Debat rond de toekomst van het secundair onderwijs

Transcriptie

1 Debat rond de toekomst van het secundair onderwijs Sint-Romboutscollege Mechelen, 6 februari 2013 Ouderverenigingen basis-en secundair onderwijs regio Mechelen ism VCOV vzw Op 6 februari 2013 verzamelden meer dan 100 ouders en leraren in de mooie theaterzaal van het Sint-Romboutscollege te Mechelen. Op de agenda stond de hervorming van het secundair onderwijs. Na een korte toelichting van de krijtlijnen van de hervorming konden de ouders hun vragen kwijt in een debat met Mieke Van Hecke (VSKO), Stefan Grielens (VCLB), Lyle Muns (VSK), Franky Hungenaert (SG Harlindis en Relindis Maaseik) en Theo Kuppens (VCOV). We schetsen hieronder kort de uitgangspunten van de hervorming en de visie van het VSKO. Daarna vind je de meest gestelde vragen. Voor het debat ontvingen we een massa vragen van uiteenlopende aard. De moderator groepeerde de vragen en legde ze voor aan het panel. Je vindt ze hierna met een kort antwoord. Sommige antwoorden zijn onder voorbehoud omdat er op dit ogenblik nog geen nieuwigheden omtrent de hervorming bekend zijn. 1. De uitgangspunten van de hervorming 1.1.Ons onderwijs doet het nog steeds goed, maar er zijn een aantal pijnpunten: de grote verschillen in resultaten bij leerlingen die het basisonderwijs verlaten de bruuske overgang van basisonderwijs naar secundair onderwijs de sociale ongelijkheid die je weerspiegeld vindt in de school-en studiekeuze het aantal leerlingen dat overzit of het secundair onderwijs vroegtijdig verlaat het welbevinden van leerlingen kan beter het verschil in appreciatie van aso bso kso tso het watervalsysteem: een leerling start in het aso en beëindigt zijn schoolcarrière vroegtijdig of in een studierichting die niet overeenstemt met zijn mogelijkheden of interesses de aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt - hoger onderwijs: waarom slagen leerlingen uit bepaalde studierichtingen minder in het hoger onderwijs? Waarom sluit de vorming van sommige leerlingengroepen onvoldoende aan bij de wensen van het bedrijfsleven? 1

2 1.2. Volgende uitgangspunten moeten ons onderwijs nog meer doen schitteren: 1. de vorming van de totale persoon en elke leerling laten schitteren 2. de nodige competenties (= kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes om in een bepaalde context correct te handelen) ontwikkelen om bij te dragen en te kunnen deelnemen aan het maatschappelijk leven 3. de Europese sleutelcompetenties 1 zijn daarvoor de inspiratiebron 4. goede studiekeuzebegeleiding en gefaseerde studiekeuze voorzien 5. de centrale rol van de leerling, de leraar, de ouders en de samenleving 6. activerende werkvormen, projecten gebruiken in het leerproces 7. op maat van elke leerling door de leerstof te differentiëren, te verbreden en te verdiepen 8. de Vlaamse kwalificatiestructuur vormt het kader waarbinnen de studiemogelijkheden (BO, SO, HO) worden ingeschaald van niveau 1 tot niveau 8 9. het talig maken van leerlingen: je wordt taalvaardig, taalrijk, je wordt deskundig in het omgaan met ICT, media 10. de drie graden en de attestering blijven behouden 11. aso, bso, kso en tso verdwijnen en maken plaats voor een indelingsprincipe op inhoudelijke basis, bijv. wetenschappen en techniek 12. na een uitgebreide kennismaking met de verschillende belangstellingsgebieden in de eerste graad, maakt de leerling een keuze voor een domein. Dit is een geheel van opleidingen waarbinnen een sleutelcompetentie wordt uitgediept. 13. het aantal studierichtingen wordt beperkt en is specialiserend (met de bedoeling verder te studeren) of kwalificerend (met de bedoeling verder te studeren of te gaan werken) 14. binnen elke studierichting krijg je een brede vorming, een studierichtingsgebonden pakket leerstof en een differentiatiepakket. Na zes jaar krijgt elke leerling een diploma secundair onderwijs. 1 Europese sleutelcompetenties =communicatie in de moedertaal + communicatie in vreemde talen +wiskundige competenties +competenties in exacte wetenschappen en technologische competenties + digitale competenties + leercompetenties +sociale en burgerschapscompetenties + initiatief en ondernemerschapscompetenties + competenties voor cultuur, duurzame ontwikkeling, mentaal en lichamelijk welbevinden. 2

3 1.3.De voorgestelde belangstellingsgebieden binnen de hervorming zijn: Handel en economische wetenschappen Creatie en kunst Taal -en letterkunde Welzijn en sociale wetenschappen Techniek en wetenschappen Natuur en wetenschappen 2. De visie van het VSKO (Vlaams Secretariaat van het Katholiek Onderwijs) Het VSKO vindt het enerzijds belangrijk een aantal knelpunten (zie ook hierboven) in ons goede onderwijs te erkennen. De interesses en talenten van een leerling moeten anderzijds centraal staan in plaats van het imago van de opleiding. Na een brede eerste graad, waar de leerling kennis maakt met de verschillende belangstellingsgebieden en waar een apart leertraject wordt voorzien voor de leerlingen uit de B-stroom, kiest de leerling voor één van de 5 studiedomeinen. Het is de bedoeling dat de leerling binnen die getrapte studiekeuze op een continuüm (vorming van algemeen tot specifiek, van abstract tot concreet en van transferabel (overdraagbaar) tot gericht toepasbaar) kiest hoe hij zijn studiedomein/ studierichting verder vorm geeft. De onderwijsvormen aso, bso, kso en tso verdwijnen. Voor het VSKO staat het pedagogisch project van de school centraal. Van hieruit worden binnen de 5 mogelijke studiedomeinen de algemene en specifieke competenties uitgebouwd. De studiedomeinen die het VSKO voorstelt, zijn: Economie en maatschappij Kunst en creatie Taal en cultuur Welzijn en maatschappij Wetenschappen en techniek 3

4 3. Vragen van de ouders Vragen met betrekking tot de hervorming op zich en de timing 1. Welke timing wordt beoogd? In de aanvankelijke timing wilde men van start gaan in De hervorming zal in fases worden doorgevoerd zodat de onderwijsinstellingen de nodige tijd en ruimte krijgen om de hervorming te organiseren. Gelet op de vertraging in het publiceren van de conceptnota, kan men vragen stellen bij de timing. Meer info vind je op Het VSKO heeft intussen een eigen visie op de hervorming van het secundair onderwijs bekend gemaakt (zie eerder in dit verslag). Deze kan je bekijken op de website van het VSKO: 2. Hoe zal de hervorming gebeuren? Gradueel? Vanaf het eerste jaar? Maar, dan zit je een hele tijd met twee systemen van onderwijs? We gaan ervan uit dat de hervorming progressief, stap voor stap zal ingevoerd worden. Organisatorisch moeten scholen voldoende tijd krijgen om de hervorming te implementeren of ingang te doen vinden. Daarvoor zijn vereist: sensibilisering van leraren, leerlingen en hun ouders, bijsturing op organisatorisch en infrastructureel gebied, leraren eigenaar maken van de hervormingsgedachten 3. Als kinderen al begonnen zijn in het middelbaar, blijven ze dan in het huidige systeem of wisselen ze naar het nieuwe systeem als ze van graad veranderen? De kinderen die op dit ogenblik secundair onderwijs volgen, kunnen hun gekozen leertraject blijven volgen. Indien zich toch problemen zouden stellen, zoals bijv. bij het overzitten van een jaar in het net daarvoor hervormde onderwijs, zal de school zich zeker verbinden om in de nodige remediëring te voorzien zodat een leerling-overzitter perfect kan aansluiten 4. Hoe snel gaan de jeugdrechters meevolgen in deze hervorming? Bij gescheiden ouders die een verschillende visie op onderwijs hebben, is het belangrijk dat rechters goed op de hoogte zijn van de hervorming. De overheid engageert zich om via de onderwijskoepels, de ouderkoepels, de media de burger te informeren over de hervorming. We mogen ervan uitgaan dat ook de rechterlijke macht geïnformeerd zal zijn over de hervorming. Het is ons nog niet duidelijk of men van alle scholen verwacht de hervorming door te voeren (Wie? Op hetzelfde ogenblik? Afhankelijk van?), ook al lijkt dit voor de hand te liggen. Vragen met betrekking tot organisatie en schoolstructuren 5. Gaat de hervorming gepaard met grotere structuren/scholengemeenschappen? Er zijn voorstellen die in deze richting evolueren. Voor een degelijk uitgekiend studieaanbod en voor een goede afstemming op elkaar is overleg op ruimere schaal tussen scholen/scholengemeenschappen alleszins aangewezen. 6. Gaat er meer verhuis zijn van school naar school? In een niet of beperkt geïntegreerde campus en afhankelijk van de beschikbare middelen en accommodatie, zou dit misschien kunnen gebeuren. Bijv. een leerling moet voor het 4

5 studierichtingsgebonden pakket kunnen gebruik maken van een bepaalde infrastructuur in een ander gebouw/school. Organisatorisch zullen scholengemeenschappen zich inspannen om dit tot een minimum te beperken. 7. Blijft het kind in 1 school, onafhankelijk van zijn keuzes in het eerste en tweede jaar? Wellicht blijft het zo dat autonome middenscholen en scholen met een eerste graad zich zo zullen organiseren dat de leerlingen op deze school kunnen kennismaken met de brede eerste graad. Dit betekent dat men in de eerste graad ruim zal moeten voorzien in alle didactisch middelen om de leerlingen te kunnen laten kennismaken met de verschillende belangstellingsgebieden. 8. Er moeten nu al besparingen voor het onderwijs gebeuren. Wie gaat deze hervorming dan bekostigen? De overheid gaat ervanuit dat deze hervormingen zonder extra financiële inspanningen kunnen doorgevoerd worden. Het herdenken en het herorganiseren van het huidige aanbod zal binnen de beschikbare mogelijkheden moeten gebeuren. Door het rationaliseren van het bestaande studieaanbod zijn er bovendien misschien onverwachte mogelijkheden? Toch heeft de onderwijswereld zorgen omtrent het kostenplaatje dat met deze hervorming zou kunnen gepaard gaan. 9. Gaan we de goede aspecten van het hedendaags onderwijssysteem niet doen afzwakken met de nieuwe onderwijshervorming? Men gaat ervoor de kwaliteiten van ons onderwijssysteem te handhaven. Men wil bijsturen waar nodig om de pijnpunten in ons huidige onderwijssysteem te bannen (schooluitval, watervalsysteem ). De degelijke vorming moet blijven vooropstaan. Maar, de inhoudelijke bijsturing om zoveel mogelijk de vermelde knelpunten weg te werken, is de achterliggende wens én doelstelling van de hervorming. 10. Het opstellen van lessenroosters is nu al een onbegonnen puzzelwerk. Hoe moet dit dan met het differentiatiepakket en het andere pakket? Het opstellen van een leerlingvriendelijk lessenrooster is inderdaad geen sinecure. De groepering van leerlingen voor het verwerven van de algemene vorming en bepaalde competenties, de groepering van leerlingen voor remediëring en de binnenklasdifferentiatie zouden het roosteren mogelijk moeten blijven maken. 11. Wat met de leerplannen? Logischerwijze dringt zich een herziening/aanpassing van bepaalde (delen van) leerplannen op. Hoe verregaand of hoe diepgaand dit zal moeten gebeuren, kunnen we nu nog niet beantwoorden. Daarvoor is het wachten geblazen op de nodige informatie van overheidswege. 12. Wat gaat de hervorming praktisch voor de scholen betekenen? Scholen zullen moeten gaan nadenken hoe ze het herziene aanbod op elkaar gaan afstemmen. Een kleiner en rationeler aanbod van studierichtingen biedt anderzijds ook perspectieven die er voorheen niet waren! Dit belet niet dat de hervorming gebaat zal zijn met de groepering van meerdere domeinen die bij elkaar aansluiten zodat een optimaal studieaanbod kan gebeuren binnen een school van een scholengemeenschap of, idealiter, binnen een campus. 5

6 13. Moeten al die competenties, domeinen in vakken gegoten worden binnen een week van 32 uren? Of gaan de schooluren uitbreiden? De vakken zullen inderdaad moeten tegemoet komen aan de vooropgestelde wensen. Scholen hebben op dit ogenblik in hun organisatie de keuze tussen een minimum en maximum aantal lesuren per week. Ook de woensdagnamiddag hoeft niet perse lesvrij te zijn op voorwaarde dat de leerlingen elders in de week een vrije halve dag krijgen. Wij gaan ervan uit dat het aantal lestijden per week niet zal uitbreiden. De vernieuwing zal wellicht van ons vragen met een andere bril te kijken naar de organisatie van het schoolaanbod: lessen, (vakoverstijgende) projecten, groepering, stages, werkplekleren vragen een soepeler ingesteldheid van leerlingen, leraren en hun ouders. 14. Hoe worden secundaire scholen aangepast voor de brede algemene vorming? Centen? Binnen de scholengemeenschappen zal men kijken hoe de brede algemene vorming in samenwerking met elkaar kan waargemaakt worden. Het potentieel aan infrastructuur die er is, zal op sommige plaatsen vragen om herschikt of aangevuld te worden. Uitgangspunt is dat er geen kosten mee moeten gepaard gaan en dat het met de bestaande middelen moet mogelijk zijn de hervorming te realiseren. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat scholen hierrond veel vragen hebben. 15. De beschotten tussen aso-bso-kso-tso vallen in de hervorming weg. Is het niet zo dat ze onder een andere naam voortbestaan? Voorstanders van het laten verdwijnen van de beschotten zijn blij met deze beslissing omdat bso, kso en tso effectief in bepaalde kringen ondergewaardeerd worden. Of de specialiserende en kwalificerende studierichtingen op eenzelfde manier gaan gewaardeerd worden door Jan Publiek, hangt o.i. van af van twee factoren: het slagen van de hervorming en de ingesteldheid van de burger. Stilaan, maar zeker raakt deze ook overtuigd van de gelijkwaardigheid van elke studierichting. De gelijkwaardigheid van elke studierichting mag ook blijken uit het feit dat elke leerling na 6 jaar een diploma secundair onderwijs krijgt. Voor de huidige leerlingen bso is dit niet zo. Zij krijgen dit diploma pas na een 7 de jaar. De 7 de jaren zullen in de hervorming doorgaan als se-n-se -richtingen (secundair na secundair). 16. Waarom geen 7 de leerjaar basisonderwijs en de rest laten? In de optiek van een goede studiekeuzebegeleiding naar het SO zou je hier iets in kunnen zien. Vraag is of de leerling één jaar later hiermee klaar is? Wetenschappers beweren van niet. Geenszins mogen we met een 7 de leerjaar de klok terugdraaien om leerlingen te laten uitbollen. Een schat aan talenten gaat hiermee verloren en dat zou onverantwoord zijn. Vragen met betrekking tot evaluatie en attestering 17. Moet de attestering voor elk jaar in het middelbaar blijven? De bestaande attestering zou sowieso blijven ook al gaan er stemmen op die het B-attest en het zittenblijven in vraag stellen. Een B-of C-attest zou steeds samengaan met de nodige remediëring. Er leven in bepaalde kringen eveneens voorstellen om de evaluatie te doen op het einde van een graad. Wij zijn niet op de hoogte van de plannen hieromtrent bij de overheid. 6

7 18. Indien men al die competenties wil waarmaken, gaat men toch uren te kort hebben om dit te realiseren. Gewoon algemeen aanraken zonder die competenties de leerlingen eigen te maken, heeft volgens mij geen zin. Deze vraag doet afbreuk aan datgene wat leraren nu al realiseren in ons onderwijs. Heel wat van de vooropgestelde competenties worden al gerealiseerd. Afstemming op elkaar, verfijning en inspelen op de maatschappelijke context en de verdere (studie-)loopbaan blijft een opdracht, nu en in de hervorming. Het gaat met andere woorden niet op om de leerlingen slechts oppervlakkig te vormen. Dat verdienen ze niet en onze steeds complexer wordende maatschappij vereist dit. 19. Wie gaat bepalen hoe de persoonlijke competenties bereikt en geëvalueerd worden? Evaluatie is een taak van de leraar in samenspraak met de pedagogische begeleiding. Zij bepalen hoe en in hoeverre deze competenties geëvalueerd worden, rekening houdend met het studierichtingsprofiel. Eén en ander zou misschien wel kunnen betekenen dat een evaluatie van bepaalde competenties niet altijd zal samenvallen met een trimester, een semester of zelfs een jaar. Vragen met betrekking tot de differentiatiegedachte 20. Hoe kan een leerkracht echt differentiëren naar alle leerlingen toe? Kan dit ook in klassen met veel leerlingen? Differentiatie gebeurt al erg veel, maar is nog niet overal even goed doorgedrongen. In basisscholen is dit zonder meer gemeengoed. Ook wat betreft de differentiatiegedachte geldt dat de huidige leraar zijn aanpak zal bevestigd zien of zal moeten bijsturen waar nodig. De klassikale aanpak zal misschien ook meer doorprikt moeten worden om differentiatie optimaal te kunnen toepassen (begeleid zelfstandig leren, peerteaching, activerende werkvormen, CLIL (bepaalde lessen krijg je in een andere taal) ) De grootte van een groep moet doenbaar blijven en het is evident dat de grootte moet samengaan met de beschikbare ruimte, middelen ed. 21. Wat met leerlingen die hoogbegaafd zijn en ook extra zorg nodig hebben? Elke leerling heeft recht op de zorg die hij of zij nodig heeft. Of de deskundigheid daarvoor in elke school aanwezig is, is een andere vraag. Feit is dat men verder werk wil en moet maken van een goed uitgebouwde leerzorg voor elke leerling. Een hoogbegaafde leerling heeft in die optiek eveneens recht op de nodige kansen en uitdagingen om zichzelf waar te kunnen maken in zijn studierichting. 22. Wat met de bekwamere kinderen die meer uitdaging nodig hebben? Zij zullen in de eerste graad samen zitten met de andere, minder bekwame kinderen? Bekwaam en minder bekwaam zijn minder gelukkige uitspraken. Ieders bekwaamheden liggen anders en verdienen waardering. Het is aan de leraar om te voorzien in de nodige uitdaging voor elke leerling, elk op zijn niveau en welke zijn bekwaamheden ook zijn. Leerlingen die het basisonderwijs verlaten zonder getuigschrift zullen via het schakelblok (te vergelijken met de B-stroom) geremedieerd worden zodat ze klaar zijn voor de tweede graad. 23. Hoe omgaan met de mix van leerlingen (Latijn en beroepsafdeling) in 1 les? Wellicht gaat het zo n vaart niet lopen omdat leerlingen wel degelijk een keuze maken in functie van verder studeren (specialiserend) of werken (kwalificerend). Dit belet niet dat een leerling die bijv. voor arts wil gaan studeren, misschien op zijn niveau kan kennismaken met omgangskunde bij de leerlingen die studeren voor een betrekking in de zorgsector? Overigens wordt in de eerste graad 7

8 voorzien in een schakelblok om die leerlingen die geen getuigschrift basisonderwijs behaalden, voor te bereiden op de tweede graad. 24. Zijn de leerkrachten voldoende opgeleid om te differentiëren? Is dit realistisch op korte termijn? Voor de leraren die nog niet thuis zijn in de differentiatiegedachte zal dit de nodige inspanningen vragen wat betreft voorbereiding. We mogen echter niet vergeten dat heel wat leraren dit principe al toepassen. Waar er nog moet bijgestuurd worden, staat de pedagogische begeleiding klaar om hulp te bieden! Ook in de lerarenopleidingen zal men de nodige aandacht moeten besteden aan de wensen rond differentiatie/remediëring/verdieping/verbreding van de aan te bieden leerstof. 25. Nu is er meestal zorg voor de zwakkeren, maar geen tijd voor de sterkeren! Een school mag haar verantwoordelijkheid niet ontlopen aan elke leerling de zorg te bieden die hij nodig heeft. Dit belet niet dat men voor de leerlingen die nog meer uitdaging nodig hebben, meer creatieve oplossingen zou moeten mogen zoeken. Waarom zo n leerling niet de kans geven tijdelijk in een anderstalige school les te volgen? Waarom geen overleg plegen om leerlingen studie-of arbeidsoriëntatiedagen te laten meemaken? Vragen met betrekking tot het keuzeproces 26. De hervorming is misschien perfect voor de leerling die op 14 weet wat hij wil worden. Maar, welke 14-jarige weet dit? Wetenschappers stellen inderdaad dat het moeilijk is voor een 14-jarige om een definitieve studiekeuze te maken. Uitstel van studiekeuze of veranderen van keuze zijn dan de alternatieven. Binnen de hervorming laat men de mogelijkheid open dat een leerling van studierichting kan veranderen. Bijsturen is dan de boodschap. Aansluitend bij de vaststelling dat jonge mensen nog niet in staat zijn om een gefundeerde studiekeuze te maken, leeft het voorstel in sommige wetenschappelijke kringen om de studiekeuze uit te stellen tot op het einde van de tweede graad. 27. Quid met de goed begaafde leerling die in de puberteit zit en geen zin heeft om veel moeite te doen en nog niet met later bezig is? Zal die leerling dan niet te gemakkelijk vakken kiezen beneden zijn kunnen? Een goede leerlingenbegeleiding en een goed uitgestippeld leertraject zouden moeten verhinderen dat dit gebeurt. Elke leerling zou binnen het hervormd onderwijs aan zijn trekken moeten komen, rekening houden met zijn interesses en talenten. 28. Kan een kind nog kiezen voor klassieke talen vanaf de eerste graad? Het zal inderdaad nog mogelijk zijn een leertraject af te leggen waarbinnen klassieke talen aanwezig zijn. Over de spreiding van de uren die hieraan besteed zullen/kunnen worden, kunnen we nog geen uitspraak doen. 29. Momenteel is er toch al een brede eerste graad. Waarom dit veranderen? Dit is inderdaad zo, maar in het kader van de hervorming is een aanpassing aan de vooropgestelde belangstellingsgebieden nodig. 8

9 30. Moet de hervorming gezien worden als een shoppinglist van vakken in functie van een later doel? Zo ja, kan de leerling/ouders die lijst samenstellen of zullen dat aangeboden pakketten zijn, afhankelijk van de school? Op dit ogenblik kunnen we niet inschatten hoe ver de keuzevrijheid van een leerling zal gaan. Een leerling zal sowieso een keuze moeten maken tussen de verschillende belangstellingsgebieden waarbinnen hij zijn keuze toekomstgericht verder kan verfijnen (doorstromen naar het hoger onderwijs kwalificerend/arbeidsmarktgericht). Scholen zullen bepaalde pakketten (verbonden aan een domein/studierichting) blijven aanbieden. 31. Is er geen gevaar voor te veel keuzemomenten op jonge leeftijd met risico op door bos de bomen niet meer zien en dus nog meer foute keuzes dan in het huidige systeem? Meer keuze is niet hetzelfde als betere keuzebegeleiding. Uitgangspunt moet zijn dat er in een zeer goede studiekeuzebegeleiding (school CLB ouders andereren) moet worden voorzien en dit vanaf de basisschool. Op die manier moet de leerling ontdekken waarin hij goed is en wat hij wil. Net omdat het keuzeproces van een jongere zo moeilijk is, zet men in op een brede algemene vorming in combinatie met de geleidelijkere keuze voor een belangstellingsgebied waarbij zelfs een wijziging van belangstellingsgebied mogelijk is. Het zou goed zijn dat leerlingen zich nog meer bewust worden van hun interesses en talenten en wat ze daarvoor over hebben - via bijv. een ontwikkelingsportfolio. Dit is geen verzamelmap van toetsresultaten, maar zou een trotsboek kunnen zijn. Hierin komen niet alleen resultaten voor, maar ook de ontwikkelde interesses, vaardigheden, zelfevaluaties die moeten duidelijk maken welke richting een leerling uit wil gaan. 32. Kinderen weten toch heel vaak niet in de 1 ste of de 2 de graad wat ze later willen worden. Ik heb de indruk dat de hervorming daar wel teveel van uitgaat. Integendeel, de hervorming gaat net uit van een gefaseerde studiekeuze. En in de loop van het leertraject worden mogelijkheden gegeven eventueel de gemaakte keuze bij te sturen. 33. Een rationeel aanbod van studierichtingen = afstemming op de arbeidsmarkt? De bedrijfswereld is vragende partij om het onderwijs meer af te stemmen op de bedrijfswereld. Vraag is hoever men daarin moet gaan. Als buitenstaander zien we dat deze vraag nogal eens evolueert: nu eens vragen ze naar voldoende basiskennis omdat ze op de werkvloer de vorming zelf verzorgen, dan eens vragen ze bij wijze van spreken een onmiddellijk inzetbaar iemand. Ons onderwijs moet ons inziens eveneens werken aan de vorming van de totale persoonlijkheid. De gulden middenweg zal zijn dat men in bepaalde sectoren zeer nauw kan samenwerken met de bedrijfswereld om zoveel mogelijk in te spelen op de vraag. Anderzijds is de basiskennis en de ruime algemene vorming een must voor de polyvalente werknemers/burgers die men vraagt. Tot slot is het niet onbelangrijk om melden dat levenslang leren op dit ogenblik de boodschap is. Elke werknemer, waar dan ook, weet op dit ogenblik dat bijscholing een must is om stand te houden op de arbeidsmarkt. Voor de burger die zijn weg moet vinden in een steeds complexer wordende wereld, is levenslang leren ook gewenst. 34. Kan er nog voldoende aandacht gaan naar geschiedenis en Latijn? Deze mogelijkheid wordt zeker geboden. De nuttigheidswaarde van vakken als deze wordt in 9

10 bepaalde kringen in twijfel getrokken, maar zij worden in de hervorming zeker naar waarde ingeschat en aangeboden. Vragen met betrekking tot het leren van de leerlingen 35. Wordt mindmapping een middel om het leren effectiever en efficiënter te maken? Dit is een manier van leren die nu al wordt toegepast in heel wat scholen. De toegevoegde waarde van mindmapping is een feit. Maar, er zijn tal van andere manieren die nog kunnen aangeboden worden om het leren efficiënt en aangenaam te maken. Vragen met betrekking tot de leraren/de lerarenopleiding 36. We vinden nu al geen mensen meer voor het onderwijs. Wat voor wonderen verwachten we nog van onze leerkrachten? Hoeveel jaar gaat de lerarenopleiding beslaan om dit allemaal onder de knie te krijgen? (differentiëren, onderwijs op maat, eindtermen realiseren ) De verwachtingen ten opzichte van leraren zijn inderdaad hoog, erg hoog. In het loopbanendebat is hier aandacht voor. Maar, uitsluitsel over de manier waarop men de tekorten aan leraren wil aanpakken, heeft men bij wijze van voorstel maar nog niet definitief. Insteek is alleszins dat men de leraar wil waarderen om wat hij doet en dat men ruimere en zekerdere perspectieven wil bieden. De vorming van leraren vraagt om voortdurend bijgestuurd te worden, rekening houdend met de verschillende maatschappelijke noden. Nieuwe of aangepaste didactische werkvormen verwerven en kunnen toepassen hoort daarbij. 37. Krijgen de leerkrachten ook vorming waar nodig? Leraren zullen inderdaad behoefte hebben aan coaching om thuis te komen in de nieuwe onderwijsaanpak. Op de eerste plaats is het belangrijk hen te laten inzien dat een hervorming nuttig is. Op de tweede plaats is het belangrijk dat men via de gekende kanalen (pedagogische begeleiding, interne vorming en coördinatie op scholen ) klaar staat om de uitgangspunten van de hervorming in de praktijk te vertalen. 38. Klopt dit? In Nederland werd dit al getest en daar komt men ervan terug? Is dit een fabeltje? In Nederland leven inderdaad vragen bij de daar doorgevoerde hervorming. Maar, het is belangrijk dit in de Nederlandse context te zien. De schaalgrootte van de Nederlandse scholen zou één van de redenen zijn waarom men (delen van) de hervorming niet ziet slagen zoals vooropgezet. De goede voedingsbodem voor een hervorming creëren is belangrijk om deze dan verder te laten evolueren. Sommige kringen beweren dat dit onvoldoende kon. Tot slot is het voor deze vraag belangrijk de Nederlandse (school-)cultuur in beeld te brengen. Deze is in meerdere opzichten totaal anders dan de Vlaamse. 39. Waarom wordt Finland steeds al voorbeeld gesteld en waarom slaagde de hervorming daar? Omdat er in Finland in de jaren zestig van de vorige eeuw eveneens knelpunten waren in het toenmalige onderwijs, koos men voor een diepgaande hervorming. Als eerste uitgangspunt stelde men niet zozeer de leerling, maar wel het kind in zijn totaliteit centraal. Een kind moest zich thuis voelen op school bij onderlegde leraren. Dezen hadden niet alleen interesse in het kind, maar wilden het ook doen vooruitgaan op zijn eigen ritme. Was een kind niet 10

11 klaar voor het verwerven van kennis, dan werd het spelenderwijze gebracht tot kennisverwerving. In de basisschool (van 7-16jaar) werden daarvoor leraren vrijgesteld (2 op leerlingen). De hervormers waren doordrongen van de gelijkheidsgedachte. Welke de taal, geografische situatie, herkomst een kind ook had, elk kind had recht op gratis onderwijs. Op de 3 de plaats werden de leraren betrokken bij de hervorming. Dit proces duurde 4 jaar ( ) en daarna werd de hervorming geleidelijk uitgevoerd. Dit ging samen met een discussie over het statuut van de leraar: wettelijk statuut, loon, vorming Al deze vaststellingen leidden tot het optrekken van het vormingsniveau van de leraren. Zij moesten kunnen werken met heterogene groepen, zij moesten weten hoe en wat te brengen aan heterogene groepen. In 1979 werd de masteropleiding voor de leraren ingevoerd. In oefenscholen op de campus van de pedagogische faculteiten ging men leraren vormen tot experts. Inspectie was daarna niet meer nodig! De bevolking van Finland is gehecht aan dit coherente systeem. Men is ook tevreden over de geleidelijke manier waarop alles werd ingevoerd, met de betrokkenheid van al de geïnteresseerde partijen. Bovendien stond de hervorming los van korte politieke termijnen. 40. Hoe kan een leraar voldoende differentiëren voor leerlingen waaraan hij lesgeeft? Het is belangrijk dat we erkennen dat dit niet altijd evident is. Dit neemt niet weg dat efficiënte lesvoorbereidingen rekening houden met de verschillende niveaus waarop de leerlingen functioneren. Dat de leraar SO dit moet vertalen naar een groter publiek dan de leraar BO is een feit. Maar, anderzijds bieden de vele didactische werkvormen voor leerlingen in het SO perspectieven om dit ook voor grotere groepen waar te maken. Naar personeelsomkadering kan men eveneens nadenken over alternatieven zoals teamteaching waarbij bijvoorbeeld twee leraren tijdens hetzelfde lesuur een groep leerlingen coachen, rekening houdend met hun beginsituatie, hun mogelijkheden Algemene vragen /vragen naar de fundamenten 41. Is er een platform voor leerlingen en ouders? Zo ja, waar? De ouderkoepel van het vrij onderwijs, de VCOV, biedt deze mogelijkheid. De Vlaamse Scholierenkoepel is de spreekbuis van de leerlingen. GO!Ouders en KOOGO vertegenwoordigen dan weer de ouders van het gemeenschapsonderwijs en het onderwijs van steden en gemeenten. Ook het VSKO en de Vlaamse Overheid staan open voor uw bedenkingen. 42. Gaat een brede basisvorming niet nog meer frustratie opwekken bij de leerlingen? De reacties zijn onvoorspelbaar. Maar, we weten wel dat de VSK, de Vlaamse Scholierenkoepel, vragende partij is voor een andere aanpak van het onderwijs. Zelf menen we dat de algemene vorming, aangevuld met een eerste verkenning van de belangstellingsgebieden of studiedomeinen, voldoende kan inspelen op de interesses van de leerling. 43. Is 4 jaar voldoende om een vak te leren? Is dat niet strijdig met de wens van het bedrijfsleven om het onderwijs beter te laten afstemmen op de arbeidsmarkt? Op dit ogenblik neemt de opleiding tot een bepaalde kwalificatie/diploma inderdaad vaak 4 jaar in 11

12 beslag. Het zou getuigen van een gebrek aan realiteitszin als men gediplomeerden zou afleveren met minder bagage. De studiekeuzebegeleiding en de afstemming van de studiekeuze op het vakkenpakket zal de kwaliteit moeten blijven verzekeren. 44. De Vlaamse Kwalificatie Structuur is vanuit de beroepen opgesteld. Is dit ook mogelijk kijkend vanuit de leerling om zo een ideale match te vinden tussen de onderwijsrichting en de leerlingencompetenties? Men gaat ervan uit dat de VKS het kader is waarbinnen de hervorming wordt georganiseerd. Er zijn voorstanders van deze aanpak omdat de VKS een duidelijke structuur biedt met de overeenkomstig te verwerven competenties. Sommigen hebben vragen bij deze aanpak omdat bepaalde facetten van vorming (bijv. levensbeschouwelijke vorming) niet helemaal kunnen gevat worden in deze structuur. Komt eveneens aan de orde in de discussie: welke plaats neemt een onderwijskwalificatie in ten opzichte van een beroepskwalificatie of vice versa? 45. Is het noodzakelijk dat leerlingen al direct inzetbaar moeten zijn in de bedrijven door stage? Stages zijn onbetwistbaar nuttig. Of dit voor elke studierichting het geval is, is een andere vraag. (Arbeidsoriëntatie? Kennismaking? Observatie? ) Bedrijven zijn vragende partij voor stages, maar er moeten ook garanties kunnen gegeven worden dat er een goede stagebegeleiding is, dat de stageplaats voldoende veilig is enz Deze vraag stelt opnieuw duidelijk welke maatschappelijk opdracht weggelegd is voor het onderwijs: vorming? Vorming en opvoeding? Vorming en? Uitspraken/meningen Nederland komt terug van dit onderwijssysteem omdat het niet loonde. Het zou spijtig zijn dat een kind geen IW meer kan volgen vanaf 13-jarige leeftijd. Jammer dat het kinderrechtensecretariaat weinig impact heeft op het welzijn van het kind wat betreft schoolkeuze! Het is noodzakelijk dat de school de basis legt, gevolgd door specialisaties in de bedrijven door stage, samenwerking en interne opleiding in de bedrijven. Het buitengewoon onderwijs mag niet vergeten worden! Heb je nog vragen of bedenkingen? Dan vernemen we ze graag! theo.kuppens@vcov.be 12