare besturen in het BHG zouden het voorbeeld moeten geven in hun eigen eetzalen. 3. Zichtbaarheid van de winkels, handelszaken en restaurants die in de dynamiek van duurzame handelszaken/ duurzame restaurants betrokken zijn. Wie? Opstelling van het project duurzame kantines, BE, scholen horeca. Sectorfederatie (Horeca, BRA, BHA, Comeos), BECI, label voor ecodynamische ondernemingen. Stappen? Vertrekpunt: mikken op de duurzame eetzalen van overheidsdiensten. Een stand van zaken opstellen van de toestand in de eetzalen van de besturen en de bestaande acties identificeren. Tussenstappen: een bestek opstellen op basis van het label 'duurzame kantines'. Hoe? Twee verschillende benaderingen voor de handelaars en voor de restaurants. Verduidelijking van de labels (groot aantal labels die niet erg begrijpelijk zijn). Valorisatie van het biolabel. Campagne 'a bio day per week'. Het brede publiek aanmoedigen om één keer per week voor een biologisch menu te kiezen. Duurzame voeding populairder en conventioneler maken. Sensibilisering voor duurzame voeding. Wie? Atrium, pers, blog, hotelschool, horecafederatie, private actoren, toeristische actoren (visitbrussel), biogidsen

7 Stappen? Vertrekpunt: Unique Selling Point, unieke en duidelijke belofte die men zich eigen kan maken. Evenementenhandvest. Lijst engagementen. Logo 'Good food'. Tussenstappen: één of meerdere private actoren mandateren. Website + app. Eindpunt: bekendheidsniveau in het buitenland. Hoe? De bestaande toestand herwaarderen en consolideren. En dan meer bepaald in de verwerkingssector, waar men steeds meer behoefte heeft aan gekwalificeerd personeel (rol van de opleiding). Voorrang geven aan 'systemen' in plaats van ruimten die met één enkele activiteit verbonden zijn (zie greenbiz, slachthuizen,...) De lijst van de ingedeelde inrichtingen aanpassen. 4. Geïntegreerde ruimten creëren, waar tegelijkertijd aan productie, verwerking en verkoop van duurzame voeding wordt gedaan Er zouden verschillende modellen mogelijk zijn: - samenhangende activiteiten: medewerking in plaats van concurrentie tussen een verscheidenheid van actoren (producenten, trainers, horeca,...) met het oog op een economische leefbaarheid. Het voorbeeld van Choux de Bruxelles toont aan dat de productie niet volstaat om een economische leefbaarheid te verzekeren. - scholen, kantoren, instellingen: plaatselijke productie en keuken ter plaatse voor de kantines. - tweede verwerking - van andere producten dan grondstoffen (bv.: Dandoy, Marcolini, ) met verkoop en bezoeken. Wie? De institutionele actoren (cf. wetgeving, subsidies), economische actoren, bv.: Impulse (mutualisering inspanningen, identificaties, contactpunt), actoren op het vlak van opleiding Stappen? 1. Vertrekpunt: de omvang van de systemen definiëren: zijn alleen de kleine eenheden beheersbaar en leefbaar? 2. De types producten definiëren: champignons, radijzen en salade oké, maar niet realistisch in het geval van aardappelen of zetmeelhoudende stoffen. Hoe kunnen we die in Brussel produceren? 3. De verwerkingstypes definiëren: volstaan wassen en conditioneren (bv. salade, radijzen,...)? 4. De eindproducten definiëren: koffie, honing, bier, cuberdons, wafels, speculaas, brood, patisserie? 5. De lacunes en de behoeften identificeren en de specifieke competenties en knowhow herwaarderen, met

8 5. Identificatie van het duurzame aanbod (van al dan niet verwerkte producten)/ zichtbaarheid van de producten. inbegrip van de tweede verwerking (bv. Godiva, dat niet meer over de competenties beschikt om de manons met de hand te maken, aangezien de gekwalificeerde personeelsleden met pensioen vertrokken zijn). 6. In // tussenstappen: nieuw economisch model te realiseren. Innoverende en stevige businessplannen en opleiding of beschermde werkplaats. 7. Eindstap: geen subsidies meer nodig, 200 duurzame structuren en ondernemingen in plaats van gestarte structuren en ondernemingen die geen lang leven beschoren waren. Binnen 10 jaar: aanzienlijke toename van de werkgelegenheid in de sector. Bestaande resources? Fiscale druk en aantal faillissementen verminderen. Voedingssector herwaarderen. Geschikte plaatsen zoeken waar dit soort projecten kan worden gevestigd. Nog niet bezochte plaatsen vinden (definitie van het GBP om te zien welke plaatsen nog beschikbaar zijn). Voorbeeld: productie in de randgemeenten (gevogelte, vis, fruit en groenten). Winstgevendheid via samenhangende activiteiten (opleiding, sociaal, evenementen), bv.: Choux de Bruxelles. Begeleidingsstructuren voor aanpassing van het businessmodel. Contactpunt voeding met bv. Impulse om de verwerking te verbeteren. Remmende factoren: wetgeving, concurrentie van producten uit de rand van de stad, 30 % van de productie is overgesubsidieerd, noodzaak om de verwerking opnieuw in Brussel te centraliseren, noodzaak van opleidingen. Hoe? (Tijdens deze workshop hebben de deelnemers veel gediscussieerd, maar slaagden ze er niet in om de maatregel op een grondige manier te operationaliseren) Transparantie die de gebruiker een keuze biedt (met behulp van een multidimensionaal label dat de verschillende producten differentieert): identificeren waar het geld van de consument naartoe gaat, plaatselijk of niet plaatselijk?, overige. Noodzaak om een cultuur van/een inzicht in het voedingssysteem op te bouwen. Is het doeltreffender om de mensen vooraf (op school enz...) of op het moment van de aankoop zelf de nodige informatie te bezorgen? Beide delen van de maatregel werden gelijktijdig en soms op een aanvullende manier behandeld. 6. Verwerking van nietverkochte producten en plaatselijke producten bevorderen Hoe? Industriëlen, handelaars en kleine eenheden van eender welke omvang in dezelfde groep samenbrengen. Het imago van de grote merken verbeteren. Opleiding voor opwaardering. Inventaris opstellen van bestaande projecten in verband met niet-verkochte producten (voedingssector, sector van de sociale economie,...). Creëren van complementariteit tussen de verschillende actoren die met niet-verkochte producten werken: geïntegreerde oplossing, waarbij activiteiten in de sociale economie en activiteiten op het vlak van voedselhulp met elkaar worden gecombineerd. Fiscale stimuli.

9 7. Gemakkelijker bevoorrading van duurzame producten voor de kantines bevorderen. Werken aan de FAVV-wetgeving. Wie? LB voor arbitrage en beleid in overleg ter ondersteuning van de geïntegreerde oplossingen (hoe verdelen tussen de actoren op het terrein?). Er bestaan in dit verband al oplossingen, bv.: een 'schenkingenbeurs' platform met een cartografie, mogelijkheden tot ruilen, geïntegreerde oplossingen, die werden uitgewerkt door Komosie en de FBMD en die worden ondersteund door de actoren op het terrein Cette en foodwe.be, een ander informaticaplatform. Begeleidende structuren: Groupe One, BECI Stappen? Vertrekpunt: verwerking behouden (terrein? hulp aan ondernemingen)). Mapping van flows, initiatieven, schalen, beperkingen, oplossingen, (BE-Atrium). Gezamenlijke uitwerking van innoverende businessmodels op basis van de vraag: vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Identificeren waar men het aanbod aan nietverkochte en plaatselijke producten zou kunnen diversifiëren. Informatie verspreiden over wat al bestaat: gids die producenten/verwerkers een zicht biedt op de mogelijkheden. Tussenstappen: Innoverende en originele businessmodels: systemen van activiteiten waarmee verliezen kunnen worden opgevangen (bv. Refresh, dat diensten verleent voor het brede publiek tegen verlaagde tarieven voor een benadeeld publiek). Eindpunt: We zijn al onderweg (er bestaan verschillende projecten): noodzaak van coördinatie Resources die moeten worden vrijgemaakt? Bestaande micro-oplossingen (bv.: Papa Douala). Noodzaak van flexibiliteit. De kosten voor het beheer van de (gratis) niet-verkochte producten integreren. CODUCO-project (Delhaize en niet-verkochte producten) reproduceerbaar (identificeert op een gedetailleerde manier de remmende factoren, de voorwaarden van het FAVV, de btw,...). Opleidingen (competenties voor werk in bakkerijen en slagerijen,...). Zie ervaring van het CERIA, dat van verschillende technologische tools gebruikmaakt. Profielen: logistieke specialist, facilitator, desk om een systeem in te voeren (dat een openbaar vak zou kunnen zijn) Remmende factoren: terrein, gekwalificeerde werknemers, variabele flows, gemakkelijker om weg te gooien (geen enkel risico met FAVV). Opmerkingen over de remmende factoren in verband met de maatregel: praktijken (procedure van overheidsopdrachten), logistiek, wetgeving over overheidsopdrachten die niet toelaat dat er op basis van geografische criteria wordt gediscrimineerd. Hoe? Benadering door marktcentrales voor onbederfelijke producten. Lecliclocal met de Brusselse producenten en toegankelijk voor de kopers van verse producten in Brussel (noodzaak van communicatie). Controles. Sensibilisering van alle actoren. Wie? Voogdij van de gemeenten. Lecliclocal-platform (cel landbouw GOB). TCO+Sodexho+Aramark+Compass. LB Resources die moeten worden vrijgemaakt? Promotie, communicatie over: Lecliclocal-platform landbouw en LB. Marktcentrales LB.

10 Stappen? Vertrekpunt: Lecliclocal-platform RW en de Brusselse producenten met citydepot integreren. Alle tools voor duurzame overheidsopdrachten van LB. Tussenstappen: 'typebestek', milieucriteria en controle. De marktcentrale opstarten. Lecliclocal uitbreiden naar Brussel. Eindpunt: Lecliclocal naar LB + marktcentrales gebruikt voor alle kantines te Brussel. Opmerkingen over de remmende factoren voor de maatregel: betalingstermijnen. Competitiviteit tussen grote en kleine marktspelers. Leveringstermijnen. Volumes en type product. Hoe? 8. Meer doeltreffende, meer talrijke en meer aan de profielen van de verschillende doelgroepen aangepaste distributieplatformen ontwikkelen (collectieve restauratie,...). Het aanbod en de vraag duidelijk identificeren. Matching. Een gedecentraliseerd netwerk opbouwen van de producent tot de consument. Zichtbaarheid en informatie/ sensibilisering; De bestaande informatica- en logistieke tools onder elkaar verdelen; De verschillende actoren en bestaande projecten met elkaar in contact brengen. Voornamelijk werken met strakke flows (want men verbruikt wat bij de productie verkrijgbaar is). Noodzaak van een consequent logistiek platform. Wie? Begunstigden: hotels, restaurants, detailhandelaars. Aankoopgroepen, bestaande platformen (SAGAL, Topino, Nos Pilifs, Mabru, Fermet, Efarmz, Agricovert, local Food Express), Rabad, Credal, BECI en Village Partenaire. Er moet een gedecentraliseerd platformenysteem worden ontwikkeld met ondersteuning door de bestaande platformen onder elkaar te verdelen. Resources die moeten worden vrijgemaakt? Bestaande logistieke platformen en informaticaplatformen. Stappen? Vertrekpunt: pilootfase met 4-5 horecazaken, bestaande structuren en opname in een netwerk. BSApartnerships (Business Supported Agriculture). Eindpunt: netwerk met regionale productie en Brusselse horecasector. De horecasector sensibiliseren en overtuigen om geleidelijk aan naar het lokale over te stappen.

11 9. De oprichting van nieuwe duurzamere verwerkers bevorderen. Opmerkingen over remmende factoren voor de maatregel: niet voldoende ondernemingscultuur in verband met verwerking in Brussel. Belangrijke kosten en bevoorrading. Weinig toegang tot informatie over niet-verkochte producten (interessante bevoorradingsbron). Verwerking niet-verkochte producten. Hoe? Onder elkaar verdeelde verwerkingswerkplaats (voor de nieuwe ondernemers, zodat ze tests kunnen uitvoeren en experimenteren met hun activiteiten). De overproductie en de nieuwe ondernemers beheren. Mobiele keuken om de producten ter plaatse te verwerken. De juiste businessplannen vinden en ervaringen delen, consultants onder elkaar verdelen. Wie? Meurisse-instituut, CERIA. Ministeries (uitwerking van een politieke visie, dragers van boodschap en trots). Begeleiders, UCM en Groupe ONE. Ondersteuning starters. Resources die moeten worden vrijgemaakt? bestaande resources: bestaande keukens die ter beschikking zouden kunnen worden gesteld (universiteiten en beroepsscholen). Nieuwe structuren: Packaging, Doeltreffende communicatie (verkoop). Stappen? Nieuwe collectieve structuren oprichten die plaats moeten bieden aan verwerkingsactiviteiten. 10. Experimentele keukens inrichten met de mogelijkheid om vervolgens naar een commerciëler niveau over te gaan. 11. De oprichting van nieuwe duurzamere handelszaken bevorderen. Hoe? Vaste en mobiele locatie 24/24 en 7/7. Periodiciteit van gebruik. Wie? Startende ondernemers. Productie, nieuwe verwerking. Selectiecriterium, handvest (% plaatselijke producten gebruikt...). Resources die moeten worden vrijgemaakt? Gerant: opleiding, inventaris, bv.: Cambio-model. Tarifering (met dekking van vaste en variabele kosten). Stappen? Vertrekpunt: identificatie van Brusselse gebouwen die moeten worden gerenoveerd. Marktstudie (vraag) door Groupe One, Atrium. Opleiding hygiëne (FAVV). Eindpunt: vooraf bepaalde financiële doelstelling. Validering duurzame criteria. Geen betrokkenheid in het verloop van de productie. Vooraf bepaalde timing. Hoe? De coherentie van de 'duurzaamheid' van de opgerichte handelszaak garanderen (BM, beheer). Praktische gids 'kleine handelszaak' onder elkaar te verdelen + begeleiding om de beste praktijken te integreren. Informatie, sensibilisering. Alle juridische structuren. Verdichting van de structuren van de producten voor het aanbod. Financiële haalbaarheid. Wie? Groupe One, Horeca, BECI, Village Partenaire, UCM, Atrium, Impulse, begeleidingsstructuren. Resources die moeten worden vrijgemaakt? Cartografie van de bestaande tools (ecotoolkit, resilient web,

12 Ecoinnovation, voordiag. type UCM ). Financiële incentives. Stappen? Informatie, sensibilisering, potentiële ondernemers, begeleidende structuren. Specifieke aanwezigheden en salons. De bestaande opleidingen aanpassen om het begrip duurzaamheid te introduceren (product en beheer). Vertrekpunt: bewustwording van de effecten op milieu en op voeding. Opwaardering van ambachtelijkheid en producten. Terugkeer naar de eigen streek. Remmende factoren: prijzen/ideeën van prijzen. Toegang tot de informatie (taal, relevantie). Fysieke toegang tot de locatie. Culinaire kennis en kennis over plaatselijke en seizoensgebonden producten (weten wat men een product kan doen, kunnen koken). Gewoonte verbruik/faciliteiten/tijd, diversiteit van de distributiekanalen. 12. De distributiesystemen die voor iedereen toegankelijk zijn, bevorderen (achtergesteld publiek en middenklasse). Hoe? Distributieplaats en productieplaats met elkaar verbinden. Het aanbod van duurzame voedingshulp ontwikkelen. Collaboratieve supermarkten ontwikkelen. Distributiepunten en netwerken ontwikkelen via lokale structuren (OCMW, buurtwinkel). Distributiekanalen diversifiëren, plaats waar de boodschappenmand kan worden opgehaald (school enz.). Internetplatform. Economisch systeem dat de kosten drukt, noodzaak van schaalvergroting en partnerships/onder elkaar verdelen van de kosten. Wie? POD Maatschappelijke Integratie (voedselpakketten enz.). Rol van de bestaande distributeurs (delen van hun oplossing voor schaalvergroting en strategie voor kostenbesparing, logistiek enz.). Dragers van het project (coöperatieve supermarkt enz.). Coöperatieve. Begeleiders (bv. Groupe One). De bestaande actoren samenbrengen met het oog op lobbying. Openbare macht (ter beschikking stellen van locatie en voedselbeleid aan te plakken). Middelen? Ervaring van coöperatieve supermarkt (BEES COOP, collaboratieve kruidenierszaak, FARM). Stappen? Ter beschikking stellen van de locaties, juridische verduidelijking, 1e ervaring met het type economisch model. Financiële middelen voor startinvestering. De GAC's opnieuw dynamiseren. Eigen productie op kleine schaal. Overheidsopdrachten toegankelijk maken voor kleine producenten. GAC Sociaux, Coöperatieve distributie. Eigen productie.

13 Stap 4. Bepalen van de prioriteiten van maatregelen Algemene bespreking: Tussen de deelnemers ontstond een discussie over de prijs van voeding. Daaruit bleek dat men de consumenten bewust zou moeten maken van de juiste prijs van voeding. Mensen zijn zich niet meer bewust van het feit dat aan de productie van voeding een hoog prijskaartje hangt. Bovendien heeft het gebruik van goede voeding een impact op de gezondheid en dus op de openbare financiën. Op die manier zou de Staat uiteindelijk de winnaar zijn. De kwaliteit van de voeding en de prijzen moeten evenwel op Europees niveau worden vastgelegd. Ethische dimensie: welke finaliteit van het voedingssysteem, ook evolueren naar een verandering van economisch model op een globale manier. Dynamiek van onder elkaar verdelen van samenwerking voor een goed beheer van de infrastructuur en van de financiële middelen. Welke hefboom tussen de regionale strategie en de plaatselijke machten, die op het terrein over de nodige macht beschikken, in het contact met de burgers De horecasector is heel competitief. Als een restaurant beslist om in duurzame voeding te investeren, bovenop de moeilijkheden waarmee het al wordt geconfronteerd, zou het normaal zijn om het te ondersteunen, bv. met fiscale stimuli. Bespreking over het stellen van prioriteiten en identificatie van de dragers: Belangrijke plaats van de vraag trekt het aanbod. Dus de consument bewerken, ervoor zorgen dat er minder keuze is tussen duurzaam en niet-duurzaam. De federaties in de horecasector zouden geschikte actoren zijn voor de sensibilisering en de communicatie over onderwerpen in verband met duurzame voeding. Evenwicht te vinden tussen ondersteunen wat al bestaat, wat wordt gedaan en drager van nieuwe projecten De kantines komen naar voren als een belangrijke hefboom omdat er veel mensen bij betrokken zijn en alle schakels van de keten worden gestimuleerd. We moeten dus blijven versterken wat in dat verband reeds in gang is gezet. Quick-wins = investeren in wat al bestaat als opkomende initiatieven om ze te versterken Er bestaan al heel wat zaken, kapitaliseren op het bestaande = weinig investeringen voor een snelle uitbreiding van het bereik van die bestaande initiatieven, die de rest van het systeem trekken, waarvan de consolidatie de geloofwaardigheid/winstgevendheid van die nieuwe systemen aantoont; bv.: SAGAL en distributiesector versterken, delen van tools middelen bezorgen voor de bestaande systemen, om naar een grotere schaal te evolueren

14 o o o o o o logistieke ondersteuning, verdeling van logistieke taken onder elkaar, bv. om producten te verdelen naar een meer gediversifieerd publiek, zoals de horecasector naast de particulieren om communicatiemiddelen te ontwikkelen die bv. door meerdere actoren kunnen worden gebruikt, ondersteuning op het vlak van marketing ondersteuning via meer structurele financieringen om de verenigingen te ondersteunen die de nieuwe distributiewijzen ontwikkelen. ondersteuning van de vorming van een netwerk om mogelijke synergieën of mogelijkheden om taken onder elkaar te verdelen, te identificeren, Rabad: moeilijk, aangezien de verschillende systemen die opduiken, verschillende verwachtingen en doelstellingen hebben -> geen duidelijk omschreven project om taken onder elkaar te verdelen nood aan human resources om ze in een netwerk onder te brengen, maar momenteel geen financiële middelen noodzaak om de collectieve behoeften te identificeren die moeten worden ontwikkeld zodat de opkomende distributiesystemen zich kunnen ontwikkelen - bestaande toestand: vorming van netwerk: CREDAL, Rabad, goed nieuws - bestaande toestand: actoren die moeten worden versterkt: SAGAL, internetplatformen zoals Topino, Bees Coop enz. - Steunen op de structuren die al begeleiding bieden aan ondernemingen op het vlak van milieubeheer, die in contact zijn met de ondernemingen en die er duurzame voeding in integreren - Momenteel mikken de projectoproepen op innovatie, het belang van engagement tegenover innovatie. De begeleidende structuren zijn van essentieel belang, evenals de ondersteuning van wat al werkt. Juist evenwicht tussen investering in distributie en verwerking en productie. - Snelle impact op de versterking van de opkomende distributie - Als men het accent wil leggen op het plaatselijke en korte lijnen, moet men investeren in de verwerking en op het in de markt zetten van plaatselijke duurzame verwerkte of niet verwerkte producten. - Als men plaatselijke producten heeft, heeft men een distributiesysteem nodig dat werkt; als men over een goed distributiesysteem beschikt, maar niet over plaatselijke producten, lukt het niet. Opmerking: op het niveau van de distributie twee paradoxale maatregelen: een platform ontwikkelen dat gericht is op de beroepsmensen en distributiesystemen bevorderen die voor iedereen toegankelijk zijn. - B-to-B = groot platform, B-to-C = een groot aantal kleine actoren voorstel: veeleer de actoren van B-to-C stimuleren om zich te versterken en om daarnaast B-to-B activiteiten te ontwikkelen (bv. een SAGAL-netwerk voor de horecazaken, zoals de BSA)

15 Rol van het publiek = - Vraag: wanneer we praten over B-to-B, praten we ook over grote volumes. Zal het aanbod kunnen volgen? Begint moeilijk te worden om bepaalde producten te vinden - Opgelet: voor de kantines nood aan verwerkte producten - ter beschikking stellen van locaties, van lege gebouwen enz. - Facilitator tussen de ruimtelijke ordening, de locaties die ter beschikking zouden kunnen worden gesteld en de actoren op het vlak van de verwerking en de beschikbaarheid, die die locaties nodig zouden kunnen hebben en de projecten om taken onder elkaar te verdelen. - Rol in het kader van de overheidsopdrachten, een marktcentrale opstarten, Lecliclocal - Kapitalisatie van het werk voor de kantines (uitbreiden) De verwerkers stimuleren om zich in Brussel te vestigen: - infrastructuren voor werkplaatsen en begeleiding financieren, - momenteel is de cultuur voor 'verwerkingsactiviteiten' zwak in Brussel - noodzaak om over ruimten te beschikken om te testen/te experimenteren/werk te delen, zodat projectdragers hun ideeën kunnen uitproberen zonder dat ze te veel risico's moeten nemen met betrekking tot startinvesteringen Ondersteuning van de overgang van de bestaande handelaars en verwerkers: Conclusie: - voorbeeld van Viangros, noodzaak om de overgang van dergelijke actoren te verzekeren gezien hun plaats in de markt - uitwisseling van ervaringen tussen degenen die zich al in de overgang bevinden en de bestaande actoren die minder ervaring hebben met de overgang De bestaande initiatieven versterken - noodzaak aan ondersteuning van de bestaande actoren om de opkomende initiatieven te versterken, ze naar een grotere schaal laten evolueren en de sector trekken (geloofwaardigheid, aantonen van de economische leefbaarheid enz.): ondersteuning voor logistiek, communicatie, marketing enz. noodzaak om opkomende initiatieven in een netwerk op te nemen, o coördinatie van de actoren om de mogelijkheden om taken onder elkaar te verdelen, te identificeren (en dan met name op het logistieke niveau), collectieve behoeften waaraan de overheden steun kunnen verlenen; o uitwisseling van beste praktijken noodzaak van financiële middelen om de projectdragers te begeleiden en de fase van de risiconame (test van een activiteit, installatie, samenstelling van voorraad enz.)

16 noodzaak om locaties ter beschikking te stellen, interface tussen de projecten en de beschikking over infrastructuren, ruimten (voor het opstarten van activiteiten, experimenten, logistiek enz.) behoefte aan sensibilisering en ondersteuning van de vraag

17 Bijlage: resultaten van de 'stemmen' van de deelnemers over de maatregelvoorstellen uit de catalogus Welk prioriteitsniveau voor de maatregelen die hieronder worden voorgesteld? Helemaal niet prioritair (--), niet prioritair (-), prioritair (+), in hoge mate prioritair (++), geen mening (/) Actie 1: het aanbod plaatselijke, seizoensgebonden en biologische producten in de distributiesector uitbreiden Samenvatting van de stemmen 0 = heel weinig mensen met prioritaire stem, 1 = minder dan 1/3, 2 = tussen 1/3 en 2/3, 3 = meer dan 2/3 van de deelnemers prioritaire stem De kennis ontwikkelen o (BEZIG) De kapitalisatie van de beschikbare gegevens over de voedingssector voortzetten 2 o De impact van de verschillende distributiemodi op het milieu onderzoeken 2 o Innovatieve distributiesystemen met een geringe impact benchmarken. 2 o Een marktstudie uitvoeren om een zicht te krijgen op de perceptie en de mening van de consumenten over de ontwikkeling van duurzame handelszaken in de Brusselse buurten 1 Bewustmaking de perceptieverandering begeleiden 0 o De handelaars bewust maken van de milieubelangen en van de impact van de voedingsdistributiesector 2 o De resultaten van de uitgevoerde studies via relevante communicatiekanalen verspreiden 2 De structurele belemmeringen voor de ontwikkeling/overgang naar een duurzaam voedingsaanbod wegnemen 0 o De producenten uit Brussel en de rand van Brussel in contact brengen met de actoren van de distributiesector om de afzet van lokale producten te bevorderen 3 Voor grootdistributie 2 Voor kleine handelszaken 2 o Meer doeltreffende, meer talrijke en meer aan de profielen van de verschillende doelgroepen aangepaste distributieplatformen ontwikkelen: (BEZIG) Log4loc-project te verdelen/te valoriseren 2 o De ontwikkeling ondersteunen van logistieke oplossingen met een geringe impact (zachte mobiliteit, optimalisering van de bestaande technieken,...) 2 o De wekelijkse markten ondersteunen tegenover de toename van de kraampjes met andere dan voedingsproducten of met nietduurzame voedingsproducten (plaatsen reserveren voor Belgische, Brusselse of bioproducenten of andere?) 2 o Het aanbod aan duurzame producten in groothandelszaken en op de vroegmarkt uitbreiden 2 o De ontwikkeling van nieuwe verkoopstructuren (in de vorm van huur,...) financieel ondersteunen 1 o (BEZIG) Het LeClic-platform openstellen voor Brusselse producenten en groothandelaars 1 De verkoopstructuren de technische mogelijkheid bieden om iets te ondernemen (opleiden/informeren) 0 o Hulpmiddelen (opleidingen/ publicaties) ontwikkelen om: 1 o de actoren van de distributiesector op te leiden rond de beginselen van duurzame voeding 2

18 o de actoren van de aanbodzijde op te leiden rond labelherkenning 1 o een lijst op te stellen van de leveranciers van duurzame producten die voor de detailhandel bestemd zijn 2 o de beheerders van verkoopstructuren/groothandelaars te leren hoe ze op overheidsopdrachten moeten reageren 2 o de OVERGANG te bevorderen van de bestaande verkoopstructuren via een begeleiding/coaching, ter beschikking stellen van een helpdesk? enz. 2 o de OPRICHTING van nieuwe structuren te bevorderen via begeleiding voor de oprichting van een onderneming in de voedingssector: specifieke coaching, opleiding/collectieve workshop om de hulpmiddelen ter beschikking te stellen, om de tools te ontwikkelen (standaard businessmodel, checklist, ) 2 De daad bij het woord voegen/een duwtje in de rug geven 0 o Een verbintenishandvest (vgl. Bristol Good food) opstellen met communicatiehulpmiddel 'Ik engageer me' 1 o Organisatie van een 'duurzame handel'-uitdaging 1 De gedragswijziging consolideren 0 o De zichtbaarheid vergroten van de actoren die bij duurzame voeding betrokken zijn via 1 het creëren van een label voor de handelszaken die actief zijn op het vlak van duurzame voeding 1 het communiceren over handelszaken die bij duurzame voeding betrokken zijn (cf. catalogus van de groene handelszaken). 2 0 Actie 2: het aanbod aan duurzame voeding in de verwerkingssector ontwikkelen (overgang & creatie van nieuwe activiteiten) 0 De kennis ontwikkelen 0 o Een benchmarkingstudie van de innovatieve businesmodellen verrichten, waarmee de duurzame producten in de verwerkingssector kunnen worden bevorderd. 2 o De zoektocht naar technologieën aanwakkeren, waarmee de ruimte en het bedrijfspand intensief kunnen worden gebruikt (compactere technologieën, werken in de hoogte,...) 2 o Het marktaandeelpotentieel van de ontwikkeling van duurzame verwerkte producten bestuderen (objectiveren van de stijging van de vraag naar duurzame bereide maaltijden,...) 2 Bewustmaking de perceptieverandering begeleiden 0 o De verwerkende ondernemingen op de hoogte brengen van de belangen/de impact van DV 2 o Communiceren over de Brusselse ondernemingen die succesvol zijn en die in de dynamiek van DV betrokken zijn 2 o Het imago verbeteren van de voedingssector in Brussel, die te lijden heeft onder een slechte reputatie 1 o Het imago van de technische beroepen opwaarderen 2 o De resultaten van de studies via de geschikte communicatiekanalen verspreiden (over het commerciële potentieel van de sector, stijging van de vraag naar verwerkte producten,...) 2 De structurele belemmeringen wegnemen 1 o Experimentele keukens inrichten met de mogelijkheid om vervolgens naar een commercieel niveau over te gaan 2

19 o De werkgelegenheid in de sociale economie bij de verwerkingsdiensten (financieel?) ondersteunen 2 o Geïntegreerde ruimten voor de productie/verwerking/verkoop van duurzame voeding inrichten 2 o De samenwerking met de kenniscentra WagrALIM, Flanders Food tot stand brengen/bevorderen 1 o Een samenwerking met Févia formaliseren 1 o Een samenwerking met het FAVV formaliseren 2 o De samenwerking bevorderen tussen de actoren in de verwerkingsindustrie en de detailhandelaars om de niet-verkochte producten te gebruiken (waarbij de actoren van de logistieke sector ook bij de activiteiten worden betrokken) 2 o De samenwerking bevorderen tussen de actoren van de verwerkingsindustrie en de plaatselijke producenten om het aanbod van plaatselijke verwerkte producten uit te breiden 3 De technische mogelijkheid bieden om te handelen (informeren/opleiden) 0 o De leesbaarheid van de regels van het FAVV verbeteren en advies verspreiden om een meer duurzame verwerking te bevorderen met naleving van de regels van het FAVV 2 o Het ONTSTAAN van nieuwe actoren stimuleren 2 o (BEZIG) De opleidingscyclus voor ondernemers in de cateringsector voortzetten 2 o Begeleiding voorzien ter vergemakkelijking van de uitwerking van een gepast businessmodel voor de activiteiten rond de verwerking van duurzame producten 2 o De OVERGANG bij de bestaande actoren bevorderen 2 o De professionals in de sector meer attent maken op de steun waarop ze recht hebben om nieuwe verwerkingstechnologieën te ontwikkelen (bv. innovatiecheques van Innoviris,...) 2 o Informeren en opleiden over de beginselen van duurzame voeding met praktisch en progressief advies 2 De gedragswijziging consolideren 0 o (BEZIG) De zichtbaarheid verbeteren van de verwerkingsactoren die bij duurzame voeding betrokken zijn: Label 'verwerkt in Brussel' 2 o Alle kantines die vragende partij zijn voor producten van het vierde en vijfde duurzame gamma in contact brengen met 'duurzame' verwerkers. 2 0 Actie 3: de voedselverspilling in de distributiesector verminderen 0 De kennis ontwikkelen 1 o Businesscases analyseren over de herconditionering van niet-verkochte groenten door de handelszaken zelf (zonder via de verwerkingssector te gaan) 2 o De beschikbare gegevens over verspilling voor de ondernemingen kapitaliseren (rekening houdend met de verschillende actoren: grootdistributie, kleine handelszaken, groothandels,...) en daardoor ook de besparingen die kunnen worden gerealiseerd door een vermindering van de verspilling (beperking van de verspilling in de diverse stappen van de voedselketen) 2 o De verschillende oplossingen onderzoeken op het vlak van voorraadbeheer voor kleine en middelgrote winkels en hun impact op de voedselverspilling analyseren 2

20 o De impact van conditionering en verpakking op de voedselverspilling onderzoeken (grote tegenover kleine recipiënten) // de bestaande gegevens kapitaliseren 1 o Jaarcijfers over voedselverspilling in handelszaken verzamelen (om de verspilde hoeveelheden en de impact op het milieu te objectiveren en de evolutie te evalueren en de handelszaken bewust te maken van hun verspilling). 2 Bewustmaking de perceptieverandering begeleiden 0 o De voedingsverspilling objectiveren, de impact op het milieu en de financiële impact schatten en die cijfers verspreiden 2 o Het personeel in de winkels en de verkopers op de markten sensibiliseren 2 De structurele belemmeringen wegnemen 0 o Een platform creëren om de samenwerking te bevorderen tussen de handelszaken die met niet-verkochte producten zitten en de verenigingen die eventueel geïnteresseerd zouden zijn in het afnemen van die producten 2 o Een samenwerking met het FAVV formaliseren en de hefbomen voor minder voedselverspilling identificeren (niet alleen in verband met voedselschenkingen, maar ook met betrekking tot het beheer van voedingsmiddelen: bewaring, hergebruik, ) 2 o Een samenwerking met Comeos formaliseren om de verspreiding van informatie te vergemakkelijken en de relevantie van de ontwikkelde hulpmiddelen valideren: een contactpersoon identificeren, die als 'voedselverspillingsverantwoordelijke' fungeert 1 o (federale bevoegdheid) De groep actoren uitbreiden die van een fiscale aftrek kunnen genieten voor voedselschenkingen. Nieuwe wetten opstellen die bepalen dat de btw aftrekbaar is voor alle voedselschenkingen en niet alleen voor schenkingen aan voedselbanken door warenhuizen 2 De technische mogelijkheid bieden om te handelen 0 o Het personeel in de distributiesector opleiden rond de problematiek van voedselverspilling 2 o De creatieve ideeën opwaarderen rond de verspilling door de Brusselse handelszaken (bv.: Origin o, dat bereide gerechten maakt) 2 o Een toelichtingsbrochure opstellen over de regels van het FAVV in verband met voedselschenkingen en verduidelijken wat mag van het FAVV en verspreiding van deze brochure via de geschikte communicatiekanalen 2 o De verspreiding van informatie over de minimale houdbaarheidsdatum onder handelaars verbeteren, opdat ze er zich bewust zouden van zijn dat ze de producten nog mogen verkopen, eenmaal de datum verstreken is) 2 o De handelszaken ervan op de hoogte brengen dat er niet langer Europese groottesorteringsnormen voor groenten en fruit van kracht zijn (omdat veel zaken die normen wel nog toepassen) 2 De gedragswijziging consolideren 0 o De actoren van de distributiesector valoriseren, die betrokken zijn bij de strijd tegen verspilling (handvest, communicatie, visual, award,...) 1 0 Actie 4: duurzame voeding voor iedereen toegankelijker maken; kostprijs, nabijheid, identificatie van het aanbod 0 De kennis ontwikkelen 0 o Een benchmarkingstudie uitvoeren over de financiële beleidsmaatregelen (waaronder fiscale maatregelen in verband met biologische, 1

21 lokale producten,...) Bewustmaking de perceptieverandering begeleiden 0 o De beheerders van de sociale kruidenierszaken ertoe aansporen om het aanbod aan duurzame producten uit te breiden 2 De structurele belemmeringen wegnemen 0 o Met betrekking tot de kostprijs 1 o (BEZIG) De overgang bij de sociale kruideniers en de voedselpakketten naar meer duurzaamheid ondersteunen 2 o De ontwikkeling van duurzame sociale restaurants ondersteunen 2 o (BEZIG) Gemeenschappelijke aankoopgroepen steunen 2 o (federale bevoegdheid) wetten opstellen om de btw-regeling te veranderen ten gunste van meer duurzame producten 2 o Met betrekking tot de haalbaarheid 1 o nabijheid 1 o Voor meer inzamelpunten voor voedsel zorgen (bv. OCMW?) 1 o een aanbod van duurzame fast food ontwikkelen (duurzame foodtruck), en dan meer bepaald in de onmiddellijke nabijheid van scholen (ontwikkelen van nieuwe activiteiten en overgang van de bestaande actoren) 2 o Gemak 1 o Zorgen voor een duurzaam verwerkt aanbod (// maatregelen actie 2) 1 o Structuren van collectieve wijkkeukens ondersteunen 1 o Met betrekking tot de identificatie 1 o met het federale niveau samenwerken aan de etikettering 2 De mogelijkheid bieden om te handelen (informeren/opleiden) 0 o De handelaars helpen om de duurzame producten van een zekere zichtbaarheid in de winkels te verzekeren 1 o De zichtbaarheid van de winkels verbeteren: Label handelszaken, (// maatregelen actie 1) 1 o De zichtbaarheid van de producten in de winkels verbeteren: label voor producten 2 De daad bij het woord voegen/een duwtje in de rug geven 0 o 'Duurzame' getrouwheidskaartsystemen invoeren 1 o 'Duurzame' aankoopbonnen verdelen 1 0 Actie 5: het aanbod aan duurzame voeding in de horeca, de kantines, enz. uitbreiden (en de verspilling verminderen) 0 De kennis ontwikkelen 0 o De kenmerken van de vraag naar duurzame voedingsmiddelen in grootkeukens/ horecazaken evalueren. 1 Bewustmaking de perceptieverandering begeleiden 0 o Voorbeeldprojecten uitwerken en er ruchtbaarheid aan geven - succesverhalen in de kijker plaatsen 2 o De cijfers over voedselverspilling voor grootkeukens/horecazaken verspreiden en meer in het algemeen over de voordelen/de kostprijs 2

22 van de overstap o De actoren van de horecasector ertoe aanzetten om Restorestjes/een vegetarisch menu/maaltijden voor wie veel en wie weinig honger heeft, aan te bieden 2 De technische mogelijkheid bieden om te handelen 0 o De verdeling verbeteren van de communicatie van alle tools en hulpmiddelen die ter beschikking staan voor de kantines/restaurants om in de dynamiek van DV te stappen 2 o Duurzame voeding in de opleidingen voor koks integreren 1 o Praktische tips verspreiden om de verspilling te beperken in kantines en horeca en de communicatiekanalen identificeren die daarvoor het meest geschikt zijn 3 De structurele belemmeringen wegnemen 0 o Marktcentrales in het leven roepen voor de gemeenschappelijke keukens 2 o Logistieke oplossingen ontwikkelen die aan de kantines en de horecabedrijven aangepast zijn 2 o De beurs Your Choice steunen 1 Acties ondersteunen 0 o (BEZIG) Het project 'duurzame horeca en kantine' uitbreiden: opleidingen, helpdesk en hulpmiddelen 2 o (BEZIG) De campagne 'Donderdag Veggiedag' blijven steunen 2 o (BEZIG) Het programma 'Duurzame openbare aankopen' voortzetten 2 o Samenwerken met de ziekenhuizen (groot aantal maaltijden in het Brussels Gewest, maar moeilijke doelgroep) en de scholen, eventueel in partnership met de PMS-centra voor het aspect gezondheid en specifieke hulpmiddelen voor hen ontwikkelen 2 o Samenwerken met HoReCa Formation om opleidingen te organiseren over de 'principes van DV voor kantines en horecabedrijven' 2 Consolideren 1 o (BEZIG): Een systeem invoeren waarmee kantines en horecabedrijven kunnen worden herkend en via aangepaste kanalen communiceren. 1 o Samenwerken met het 'Groene Sleutel'-label voor de hotels (geleidelijk engagement) 1 o Samenwerking met de PMS-centra voor de opleidingen, de hulpmiddelen, het communicatiemateriaal... voor de gezondheidsaspecten 1