Duurzame ontwikkeling blijft een uitdaging

Transcriptie

1 Nummer 9 - juni 2009 Het energiemagazine voor grote ondernemingen & openbare instellingen Duurzame ontwikkeling blijft een uitdaging Persluchtverbruik in duikvlucht bij ASCO Industries Wyeth start REG-sensibilisatie van het personeel HVAC-probleem opgelost bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening Tellier des Prés past hoogspanningscabine aan voor duurzame ontwikkeling 13 I dossier Energie-efficiëntie prioriteit in crisistijden? j.breuer - bütgenbach

2 2 Inhoudstafel Edito energy news JUNI Energy Savings Persluchtverbruik in duikvlucht bij ASCO Industries 08 Wyeth sensibiliseert het personeel voor rationeel energiegebruik Ook UNIVEG en Drukkerij Schaubroeck zetten REG-campagnes op HVAC-probleem opgelost bij de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening 31 Debat Nucleair Forum opent debat 12 Photo Scan labelt energieverbruik Bopack over kernenergie Renewable Energy Zonnehoeve haalt kwart energie uit de zon Campina produceert gezonde voeding op een duurzame manier Magazine Business news Netaansluiting op maat voor de steengroeve 32 e-services Customer Area zet gebouwen- in Tellier des Prés beheerders Stad Kortrijk aan 26 Marktopportuniteiten grijpen met Click Advice tot rationeel energiegebruik 28 Intern elektriciteitsnet BSI betekent start voor bedrijfsleven in Seneffe 30 Twee windturbines op de site van Ford Genk Editoriaal Duurzame ontwikkeling blijft een uitdaging A. PIEROT In moeilijke tijden lassen alle bedrijven onvermijdelijk een moment van bezinning in. Hoe het hoofd bieden aan deze economische situatie? Hoe besparen? Hoe de kosten drukken? Met andere woorden, hoe de beschikbare middelen optimaal inzetten om de moeilijke tijden door te komen? Of meer nog, is er voordeel te halen uit de situatie? Hoe dan? Hoe is er vooruitgang te boeken? Welke projecten zijn interessant? Als managers stellen we ons deze vragen. Wat wel zeker is, is dat energie een belangrijk element is in de huidige crisis. De aanzienlijke daling, gevolgd door een stabilisatie, van de aardoliekoers leidde tot een daling van de elektriciteitsprijzen de afgelopen maanden. Sindsdien stellen bedrijven zich steeds meer vragen rond energie. Is rationeel energiegebruik nog steeds belangrijk? Is het nog interessant om te investeren in hernieuwbare energie? Is het nodig om de inspanningen op vlak van duurzame ontwikkeling verder te zetten? Zoals steeds wil Energy News u informeren en u begeleiden in uw overwegingen. De experts die we aan het woord laten, denken alvast

3 Inhoudstafel Edito 3 energy news JUNi Market info Elektriciteitsprijs volgt niet altijd aardoliekoers Regionale elektriciteitsmarkt Duitsland-Frankrijk- Benelux krijgt vorm Energie-efficiëntie: prioriteit in crisistijden? 34 Dossier Door de economische crisis is het energievraagstuk plots in een ander daglicht komen te staan. De energieprijzen zijn fors gedaald en de bedrijven zetten de knip op langetermijninvesteringen. Voor velen lijkt energie-efficiëntie geen topprioriteit meer. Maar is dat wel verantwoord? Electrabel insight Nieuwe STEG-centrale in Charleroi Natuurpunt en Natagora onderzoeken biodiversiteit op Electrabel-terreinen Electrabel gebruikt enkel gecertificeerde biomassa Project voor vier windturbines in Modave Magritte krijgt een duurzaam museum Meer over ons dienstenaanbod Energy News belicht het probleem vanuit socio-economisch perspectief en bekijkt wat de Belgische industrie op dat vlak doet en nog kan doen. Op de cover: Investeren in hernieuwbare energie blijft een uitdaging in tijden van crisis. niet dat de autoriteiten hun eisen op vlak van duurzame ontwikkeling zullen afbouwen op basis van de huidige evoluties. Zij zijn ervan overtuigd dat duurzame ontwikkeling meer dan ooit een uitdaging blijft. Eén waarop niet is terug te komen. Enerzijds omdat het moeilijk in te beelden is dat de energieprijzen op lange termijn op het huidige niveau zullen blijven. Anderzijds omdat de klimaatproblematiek onverminderd aan de orde blijft. De experts benadrukken tot slot, dat de huidige conjunctuur, de bedrijven ertoe zal aanzetten duurzame ontwikkeling op verschillende manieren aan te pakken, aangepast aan haar nieuwe behoeften. Hoe dan ook, duurzame ontwikkeling blijft een uitdaging. En welke aanpak u ook kiest, u kunt op ons rekenen. Samen voor minder CO 2. Joseph Castermans Directeur Verkoop Verantwoordelijke uitgever: Thierry De Rudder - Electrabel NV Regentlaan Brussel Eindredactie: Electrabel - Laurie Brion, Philippe Leclercq, Catherine Verbist Redactie & advies: Marc Magain, Foto's: Agoria, R. Beckers, Bopack, J. Breuer, Bsi, Campina, P. Degeest, Electrabel, N. Gouhier/Abacapress.com, Voor het gebruik van l Empire des Lumières, 1954: Charly Herscovici, met zijn goedkeuring c/o SABAM-ADAGP, 2009, Icedd, istockphoto, Kortrijk, Laborelec, A. Pierot, Repower/ Caméléon, Tellier des Prés, Vito, Vmw, Wyeth Grafische realisatie: Druk: Goekint Graphics The presses use vegetable based ink. Waste paper and cardboard, in addition to used offset plates, are recovered and recycled.

4 4 Renewable energy Zonnehoeve Production haalt binnenkort een kwart van zijn elektriciteit uit zonne-energie. De beschermde werkplaats doet een beroep op Electrabel voor installatie en onderhoud. Zonnehoeve haalt kwart energie uit zon Zonnehoeve Production in het Oost-Vlaamse Eke werd in 1969 opgericht als een beschermde werkplaats. Vandaag is het met meer dan 200 medewerkers een van de grootste producenten van tuinartikelen, bedden en lattenbodems in België. "Houtbewerking is een energieintensieve activiteit", zegt directeur Daniel Steurtewagen. "Ons jaarlijkse verbruik komt overeen met dat van bijna 800 gezinnen. Omdat we duurzaamheid hoog in het vaandel dragen, schakelden we een tijd geleden al over op de 100 % hernieuwbare elektriciteit van AlpEnergie". Duurzaam én kostenbesparend "Toen we in Energy News lazen over de zonnepanelen bij onder andere Volvo en Honda, zagen we een mogelijkheid om nog een stap verder te gaan. We namen eind vorig jaar contact op met Tony Van Der Goten, onze accountmanager bij Electrabel, met de vraag of hij voor ons een gelijkaardig project kon opzetten. De studiefase is inmiddels afgerond en de eerste panelen worden later dit jaar geplaatst. Op basis van de beschikbare oppervlakte op het dak van onze productiehal kwamen we op een installatie met een geschat vermogen van 500 kwp, goed voor zeker een kwart van ons energieverbruik", legt Daniel Steurtewagen uit. Electrabel neemt de installatie en het onderhoud van de panelen voor haar rekening en is eigenaar van de installatie. "In ruil kopen we de opgewekte energie aan een aantrekkelijk tarief. Daardoor levert dit project ons ook een mooie kostenbesparing op", besluit Daniel Steurtewagen. A. pierot Wat betekent kwp? Om het vermogen van een fotovoltaïsche installatie aan te duiden, wordt de term kilowatt peak (kwp) gebruikt. kwp is het nominale elektrische vermogen dat een zonnemodule levert bij standaard test condities (STC). Doorgaans wordt er 1000 kwh per m² instralingsenergie geproduceerd bij een celtemperatuur van 25º en AM (Air Mass) = 1,5. Deze laatste waarde geeft aan dat de zonnestraal op zijn weg naar de aarde 1,5 keer de aard-atmosfeer doordringt. Al deze testomstandigheden komen in het dagelijks leven zelden voor, waardoor het reële vermogen kan afwijken van de nominale waarden.

5 Energiebesparende maatregelen blijven zowel op milieuvlak als op economisch vlak interessant. Meten en monitoren is de eerste stap. Renewable energy 5 Van koe tot koelkast Campina natuurlijk Actief in productie, verwerking en distributie van een breed gamma zuivelproducten. Commercialiseert producten onder de merknamen Campina, Joyvalle en Yazoo. Eind 2008 gingen Campina en Friesland Foods samen onder de naam FrieslandCampina. Zo creëerden ze samen de grootse zuivelcoöperatieve ter wereld. "Als productiebedrijf kunnen we er niet omheen dat onze activiteiten het milieu belasten", zegt Sarah De Meester, verantwoordelijke voor Externe Communicatie en PR. "We verbruiken nu eenmaal veel energie en water, stoten emissies uit en produceren afvalwater. Als verantwoordelijk bedrijf doen we echter al het mogelijke om die milieu-impact tot een absoluut minimum te reduceren. We doen dat doorheen de volledige waardeketen. Van koe tot koelkast, zeg maar. Zo optimaliseren we de routes voor de melkophaling bij de boeren om zo weinig mogelijk CO 2 -uitstoot te veroorzaken. Maar we leveren evengoed heel wat inspanningen om de verpakking van onze eindproducten tot een minimum te beperken". Benchmarken met de wereldtop Ook op energievlak komt dit duurzame beleid duidelijk tot uiting. Enerzijds kiest het bedrijf voor hernieuwbare energie. Zo maken de vestigingen in Aalter en Sleidinge enkel nog gebruik van de duurzame elektriciteit van AlpEnergie. "Anderzijds blijft het minstens even belangrijk om gewoon zo weinig mogelijk te verbruiken", benadrukt Sitemanager Lex André. "En dus gaan we constant op zoek naar besparingen en efficiëntieverhogingen". Concreet streeft Campina NV naar een jaarlijkse efficiëntieverhoging van 2 %, een ambitie die het bedrijf kracht bijzet door deel te nemen aan het benchmarkingconvenant*. Bewust van milieu-impact in alle activiteiten "De ervaring leert ons dat je je pas echt bewust wordt van de milieu-impact van activiteiten als je die ook effectief in kaart brengt", zegt André. "Meten en monitoren staat dan ook centraal in onze aanpak. Het verbruik van grondstoffen, water en energie wordt constant opgevolgd. We verfijnen ons meetnetwerk steeds verder waardoor we de verbruiken per afdeling of zelfs per apparaat kunnen analyseren. Op die manier merken we heel snel waar het fout loopt en kunnen we voortdurend kleine verbeteringen aanbrengen. Ook onze Good Manufacturing Practices spelen daarop in. Ik denk dan onder meer aan het regelmatige onderhoud van installaties, * Het benchmarkingconvenant is een initiatief van de Vlaamse regering. Het nodigt bedrijven met een aanzienlijk energieverbruik uit om hun energie-efficiëntie te vergelijken met dat van collega-ondernemingen uit de hele wereld. Dit om mogelijke verbeteringen te identificeren en om concrete doelstellingen vast te leggen. campina Gezonde voeding, duurzaam geproduceerd Als producent van gezonde voeding besteedt Campina NV heel wat aandacht aan duurzaam ondernemen. Energie speelt daarin een belangrijke rol. Zo worden de vestigingen in Aalter en Sleidinge volledig gevoed door Electrabel Alpenergie, elektriciteit uit 100 % hernieuwbare bronnen. Daarnaast wordt het verbruik van grondstoffen, water en energie constant gemeten en gemonitord doorheen het volledige bedrijf. Een aanpak die duidelijk resultaten oplevert. isolatiewerken en de jaarlijkse controle op persluchtverliezen en condenspotten". Duurzame aanpak werpt vruchten af De aanpak leidt niet alleen tot kleine verbeteringen, maar ook tot gerichte investeringsprojecten. Zo werden in de Aalterse site nieuwe tl-lampen met een spiegelreflector geïnstalleerd, die het verbruik met de helft reduceerden in vergelijking met de oude lampen. Optimalisatie van de elektrische installaties verbeterde de Cosinus phi van een groot aantal elektromotoren, waardoor de site 3,3 % op het totale elektriciteitsverbruik wist te besparen. Met warmterecuperatie op een van de poedertorens wordt dan weer euro per jaar aan aardgaskosten bespaard, berekend op het prijsniveau van Ook in de toekomst wil het bedrijf op dit elan verder. "Al wordt het natuurlijk steeds moeilijker om nieuwe besparingsmogelijkheden te vinden. We zijn er echter van overtuigd dat het beheersen van energiekosten zowel op milieuvlak als op economisch vlak rendabel zal blijven", besluit André. U wilt meer weten over AlpEnergie? Raadpleeg of contacteer uw accountmanager.

6 6 Energy savings Accountmanager Patrick Ghysels van Electrabel en Facilities and Invest Manager Jan Van Den Broeck van ASCO Industries. Energy System Review legt waaier aan besparingen bloot A. pierot Voor vliegtuigonderdelenbouwer ASCO Industries is perslucht cruciaal bij de aandrijving van de metaalbewerkingmachines en het reinigen en monteren van de onderdelen. De productie van die perslucht is een energie-intensief proces en weegt dan ook zwaar door op de kostenstructuur van de onderneming. Een Energy System Review bracht het besparingspotentieel van de persluchtinstallatie in kaart en leverde een gans pakket maatregelen op om het verbruik te optimaliseren. Persluchtverbruik in duikvlucht bij ASCO Industries auditconvenant Het auditconvenant is een initiatief van de Vlaamse regering. Het nodigt bedrijven uit om vrijwillig een energieaudit te laten uitvoeren en zo hun energiebesparingspotentieel te identificeren. De belangrijkste besparingsmogelijkheden worden gebundeld in een Energieplan om ze daarna ook te realiseren. Door minder te verbruiken, werken bedrijven mee aan de reductie van de uitstoot van broeikasgassen.

7 Energy savings 7 "Om ons engagement voor Rationeel Energiegebruik kracht bij te zetten, namen we met onze vestiging in Zaventem deel aan het Auditconvenant", zegt Jan Van Den Broeck, Facilities and Invest Manager bij ASCO Industries. Electrabel begeleidde ons bij het opstellen van het Energieplan, een lijst van energiebesparende maatregelen. Uit dat plan bleek dat onze persluchtinstallatie verantwoordelijk was voor een groot percentage van het elektrisch energieverbruik. Onze accountmanager Patrick Ghysels van Electrabel raadde ons een diepgaande audit van de persluchtinstallatie aan via een Energy System Review. Een meetcampagne ter plaatse bracht het energieprofiel van de installatie duidelijk in kaart. Alle metingen konden tijdens de productie gebeuren, zodat ASCO Industries geen enkele hinder door stilstanden ondervond. ASCO gestart met voorsprong Op basis van de meetresultaten werden verschillende pistes voor energiebesparingen Bredere kijk op optimaliseren Naast energiebesparende maatregelen, nam Electrabel ook andere aspecten onder de loep. Zo kreeg ASCO Industries advies voor de behandeling en de afvoer van het condensaat, ontstaan bij de persluchtproductie. Dat condensaat bevat olie en andere schadelijke stoffen voor het milieu en mag alleen worden geloosd na behandeling. Electrabel raadde aan het condensaat te behandelen in een toestel dat de olie van het water scheidt. Door het condensaat daarna af te voeren via niveaugeregelde condenspotten in plaats van via tijdgestuurde condenspotten, verloopt het lozen heel wat efficiënter. Wilt u een specifieke energietoepassing tot in detail laten analyseren? geanalyseerd. "Bij de meeste bedrijven komt de recuperatie van warmte uit bedrijfsprocessen als een belangrijke besparingsmaatregel uit de bus. Bij ASCO Industries was dat niet het geval", vertelt Ghysels. "Het bedrijf maakt immers al geruime tijd gebruik van de vrijgekomen warmte van de persluchtproductie, door de warme lucht via leidingen het gebouw in te blazen. Daar konden we niet veel meer aan verbeteren". Toch bracht de audit nog heel wat andere maatregelen aan het licht. "Ik was zelf verrast door de resultaten van de audit", geeft Jan Van Den Broeck toe. "Het was verbazend hoeveel besparingspotentieel nog onbenut was". Belangrijke besparingen bij persluchtlekken en compressoren Persluchtlekken kunnen volgens studies tot 40 % van het totale verbruik vertegenwoordigen. Dergelijke lekken doen zich meestal voor aan drukregelaars, kranen, aansluitingen van flexibele leidingen, enzovoort. Ghysels: "Ook bij ASCO Industries werden mogelijke oorzaken van lekken opgemerkt. Het besparingspotentieel door het dichten van lekken wordt geschat op 286 MWh op jaarbasis". Door de huidige belast-onbelast geregelde compressoren te vervangen door een toerentalgeregelde versie, kan ASCO nog een extra besparing realiseren van 15 tot 40 %. En dat met een terugverdientijd van 2,5 jaar. Op weg naar de ideale netwerkconfiguratie Ook de configuratie van het persluchtnetwerk kon nog worden geoptimaliseerd. Door constante uitbreiding van de activiteiten, is ASCO Industries historisch geëvolueerd naar 13 compressoren van ongeveer 55 kw verdeeld over vier van de zes productiegebouwen. Van Den Broeck: "Het is niet eenvoudig om zo'n groot aantal compressoren optimaal te beheren ASCO Industries Belgisch familiebedrijf actief in engineering, productie en assemblage van precisieonderdelen voor de luchtvaartindustrie zoals hefboomsystemen, vleugelribben, remstangen, enz. Gespecialiseerd in titanium stukken. Vestigingen in België, Canada en Duitsland. Meer dan werknemers. Meer dan assemblages per maand. naar energieverbruik en bedrijfszekerheid toe. Omdat alle productiegebouwen sinds 2008 verbonden zijn door een leidingnetwerk, kunnen we een aantal kleinere compressoren wel vervangen door één grotere en recentere compressor. Dat levert ons een energiebesparing op van 330 MWh/jaar of meer dan euro. De totale besparingen per jaar kunnen zelfs oplopen tot meer dan euro indien we de lagere onderhouds- en vervangingskosten ook meerekenen. Met een terugverdientijd van 2,5 jaar laten we zo'n opportuniteit zeker niet liggen". Inmiddels liggen de plannen op tafel voor een grondige aanpak van de persluchtlekken en de herconfiguratie van de volledige persluchtinstallatie in samenwerking met Electrabel. "Ik was blij verrast dat een Energy System Review nog zoveel opportuniteiten aan het licht bracht om energie te besparen". Jan Van Den Broeck, Facilities and Invest Manager bij ASCO Industries Contacteer uw accountmanager voor een Energy System Review. A. pierot A. pierot

8 8 Energy savings Wyeth : plukt de van haar Het afgelopen jaar bespaarde Wyeth 10 % op het energieverbruik. Een mooi resultaat. Onder meer dankzij de campagne die het bedrijf samen met Electrabel opzette om het personeel te sensibiliseren voor Rationeel Energiegebruik (REG). Het farmaceutische bedrijf Wyeth heeft in Louvain-la-Neuve een vestiging met 150 werknemers (zie kaderstuk). Ze zijn vooral actief in de verkoop en de distributie van farmaceutische producten, inclusief ondersteunende diensten. Start To Save: Een tool uit het STEP-aanbod De campagne bij het farmaceutische bedrijf Wyeth is een goed voorbeeld om het mechanisme en de werking van 'Start to Save' toe te lichten. Dankzij deze tool kunnen onze klanten beroep doen op onze ervaring met energiebesparingen. Ze geeft bedrijven de mogelijkheid om onze steun in te roepen om samen een campagne uit te werken die Rationeel Energiegebruik (REG) stimuleert in de kleine dagelijkse handelingen. 'Start to Save' maakt deel uit van het ruime STEP-aanbod (Sustainable Tools for your Environmental Project). Met STEP begeleidt Electrabel u stap voor stap door uw projecten voor duurzame ontwikkeling. Het omvat vier actiepunten: Energie besparen electrabel biedt energieaudits, online energiebeheer, informatie over wetgeving en subsidies, en ook de tool 'Start to Save' aan. Hernieuwbare energie produceren We begeleiden bedrijven bij de beslissing en de realisatie van hernieuwbare energieprojecten. Hernieuwbare energie gebruiken We verkopen elektriciteit van gegarandeerd 100 % hernieuwbare oorsprong. CO 2 -uitstoot compenseren We stellen CO 2 -certificaten (carbon credits) ter beschikking als bewijs van projecten die de CO 2 - uitstoot reduceren. > Het volledige STEP-aanbod vindt u op Paula Mommerency, Strategic Sourcing Manager bij Wyeth: "Ook al is er geen productieafdeling in onze vestiging, toch vertegenwoordigt energie een belangrijke kost in ons budget. De afgelopen jaren hebben we dan ook verschillende acties ondernomen om ons verbruik te reduceren". Continue focus op energiebesparingen Het voorbije jaar heeft Wyeth de oude computerschermen vervangen door energievriendelijke flatscreen lcd-schermen, bewegingssensoren geïnstalleerd in doorgangsruimten, preventief onderhoud laten uitvoeren op installaties en een meer doordachte verlichting ingevoerd in de parkeerruimten. Bovendien koopt het bedrijf systematisch energiezuinige kantooruitrusting zoals kopieerapparaten en printers, en vervangt het geleidelijk de bureaulampen. Wyeth is al jaren klant van Electrabel, sinds de vrijmaking van de energiemarkt. Ook al informeert het bedrijf tijdens elke contractonderhandeling naar de voorwaarden van de concurrentie. Geruime tijd al doet Mommerency een beroep op haar accountmanager Nathalie Circhirillo om een volgende stap te nemen naar een rationeler energiegebruik. Het gaat misschien wel om de moeilijkste stap, het doorbreken van een aantal gewoonten bij de medewerkers. Toen Electrabel het 'Start to Save'-concept lanceerde, bleek Wyeth dan ook het ideale proefbedrijf in Wallonië. Het verbruik van 170 gezinnen Wyeth startte het besparingsprogramma in oktober Het bedrijf organiseerde een speciale bijeenkomst waarop alle medewerkers aanwezig waren, inclusief de sterk gemotiveerde directieleden. Tijdens de bijeenkomst werd de uitdaging voorgesteld aan het personeel: "Een vestiging als de onze verbruikt evenveel energie als 170 gezinnen. Dat kost ons jaarlijks euro aan elektriciteit en aardgas. We denken dat een besparing van 3 % haalbaar is. Zullen we dat ook realiseren?" Tijdens een audiovisuele presentatie werd voor iedereen duidelijk hoe zij hun steentje kunnen bijdragen. Verschillende thema's

9 Energy savings 9 vruchten REG-campagne kwamen aan bod: liften, bureaulampen, halogeenlampen, airconditioning, sfeerverlichting, verwarming, verluchting, gebruik van raambekleding, Voor elk thema waren er voorbeelden en foto's uit het bedrijf zelf. Bovendien ontving iedereen een document van Electrabel met tips en weetjes rond REG. 10 % energie bespaard Dankzij al die inspanningen daalde het energieverbruik met 10 % in vergelijking met de voorgaande jaren. De medewerkers kunnen de evolutie van het energieverbruik overigens perfect opvolgen. Mommerency: "Zoals veel Amerikaanse bedrijven brengen we onze medewerkers elke maand op de hoogte van de omzetcijfers. Sinds oktober vorig jaar delen we hen per kwartaal ook het energieverbruik mee. Bovendien blijven we hen motiveren. Zo staken we een spaarlamp tussen de sinterklaasgeschenken en met Pasen deelden we de dvd uit van Al Gore over de opwarming van het klimaat. Die werd ons door Electrabel ter beschikking gesteld. En binnenkort mag iedere medewerker nog een ludieke postkaart in de bus verwachten". Uniforme REG-aanpak doorheen DE groep Duurzaam energiebeheer staat centraal binnen UNIVEG. Het hoofdkwartier houdt rationeel energiegebruik (REG) aan de orde doorheen de groep en stimuleert de vestigingen om lokale REG-acties te starten. Zo zetten de Belgische vestigingen samen met Electrabel een 'Start to Save'-campagne op. Ze stelden energiecoaches aan om het energieverbruik door te lichten, met als doel alle medewerkers op alle niveaus bewust te laten omspringen met energie. UNIVEG is een leverancier van dagverse producten en kant-en-klare maaltijden en is actief in 25 landen wereldwijd. "De UNIVEG-groep besteedt wereldwijd continu aandacht aan 'Duurzaam denken en doen'. Energiebeheer past zonder twijfel in onze ontwikkelingsstrategie". Hein Deprez, CEO van de UNIVEG-groep, Wyeth Pharmaceuticals SA Belgisch filiaal (Louvain-la-Neuve) van het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Wyeth. 220 werknemers in België wereldwijd. Wyeth is marktleider in onderzoek, ontwikkeling, productie en verkoop van ethische geneesmiddelen op voorschrift, en op het gebied van vaccins, biotechnologie, voedingsmiddelen, vrij verkrijgbare geneesmiddelen en dierengeneesmiddelen. In België concentreert Wyeth zich op: - Klinische ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen (Benelux) - Coördinatie voor de registratie van vaccins (Europa) - Logistieke ondersteuning en distributie (Benelux) - Informatie verschaffen aan artsen en patiënten. REG-bewustzijn bij Op de eerste werkdag van 2009 gaf Drukkerij Schaubroeck het officiële startschot van haar 'Start to Save'-campagne. De accountmanager van Electrabel presenteerde die dag enkele praktische besparingstips voor thuis en op het werk. Bovendien ontvingen alle medewerkers een energiemeter. Dat miste duidelijk zijn effect niet. "Sindsdien blijven 's avonds steeds minder lichten branden, treffen we minder computers aan op stand-by en krijgen we van onze medewerkers spontaan suggesties om energie te besparen". Kortom, sinds de kick-off leeft rationeel energiegebruik (REG) in de onderneming. wyeth "De kick-off van de 'Start to Save'-campagne zorgde voor een schokeffect. Sindsdien gaan onze mensen duidelijk een stuk bewuster om met energie". Lieven Vindevogel, Afdelingshoofd Drukkerij bij Drukkerij Schaubroeck,

10 10 Energy savings Eindelijk oplossing voor HVAC-pro Energy Scan legt hoofdoorzaak bloot De HVAC-installaties (Heating Ventilation Air-Conditioning) in het centraal labo van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW) werkten al een tijdje niet meer naar behoren. Vooral de temperatuur in de gebouwen bleek moeilijk te regelen. Dat was niet alleen een probleem voor de medewerkers, ook de zeer gevoelige testapparatuur en het energieverbruik hadden er onder te lijden. Ondanks verschillende studies werd de basisoorzaak niet gevonden. Een Energy Scan was uiteindelijk de aanzet tot de oplossing. Met meer dan 2,6 miljoen klanten is VMW het belangrijkste drinkwaterbedrijf in Vlaanderen. Het centraal laboratorium in Haasrode moet de kwaliteit van het geproduceerde drinkwater waarborgen. Het water wordt er onderworpen aan bacteriologische, chemische en biologische analyses om onder meer zuurtegraad, hardheid en aanwezigheid van metalen te bepalen. Het labo voert ook wateronderzoek uit in opdracht van bedrijven, overheden en zelfs particulieren. Te koud in de winter, te warm in de zomer Het centraal labo van VMW ondervond de laatste jaren steeds meer problemen met de HVAC-installaties. Bart De Schrijver, procesingenieur afdeling watertechnologie bij VMW: "In de winter was het in het gebouw te koud, in de zomer te warm. Niet bepaald een ideale werkomgeving voor onze medewerkers. Bovendien speelde het gebrek aan een constante temperatuur en luchtvochtigheid de zeer gevoelige meetapparatuur parten". Ook het hoge energieverbruik van de HVAC-installaties was een doorn in het oog van VMW. Daarom contacteerde het bedrijf accountmanager Dirk Depré en technisch expert Albert Pauwels van Electrabel voor een Energy Scan. Energy Scan brengt onregelmatigheden aan het licht Uit de Energy Scan bleek inderdaad dat de HVAC-installaties van VMW abnormaal veel aardgas verbruikten. Verder onderzoek gaf aan dat er iets schortte aan het HVAC-regelsysteem. "Het regelsysteem was vroeger verdeeld over verschillende controleborden. Maar die bleken niet volledig op elkaar te zijn afgestemd. Ook de inregeling van de systemen bleek niet ideaal te zijn", verklaart De Schrijver. "Daardoor traden bijvoorbeeld onze beide verwarmingsketels soms tegelijk in werking, hoewel er één voorzien is als back-up". VMW besloot daarom op zoek te gaan naar een nieuw regelsysteem. "Electrabel begeleidde ons in die zoektocht en nam ook de opvolging

11 Energy savings 11 bleem bij VMW van de installatie op zich", vertelt De Schrijver. "We hebben zelf niet de technische expertise in huis voor dit soort projecten en we wilden niet nogmaals met een slecht functionerend regelsysteem eindigen". Nieuw regelsysteem verhoogt comfort en energie-efficiëntie Het regelsysteem werd volledig vervangen door een performant, modern systeem dat centraal wordt aangestuurd. De overschakeling van het ene systeem naar het andere was overigens niet zonder risico's. De Schrijver: "De werking van het labo mocht om operationele redenen niet verstoord worden. Ook moest de aannemer rekening houden met de aanwezigheid van zeer gevoelige (en dure) analyseapparatuur. Daarom draaiden tijdens de overgangsfase de twee regelsystemen samen. Dankzij de goede opvolging is het project vlot en efficiënt verlopen". "Electrabel begeleidde ons in de zoektocht naar een nieuw regelsysteem en nam ook de opvolging van de installatie op zich". Bart De Schrijver, procesingenieur afdeling watertechnologie Tot 20 % besparing op aardgas Het resultaat mag er ook zijn. "We hebben inmiddels een harde winter achter de rug en het systeem heeft zich perfect gedragen", zegt De Schrijver. "De temperatuur was altijd aangenaam, tot voldoening van onze medewerkers. Zij kunnen nu overigens binnen bepaalde marges zelf de temperatuur aanpassen in het labo. Dat was vroeger niet mogelijk". De nieuwe sturing realiseerde ook een belangrijke reductie in het energieverbruik. "Volgens de eerste indicaties besparen we maar liefst 20 % aardgas, waar de oorspronkelijke berekeningen uitgingen van slechts 5 %", concludeert De Schrijver. "Dat drukt niet alleen onze energiefactuur, het betekent ook dat we onze investering een stuk sneller zullen terugverdienen". vmw VMW garandeert gezond en kwaliteitsvol drinkwater in Vlaanderen De Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening (VMW) is het grootste drinkwaterbedrijf in Vlaanderen. Het waakt over de kwaliteit van het Vlaamse drinkwater en doet ook onderzoek en projecten in opdracht van bedrijven, overheden en zelfs particulieren. 133 miljoen kubieke meter drinkwater per jaar. Voor 2,6 miljoen particulieren en honderden bedrijven. In 170 gemeenten verdeeld over West -en Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en Limburg kilometer leidingen medewerkers. Wilt u een gedetailleerde analyse van uw volledige energieverbruik? Contacteer uw accountmanager voor een Energy Scan. Dankzij de nieuwe centrale sturing zijn verwarming, ventilatie en airconditioning perfect op elkaar afgestemd. Dat zorgt niet alleen voor een veilige en aangename werkomgeving, maar ook voor 20 % minder aardgasverbruik. vmw

12 12 Energy savings Photo Scan labelt energieverbruik Bopack Welke investeringen zijn nodig? wanneer en hoe snel zijn ze terugverdiend? Dankzij Photo Scan heeft Bopack een duidelijk zicht op de volledige energietoestand van haar site in Wommelgem. "We weten nu waar onze sterke en zwakke punten zich bevinden in ons energieverbruik, waar we moeten ingrijpen en hoe snel die investeringen zich terugverdienen", aldus Frederic Boehlen, Operations Manager van Bopack Labels in Wommelgem. Bopack produceert zelfklevende etiketten voor verscheidene industriële sectoren. Rationeel energiegebruik staat centraal tijdens de productie. "We willen ons volledige energieverbruik onder controle houden. Mark Van den Bossche, onze accountmanager bij Electrabel, raadde ons daarom een Photo Scan aan", vertelt Boehlen. "Hij bracht ons in contact met technisch expert Bert Santens. Die nam samen met onze technische staf alle energiestromen onder de loep: verwarming, verlichting, ventilatie, perslucht, enzovoort". besparen we niet enkel energie, maar ook op de kost van de lampen. "De stookplaats van onze labelafdeling kreeg de score study", verklaart Van Beurden. "In die stookplaats hebben we twee verwarmingsketels, waarvan één in bedrijf en de andere in stand-by. De laatste is echter niet waterzijdig onderbroken, waardoor heel wat warmte verloren gaat. Het bijplaatsen van een klep zou dit probleem oplossen". Bopack Labels: Europese topper in zelfklevende etiketten Onderdeel van Bopack Group, specialist in zelfklevende etiketten en bedrukte folies voor shrinksleeves. Werkt voor klanten in de farmaceutische industrie, food & beverages, cosmetica en petrochemie. Opgericht in 1969 door de broers Boehlen. 6 drukkerijen en 76 machines verspreid over vestigingen in België, Nederland en Frankrijk. Meer dan 600 medewerkers en een omzet van ongeveer 100 miljoen euro. Wilt u zicht krijgen op uw volledige energietoestand? bopack "Het verslag van de Photo Scan geeft ons inzicht in onze volledige energietoestand". Die samenwerking is cruciaal. Niet alle knelpunten zijn visueel te herkennen. Door gerichte vragen te stellen, kan de technisch expert onderliggende problemen identificeren. Beknopt verslag met adviezen en tips Na de analyse worden alle bevindingen in een beknopt verslag gebundeld en gestaafd met foto's. Joost Van Beurden, Process Engineer bij Bopack: "Het rapport geeft overal suggesties tot verbetering. Zo werd aangeraden om de klassieke voorschakelapparatuur van onze verlichting te vervangen door elektronische voorschakelapparatuur. Daardoor zouden onze lampen tot 50 % langer meegaan en Joost Van Beurden, Process Engineer bij Bopack Inschatting van de terugverdientijd Voor elke situatie vermeldt het verslag ook een schatting van de terugverdientijd van de verbeteringswerken. "We wilden al een hele tijd de persluchtproductie onder handen nemen. Dankzij de Photo Scan weten we welke investeringen we moeten doorvoeren en hoe snel ze zich terugverdienen", legt Van Beurden uit. "Als we snelheidsgeregelde compressoren installeren, besparen we op termijn 40 % op onze persluchtproductie. Als we daarnaast ook een intelligente centrale sturing implementeren en regelmatig persluchtlekken opsporen, verdienen we onze investeringen op minder dan 1,5 jaar terug". Contacteer uw accountmanager voor een Photo Scan.

13 13 juni 09 Energie-efficiëntie : een prioriteit in crisistijden? Door de economische crisis is het energievraagstuk plots in een ander daglicht komen te staan. De energieprijzen zijn fors gedaald en de bedrijven zetten de knip op langetermijninvesteringen. Voor velen lijkt energie-efficiëntie geen topprioriteit meer. Maar is dat wel verantwoord? Energy News belicht het probleem vanuit socio-economisch perspectief en bekijkt wat de Belgische industrie op dat vlak doet en nog kan doen. istockphoto

14 14 Dossier Energie-efficiëntie : een prioriteit in crisistijden? 1 De socio-economische context De economische crisis houdt de energieprijzen laag en dreigt een rem te zetten op veel energiebesparingsprojecten. Toch is de stap terug geen optie, vindt Didier Goetghebuer (ICEDD Institut de Conseil et d'etudes en Développement Durable). Hij pleit zelfs voor een verregaande omslag naar een groene economie. Hoe dan ook moeten bedrijven blijven investeren in energie-efficiëntie, al was het maar uit eigenbelang, vindt Wouter Nijs (VITO Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek). 2 Politieke keuzes voor energie-efficiëntie België is op het gebied van energie-efficiëntie een slechte leerling in Europa. Maar mits de juiste politieke keuzes kan ons primair energieverbruik tegen 2030 nog met 29 % dalen onder het niveau dat nu wordt voorspeld, zo concludeert een McKinsey-studie. De industrie kan ongeveer een derde van die bijkomende energiebesparing voor haar rekening nemen. 3 Optimaliseren om sterker te staan In het huidige crisisklimaat is de industrie vooral op zoek naar energiebesparingsmaatregelen met een snelle return. Toch zullen bedrijven steeds beter voelen dat energieefficiëntie een duidelijk competitief voordeel is in de internationale economie. Daarom moeten de bedrijven nu optimaliseren om na de crisis sterker te staan, zegt Randy Stiens van Laborelec, het technisch onderzoeksen competentiecentrum van Electrabel. istockphoto

15 Dossier 15 Wouter Nijs (VITO) ziet kansen in tijden van crisis maar waarschuwt voor neveneffecten vito In de huidige economische crisis zijn bedrijven niet spontaan geneigd om veel te investeren in energiebesparende maatregelen. Toch zouden ze dat beter wel doen, vindt Wouter Nijs van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO). "De energieprijzen gaan straks immers weer stijgen", zegt hij, "niet alleen door de stijgende vraag, maar ook omdat de externe kosten onder meer via emissiecertificaten steeds meer zullen worden doorgerekend. Daardoor wordt energie-efficiëntie bijna onvermijdelijk". Toch waarschuwt hij voor onbedoelde neveneffecten. 1 Economische instrumenten moeten energie-efficiëntie onvermijdelijk maken Voor de meeste bedrijven is de eerste prioriteit vandaag om de facturen te kunnen betalen. Voor nieuwe investeringen lijkt het klimaat ongunstig. Maar u relativeert dat? Inderdaad. Er zijn nog heel wat bedrijven die vandaag sterk staan. Zij kunnen profiteren van de lage risicovrije kapitaalkost. Projecten die een jaar geleden nog werden afgevoerd omdat ze niet snel genoeg werden terugverdiend, worden nu weer interessant dankzij de lage rentevoet. Anderzijds zijn de banken terughoudender geworden om kapitaal te verschaffen. Afhankelijk van het bedrijf of het soort investering rekenen ze soms veel grotere risicopremies aan. Toch kiezen bedrijven vandaag niet snel om te investeren in energie-efficiëntie? Bedrijven zouden investeringen in energieefficiëntie moeten beschouwen als normale bedrijfsprojecten. Het zou een deel van hun core business moeten worden, al moet ik eerst toch waarschuwen voor overdreven verwachtingen. We gaan de crisis niet oplossen door alles te zetten op energiebesparing. Dat gaat niet, want energieprojecten werken op middellange termijn, terwijl crisisbeheersing altijd tijdelijke kortetermijnoplossingen vereist. Daarvoor is energiebesparing op zich niet geschikt. Maar het is bedrijfseconomisch nonsens om geen energiebesparende maatregelen te nemen. Dat staat gelijk met geld weggooien. Er zijn zelfs directe winsten mee te boeken. Denk bijvoorbeeld aan de emissiehandel. Is die emissiehandel nog altijd een doeltreffend instrument om tot energiebesparing aan te sporen? Ook in tijden van crisis? De emissiehandel is een goed economisch instrument. Het is een doeltreffend mechanisme om de toenemende uitstoot van broeikasgassen tengevolge van energieverbruik uiteindelijk door te rekenen naar de verbruiker door het spel van vraag en aanbod. In de economie heet dat het internaliseren van een externe kost. Bijvoorbeeld: we zijn ons allemaal bewust van het schadelijk effect van een verdere toename van de CO 2 -concentratie, maar tot voor kort draaide niemand daar financieel voor op. De emissiehandel verplicht de bedrijven nu wel om ervoor te betalen. In de toekomst zullen er nog meer schadelijke effecten worden doorgerekend in de kostprijs. Daardoor alleen al gaan de energieprijzen weer stijgen, nog los van de te verwachten stijging van de energievraag. Waarom zijn economische instrumenten zoals de emissiehandel doeltreffender dan het vastleggen van uitstootnormen? Europa legt vast dat we 20 % minder broeikasgassen gaan uitstoten tegen Met een systeem zoals de emissiehandel kan de overheid de doelstelling betonneren en de markt daarop laten inspelen. De handel in emissierechten zorgt er immers voor dat er maximaal in energie-efficiëntie geïnvesteerd wordt waar de grootste return zit. Bedrijven die met beperkte investeringen grote uitstootverminderingen kunnen realiseren, worden gestimuleerd om beter te doen dan een norm, omdat ze het saldo aan emissierechten kunnen doorverkopen. Dat is pure winst, zowel voor het bedrijf als voor de maatschappij. "Investeringsprojecten in energie-efficiëntie moeten beschouwd worden als normale bedrijfsprojecten. Er zijn zelfs directe winsten mee te boeken". Bovendien is het goedkoop omdat de energiebesparingen automatisch worden gerealiseerd op de meest efficiënte wijze. En als het systeem van de emissiehandel correct wordt uitgevoerd, zijn we zeker dat we de doelstelling gaan halen. Zoiets is moeilijker met het heffen van een taks.

16 16 Dossier Heeft de overheid nog andere instrumenten ter beschikking om de bedrijven tot energiebesparing aan te sporen? Subsidies kunnen nuttig zijn, maar alleen als tijdelijke maatregel. Ze kunnen ook markten aanzwengelen en daardoor een duurzaam effect hebben, maar de subsidies zelf zouden tijdelijk moeten zijn omdat ze op termijn niet leiden tot een structurele daling in het energieverbruik. Zeker overheidssteun voor zuiniger energieverbruik mag geen permanent karakter hebben. Energieaudits bij bedrijven kunnen ook als hefboom dienen. Ze duiden pijnpunten aan die bedrijven kunnen aanzetten om actie te ondernemen en een langetermijnvisie te ontwikkelen. Kortom, ze stimuleren bedrijven om hun besparingspotentieel te verzilveren. Maar ze zijn niet afdwingbaar. Energieaudits verplichten de bedrijven niet om actie te ondernemen. Maar u waarschuwt ook voor de neveneffecten van een toenemende energie-efficiëntie? Het beleid moet zich telkens de vraag stellen: wat was de oorspronkelijke bedoeling? Daar moeten we heel nuchter in zijn: het doel is niet dat we energie efficiënter verbruiken, het doel is dat we de negatieve impact van energieverbruik verminderen. Elke efficiëntieverhoging heeft een reboundeffect. We kunnen immers heel efficiënt zijn, maar toch in totaal heel veel energie verbruiken. In macro-economische termen zorgt een verhoogde efficiëntie voor meer toegevoegde waarde en meer comfort. Een voorbeeld uit de huisvesting: de verbeterde isolatie van woningen heeft een rebound "Met een economisch instrument zoals de emissiehandel kan de overheid de doelstelling betonneren en de markt laten spelen. Dat is doeltreffend en zeer efficiënt". van 30 % onder andere omdat het vrijgekomen geld wordt gebruikt om extra ruimtes te verwarmen zoals de zolder. Bij bedrijven is energie-efficiëntie een van de hefbomen van economische groei en ook dat zorgt voor een rebound. Bijvoorbeeld: de staalindustrie produceert onder meer dankzij energie-efficiëntie steeds goedkoper. Een van de gevolgen daarvan is dat grotere wagens goedkoper worden. En dat heeft dan weer een negatief effect op het energieverbruik. VITO - Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek VITO is een onafhankelijk onderzoeks- en adviescentrum voor bedrijven en overheid, opgericht door de Vlaamse overheid in Haar onderzoek resulteert onder meer in efficiëntere en goedkopere productietechnieken, verminderd energieverbruik, ontwikkeling van biomaterialen, en innovatie in de gezondheidszorg en de milieuzorg. Bovendien onderzoekt VITO de effecten van de klimaatswijziging. VITO telt 550 hooggekwalificeerde medewerkers en werkt samen met sectorfederaties, universiteiten, hogescholen en Europese onderzoekscentra. Wouter Nijs is onderzoeker bij VITO, in de unit Transitie Energie en Milieu. Als ingenieur stippelt hij toekomstscenario's uit voor energiegebruik in Vlaanderen, België en Europa. > R. beckers

17 Dossier 17 Dit is zo veel meer dan een gewone crisis; het is een tijd van immense uitdagingen De huidige crisis laat zich voelen in verschillende domeinen: economie, energie en financiën. Los daarvan roept Didier Goetghebuer, algemeen secretaris van het Institut de Conseils et d'etudes en Développement Durable (ICEDD), iedereen op om de uitdagingen onder ogen te zien waar onze maatschappij voor staat. Didier Goetghebuer, twintig jaar geleden vertelde u iedereen dat de toenmalige energiecrisis niet van voorbijgaande aard was. U raadde vooral aan om de inspanningen die tijdens de aardoliecrisis waren genomen, niet te laten verslappen. Wat is uw analyse vandaag? Heel eenvoudig, ik vind dat we twintig jaar verloren hebben. Na de aardoliecrisis in 1985 zijn de energieprijzen ingezakt en op een zeer laag niveau gebleven tot Tijdens die periode hebben we te weinig inspanningen geleverd op het gebied van rationeel energiegebruik en de ontwikkeling van alternatieve energietechnologieën. Vanaf 2005 gingen de energieprijzen opnieuw de hoogte in, tot bijna 150 dollar voor een vat ruwe aardolie in juli Sindsdien hebben we het opnieuw over rationeel energiegebruik en hernieuwbare energiebronnen. Maar na juli 2008 stortte de energiekoers terug in, tot onder de grens van 40 dollar voor een vat ruwe aardolie. Vreest u een herhaling van wat er in de jaren 80 is gebeurd en dat de inspanningen op het vlak van energieverbruik opnieuw zullen verslappen? Dat zou een ramp zijn! Dat mogen we niet laten gebeuren! De voorbije jaren zijn er opnieuw goede inspanningen geleverd. Dat iedereen zich steeds meer bewust wordt van de klimaatveranderingen zal daar zeker mee toe hebben bijgedragen. Maar we moeten nog meer doen. Ik durf met zekerheid te voorspellen dat morgen, binnen één, twee of vijf jaar de termijn maakt eigenlijk niet uit de energiekoers opnieuw zal stijgen. Een vat ruwe aardolie zal dan een pak meer kosten dan 150 dollar. Maar laten we even afstand nemen van deze economische basisredenering en van alle schommelingen in de energieprijzen en de gevolgen daarvan. Laten we het eens filosofisch benaderen. We moeten opnieuw de waarde van de dingen leren kennen en ons ervan bewust worden dat we op een maatschappelijke crisis afstevenen. De waarde van de dingen opnieuw leren kennen? Wat bedoelt u daarmee? We moeten een onderscheid maken tussen de waarde van de dingen en de prijs die we ervoor betalen. Voor mijn grootouders was het logisch dat je zuinig omging met voedsel of steenkool. Ongeacht hun prijs waren dergelijke zaken van een onschatbare waarde. Dat werd duidelijk wanneer ze honger hadden geleden of wanneer ze een mijnwerker kenden. In de voorbije veertig jaar is onze moderne maatschappij massaal beginnen consumeren. Waarom? Omdat we de waarde en de prijs van elkaar gescheiden hebben. Ons energieverbruik is daarvan een perfect voorbeeld. Voor 95 % van de mensen is energie goedkoop. Daardoor heeft ze minder waarde, ook al wordt energie steeds schaarser. Idealiter zouden we de energieprijzen hoog moeten houden. Met de inkomsten die daaruit voortvloeien, zouden de overheden meer kunnen investeren om ons voor te bereiden op de klimaat- en energieschokken van morgen. Jammer genoeg zijn wij, de burgers, het er niet mee eens als de politici van vandaag zich gedragen als onze grootouders vroeger. Geldt dat ook voor de bedrijven? Volgens mij is het fenomeen binnen de bedrijfswereld nog sterker. Dat is onder meer te danken aan de omschakeling die er zich daar heeft voorgedaan. Vroeger waren het vooral de ingenieurs die het voor het zeggen Institut de Conseils et d'etudes en Développement Durable (ICEDD) De verschillende activiteiten van het ICEDD hebben één ding gemeenschappelijk: een duurzame ontwikkeling van de maatschappij: "We schenken in de eerste plaats aandacht aan het gebruik en de opwaardering van de ruimte (ruimtelijke ordening, stedenbouwkunde en ruimtelijke ontwikkeling), de energie en de materiële middelen, rekening houdend met de economische, milieutechnische, sociale en institutionele dimensies", aldus Didier Goetghebuer, algemeen secretaris van het ICEDD. Didier Goetghebuer is vooral gekend omwille van zijn grote expeditie: in 1994 stak hij samen met Alain Hubert Ellesmere Island over tot aan de Noordpool. > icedd

18 18 Dossier hadden, maar vandaag zijn het de financiële experts die de plak zwaaien. Ingenieurs staan dicht bij de materie, het zijn mensen die het concrete voor ogen houden. Financiële experts dragen bij tot het idee dat alleen de prijs telt, zelfs al moet een product van de andere kant van de wereld komen voor het bij de consument arriveert. " We moeten meer dan ooit denken in termen van 'duurzaamheid'. Vooral de bedrijven moeten zich afvragen op welke manier ze duurzame producten en diensten zullen aanbieden". Is er de laatste jaren geen beterschap? Is er ondertussen niet meer besef dat we actie moeten ondernemen op het vlak van energie? Ja! Maar ik zou het toch enigszins nuanceren. Ik heb de indruk dat die bewustwording voornamelijk ingegeven is door de impact van de consumptie, met andere woorden van de vervuiling in al zijn vormen: zure regen, ozon, CO 2, afval, Ik denk niet dat de bevolking zich werkelijk bewust is van de uitputting van de energievoorraden. Het is belangrijk dat we ons ook daar bewust van worden. Dan pas zullen we op de goede weg zijn om de enorme uitdagingen te beantwoorden die ons nog te wachten staan. istockphoto Met andere woorden? We moeten meer dan ooit denken in termen van 'duurzaamheid'. Vooral de bedrijven moeten zich afvragen op welke manier ze duurzame producten en diensten zullen aanbieden. Er zijn enorm veel mogelijkheden om te innoveren. In de toekomst zullen er minder gezinnen zijn met twee auto's, maar de bedrijven zullen andere oplossingen, producten en diensten ontwikkelen om de mobiliteitsproblemen op te lossen. Hoe kunnen we het bedrijfsleven terug naar de steden brengen? Hoe kunnen we opnieuw leren lokaal te produceren? Daar liggen de oplossingen voor de toekomst. En daarop moeten de ondernemingen verder ontwikkelen.

19 Dossier 19 Volgens een McKinsey-studie kan België nog 29 % energie besparen tegen 2030 België behoort momenteel tot de minst energie-efficiënte landen van Europa en de huidige overheidsinitiatieven volstaan niet om onze buurlanden bij te benen. Dat is een van de vaststellingen in een studie van McKinsey & Company in samenwerking met het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO). Volgens dezelfde studie kan België tegen 2030 nog globaal 29 % extra besparen op haar primair energieverbruik. Maar Chris Peeters, partner bij McKinsey, waarschuwt: "Om het tij te keren moet België duidelijke keuzes maken". 2 België moet duidelijke keuzes maken voor een energie-efficiënte economie istockphoto In de studie 'Pathways to World-Class Energy Efficiency in Belgium' maakt McKinsey de balans op van het energieverbruik in België in 2005 en onderzoekt de verwachte impact tegen 2030 van zowel geplande als nieuwe energiebesparende maatregelen. Daaruit blijkt dat het primair energieverbruik bij ongewijzigd beleid nauwelijks zal dalen beneden het huidige niveau van 368 miljoen vaten olie-equivalent (de energie-inhoud van een vat ruwe olie, ook wel Barrel of Oil Equivalent of BOE). Maar als de overheden het volledige pakket nieuwe maatregelen neemt, is er een bijkomend besparingspotentieel van 105 miljoen BOE of 29 %. McKinsey onderscheidt drie sectoren: 1. Gebouwen, met een besparingspotentieel van 61 miljoen BOE (48 % beter dan in het huidige scenario), voornamelijk door aanpassing van bestaande woningen en strengere normen voor nieuwbouw. 2. Industrie, met een potentieel van 29 miljoen BOE (22 % beter), te realiseren via investeringen maar ook via operationele maatregelen. 3. Wegtransport, goed voor 15 miljoen BOE (21 % beter), onder meer door een efficiënter wagenpark, een zuinigere infrastructuur en meer openbaar vervoer. Industrie moet verder investeren maar ook sensibiliseren Het besparingspotentieel in de industrie zou voor een groot deel komen van extra investeringen, maar ook via nieuwe operationele maatregelen. Volgens McKinsey is er tegen 2030 nog 15 miljoen BOE te besparen via allerhande investeringsprojecten. Het rapport signaleert onder meer volgende projecten: Verbeterde warmterecuperatie door retrofits van bestaande installaties. Energie-efficiëntere installaties. Systematischer onderhoud op installaties. Verbeterde controle op het energieverbruik in productieprocessen. Een aangepaste dimensionering van nutsvoorzieningen. Daarnaast is er nog 14 miljoen BOE extra te halen uit maatregelen die geen zware investering vereisen. Hieronder vallen onder meer: Een efficiënter gebruik van de productiecapaciteit, bijvoorbeeld door meer te produceren zodat maximaal gebruik wordt gemaakt van de productiecapaciteit. Of door de productie te herorganiseren over de beschikbare capaciteit voor een meer energie-efficiënte bezetting van de productie-installaties. "Er zou een vervolg kunnen komen op de lopende convenanten, met een langere looptijd en ambitieuzere doelstellingen".

20 20 Dossier "We kunnen door innovatie het verschil maken. Misschien worden we wel primus in nieuwe technologieën zoals batterijen en elektrische voertuigen". Mentaliteitswijzigingen die leiden tot een bewuster energieverbruik. Het installeren en uitbaten van energiebeheerssystemen. De overheid kan nog doelgerichter stimuleren De overheden kunnen de industrie nog beter stimuleren. "Om het besparingspotentieel waar te maken moet België duidelijke keuzes maken", zegt Peeters. "Een van de opties voor de industrie is een vervolg op de lopende convenanten (zie kader), maar met een langere looptijd". McKinsey suggereert om een ambitieus plan tot 2030 op te stellen. Andere landen zoals het Verenigd Koninkrijk en Duitsland leggen jaarlijkse ambitieuze besparingsdoelstellingen vast. Ook de draagwijdte van de convenanten kan worden uitgebreid, onder meer door financiële of fiscale steun aan industrieën en productiemethodes met een laag grondstofverbruik. De bedrijven kunnen ook worden gestimuleerd overal de volledige energiekost in de producten door te rekenen, inclusief het verbruik van basisgrondstoffen en de energiekost bij afvoer. Er zijn ook bijkomende maatregelen mogelijk om kmo's tot meer energie-efficiëntie aan te zetten. McKinsey verwijst onder meer naar de fiscale kortingen die Nederland toekent aan energiezuinige kmo's en naar de goedkope leningen in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. mckinsey & company McKinsey & Company is één van 's werelds grootste managementadviesbureaus. Het bedrijf telt meer dan adviseurs, verspreid over 90 kantoren in 50 landen. Het staat ondernemingen uit private en publieke sectoren bij met objectief advies. En dat in verschillende domeinen: strategie, productie, organisatie en technologie. Burgerlijk ingenieur Chris Peeters is partner bij McKinsey & Company in Antwerpen. Hij werkt voornamelijk in de energiesector, waar hij zowel overheden als bedrijven adviseert. > Sectorakkoorden en convenanten op koers De McKinsey-studie maakt ook een round-up van de lopende energieakkoorden tussen de regionale overheden en de industrie. Tussen 2000 en 2004 hebben in totaal 162 Waalse en 411 Vlaamse bedrijven ingetekend op zo'n akkoord. Samen vertegenwoordigen ze ongeveer 90 % van het totale industriële energieverbruik in België. In Wallonië gaat het om 15 akkoorden tussen de overheid en de sectorfederaties. De 162 bedrijven vertegenwoordigen een energieverbruik van 30 miljoen BOE. Vlaanderen heeft twee convenanten waarop de bedrijven vrijwillig kunnen inschrijven. Het benchmarkingconvenant is voor bedrijven met een jaarlijks primair energieverbruik boven de 0,5 PJ (petajoule). Hierop hebben 182 bedrijven ingetekend, goed voor 93 miljoen BOE. Het auditconvenant is voor bedrijven met een jaarlijks primair energieverbruik tussen 0,1 en 0,5 PJ. Hieraan doen 229 bedrijven mee. Zij vertegenwoordigen 7 miljoen BOE. Van deze akkoorden wordt tegen 2012 een energiewinst van 8,8 % verwacht ten opzichte van In 2007 werd ongeveer 75 % van die doelstelling al gehaald.