Wat wil ik leren in de training?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wat wil ik leren in de training?"

Transcriptie

1 Wat wil ik leren in de training? Tijdens deze training bespreken we de volgende onderwerpen: Wat verandert er in de puberteit? Hoe verzorg ik mijn lichaam? Wat is masturbatie? Verliefdheid Intimiteit wat is dat? Hoe kan ik verkering krijgen? Wat is romantiek? Waar moet ik op letten als ik seks met iemand wil hebben? Homoseksualiteit/biseksualiteit Welke vragen heb je zelf over seksualiteit of welke onderwerpen wil je tijdens deze training bespreken? Kennismaken

2 De invloed van autisme op jouw seksuele ontwikkeling Kruis hieronder aan welke van de kenmerken je bij jezelf herkent. Omgang met andere mensen Moeite hebben met oogcontact, wat maakt dat flirten moeilijker is. Moeite hebben om in te schatten als iemand je aankijkt of hij/zij met je flirt of niet. Het moeilijk vinden om contact te maken als je een jongen/meisje erg leuk vindt. Moeilijk kunnen inschatten of iemand je leuk vindt of niet. Moeite hebben om dingen te doen die je niet interesseren (en die de ander wel wil doen). Minder behoefte hebben om dingen samen te doen. Moeite hebben met bedenken wat de ander leuk zou vinden om te krijgen (cadeautjes) of te doen. Communiceren Moeite hebben met aangeven of bespreken als je iets niet prettig vindt of iets niet wil doen. Moeite hebben met voeren van gesprekken. Moeite hebben met praten over je (positieve en negatieve) ervaringen en gevoelens. Moeite hebben met herkennen van emoties bij anderen en weten hoe hierop te reageren. Moeite hebben met inschatten wanneer je moet stoppen met praten of grapjes maken of hoe je iets moet zeggen (non-verbale communicatie). Moeite hebben met interesse tonen in de ander. Soepel zijn in denken en doen Moeite hebben met als iets anders gaat dan je hebt afgesproken. Moeite hebben met afwijken van vaste gewoontes. Moeite hebben met het ondernemen van nieuwe activiteiten. Moeite hebben met op vakantie te gaan of naar verschillende plaatsen op vakantie te gaan. Prikkelverwerking Moeite mee hebben als iemand te dichtbij je komt staan of je (onverwacht) aanraakt. Last hebben van bepaalde (of harde) geluiden en hierdoor snel geïrriteerd kunnen raken. Een moeilijke eter zijn. Veel dingen niet lusten. Last hebben van bepaalde geuren, bijvoorbeeld parfum. Kennismaken

3 Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Puberteit, je persoonlijkheid verandert De puberteit is naast de periode van de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat dit de tijd is waarin je je eigen identiteit ontwikkelt. Je bent geen kind meer maar ook nog niet volwassen. Je wilt graag als zelfstandig persoon gezien worden. Toch heb je soms nog hulp en ondersteuning van je ouders nodig zelfs al zou je het liever allemaal zelf oplossen. Je gevoelens kunnen sterk wisselen. Het ene moment ben je blij en enthousiast, het volgende moment voel je je rot en zou je wel kunnen huilen. Hierdoor kun je je soms onzeker voelen of in de war raken. We praten aan de hand van uitspraken op kaartjes over de veranderingen die je door kunt maken in de omgang met je ouders, vrienden en school. We bespreken dat je in deze periode anders naar het uiterlijk van jezelf en vrienden kunt gaat kijken. Veel jongeren vinden het in deze periode belangrijk dat ze bij een bepaalde groep horen, bijvoorbeeld door een bepaalde soort kleding te gaan dragen (zoals: gothic of punk). Groepen kunnen ook heel vervelend zijn. Soms gaan ze anderen pesten, omdat die er anders uit zien. Er zijn ook jongeren die juist niet bij een groep willen horen. Het belangrijkste is: dat je je goed voelt bij je vrienden, of dit er nou één is of dat het er twintig zijn. We sluiten de bijeenkomst af met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrijpt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Agenda We gaan stellingen bespreken met onderwerpen die met je persoonlijke veranderingen te maken hebben. We gaan een blad vullen met punten die jij belangrijk vindt aan vriendschap. De bijeenkomst wordt afgesloten: Hoe vond je het deze keer, heb je nog vragen? Puberteit, je persoonlijkheid verandert

4 Vriendschap Wat is er volgens jou veranderd aan jouw vriendschappen? Wat vind jij belangrijk als je met iemand bevriend bent? Puberteit, je persoonlijkheid verandert

5 Wat is een goede vriend? Hieronder staan een aantal kenmerken die belangrijk zijn als je met iemand bevriend bent. Kruis aan welke eigenschappen jij belangrijk vindt en leg uit waarom. Hij/zij moet betrouwbaar en eerlijk zijn. Hij/zij moet je willen helpen als je hem/haar nodig hebt. Hij/zij moet een geheim kunnen bewaren. Hij/zij mag niet jaloers of bezitterig zijn. Hij/zij mag je niet pesten met dingen die je minder goed kunt. Hij/zij mag je geen dingen laten doen die je niet wilt of die niet mogen. Hij/zij geeft je een goed gevoel door iets aardigs tegen je te zeggen of voor je te doen. Hij/zij kan je op een goede manier kritiek geven en kan op een goede manier kritiek van je ontvangen. Hij/zij is geïnteresseerd als je iets vertelt. Puberteit, je persoonlijkheid verandert

6 Kaartjes met stellingen Deze stellingkaartjes kunnen worden uitgeknipt Ouders : blauw Vrienden : rood Persoonlijk : groen Noem een goede eigenschap van je vader Noem een goede eigenschap van je moeder Mijn ouders zijn erg bezorgd Puberteit, je persoonlijkheid verandert

7 Ik wil graag dat mijn ouders niets voor mij regelen Ik wil graag dat mijn ouders alles voor mij regelen Mijn ouders zijn erg streng Ik heb mijn ouders niet nodig Puberteit, je persoonlijkheid verandert

8 Mijn vrienden moeten dezelfde dingen leuk vinden als ik Ik wil niet bij een groep horen Als ik problemen heb, praat ik het liefst met... Alleen als je uitgaat, leer je leuke mensen kennen Puberteit, je persoonlijkheid verandert

9 Ik wil mijn eigen kleding kopen Ik wil zelf bepalen of ik naar school ga Jongens/meisjes kijken alleen naar het uiterlijk Alle fotomodellen zien er in het echt zo uit als op de foto Puberteit, je persoonlijkheid verandert

10 Meisjes/jongens vinden jongens alleen knap als ze eruit zien als de jongens in de videoclip Vrienden vinden mij leuker als ik gedronken heb Ik durf alleen wat tegen meisjes/jongens te zeggen als ik gedronken heb Een bijbaantje is belangrijker dan huiswerk Puberteit, je persoonlijkheid verandert

11 Ik zie er alleen leuk uit als ik merkkleding draag Ik vind dat ik zelf kan bepalen hoe laat ik thuiskom Ik ben sneller boos dan vroeger Ik wil mijn eigen regels bepalen Puberteit, je persoonlijkheid verandert

12 Emoties De puberteit is een periode waarin je emoties sterk kunnen wisselen, het ene moment kun je je heel blij voelen, het volgende moment kun je je rot voelen. Voor een deel heeft dit te maken met hormonen. Een verandering in je hormonen kan een grote uitwerking hebben op hoe je je voelt en reageert. Maar het zijn niet alleen de hormonen die hier de oorzaak van zijn. Je kijkt anders naar jezelf en anderen, je hebt overal een mening over. Je maakt ruzie met de mensen waar je vroeger gewoon naar luisterde. Kortom: je wordt volwassen. Omdat je dat nog niet bent, kan deze periode verwarrend werken en frustreren. We kunnen stellen dat je in een tussenfase zit. Het is allemaal nog niet zo duidelijk voor je. Een lastige tijd. We geven je een paar tips: Neem een time-out als je boos bent of als je je rot voelt. Ga naar je kamer of ga een stukje wandelen. Je kunt ook gewoon moe zijn. Vermoeidheid kan zorgen dat je denkt dat iedereen tegen je is. Ga een paar avonden vroeg naar bed. Lichaamsbeweging helpt om te ontspannen. Ga een stuk hardlopen of ga in een park trimmen. Bedenk iets waar je weer rustig van wordt, bijvoorbeeld even muziek luisteren, een boek lezen of een computerspelletje doen. Sommige mensen vinden het prettig om hun boosheid op iets (bijv. een boksbal of) af te reageren. Probeer er in ieder geval zo snel mogelijk over te praten met iemand. Als je er niet over praat lijkt het alleen maar erger te worden. Kijk of er iemand in je omgeving is die voor jou als een vertrouwenspersoon is. Gewoon iemand waar je graag mee praat en waar je je problemen aan kwijt kunt. Kijk of die je kan helpen om oplossingen te bedenken voor je probleem. Als zo iemand moeilijk te vinden is, kun je een dagboek gaan bijhouden. Als je niet elke dag wilt schrijven, kun je af en toe je gedachten over iets op papier zetten. Puberteit, je persoonlijkheid verandert

13 Invulblad Datum: Waar hebben we het over gehad? Wat is belangrijk voor mij? Heb ik nog vragen over deze bijeenkomst? Puberteit, je persoonlijkheid verandert

14 Informatieblad voor ouders Onderwerp: Puberteit, je persoonlijkheid verandert De puberteit is naast een periode van de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat dit de tijd is waarin je je eigen identiteit ontwikkelt. Je bent geen kind meer, maar ook nog niet volwassen. Je wilt graag als zelfstandig persoon gezien worden. Toch heb je soms nog hulp en ondersteuning van je ouders nodig zelfs al zou je het liever allemaal zelf oplossen. Je gevoelens kunnen sterk wisselen. Het ene moment ben je blij en enthousiast, het volgende moment voel je je rot en zou je wel kunnen huilen. Hierdoor kun je je soms onzeker voelen of sneller in de war raken. We hebben aan de hand van uitspraken op kaartjes gesproken over de veranderingen die je door kunt maken in de omgang met je ouders, vrienden en school. We hebben besproken dat je in deze periode anders naar het uiterlijk van jezelf en vrienden kunt gaat kijken. Veel jongeren vinden het in deze periode belangrijk dat ze bij een bepaalde groep horen, bijvoorbeeld door een bepaalde soort kleding te gaan dragen (zoals: gothic of punk). Groepen kunnen ook heel vervelend zijn. Soms gaan ze anderen pesten, omdat die er anders uitzien. Er zijn ook jongeren die juist niet bij een groep willen horen. Het belangrijkste is dat je je goed voelt bij je vrienden, of dit er nou één is of dat het er twintig zijn. De bijeenkomst is afgesloten met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrepen hebt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Tips voor ouders: Gebruik duidelijke taal en check regelmatig of het goed begrepen is door uw zoon. Probeer u in te leven in de vriendengroep van uw kind, probeer vooroordelen over de jeugd van tegenwoordig te vermijden. Wees niet té geïnteresseerd en probeer niet als een leeftijdsgenoot over te komen want dat kan afkeer opwekken bij uw zoon. Vertel, als het terloops ter sprake komt, over uw eigen puberteit: kleding, groepen, omgang met vrienden en ouders. Puberteit, je persoonlijkheid verandert

15 Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Puberteit, lichamelijke veranderingen Vandaag gaat het voor de tweede keer over de puberteit. Dit is een periode die ongeveer drie jaar duurt bij zowel jongens als meisjes. Het is een periode waarin je zowel innerlijk als uiterlijk verandert. Vandaag hebben we het over de uiterlijke veranderingen gehad. We vullen een lijst in met veranderingen die bij alle jongens plaatsvinden. Als je in de spiegel kijkt, wanneer je in de badkamer bent, zie je waarschijnlijk een groot verschil met een of twee jaar geleden. Er begint op allerlei plaatsen haar te groeien: op je benen, rond je piemel en onder je oksels. Iets wat je niet kunt zien maar misschien al wel gemerkt hebt is dat je lichaam sperma maakt. Dit hoort allemaal bij de puberteit. We vullen ook een lijst in met de veranderingen die bij jou al plaatsgevonden hebben. Natuurlijk is puberteit niet iets wat alleen bij jongens voorkomt, meisjes overkomt het ook. Bij meisjes gaat dit wel anders dan bij jongens. Dat gaan we ook bespreken. We sluiten de bijeenkomst af met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrijpt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Agenda We bespreken de vragen die je had over de vorige bijeenkomst. Puberteit, wat gebeurt er met het jongenslijf? Wat is er bij jou al veranderd? Wat gebeurt er bij meisjes? De bijeenkomst wordt afgesloten: Hoe vond je het deze keer, heb je nog vragen? Puberteit, lichamelijke veranderingen

16 Het verschil tussen jongens/mannen en meisjes/vrouwen We gaan kijken naar de verschillen tussen mannen en vrouwen. Als mannen en vrouwen gekleed zijn, kun je al zien of je met een man of een vrouw te maken hebt. Kun je minstens 5 verschillen noemen die te maken hebben met het uiterlijk (gekleed en naakt) van mannen en vrouwen: Jongens/mannen Meisjes/vrouwen Puberteit, lichamelijke veranderingen

17 Welke veranderingen zie je in de pubertijd bij de jongen en het meisje? In de puberteit zijn er bij de jongen en het meisje heel wat lichamelijke veranderingen te zien. Probeer er hieronder zoveel mogelijk te noemen: Puberteit, lichamelijke veranderingen

18 Welke veranderingen zie je in de puberteit bij de jongen en het meisje? Puberteit, lichamelijke veranderingen

19 Welke veranderingen vinden plaats in de puberteit bij de jongen en het meisje? Lichamelijke veranderingen: In de puberteit zijn er bij de jongen en het meisje heel wat lichamelijke veranderingen Jongens: In een korte tijd snel gegroeid (groeispurt) er gaat haar groeien: onder zijn oksels Meisjes: In een korte tijd snel gegroeid (groeispurt) er gaat haar groeien: onder haar oksels hij krijgt al een snor en baard bij zijn piemel (schaamhaar) bij haar vagina (schaamhaar) op zijn borst op zijn armen en benen zijn stem wordt zwaarder hij is gespierder geworden zijn piemel en ballen zijn groter geworden zijn huid wordt vetter (hij kan jeugdpuistjes krijgen) hij zweet meer zijn ballen maken zaadcellen hij kan een zaadlozing krijgen hij is vruchtbaar en kan een meisje zwanger maken op haar armen en benen ze krijgt bredere heupen ze krijgt borsten haar huid wordt vetter (ze kan jeugdpuistjes krijgen) ze zweet meer ze menstrueert elke maand ze is vruchtbaar en kan zwanger worden Puberteit, lichamelijke veranderingen

20 Checklist, wat is er bij de jongere al veranderd en wat nog niet? Lichamelijke veranderingen: In de puberteit zijn er bij de jongen en het meisje heel wat lichamelijke veranderingen. We gaan eens kijken hoe dat bij jou is. Op datum: was bij mij al het volgende veranderd: Jongens: Ik ben in een korte tijd snel gegroeid (groeispurt) Er gaat haar groeien: Wel=W/ niet=n onder mijn oksels ik krijg al een snor en baard bij mijn piemel (schaamhaar) op mijn borst op mijn armen en benen Mijn stem wordt zwaarder Ik ben gespierder geworden Mijn piemel en ballen zijn groter geworden Mijn huid wordt vetter (ik kan jeugdpuistjes krijgen) Ik zweet meer Mijn ballen maken zaadcellen. Ik kan een zaadlozing krijgen. Ik ben vruchtbaar en kan een meisje zwanger maken Puberteit, lichamelijke veranderingen

21 Invulblad Datum: Waar hebben we het over gehad? Wat is belangrijk voor mij? Heb ik nog vragen over deze bijeenkomst? Puberteit, lichamelijke veranderingen

22 Informatieblad voor ouders Onderwerp: Puberteit, lichamelijke veranderingen Vandaag ging het voor de tweede keer over de puberteit. Dit is een periode die ongeveer drie jaar duurt bij zowel jongens als meisjes. Het is een periode waarin je zowel innerlijk als uiterlijk verandert. Vandaag hebben we het over de uiterlijke veranderingen gehad. We hebben een lijst ingevuld met veranderingen die bij alle jongens plaatsvinden. Als je in de spiegel kijkt, wanneer je in de badkamer bent, zie je waarschijnlijk een groot verschil met een of twee jaar geleden. Er begint op allerlei plaatsen haar te groeien: op je benen, rond je piemel en onder je oksels. Iets wat je niet kunt zien maar misschien al wel gemerkt hebt is dat je lichaam sperma maakt. Dit hoort allemaal bij de puberteit. We hebben ook een lijst ingevuld met de veranderingen die bij jou al plaatsgevonden hebben. Natuurlijk is puberteit niet iets wat alleen bij jongens voorkomt, meisjes overkomt het ook. Bij meisjes gaat dit wel anders dan bij jongens. Daar hebben we ook over gesproken. De bijeenkomst is afgesloten met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrepen hebt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Tips voor ouders: Gebruik duidelijke taal en check regelmatig of het goed begrepen is door uw zoon. Probeer iemand te vinden met wie uw zoon kan praten over dit soort zaken als uw zoon laat merken dit niet met u te willen. Zorg dat u een betrouwbaar persoon vindt die goede informatie kan verschaffen en eventuele afwijkende ideeën kan herkennen en bijsturen. Leg boeken zichtbaar neer met duidelijke illustraties over de lichamelijke veranderingen of geef ze aan uw zoon. Puberteit, lichamelijke veranderingen

23 Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Taalgebruik Vandaag is de eerste bijeenkomst waar wij over seksualiteit gaan praten. De eerste twee keer ging het over de veranderingen aan de binnenkant en buitenkant van je lichaam tijdens de puberteit. We maken een woordenlijst met woorden die we kennen, die te maken hebben met seksualiteit. Tegelijkertijd spreken we af welke woorden we tijdens de training gaan gebruiken. Daarna gaan we een tabel invullen waarop staat welke woorden je bij welke mensen kunt gebruiken en bij welke mensen niet. Verder bespreken we wat je allemaal al weet over seksualiteit en kijken we of je misschien speciale vragen hebt waar je het over wilt hebben. Tot slot sluiten we de bijeenkomst af met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrijpt of heb je nog iets te zeggen. Hoe is het deze keer gegaan? Agenda We maken een woordenlijst. Welke woorden ken je en welke woorden kun je beter wel of niet gebruiken bij bepaalde mensen? We bespreken hoe je deze bijeenkomst vindt en of je nog vragen hebt. Taalgebruik

24 Welke woorden ken je? Schrijf hieronder welke woorden je allemaal kent die met seksualiteit te maken hebben: Taalgebruik

25 Taalgebruik Je hebt net een lijst gemaakt met alle woorden die je kent die met seksualiteit te maken hebben. Pak de lijst er bij en schrijf hieronder in de juiste kolom welk woord je waar kan gebruiken. Met gezin wordt bedoeld: je ouders, broers en zussen. Met familie: ooms, tantes, neven en nichten. In je gezin Bij je familie Onder vrienden Bij de dokter of leraar Taalgebruik

26 Invulblad Datum: Waar hebben we het over gehad? Wat is belangrijk voor mij? Heb ik nog vragen over deze bijeenkomst? Taalgebruik

27 Informatieblad voor ouders Onderwerp: Taalgebruik Vandaag was de eerste bijeenkomst waarbij over seksualiteit gesproken is. De eerste twee keer ging het over de veranderingen aan de binnenkant en buitenkant van je lichaam tijdens de puberteit. We hebben een woordenlijst gemaakt met woorden die we kennen, die te maken hebben met seksualiteit. Tegelijkertijd hebben we afgesproken welke woorden we tijdens de training gaan gebruiken. Daarna hebben we een tabel ingevuld waarop staat welke woorden je bij welke mensen kunt gebruiken en bij welke mensen niet. Verder hebben we gesproken over wat je allemaal al weet over seksualiteit en gekeken of je misschien speciale vragen hebt waar je het over wilt hebben. Tot slot hebben we de bijeenkomst afgesloten met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrepen hebt of heb je nog iets te zeggen? Hoe vond je het gaan deze keer? Tips voor ouders: Gebruik duidelijke taal en check regelmatig of het goed begrepen is door uw zoon. Leer de woorden kennen van uw kind maar gebruik ze niet zelf als deze niet bij u passen. Bereid een bezoek aan bijvoorbeeld de huisarts voor en vertel uw kind welke woorden hij wel of niet kan gebruiken. Taalgebruik

28 Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens In de eerste twee bijeenkomsten over seksualiteit hebben we al besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt nog meer. Je zult merken dat er nieuwe gevoelens in je lijf ontstaan zoals seksuele opwinding of verliefdheid (daar hebben we het later in de training over). In de hersenen worden hormonen gemaakt die de hormoonproductie in de geslachtsorganen aanzet. Die hormonen zorgen voor de veranderingen waar we al eerder over gesproken hebben en ook voor seksuele gevoelens. Daar gaat het vandaag over. We vullen een blad in met de woorden die jij kent die met seksuele gevoelens te maken hebben en met wat je allemaal bij jezelf voelt. We bespreken wat er met je lichaam kan gebeuren als je seksueel opgewonden raakt. De bijeenkomst sluiten we af met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrijpt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Agenda De vragen bespreken die je hebt over de vorige bijeenkomst. We bespreken wat jij merkt aan je lijf als je seksueel opgewonden bent en welke woorden ken je hiervoor. We bespreken wat er met je lichaam kan gebeuren als je seksueel opgewonden raakt. De bijeenkomst afsluiten. Hoe vind je het deze keer, zijn er nog vragen? Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens

29 Seksuele gevoelens Welke dingen hebben volgens jou met seksuele opwinding te maken? Welke andere woorden ken je voor seksuele opwinding of seksuele gevoelens? Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens

30 Seksuele opwinding: wat gebeurt er met je lichaam? Op het vorige blad heb je opgeschreven welke seksuele gevoelens en ervaringen je kent. Dit kunnen gevoelens of ervaringen zijn die je zelf hebt gehad of die je van anderen gehoord hebt. We zetten hieronder de meest bekende op een rijtje: Een stijve penis Vanaf de puberteit kun je vaker een erectie krijgen. Meestal gebeurt dit als je seksueel opgewonden bent, maar dit hoeft niet. In de puberteit kun je op de vreemdste momenten een erectie krijgen en op elke denkbare plaats, bijvoorbeeld in bed, in de klas, in de bus, enz. Het lijkt wel of je penis een eigen leven leidt. Dit heeft niet altijd met seksuele opwinding te maken, je hormonen regelen dit. Je hebt er geen controle over en je kunt je er behoorlijk opgelaten door voelen. Maak je geen zorgen, dit is heel normaal. Opgewonden raken Je kunt opgewonden raken van verschillende dingen, zoals: mensen, foto s of films waarop blote mensen te zien zijn. Zo kunnen seksuele gevoelens ontstaan. Een ander woord voor opgewonden zijn is geil. Als je opgewonden bent kun je fantaseren over seks met anderen. Deze fantasie is van jezelf en daar praat je niet met andere mensen over. Hier komen we later op terug. De zaadlozing Dit noemen we ook klaarkomen. Er komt dan wit of gelig plakkerig spul uit je penis, dit noemen we sperma. Dit kan spontaan gebeuren, bijvoorbeeld tijdens een natte droom. Of je kunt er zelf voor zorgen en dat heet: masturbatie (hier hebben we het een andere bijeenkomst over). De eerste zaadlozing gebeurt tussen je dertiende en vijftiende jaar. Dit kan ook eerder of later zijn. Een natte droom Een zaadlozing tijdens de slaap heet een natte droom. Voor de meeste jongens komt de eerste zaadlozing tijdens een natte droom. Het is dan ook een complete verrassing. Je herinnert je misschien een opwindende droom die je had of je weet er niks meer van. Je wordt dan wakker met een natte, kleverige plek in je onderbroek, pyjama of laken. Sommigen jongens hebben regelmatig natte dromen, anderen weinig. Het kan ook zijn dat een jongen geen natte dromen heeft. Ook dat is normaal. De grootte van je penis De meeste jongens maken zich druk over de afmeting van hun penis. Jongens onder elkaar praten vaak over wie de grootste penis heeft, maar er wordt ook wel eens over gesproken in een tv-programma. De afmeting van je penis zegt niets over je mannelijkheid. Zolang alles doet wat het moet doen, doet de afmeting er niets toe. Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens

31 Seksuele opwinding Mensen kunnen door verschillende dingen seksuele gevoelens krijgen. Een aantal voorbeelden hiervan zijn: door te denken aan... bepaalde situaties, mensen, dingen; door te kijken naar... bepaalde situaties, mensen, dingen; door te ruiken aan... mensen, dingen; door te voelen aan... mensen, dingen. Voorbeelden hiervan zijn: kijken naar een aangekleed of bijna naakt of naakt persoon (in het echt, in een boekje, in een film, op tv, in een strip, op een foto); denken aan een persoon (aangekleed of naakt); denken aan mensen die vrijen; voelen aan een lichaamsdeel (van jezelf); kijken naar mensen die vrijen (in een film, op tv, in een boek, in een strip, op een foto). Waar je opgewonden van raakt is voor iedereen verschillend. Dit is een erg persoonlijk onderwerp, waar je niet zomaar met andere mensen over praat. Pas als je iemand heel goed kent en hem of haar kunt vertrouwen (zoals bijvoorbeeld je ouders of een goede vriend/vriendin) zou je er met diegene over kunnen praten. Let op: het kan zijn dat je opgewonden raakt als je op straat, in de klas of ergens anders iemand ziet die je erg aantrekkelijk vindt. Het is belangrijk dat je dit niet aan die ander laat zien of vertelt. Dit hou je voor jezelf. Pas als je een tijd met iemand een relatie hebt, kun je er met die persoon over praten. Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens

32 Invulblad Datum: Waar hebben we het over gehad? Wat is belangrijk voor mij? Heb ik nog vragen over deze bijeenkomst? Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens

33 Informatieblad voor ouders Onderwerp: Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens In de eerste twee bijeenkomsten over seksualiteit hebben we al besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt nog meer. Je zult merken dat er nieuwe gevoelens in je lijf ontstaan zoals seksuele opwinding. Of verliefdheid, maar daar hebben we het later in de training over. In de hersenen worden hormonen gemaakt die de hormoonproductie in de geslachtsorganen aanzet. Die hormonen zorgen voor de veranderingen waar we al eerder over gesproken hebben en ook voor seksuele gevoelens. We hebben een blad ingevuld met de woorden die jij kent die met seksuele gevoelens te maken hebben en met wat je allemaal bij jezelf voelt. We hebben besproken wat er met je lichaam kan gebeuren als je seksueel opgewonden raakt. De bijeenkomst is afgesloten met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrepen hebt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Tips voor ouders: Gebruik duidelijke taal en check regelmatig of het goed begrepen is door uw zoon. Vertel uw zoon dat bepaald gedrag of bepaalde kleding bij een ander niet altijd bedoeld is om opwinding bij hem te veroorzaken. Puberteit, ontwikkelen van seksuele gevoelens

34 Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Hygiëne Hygiëne is erg belangrijk. We weten dat als je in de puberteit komt er allerlei dingen aan je lijf gaan veranderen. We hebben in een eerdere bijeenkomst al een aantal van die lichamelijke veranderingen genoemd zoals dat je meer gaat zweten. Maar er is meer. Vandaag bespreken we wat dat allemaal is en wat je er aan kunt doen. Je lijf kun je natuurlijk gewoon blijven wassen, maar er moet wel meer aandacht aan je oksels en je kruis besteed worden. Ook zul je je misschien vaker moeten wassen. Als je dat niet doet is het mogelijk dat vrienden je uit de weg gaan, omdat je niet fris ruikt. Naast het wassen heeft je lichaam extra verzorging nodig. Er is een kans dat je acne (jeugdpuistjes) krijgt (niet iedereen krijgt puistjes). Om dit tegen te gaan zijn er allerlei middeltjes bij de drogist te koop. Wanneer je beharing krijgt onder je oksels, zul je deodorant moeten gaan gebruiken. Het donshaar, dat je hele leven al op je gezicht te zien is, gaat opeens groeien en wordt steviger, je moet je gaan scheren. Misschien nog niet elke dag maar een of meerdere keren per week. Daar spreken we vandaag over. We geven een aantal tips die met je hygiëne te maken hebben. De bijeenkomst sluiten we af met een vragenronde: is er iets wat je niet begrijpt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Agenda De vragen bespreken die je hebt over de vorige bijeenkomst. Wassen is niet meer zoals voor je puberteit, je zult extra aandacht moeten geven aan delen van je lichaam. Jeugdpuistjes, hoe kun je die verzorgen? Deodorant, waarom en welk soort kun je gebruiken? Scheren, voor welke methode kies je? De bijeenkomst afsluiten. Hoe vind je het deze keer, zijn er nog vragen? Hygiëne

35 Hygiëne (invulblad) Wat is voor jou hygiëne? Vind jij hygiëne belangrijk? Schrijf hieronder waarom je dit wel of niet belangrijk vindt. Welke gevolgen kan het hebben voor jezelf (je lichaam) en voor de mensen in je omgeving als je niet hygiënisch bent? Hygiëne

36 Hygiëne Hygiëne is erg belangrijk. Zeker als je in de puberteit komt gaan er allerlei dingen in je lijf veranderen. Zo geven je zweetklieren tijdens de puberteit meer zweet af dan voor die tijd of als je volwassen bent. Onder je oksels, in je handpalmen en onder je voetzolen zitten meer zweetklieren dan op de rest van je lichaam. Zweet zelf ruikt niet, want dat bestaat voor 99% uit water met een klein beetje zout. De geur wordt veroorzaakt door bacteriën op de huid die het zweet afbreken. De bacteriën zitten vooral veel op plekken van je lichaam waar het warmer is: onder je oksels en in je schaamstreek. Als je je niet goed wast ga je naar zweet ruiken. Onder je oksels zal de geur het ergst zijn omdat daar speciale zweetklieren zitten. Mensen zullen het niet prettig (en soms vervelend) vinden als ze je zweet ruiken als je dichtbij ze staat. Schone kleren aantrekken is natuurlijk belangrijk maar helpt niet bij het tegenhouden van lichaamsgeuren. Daarom moet je niet te lang in dezelfde kleren blijven rondlopen maar moet je je ook goed wassen en dan zeker op plaatsen rond je penis, je billen en onder je oksels. Je gebruikt op deze plaatsen zeep en een washandje of spons. Dat gaat gewoon makkelijker. Je penis Als je besneden bent kun je er gewoon met het washandje of spons over heen gaan en het goed schoonmaken. Als je niet besneden bent schuif je met je ene hand het vel (de voorhuid) terug en was je je eikel goed. Dat is belangrijk want er kan vuil achter de eikel blijven waardoor je makkelijk ontstekingen kunt krijgen. De huid van je eikel is erg gevoelig en dun. Spoel de zeep goed af en schuif dan weer de voorhuid terug. Hygiëne

37 Je billen Ga goed met een washandje of spons tussen je billen en maak vooral je anus goed schoon. Ook hier weer goed afspoelen. Je oksels Goed schoonmaken met water en zeep. Nadat je je afgedroogd hebt gebruik je deodorant. Daar gaan we verder op in. Regels Je doucht jezelf elke dag. In bad gaan kan natuurlijk ook. Douchen hoeft niet lang te duren, het hele lijf wassen en afspoelen, inclusief de penis, de billen en de oksels, kan binnen 5-10 minuten. Je penis en tussen je billen wassen hoeft niet meer dan 1 minuut te duren. Het kan zijn dat het een dag niet lukt om jezelf te douchen, dan was je die dag toch je penis, billen en oksels, b.v. aan de wastafel met een washandje. Droog je hele lijf goed af met een handdoek. Kleding. Trek elke dag schoon ondergoed aan. Bovenkleding (bijvoorbeeld een t-shirt) die direct in aanraking komt met je huid verschoon je ook elke dag. Broeken kun je iets langer dragen maar zeker niet langer dan een week. Hygiëne

38 Acne Wat is acne? Acne is de officiële naam voor wat wij puistjes, pukkels of mee-eters noemen. We hebben over ons hele lichaam talgklieren. Het meest komen ze voor in het gezicht, de nek, op de borst en op de rug. Dit zijn ook de plekken waar acne het meest voorkomt. Elk haartje op ons lichaam heeft een haarzakje en elk haarzakje heeft een eigen talgkliertje. Elk talgkliertje produceert huidsmeer. Het huidsmeer voert dode huidcellen af uit de haarzakjes. De puberteit maakt dat er meer dode huidcellen zijn en er meer huidsmeer geproduceerd wordt. De huidcellen klonteren meer samen dan voor de puberteit en kunnen er dan voor zorgen dat de haarzakjes verstopt raken. De talgklieren blijven huidsmeer produceren, maar dat kan niet meer uit het haarzakje worden afgevoerd. Het haarzakje zwelt daardoor op en je krijgt een wit bultje. Puistjes kunnen er uit zien als witte of rode bultjes. Soms raakt het huidsmeer besmet met bacteriën die op de huid leven. De bacteriën vermenigvuldigen zich en je krijgt een rode zwelling. Er ontstaat dan een de ontsteking onder de huid. Je krijgt dan rode pukkels, die ook nog pijnlijk kunnen zijn. Behandeling Er zijn een hoop crèmes voor acne in de handel. Je kunt er een aantal uitproberen en kijken welke voor jou het beste werkt. Vaker je gezicht wassen helpt onvoldoende, s ochtends en s avonds wassen is echt voldoende. Puistjes op je voorhoofd komen vaak voor door het huidsmeer van je haar. Je haar naar achteren kammen kan daardoor puistjes op je voorhoofd helpen verminderen. Puistjes uitdrukken helpt niet, je kunt de ontsteking verergeren en daardoor littekens veroorzaken. Verdwijnen de puistjes niet met de crème die je gebruikt, zijn ze erg pijnlijk of wordt jouw leven er zo door belemmerd dat je je bijvoorbeeld niet durft te laten zien op straat, dan kun je naar een dokter gaan. Deze kan medicijnen voorschrijven. Hygiëne

39 Deodorant Om de geur tegen te gaan die vooral - van onder je oksels vandaan komt, kun je een deodorant gebruiken. Er zijn verschillende soorten deodorant. Sommigen camoufleren de zweetgeur met een eigen parfumgeur. Andere soorten werken tegen de bacteriën die de geur veroorzaken. Er zijn ook transpiratiewerende middelen die er voor zorgen dat je minder zweet onder je oksels. Trouwens, in de meeste deodorants zitten transpiratiewerende middelen. Deodorants kun je krijgen als roller, als stick, als spray, als lotion of crème. Er zijn deodorants speciaal voor mannen en voor vrouwen. Daar zit weinig verschil tussen. De deodorant voor vrouwen heeft een vrouwelijker geurend parfum, dan die voor mannen. Lees altijd goed de gebruiksaanwijzing voor je een bepaalde deodorant gaat gebruiken. Sommige deodorants breng je aan als je huid nog nat is, andere werken het best als je ze op een droge huid aanbrengt. Ook zijn er deodorants die je beter s avonds aanbrengt in plaats van s ochtends. Als je veel zweet kun je zowel s avonds als s ochtends een deodorant aanbrengen. Wat je ook doet, gebruik het alleen onder je oksels. Er zijn reclames die je laten zien dat je deodorant over je hele borst moet spuiten. Dit is onzin en helpt niets tegen de zweetgeur die op andere plekken op je lichaam kunnen ontstaan. Hygiëne

40 Scheren Je krijgt in de puberteit meer lichaamsbeharing. Niet alleen op je lijf, maar ook op je gezicht. Op een gegeven moment krijg je haargroei op je bovenlip en later ook op je wangen en kin. Het is eerst donzig (zacht) maar na een tijdje wordt het dikker en stugger. Dan wordt het tijd om je te scheren. Hoeveel keer je je per week scheert is voor iedereen anders. De een vindt het prettig om zich elke dag te scheren en zo altijd een gladde huid te hebben. De ander doet het een paar keer in de week. Er zijn twee manieren om je te scheren: Elektrisch, dit is makkelijk in het gebruik, maar kan minder prettig aanvoelen op je huid. Met scheermes en scheerzeep. Dit kan prettiger aanvoelen op je huid, als je het scheermes op de juiste wijze gebruikt. Tip Kijk eens bij je vader of een oudere broer hoe zij zich scheren en bedenk dan of die manier bij je past. Hygiëne

41 Invulblad Datum: Waar hebben we het over gehad? Wat is belangrijk voor mij? Heb ik nog vragen over deze bijeenkomst? Hygiëne

42 Informatieblad voor ouders Onderwerp: Hygiëne Hygiëne is erg belangrijk. We weten dat als je in de puberteit komt er allerlei dingen aan je lijf gaan veranderen. We hebben in een eerdere bijeenkomst al een aantal van die lichamelijke veranderingen genoemd zoals dat je meer gaat zweten. Maar er is meer. Vandaag hebben we besproken wat dat allemaal is en wat je er aan kunt doen. Je lijf kun je natuurlijk gewoon blijven wassen, maar er moet wel meer aandacht aan je oksels en je kruis besteed worden. Ook zul je je misschien vaker moeten wassen. Als je dat niet doet is het mogelijk dat vrienden je uit de weg gaan, omdat je niet fris ruikt. Naast het wassen heeft je lichaam extra verzorging nodig. Er is een kans dat je acne (jeugdpuistjes) krijgt (niet iedereen krijgt puistjes). Om dit tegen te gaan zijn er allerlei middeltjes bij de drogist te koop. Wanneer je beharing krijgt onder je oksels, zul je deodorant moeten gaan gebruiken. Het donshaar, dat je hele leven al op je gezicht te zien is, gaat opeens groeien en wordt steviger, je moet je gaan scheren. Misschien nog niet elke dag maar een of meerdere keren per week. De bijeenkomst is afgesloten met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrepen hebt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Tips voor ouders: Gebruik duidelijke taal en check regelmatig of het goed begrepen is door uw zoon. Laat uw zoon verschillende manieren van scheren uitproberen voor hij beslist welke hem het best bevalt. Laat vader en zoon samen gaan winkelen om een scheerapparaat te kopen. Als uw zoon dit niet wilt, geef hem dan geld om het zelf te doen. Geef geld (of extra zakgeld) zodat uw kind zelf deodorant en dergelijke producten kan kopen. Denk actief mee bij het oplossen van problemen als puistjes. Voor een puber die onzeker is, is uiterlijk belangrijk. Als uw zoon uiterlijk niet belangrijk vindt, probeer hem dan bewust te maken van het effect dat uiterlijk heeft op zijn omgeving (vrienden en dergelijke). Hygiëne

43 Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Masturbatie Veel jongens en mannen masturberen. Er zijn minder meisjes en vrouwen die masturberen. Sommigen jongens doen het elke dag, anderen misschien maar eens per week of nog minder. Als je weet dat veel mensen het doen, kun je aannemen dat masturberen normaal is. Niet masturberen is ook normaal. Je kunt het doen als je het fijn vindt. Sommigen vinden het een erg fijn gevoel geven, anderen vinden er eigenlijk niets aan en doen het niet meer na de eerste keer. De conclusie: Als masturberen je een lekker gevoel geeft moet je het gewoon doen! Als je er niets aan vindt, dan moet je het niet doen! We bespreken hoe je kunt masturberen of je alleen met je hand aan je penis zit of dat je het prettig vindt ook andere lichaamsdelen aan te raken. Iedereen moet zijn eigen manier ontdekken. Sommige mensen vinden het fijn om voor of tijdens het masturberen naar porno te kijken, dit kan ervoor zorgen dat ze zich geil gaan voelen of meer opgewonden raken. Over dit onderwerp praten we ook. We bespreken waar je op moet letten als je wilt gaan masturberen. Aan de hand van een aantal stellingen zien we wat je al weet over masturbatie. De bijeenkomst sluiten we af met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrijpt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Agenda De vragen bespreken die je hebt over de vorige bijeenkomst. Masturberen, waarom zou je het doen, is het gek? Hoe kun je masturberen? Porno, wel of niet? Belangrijke regels bespreken. De bijeenkomst afsluiten. Hoe vind je het deze keer, zijn er nog vragen? Masturbatie

44 Masturbatie (invulblad) Weet je wat masturbatie is? Weet je er misschien andere woorden voor? Denk je dat er nadelen aan verbonden zijn? Kun je voordelen bedenken bij masturberen? Masturbatie

45 Weetjes over masturbatie Masturberen komt uit het Latijn: manu betekent met de hand en stuprare betekent bezoedelen, bevlekken. Masturberen kun je op verschillende manieren doen: - Je kunt op je buik op je bed of op een kussen gaan liggen en met je lichaam heen en weer schuiven. - Je kunt je piemel in je hand nemen en in de lengte richting heen en weer bewegen. - Je kunt onder de douche of in bad de waterstraal op je piemel richten. Heel veel jongens en meisjes masturberen, het is normaal als jij het dus ook doet en je het lekker vindt. Als je het niet lekker vindt moet je het gewoon niet doen. Er zijn maar liefst 64 andere uitdrukkingen/woorden voor masturberen. Je kunt jezelf pijn doen als je te lang of te ruw masturbeert. Als dat regelmatig gebeurt gebruik dan massageolie of crème, daardoor gaat het soepeler. Niemand hoeft te zien of te weten dat je masturbeert, doe dit dan ook alleen in je eigen slaapkamer of in de badkamer of toilet van je eigen huis. Als je een erectie hebt hoeft dit niet altijd te betekenen dat je opgewonden bent en dus moet masturberen. Je hoeft je niet helemaal uit te kleden, je broek omlaag doen is al voldoende Op openbare plaatsen (op school, op straat of in andere gebouwen) kun je niet masturberen. Het zou kunnen dat andere mensen je zien en je hierdoor problemen krijgt. Zorg ervoor dat je iets naast of onder je bed hebt liggen om jezelf schoon te vegen als je klaar bent. Dit kan een stuk keukenrol zijn of tissues, maar ook een handdoek of een washandje. Als je in bad of onder de douche masturbeert kun je jezelf met water schoonspoelen. Vroeger werd wel gezegd dat masturbatie ongezond zou zijn. Je zou er doof van kunnen worden of er allerlei enge ziektes aan over kunnen houden. Dit is niet waar. Masturbatie

46 Waar mag het wel, waar niet? Regels Plaatsen waar masturbatie niet en waar het wel kan. Masturbatie

47 Masturberen Zoals we al eerder vertelden: masturberen is normaal, niet masturberen ook. Sommige jongens beginnen als kind al te masturberen en zullen dit hun verdere leven blijven doen. Andere beginnen pas tijdens de puberteit als hun lichaam zaadcellen gaat maken en weer anderen beginnen pas als ze volwassen zijn. Er zijn natuurlijk ook jongens en mannen die nooit masturberen omdat ze er niks aan vinden. Er zijn jongens die denken nooit meer te masturberen als ze eenmaal een vriendin of vriend hebben maar dit is niet altijd waar. Er zijn veel mannen met een vaste partner die naast de seks met hun partner toch masturberen. Er bestaat geen grens aan het aantal keren dat je mag masturberen. Je lichaam maakt de hele dag zaadcellen aan. Je kunt niet zonder zaadcellen komen te zitten. Wel kan het zo zijn dat je tijdelijk wat minder zaadcellen hebt omdat je veel zaadlozingen hebt gehad. Als je lichaam vindt dat je teveel hebt gemasturbeerd dan krijg je gewoon even geen erectie. Wat wel kan is dat je piemel geïrriteerd raakt, hij kan schraal worden. Maak je geen zorgen, dit gaat weer over. Je kunt dus vaak masturberen, meerdere keren per dag, maar ook een paar keer per week of nog minder. Ook hier geldt: doe wat je prettig vindt. Door masturberen leer je je lichaam kennen, je leert waar je opgewonden van raakt, je leert plekjes op je lichaam kennen die op een prettige manier gevoelig zijn als je ze aanraakt, je leert hoe je het lekkerst klaarkomt. Masturbatie is een oefening voor je latere seksleven met een partner. Als je deze dingen weet van jezelf dan kun je er later makkelijk met je partner over praten. Je kunt aangeven wat je prettig vindt en kunt vragen of je partner dat bij jou zou willen doen. Tijdens het masturberen fantaseer je ook, je bedenkt dat je met een leuk iemand aan het vrijen bent en je raakt daar nog meer opgewonden van. De ene fantasie zal je een heftiger orgasme geven dan de andere. Op deze manier kun je ook leren welke seksuele activiteit je het meest bevredigt. Over deze fantasieën hoef je je geen zorgen te maken omdat je denkt dat ze vreemd zijn, je kunt van alles fantaseren. Bedenk wel dat niet elke fantasie uitvoerbaar is. In het echt heb je te maken met een partner die misschien niet wil wat jij bedacht hebt. Dit hoor je te respecteren. Masturbatie

48 Porno, de lusten en de lasten Met porno kun je op verschillende manieren in aanraking komen. Je vindt het makkelijk op internet, maar ook in de boekhandel zijn tijdschriften te koop. Bij videotheken en seksshops kun je pornofilms huren en op tv zijn er regelmatig erotische programma s te zien. De makkelijke toegang tot porno heeft ook nadelen. Bedenk dat pornofilms je niet alleen kunnen opwinden, maar kunnen je ook verwarren. Hetzelfde geldt voor sommige films, muziekclipjes, tv-series of foto s. De lusten Pornosites zijn heel makkelijk te vinden op internet. Je kan hier op zien hoe anderen seks met elkaar hebben. Door het bekijken van pornosites kun je zelf opgewonden raken, waardoor het masturberen prettiger kan worden. Hetzelfde geldt voor de tijdschriften die je kunt kopen en films die je kunt huren. Vooral in de grotere steden zijn op veel plaatsen pornowinkels te vinden. De lasten Voor het kopen van tijdschriften of het huren van films moet je naar de winkel. Dit kan voor velen lastig of spannend zijn. Bedenk dat dit je flink veel zakgeld kan gaan kosten. Je moet aan een wildvreemde man of vrouw vragen wat je wilt hebben. In je geheugen op de computer is terug te vinden welke sites je hebt bezocht. Anderen kunnen je dus makkelijk controleren. Verder komen er vaak virussen voor op deze sites en krijg je veel spam in je mailbox, zeker als je foto s download. Op sommige sites kun je chatten en kunnen wildvreemde mensen zich aanbieden om seks met je te hebben of je vragen om voor de webcam seksuele handelingen voor hen te verrichten. Pas hier voor op want andere mensen kunnen dit gaan misbruiken door het filmpje dat ze dan van je hebben op internet te zetten. In pornofilms kun je seksuele handelingen zien die in het echt maar zelden of niet voorkomen of die misschien helemaal niet bij je passen. Dit kunnen behoorlijk heftige beelden zijn. Daarnaast bestaat het gevaar dat je per ongeluk pedoseksuele filmpjes download; dit is zeer strafbaar. Omdat het bezoeken van sekssites een onderwerp is waar je met andere mensen niet zo snel over praat, kan het zijn dat het lastig is te onderscheiden wat fantasie is en wat werkelijkheid. Weeg de lusten en lasten goed tegen elkaar af. Ga naar iemand in jouw omgeving die je kunt vertrouwen en waar je mee kunt praten als je vragen of twijfels hebt over wat je gezien hebt. Masturbatie

49 Stellingen over masturbatie Deze stellingkaartjes kunnen worden uitgeknipt Jongens masturberen vaker dan meisjes Masturberen is vies Masturbatie helpt om seksuele spanning te verminderen Veel jongens en meisjes masturberen Masturbatie

50 Masturberen kun je op verschillende manieren doen Hoe ouder je wordt, hoe vaker je gaat masturberen Er zijn mensen die masturberen niet prettig vinden Masturberen doe je altijd als je alleen bent Masturbatie

51 Invulblad Datum: Waar hebben we het over gehad? Wat is belangrijk voor mij? Heb ik nog vragen over deze bijeenkomst? Masturbatie

52 Informatieblad voor ouders Onderwerp: Masturbatie Veel jongens en mannen masturberen. Er zijn minder meisjes en vrouwen die masturberen. Sommigen jongens doen het elke dag, anderen misschien maar eens per week of nog minder. Als je weet dat veel mensen het doen, kun je aannemen dat masturberen normaal is. Niet masturberen is ook normaal. Je kunt het doen als je het fijn vindt. Sommigen vinden het een erg fijn gevoel geven, anderen vinden er eigenlijk niets aan en doen het niet meer na de eerste keer. De conclusie: Als masturberen je een lekker gevoel geeft moet je het gewoon doen! Als je er niets aan vindt, dan moet je het niet doen! We hebben besproken hoe je kunt masturberen of je alleen met je hand aan je penis zit of dat je het prettig vindt ook andere lichaamsdelen aan te raken. Iedereen moet zijn eigen manier ontdekken. Sommige mensen vinden het fijn om voor of tijdens het masturberen naar porno te kijken, dit kan ervoor zorgen dat ze zich geil gaan voelen of meer opgewonden raken. Over dit onderwerp hebben we ook gesproken. We hebben besproken waar je op moet letten als je wilt gaan masturberen. Aan de hand van een aantal stellingen hebben we gezien wat je al weet over masturberen. De bijeenkomst is afgesloten met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrepen hebt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Tips voor ouders: Gebruik duidelijke taal en check regelmatig of het goed begrepen is door uw zoon. Maak duidelijke afspraken met uw zoon waar in huis wel en waar niet gemasturbeerd mag worden. Zet een doos tissues bij het bed van uw zoon. Respecteer de kamer van uw zoon als zijn ruimte. Klop op de deur voor het naar binnengaan en zeg dat u er aan komt. Het is een lastig onderwerp om over te praten. Probeer vreemde ideeën die bij uw zoon kunnen leven (bijvoorbeeld dat je er ziek van kunt worden) weg te nemen. Masturbatie

53 Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Verliefd zijn Wat gebeurt er met je als je een leuk meisje of jongen tegenkomt? Je vindt de ander leuk en misschien word je wel verliefd. Eerst wil je heel vaak bij hem of haar zijn en na een tijdje wil je misschien meer, bijvoorbeeld met haar of hem vrijen. Daar gaan we het de volgende keer verder over hebben. Vandaag gaat het alleen over het contact maken met een ander. Als je iemand leuk vindt wat kun je dan het beste doen om met hem/haar een relatie te krijgen? We bespreken hiervoor een stappenplan. Ook gaan we het hebben over verschillende vormen van contact. Je hebt kennissen maar ook vrienden. Je kunt een vriend of vriendin hebben waar je alleen maar computerspelletjes mee doet. Je kunt ook een vriend of vriendin hebben waar je verliefd op kan raken. We bespreken ook wat je samen kunt doen als je verliefd bent op elkaar. Daar gaat het vandaag over. We sluiten de bijeenkomst af met een vragenronde: Is er iets wat je niet begrijpt of heb je nog iets te zeggen of te vragen? Agenda Wat gebeurt er als je verliefd op iemand bent en waar voel je dat? Hoe kun je op een goede manier in contact komen met de persoon die je leuk vindt? We bespreken welke activiteiten je dan kunt doen om de ander beter te leren kennen. De bijeenkomst afsluiten. Hoe vind je het deze keer? Verliefd zijn

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: is erg belangrijk. We weten dat als je in de puberteit komt er allerlei dingen aan je lijf gaan veranderen. We hebben in een eerdere bijeenkomst al een aantal van

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Veel jongens en mannen masturberen. Er zijn minder meisjes en vrouwen die masturberen. Sommigen jongens doen het elke dag, anderen misschien maar eens per week

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste twee bijeenkomsten over seksualiteit hebben we al besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste bijeenkomsten hebben we besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Vandaag gaat het voor de tweede keer over de puberteit. Dit is een periode die ongeveer drie jaar duurt bij zowel jongens als meisjes. Het is een periode waarin

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: is erg belangrijk. We weten dat als je in de puberteit komt er allerlei dingen aan je lijf veranderen. We hebben in een eerdere bijeenkomst al een aantal van die

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De komende weken gaan we het hebben over de verschillende veranderingen die jongens en meisjes in de puberteit doormaken. Het is een periode die ongeveer drie jaar

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Sommige meisjes zijn heel snel verliefd, andere meisjes zullen niet snel of misschien zelfs helemaal niet verliefd worden. Dit is bij ieder meisje anders. Wat gebeurt

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Mensen vinden het vaak prettig om elkaar aan te raken. Dat kan een knuffel zijn van je ouders, een vriendschappelijke stomp tijdens een stoeipartij met vrienden

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Wat gebeurt er met je als je een leuk meisje of jongen tegenkomt? Je vindt de ander leuk en misschien word je wel verliefd. Eerst wil je heel vaak bij hem of haar

Nadere informatie

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen Kriebels in je buik Puberteit 1 Puberteit Groep 8 130 min Begrippen Puberteit, lichamelijke ontwikkeling, menstruatie, ongesteld, borsten, vrouwelijk geslachtsdeel, groeispurt, vagina, maandverband, tampon,

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Mensen vinden het vaak prettig om elkaar aan te raken. Dat kan een knuffel zijn van je ouders, een vriendschappelijke stomp tijdens een stoeipartij met vrienden

Nadere informatie

Sommige pubers kunnen echt ongelooflijk hard stinken. Dat is allesbehalve lekker. Heb jij er ook last van?

Sommige pubers kunnen echt ongelooflijk hard stinken. Dat is allesbehalve lekker. Heb jij er ook last van? Zweterige oksels Sommige pubers kunnen echt ongelooflijk hard stinken. Dat is allesbehalve lekker. Heb jij er ook last van? Zweten is heel normaal en zelfs goed voor je. Het zuivert je lichaam en zorgt

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Wat gebeurt er met je als je een leuk meisje of jongen tegenkomt. Je vindt de ander leuk en misschien word je wel verliefd. Dan wil je heel vaak bij hem of bij

Nadere informatie

Over het MEISJESLICHAAM op www.sense.info

Over het MEISJESLICHAAM op www.sense.info Over het MEISJESLICHAAM op www.sense.info Op Sense.info vind je allemaal informatie over seks, relaties en hulp bij problemen. Ga naar www.sense.info. In het menu zie je alle onderwerpen. -Klik op MEISJESLICHAAM

Nadere informatie

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Op de polikliniek van het Universitair Kinderziekenhuis St Radboud ziekenhuis willen wij je met deze folder informatie geven over seksualiteit

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: grenzen aangeven en respecteren Tijdens de bijeenkomst over intimiteit hebben we al besproken dat het belangrijk is om je grenzen aan te geven en ook de grenzen

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Seksualiteit: Grenzen en Wensen

Seksualiteit: Grenzen en Wensen IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Als je verliefd op iemand bent is dat vaak een fijn gevoel. Als de ander dan ook verliefd op jou is, wordt dit gevoel alleen maar sterker. Het is echter niet altijd

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. zo hoort het

Inhoud. Mijn leven. zo hoort het Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Je gezicht... 4 Hoofdstuk 2 Je lijf... 6 Hoofdstuk 3 Je houding... 8 Hoofdstuk 4 Ontmoeting... 10 Hoofdstuk 5 Feest... 12 Hoofdstuk 6 Verdriet... 14 Hoofdstuk 7 Contact...

Nadere informatie

5. Doe je sieraden af en was je handen. Dit voorkomt kruisbesmetting.

5. Doe je sieraden af en was je handen. Dit voorkomt kruisbesmetting. Protocol Wassen van een zorgvrager op bed Voorbereiding 1. Vertel aan de zorgvrager wat je gaat doen, waarom je dit doet en hoe je dit gaat doen. Maak afspraken over: - het tijdstip - welke kleding je

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

kleuter 4 6 jaar Veters strikken. Zijn vaak al zindelijk. (Maar er kunnen ook andere dingen genoemd worden)

kleuter 4 6 jaar Veters strikken. Zijn vaak al zindelijk. (Maar er kunnen ook andere dingen genoemd worden) NAKIJKBLAD Opdracht 1 Iedere levensfase heeft bepaalde kenmerken. Zet bij elke levensfase van wanneer tot wanneer hij ongeveer duurt. Zet er ook bij wat er in die levensfase gebeurt (kies steeds 2 dingen.)

Nadere informatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie

WERKBLADEN Seksuele intimidatie WERKBLADEN Seksuele intimidatie 1 Waarom dit boekje? 1.1 Zet een rondje om het goede antwoord. Seksuele intimidatie komt vaak voor. Ja Nee Seksuele intimidatie komt weinig voor. Ja Nee Mannen worden vaker

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Niet alleen de buitenkant van je lichaam veranderd in de puberteit. Binnen in je lichaam vinden er ook veranderingen plaats, die je niet kan zien. Mannen merken

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Relatie en romantiek Als je met iemand een relatie krijgt, wil je graag veel bij elkaar zijn en lichamelijk contact met elkaar hebben. Maar dan ben je er nog niet.

Nadere informatie

Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen mee.

Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen mee. Groei en ontwikkeling Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit tot maximaal tot hij of zij 18 jaar is. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen

Nadere informatie

Jeugdpuistjes www.cjggooienvechtstreek.nl

Jeugdpuistjes www.cjggooienvechtstreek.nl regio Gooi en Vechtstreek Jeugdpuistjes n Jeugdpuistjes Puistjes en mee-eters kunnen je leven aardig vergallen. Uit je omgeving krijg je vast te horen dat jeugdpuistjes (ook wel acne genoemd) erbij horen

Nadere informatie

Dit werkboek is van. Werkboek Dit werkboek hoort bij de training

Dit werkboek is van. Werkboek Dit werkboek hoort bij de training Dit werkboek is van Werkboek Dit werkboek hoort bij de training DIT WERKBOEK IS HELEMAAL VAN JOU. Tijdens de training maak je hier opdrachten in. Opdrachten die te maken hebben met jouw gedachten, meningen

Nadere informatie

Sjabloon webkwestie Pabo Arnhem - kopie 1 - kopie 1 - kopie 1 - kopie 1

Sjabloon webkwestie Pabo Arnhem - kopie 1 - kopie 1 - kopie 1 - kopie 1 Sjabloon webkwestie Pabo Arnhem - kopie 1 - kopie 1 - kopie 1 - kopie 1 Auteur Bovie Pruijn Laatst gewijzigd Licentie Webadres 07 June 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/79126

Nadere informatie

Werkvormen: Lesdoelen: Benodigdheden: Kinderboeken: Filmpje: Les 2: Ik verander in de puberteit (meisje) Lesoverzicht

Werkvormen: Lesdoelen: Benodigdheden: Kinderboeken: Filmpje: Les 2: Ik verander in de puberteit (meisje) Lesoverzicht Les 2: Ik verander in de puberteit (meisje) Lesoverzicht Werkvormen: Lesdoelen: Kinderen weten welke lichamelijke en emotionele veranderingen zich bij meisjes voordoen in de puberteit. Kinderen weten dat

Nadere informatie

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE?

GOED VRIENDJE? FOUT VRIENDJE? Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Veilig Thuis, tel.: 0800 2000 Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een uitgave van JIP Den Haag en Middin.

Nadere informatie

Inhoud. De puberteit: nu gaat het beginnen 4. Iets heel bijzonders: het vrouwelijk lichaam 14. Elke maand weer: ongesteld 24

Inhoud. De puberteit: nu gaat het beginnen 4. Iets heel bijzonders: het vrouwelijk lichaam 14. Elke maand weer: ongesteld 24 Inhoud 4 Lichamelijke veranderingen en uiterlijk 6 Dagboek, vriendinnen en stemmingen 10 Zelfvertrouwen, geheimen en pesten 12 Iets heel bijzonders: het vrouwelijk lichaam 14 De vrouwelijke geslachtsorganen

Nadere informatie

Hoe krijg je meer zin? Oefening 3: Wat zijn jouw prikkels? 12

Hoe krijg je meer zin? Oefening 3: Wat zijn jouw prikkels? 12 Hoe krijg je meer zin? 09 - Oefening 3: Wat zijn jouw prikkels? 12 Meer zin. Denk jij ook dat zin in vrijen er spontaan hoort te zijn? Dat zin iets is dat zomaar uit het niets op komt borrelen? Geloof

Nadere informatie

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld:

Hoe je je voelt. hoofdstuk 10. Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: hoofdstuk 10 Hoe je je voelt Het zal je wel opgevallen zijn dat je op een dag een heleboel verschillende gevoelens hebt. Je kunt bijvoorbeeld: zenuwachtig wakker worden omdat je naar school moet, vrolijk

Nadere informatie

Alles over de puberteit. puberteit

Alles over de puberteit. puberteit Alles over de puberteit seks puber Hormonen puberteit Sperma Experimenteren Zaadlozing verliefd seks puber Hormonen puberteit sperma Experimenteren Zaadlozing verliefd Wat gebeurt er met je tussen je 10

Nadere informatie

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit

Nadere informatie

Werkwijzer Wassen 2 Checklist

Werkwijzer Wassen 2 Checklist Werkwijzer Wassen 2 Checklist Hoe was ik een cliënt in bed? Als een cliënt niet uit bed kan, moet hij in bed gewassen worden. Dat betekent niet altijd dat de cliënt helemaal niets zelf kan. Stem de begeleiding

Nadere informatie

Ouderavond lijf & relaties

Ouderavond lijf & relaties Ouderavond lijf & relaties Robert van der Gaag info@one2know.nl 0611003414 Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid Kinderen Wie heeft

Nadere informatie

voorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik

voorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je

Nadere informatie

Inkijkexemplaar INLEIDING. zelfbeeld. Leskatern 1

Inkijkexemplaar INLEIDING. zelfbeeld. Leskatern 1 r aa pl em ex jk ki In zelfbeeld INLEIDING Wie ben ik en hoe presenteer ik me naar de buitenwereld? Dat zijn vragen waar veel jongeren mee bezig zijn. Het is niet makkelijk om je zeker te voelen in een

Nadere informatie

Werkbladen In NEMO. Naam. groep 7-8. School. Klas

Werkbladen In NEMO. Naam. groep 7-8. School. Klas en In NEMO Teen Facts groep 7-8 Naam School Klas Teen Facts De puberteit, misschien zit je er middenin of misschien begint het binnenkort. Het is een belangrijke periode in je leven; je lichaam, je hersenen,

Nadere informatie

pag Je eerste zaadlozing Over veranderende gevoelens In deze folder: pag 8 Wat gebeurt er met je lichaam? pag 4

pag Je eerste zaadlozing Over veranderende gevoelens In deze folder: pag 8 Wat gebeurt er met je lichaam? pag 4 De puberteit komt eraan! Als je 10 bent, begint je puberteit. Maar wat is dat nou eigenlijk? Je verandert van een jongen in een man. Je gaat je ook anders voelen en gedragen. Dat gebeurt niet van de ene

Nadere informatie

inhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register

inhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register inhoud Inhoudsopgave 1. Liefde is 2. Gods plan met seksualiteit 3. Seksualiteit verbindt 4. Verschillen jongens en meiden 5. Schat op het spel 6. Je schat beschermen 7. Seks in je eentje 8. Geen slaaf

Nadere informatie

Hoogbegaafd en gevoelig

Hoogbegaafd en gevoelig Hoogbegaafd en gevoelig Kazimierz Dabrowski Hoogbegaafd zijn is meer dan slim zijn. Hoogbegaafde mensen zijn vaak ook veel gevoeliger dan andere mensen. Daardoor ervaar je situaties soms intenser dan andere

Nadere informatie

Seks en relaties Woordenlijst

Seks en relaties Woordenlijst Seks en relaties Woordenlijst Inhoud Vriendschappen en relaties 3 Lichaamsdelen 4 Seksualiteit 6 Seks en masturbatie 8 Veilige seks en voorbehoedsmiddelen 10 Misbruik 12 2 Vriendschappen en relaties Vriendje

Nadere informatie

Theoretische Toets WerkPortfolio Body 1

Theoretische Toets WerkPortfolio Body 1 Je naam... Cijfer Je klas... De datum... Vraag 1 Noem drie momenten wanneer je je handen wast en desinfecteert Voordat je met uiterlijke verzorging/zelfzorg begint Nadat je naar de toilet bent geweest

Nadere informatie

Waarom dit boek? 7. 1 De ik-fabriek, wat is dat? Lichaamsseintjes Je lichaam is net een fabriek 17

Waarom dit boek? 7. 1 De ik-fabriek, wat is dat? Lichaamsseintjes Je lichaam is net een fabriek 17 Inhoud Waarom dit boek? 7 1 De ik-fabriek, wat is dat? 10 2 Lichaamsseintjes 14 3 Je lichaam is net een fabriek 17 4 De ik-fabriek, hoe ziet die eruit? 18 4.1 De eerste verdieping: voelen 20 4.2 De tweede

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

E Grenzen. E1 Niet zomaar meegaan 3 E2 Privé 8 E3 Grenzen in aanraken 13 E4 Ja en nee 19 E5 Fijne en vervelende geheimen 25

E Grenzen. E1 Niet zomaar meegaan 3 E2 Privé 8 E3 Grenzen in aanraken 13 E4 Ja en nee 19 E5 Fijne en vervelende geheimen 25 E Grenzen E1 Niet zomaar meegaan 3 E2 Privé 8 E3 Grenzen in aanraken 13 E4 Ja en nee 19 E5 Fijne en vervelende geheimen 25 E2 Privé Doelen Weet wat privéplekken op zijn lichaam zijn Weet bij wie je bloot

Nadere informatie

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy

Reality Reeks Verwerkingsopdrachten. Mooi meisje Verliefd op een loverboy Reality Reeks Verwerkingsopdrachten Mooi meisje Verliefd op een loverboy Lees blz. 3. Woont Laura in de stad of op het platteland? Hoe weet je dat? Lees blz. 5 en 7. Woont Laura s oma al lang op de boerderij?

Nadere informatie

TRIXY Expertisecentrum

TRIXY Expertisecentrum Ik heb een extra X (47,XXX) Voor wie is deze folder? Voor jou, als jij een meisje bent die een extra X chromosoom heeft! In deze folder vindt je allerlei informatie over Trisomie X: zo heet het als je

Nadere informatie

Sexual Education for Adults with Disabilities

Sexual Education for Adults with Disabilities Sexual Education for Adults with Disabilities Tool 3 De inhoud en vormgeving van het kaartspel per thema The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement

Nadere informatie

Lesbrief Hygiene op het werk

Lesbrief Hygiene op het werk Lesbrief Hygiene op het werk [bij pagina 5] Wat betekent hygiëne? Waarom is hygiëne op het werk belangrijk? Waarom is het belangrijk dat je schoon bent? Waarom is het belangrijk dat jij en je collega s

Nadere informatie

Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5

Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5 Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5 Samenvatting door Carlijn 1162 woorden 15 januari 2018 10 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 5.1 Je veranderd. Geslachtskenmerken zijn kenmerken

Nadere informatie

Bloos je van bloot? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Bloot, naakt, privé, persoonlijk, cultuur, grenzen aangeven, respect, meisjes, jongens

Bloos je van bloot? Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen. Bloot, naakt, privé, persoonlijk, cultuur, grenzen aangeven, respect, meisjes, jongens Kriebels in je buik Bloos je van bloot? 1 Bloos je van bloot? Groep 6 120 min Begrippen Bloot, naakt, privé, persoonlijk, cultuur, grenzen aangeven, respect, meisjes, jongens Benodigheden Knutselmateriaal

Nadere informatie

Wensenkaart. Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad. Jongens. Als jij uitgaat en een leuk meisje ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt?

Wensenkaart. Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad. Jongens. Als jij uitgaat en een leuk meisje ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt? Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad Wensenkaart Als jij uitgaat en een leuk meisje ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt? onderbouw Dat we oogcontact hebben Echt niet! L Misschien wel Natuurlijk!

Nadere informatie

4 communicatie. Ik weet welke informatie anderen nodig hebben om mij te kunnen begrijpen. Ik vertel anderen wat ik denk of voel.

4 communicatie. Ik weet welke informatie anderen nodig hebben om mij te kunnen begrijpen. Ik vertel anderen wat ik denk of voel. 4 communicatie Communicatie is het uitwisselen van informatie. Hierbij gaat het om alle informatie die je doorgeeft aan anderen en alle informatie die je van anderen krijgt. Als de informatie aankomt,

Nadere informatie

Pubers opvoeden. Veranderingen in de puberteit

Pubers opvoeden. Veranderingen in de puberteit Pubers opvoeden Pubers opvoeden De puberteit is de ontwikkelingsfase tussen 10 en 18 jaar. Maar die puberteit is er natuurlijk niet opeens. Vanaf ongeveer 9 jaar kan je al merken dat kinderen beginnen

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Vandaag gaan we het hebben over homoseksualiteit en biseksualiteit. Homoseksualiteit heeft te maken met mensen die zich seksueel aangetrokken voelen tot iemand

Nadere informatie

Weet wat je kan. Zelfvertrouwen

Weet wat je kan. Zelfvertrouwen Weet wat je kan Zelfvertrouwen Zelfvertrouwen kan groeien Hoofdstuk 4 gaat over werken aan zelfvertrouwen. Onderwerpen in dit hoofdstuk: Stripje: Zelfvertrouwen kan groeien. blz 2 Doen waar je goed in

Nadere informatie

Lekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust

Lekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust Lekker slapen Tips voor een goede (nacht)rust Slaap: onmisbaar voor lichaam en geest. We hebben rust nodig om te herstellen van de dag. Bij kinderen is slapen daarnaast belangrijk voor een goede groei.

Nadere informatie

Liefde? Naam: Datum: Seksuele opvoeding. Van wie kan je allemaal houden? Wat doe jij voor iemand die je graag ziet?

Liefde? Naam: Datum: Seksuele opvoeding. Van wie kan je allemaal houden? Wat doe jij voor iemand die je graag ziet? Liefde? Van wie kan je allemaal houden? Wat doe jij voor iemand die je graag ziet? Vind jij verliefd zijn hetzelfde als liefde? Is vriendschap ook liefde? Ben jij al verliefd geweest? Kan je verliefd zijn

Nadere informatie

Jeugdpuistjes en steenpuisten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg

Jeugdpuistjes en steenpuisten. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg Jeugdpuistjes en steenpuisten Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Jeugdpuistjes (acne) 3 Klachten en symptomen 3 Oorzaken 3 Wanneer arts raadplegen

Nadere informatie

Lekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust

Lekker slapen. Tips voor een goede (nacht)rust Lekker slapen Tips voor een goede (nacht)rust Slaap: onmisbaar voor lichaam en geest. We hebben rust nodig om te herstellen van de dag. Bij kinderen is slapen daarnaast belangrijk voor een goede groei.

Nadere informatie

leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen

leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen Dit is een brochure, gemaakt voor leerlingen met NLD. Naast deze brochure is er ook: - een brochure met informatie voor ouders van kinderen met NLD en - een brochure

Nadere informatie

De seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen

De seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen Seksuele opvoeding gaat over meer dan alleen seksualiteit De seksuele ontwikkeling van kinderen en wat ouders kunnen doen

Nadere informatie

Enkele afspraken: We luisteren met respect naar elkaars verhaal. We lachen niet voortdurend met nieuwe woorden.

Enkele afspraken: We luisteren met respect naar elkaars verhaal. We lachen niet voortdurend met nieuwe woorden. Enkele afspraken: We luisteren met respect naar elkaars verhaal. We lachen niet voortdurend met nieuwe woorden. We reageren volwassen op wat er verteld wordt. Heb je het moeilijk met dit onderwerp? Dan

Nadere informatie

OPGELUCHT STAAT NETJES

OPGELUCHT STAAT NETJES OPGELUCHT STAAT NETJES Krop de boel niet op, praat het van je af! Een dobbelspel voor wie durft... OPGELUCHT STAAT NETJES Je hart luchten is fijn: je voelt je minder alleen en samen kun je op een rijtje

Nadere informatie

Voortplanting. Hoofdstuk 6

Voortplanting. Hoofdstuk 6 Voortplanting Hoofdstuk 6 6.1 Primaire en secundaire Leerdoelen geslachtskenmerken Je kunt primaire en secundaire geslachtskenmerken noemen bij jongens en meisjes Voortplanting Intro filmpje (geluidsfragment)

Nadere informatie

Hooggevoelige kinderen. Joke Klein Ikkink 27 maart 2014

Hooggevoelige kinderen. Joke Klein Ikkink 27 maart 2014 Hooggevoelige kinderen Joke Klein Ikkink 27 maart 2014 Programma Voorstellen Uitleg hooggevoeligheid deel 1 Oefening Uitleg hooggevoeligheid deel 2 Vragen Programma Voorstellen Uitleg hooggevoeligheid

Nadere informatie

Wensenkaart. Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad. Meisjes. Als jij uitgaat en een leuk jongen ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt?

Wensenkaart. Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad. Meisjes. Als jij uitgaat en een leuk jongen ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt? Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad Wensenkaart Als jij uitgaat en een leuk jongen ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt? onderbouw Dat we oogcontact hebben Echt niet! L Misschien wel Natuurlijk!

Nadere informatie

Dounia praat en overwint

Dounia praat en overwint Dounia praat en overwint Deze informatiefolder is een uitgave van Pharos, Expertisecentrum gezondheidsverschillen, in samenwerking met: Stichting Hindustani, Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders,

Nadere informatie

1B HOU VAN JE LICHAAM!

1B HOU VAN JE LICHAAM! 1B HOU VAN JE LICHAAM! - Verzorging - "ik hoor en ik vergeet, ik zie en ik onthoud, maar ik doe en ik begrijp" Naam:... Klas:... Jolijn Torfs & Lore Goossens studenten TO KHL 1 Verzorging van het lichaam

Nadere informatie

Week van de Lentekriebels

Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?

Nadere informatie

B Volwassen worden. B1 Meisjes worden vrouw 3 B2 Ongesteld zijn 8 B3 Jongens worden man 14 B4 Zaadlozing 19 B5 Lichaamsverzorging 23

B Volwassen worden. B1 Meisjes worden vrouw 3 B2 Ongesteld zijn 8 B3 Jongens worden man 14 B4 Zaadlozing 19 B5 Lichaamsverzorging 23 B Volwassen worden B1 Meisjes worden vrouw 3 B2 Ongesteld zijn 8 B3 Jongens worden man 14 B4 Zaadlozing 19 B5 Lichaamsverzorging 23 B1 Meisjes worden vrouw Herkent van afbeeldingen de verschillende stadia

Nadere informatie

Liefde is hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie.

Liefde is hv12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 25 October 2016 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/62562 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken

Nadere informatie

Stuurwiel. Ik doe alleen seksuele dingen als ik die zelf wil en als de ander akkoord gaat.

Stuurwiel. Ik doe alleen seksuele dingen als ik die zelf wil en als de ander akkoord gaat. Stuurwiel Ik doe alleen seksuele dingen als ik die zelf wil en als de ander akkoord gaat. Ik voel me niet onder druk gezet, ik zet niemand onder druk. Ik ben niet de meerdere of de mindere. Ik doe dingen

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

Zoet of (dubbel)zout?

Zoet of (dubbel)zout? Een prikkelende test Beantwoord de volgende vragen. Schrijf jouw antwoorden op een papiertje. Laat twee of drie familieleden en/of vrienden de vragen ook beantwoorden. Zorg ervoor dat jullie elkaars antwoorden

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

De bovenbouw. Wat gebeurt er bij tienplussers? De lichamelijke veranderingen. De groeispurt. Schaam- en okselhaar

De bovenbouw. Wat gebeurt er bij tienplussers? De lichamelijke veranderingen. De groeispurt. Schaam- en okselhaar De bovenbouw Uw kind zit nu in de bovenbouw van het basisonderwijs. Over een paar jaar gaat hij/zij naar het voortgezet onderwijs. Dat is een heel andere soort school en sommige kinderen moeten daar in

Nadere informatie

De bracebehandeling voor scoliose

De bracebehandeling voor scoliose Orthopedie De bracebehandeling voor scoliose Inleiding Bij scolioses vanaf 20 graden wordt de bocht in je wervelkolom meestal groter als je nog in de groei bent. Met de bracebehandeling kan worden voorkomen

Nadere informatie

Leerdoelen Spraaktaal Kids

Leerdoelen Spraaktaal Kids Leerdoelen Spraaktaal Kids Ik ben ik! kent het onderscheid tussen voor- en achternaam, roepnaam en troetelnaam kan benoemen wanneer en waar hij/zij geboren is kan aan iemand die niet kan zien uitleggen

Nadere informatie

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Als je met iemand een relatie krijgt, wil je graag veel bij elkaar zijn en lichamelijk contact met elkaar hebben. Maar dan ben je er nog niet. Vaak worden er ook

Nadere informatie

De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen

De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen Wat kun je doen als je vader of moeder bent? Je kunt je kinderen helpen bij hun seksuele ontwikkeling. Als ze klein zijn

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

Wil jij minderen met social media?

Wil jij minderen met social media? Wil jij minderen met social media? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2016 Hulpboekje social media 1 Hoe sociaal zijn social media eigenlijk? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt op social media.

Nadere informatie

General information of the questionnaire

General information of the questionnaire General information of the questionnaire Name questionnaire: Early Adolescent Temperament Questionnaire Revised (kindversie) Original author: Ellis & Rothbart Translated by: Rothbart & Hartmann Date version:

Nadere informatie