Revisie regionale gegevens

Transcriptie

1 M&O.015 Revisie regionale gegevens Peter Arts De weergegeven opvattingen zijn die van de auteur en komen niet noodzakelijk overeen met die van het CBS Centraal Bureau voor de Statistiek Divisie MSP Sector Nationale Rekeningen Voorburg/Heerlen, 2002

2 Centraal Bureau voor de Statistiek Uitgever Centraal Bureau voor de Statistiek Prinses Beatrixlaan XZ Voorburg Druk Centraal Bureau voor de Statistiek Facilitair bedrijf Inlichtingen Tel.: (045) Fax: (045) Bestellingen Internet Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen 2002 Bronvermelding is verplicht. Verveelvoudiging voor eigen gebruik of intern gebruik is toegestaan. Prijzen zijn excl. administratie- en verzendkosten Prijs per los nummer: 5,67 Kengetal: P-32/2002 ISSN

3 Inhoud 1. Inleiding 2. Beschikbare data 3. Bewerkingen 3.1 Doel van het project 3.2 Kiezen bedrijfsklassenindeling en indeling naar regio s 3.3 Bewerkingen arbeidsvolume werknemers Wegwerken reeksbreuk in Wegwerken reeksbreuk in Bewerkingen toegevoegde waarde Wegwerken reeksbreuk in Wegwerken reeksbreuk in Omrekening van factorkosten naar basisprijzen Omrekening van basisprijzen naar marktprijzen 4. Eindresultaten Bijlagen Enkele verwante publicaties 3

4 1 Inleiding Dit memorandum laat zien hoe de Regionale economische jaarcijfers (REJ) van het CBS zijn gereviseerd voor de periode Er waren twee aanleidingen om dit dataproject uit te voeren. De eerste was, dat het CBS een bestand heeft gemaakt met gereviseerde tijdreeksen van de Nationale rekeningencijfers per bedrijfstak voor de periode De andere aanleiding was, dat het CPB behoefte had aan regionale gegevens over een langere periode dan vanaf 1995 vanwege de Bedrijfslocatiemonitor en de ontwikkeling van een regionaal model. Dit dataproject was een samenwerkingsverband tussen het CBS en het CPB: ik (Peter Arts, CPB) heb op het CBS gewerkt om daar de regionale tijdreeksen te maken waarbij ik werd ondersteund door Bas de Vet en Nico Mens van het CBS. De tijdreeksen met regionale gegevens voor de periode , moesten aansluiten bij de nieuwe tijdreeksen van de Nationale rekeningen vanaf en bij de al bestaande REJ-tijdreeksen vanaf Deze aansluiting was moeilijk vanwege twee reeksbreuken: 1. de overgang naar een nieuwe standaard bedrijfsindeling in 1993 (van SBI '74 naar SBI '93); 2. een algemene revisie van de Nationale rekeningen in In deze notitie is te lezen hoe deze reeksbreuken zijn weggewerkt. De variabelen in het nieuwe bestand zijn opgesplitst naar Corop45-gebieden en naar 28 bedrijfsklassen (+ uitzendkrachten + WSW-ers). Niet alle variabelen uit de REJpublicaties zijn gereviseerd: er zijn nieuwe tijdreeksen gemaakt voor het arbeidsvolume werknemers en de toegevoegde waarde (tegen basisprijzen). In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke data zijn gebruikt bij de revisie van de regionale cijfers voor de periode Hoofdstuk 3 gaat in op de bewerkingen om tot consistente tijdreeksen te komen. In hoofdstuk 4 worden de voornaamste resultaten gepresenteerd. 1 In een aantal gevallen waren de uitkomsten voor de regionale tijdreeksen aanleiding om de Nationale rekeningentijdreeksen bij te stellen. De gebruikte tijdreeksen van de Nationale rekeningen zullen verschijnen in de publicatie Nationale rekeningen, revisie 1995; tijdreeksen (voorlopige titel). 4

5 2 Beschikbare data De belangrijkste data die zijn gebruikt bij het maken van een gereviseerd regionaal databestand voor de periode , zijn de gepubliceerde gegevens van de Regionale economische jaarcijfers (REJ) van diverse jaren en de tijdreeksen vanaf 1987 van de Nationale rekeningen (NR). Er zijn vijf bestanden beschikbaar met gepubliceerde gegevens. Figuur 2.1 geeft weer wat de bronnen, definities, periodes en detailleringen zijn die bij elk bestand horen. Figuur 2.1 Overzicht gebruikte bestanden Regionale economische jaarcijfers Bestand 1 - periode bedrijfsklassen ( zie bijlage A.1) - Corop45-gebieden (zie bijlage A.2) - SBI 74 - vóór revisie 95 Nationale rekeningen overgang van SBI 74 naar SBI 93 Bestand 2 Bestand 3 - periode periode bedrijfsklassen ( zie bijlage A.1) - 49 bedrijfsklassen - Corop45-gebieden (zie bijlage A.2) - SBI 93 - SBI 93 - vóór revisie 95 - vóór revisie 95 revisie 95 Nationale rekeningen Bestand 4 Bestand 5 - periode 1995-heden - periode 1987-heden - 37 bedrijfsklassen ( zie bijlage A.1) - 49 bedrijfsklassen - Corop45-gebieden (zie bijlage A.2) - SBI 93 - SBI 93 - na revisie 95 - na revisie 95 De cijfers van de bestanden 2 en 3 sluiten al op elkaar aan. Bestand 2 geeft een regionale verdeling van bestand 3 voor de jaren Bestand 4 geeft een regionale verdeling van bestand 5 voor de jaren 1995-heden. Naast de bovengenoemde bestanden met gepubliceerde cijfers, heeft het CBS ook bestanden waarin de REJ-cijfers zijn onderverdeeld naar meer bedrijfsklassen. Er is een bestand dat aansluit bij bestand 1 en dat onderverdeeld is naar circa 200 bedrijfsklassen. Er zijn ook bestanden die aansluiten bij de bestanden 2 en 4 en waarin 5

6 de REJ-cijfers zijn onderverdeeld naar circa 100 bedrijfsklassen. Deze meer gedetailleerde cijfers zijn niet gepubliceerd, maar ze zijn wel gebruikt bij het maken van de tijdreeksen (zie bijvoorbeeld tabel 3.1). 3 Bewerkingen 3.1 Doel van het project Het doel van het dataproject was om de gegevens in de bestanden 1 tot en met 3 (zie de vorige paragraaf) aan te laten sluiten bij de data in de bestanden 4 en 5. Bestand 1 wijkt af van de bestanden 2 en 3, omdat de bedrijfsklassen van bestand 1 zijn ingedeeld volgens SBI '74 en die van de bestanden 2 en 3 volgens SBI '93. Verder verschillen de bestanden 1 tot en met 3 van de bestanden 4 en 5, omdat de gegevens van de bestanden 1, 2 en 3 niet zijn aangepast aan revisie '95 en die van de bestanden 4 en 5 wel. De doelstelling van het project was om te komen tot een bestand met tijdreeksen voor het arbeidsvolume werknemers en de toegevoegde waarde (basisprijzen) na revisie 95 voor de periode 1987-heden en naar een zo groot mogelijk aantal bedrijfsklassen en naar een zo groot mogelijk aantal regio's. In dit hoofdstuk wordt beschreven welke stappen zijn gedaan zijn om het doel van het project te realiseren. De eerste stap was het kiezen van de indelingen van de bedrijfsklassen en de regio s. Deze stap wordt beschreven in paragraaf 3.2. De rest van hoofdstuk 3 gaat over de bewerkingen die de beschikbare data hebben ondergaan. De bewerkingen voor het arbeidsvolume werknemers en voor de toegevoegde waarde zijn in grote lijnen gelijk. In de bewerkingen kunnen twee belangrijke stappen worden onderscheiden: 1. wegwerken reeksbreuk in 1993; 2. wegwerken reeksbreuk in Het wegwerken van de reeksbreuken gebeurde in beide gevallen via het per cel (bedrijfstak x regio) berekenen van correctiefactoren voor het breukjaar. De correctiefactoren werden daarna toegepast op de cijfers van de jaren die voor het breukjaar liggen. In paragraaf 3.3 wordt het wegwerken van de reeksbreuken voor het arbeidsvolume beschreven. In paragraaf 3.4 komen in het kort de (extra) bewerkingen voor de toegevoegde waarde aan de orde. 6

7 3.2 Kiezen bedrijfsklassenindeling en indeling naar regio's Omdat de bedrijfsklassenindeling van de cijfers in de vijf verschillende bestanden niet dezelfde was, hebben we bekeken welke bedrijfsklassenindeling bij alle vijf de bestanden gebruikt kon worden. Door bepaalde bedrijfsklassen samen te voegen ontstond er een indeling in 28 bedrijfsklassen. In bijlage A.1 is te zien hoe men per REJ-bestand uit de oorspronkelijke bedrijfsklassenindeling de indeling naar 28 klassen kan halen. Het meest gedetailleerde regionale niveau waarop er cijfers beschikbaar waren voor alle bestanden die een regionale dimensie hebben (bestanden 1, 2, en 4), is het Corop45-niveau. De Corop45-indeling is iets gedetailleerder dan de Corop40-indeling. Het verschil is, dat bij de Corop45-indeling het Corop-gebied Groot-Amsterdam is opgesplitst in Amsterdam en Overig Groot-Amsterdam, Groot-Rijnmond is opgesplitst in Rijnmond en Overig Groot-Rijnmond en Noordoost-Noord-Brabant is opgesplitst in 's-hertogenbosch en Overig Noordoost-Noord-Brabant. De Corop45-indeling is de indeling die bij het maken van de regionale tijdreeksen is gebruikt (zie bijlage A.2). In het verleden hebben zich een aantal wijzigingen voorgedaan in de Corop-gebieden vanwege gemeentelijke herindelingen en dergelijke. Zo is bijvoorbeeld Woerden in 1989 overgegaan van Corop-gebied Oost-Zuid-Holland naar Utrecht. Deze wijzigingen hebben soms een behoorlijke invloed op de cijfers van een Coropgebied. Bij dit revisieproject is er niet gecorrigeerd voor wijzigingen in Coropgebieden. Mutaties van jaar op jaar in de cijfers per Corop-gebied, kunnen dus het gevolg zijn vanwege een wijziging van het betreffende Corop-gebied. Een volledig overzicht van de wijzigingen in Corop-gebieden is terug te vinden achter in de publicaties van de Regionale economische jaarcijfers van de verschillende jaren. 3.3 Bewerkingen arbeidsvolume werknemers Wegwerken reeksbreuk in 1993 De reeksbreuk in 1993 heeft te maken met de overgang naar een nieuwe standaard bedrijfsindeling: van SBI '74 (bestand 1) naar SBI'93 (bestand 2 en 3). Voor 1993 zijn er cijfers beschikbaar volgens beide indelingen. Bij het corrigeren van de cijfers vanwege de reeksbreuk in 1993 kunnen vier stappen worden onderscheiden: 1. overboeken arbeidsvolume tussen bedrijfsklassen; 2. behandelen nulcellen; 3. vermenigvuldiging met correctiefactoren 1993; 4. aanpassing aan NR-cijfers volgens SBI '93, vóór revisie 95. 7

8 Stap1: Overboekingen tussen bedrijfsklassen Als eerste stap zijn een aantal overboekingen gedaan bij de cijfers in het bestand volgens SBI '74. Het doel van deze overboekingen was om de correctiefactoren zo beperkt mogelijk te houden. De overboekingen zijn gedaan voor alle jaren in de periode Het CBS beschikt over bestanden met zeer gedetailleerde bedrijfsklassencijfers per Corop-gebied. We hebben bekeken of er in dit (nietgepubliceerde) gedetailleerde datamateriaal 3 subbedrijfsklassen waren die bij de overgang van SBI 74 naar SBI '93 (vrijwel geheel) in een andere bedrijfsklasse zijn terechtgekomen. Dit bleek bijvoorbeeld het geval te zijn bij gieterijen die overgingen van de bedrijfsklasse Metaalproducten- en machine-industrie naar de Basismetaalindustrie. Door het arbeidsvolume in deze subbedrijfsklassen over te boeken kwamen de cijfers volgens SBI '74 dichter te liggen bij die volgens SBI '93 en hoefden de cijfers minder te worden aangepast. Tabel 3.1 geeft een overzicht van de overboekingen die zijn gedaan. Stap2: Behandelen nulcellen Bij het berekenen van de correctiefactoren voor 1993 bleek, dat voor een aantal combinaties van bedrijfsklasse en Corop-gebied de correctiefactor niet te bepalen was. Het ging hier dan om Corop-gebieden waarin een bepaalde bedrijfsklasse volgens SBI 74 geen arbeidsvolume zat, maar volgens SBI 93 wel. In deze gevallen kon niet met een correctiefactor worden gewerkt om de cijfers volgens SBI 74 te corrigeren. Voor deze gevallen is verondersteld, dat de ontwikkeling in de periode gelijk was aan de ontwikkeling in de betreffende bedrijfsklasse voor heel Nederland. Deze ontwikkeling is toegepast op het nieuwe 1993 niveau. In deze situaties ging het echter steeds om kleine aantallen arbeidsjaren. Stap3: Vermenigvuldiging met correctiefactoren 1993 Na het doen van de overboekingen zijn de correctiefactoren voor 1993 berekend. Dit is gedaan per combinatie van Corop-gebied en bedrijfsklasse door de cijfers volgens SBI '74 te delen op de cijfers volgens SBI '93. De kolom CF_1993 in tabel B.1 laat de correctiefactoren 1993 per 3 De gedetailleerde cijfers per bedrijfsklasse voor de periode komen uit de zgn. Obase-bestanden. 8

9 Tabel 3.1 Overboekingen tussen bedrijfsklassen SBI 74 naam SBI 74 a van naar 340 gieterijen (5,0) Metaalproducten- en machine-industrie Basismetaalindustrie 345 metalen meubelindustrie (5,8) Metaalproducten- en machine-industrie Overige industrie 358 Kantoormachine-industrie (5,5) Metaalproducten- en machine-industrie Elektrotechnische industrie instrumenten- en optische industrie Overige industrie Elektrotechnische industrie (9,0) 741 Binnenvaartbedrijven (6,1) Vervoer over land en dienstverl. vervoer Vervoer via water en lucht 832 makelaars (10,0) Handel en reparatie Onroerend goed 848 Uitzendkrachten(67,1) Zakelijke dienstverlening Uitzendkrachten tehuizen (70,1) Overige goederen en diensten Welzijnszorg b overige maatschappelijke dienstverlening (55,7) Overige goederen en diensten Welzijnszorg , 959 buurt- en jeugdwerk, andere soc.-cult. Cultuur, sport en recreatie Welzijnszorg activiteiten (14,4) 975 Researchinstellingen (41,4) Overige goederen en diensten Zakelijke dienstverlening Schoonmaakbedrijven (100,7) Overige goederen en diensten Zakelijke dienstverlening a De cijfers tussen haakjes geven het arbeidsvolume werknemers (in dzd.) weer in b De bedrijfsklassen Gezondheidszorg en Welzijnszorg zijn bij de bewerkingen grotendeels apart gehouden. Dit was mogelijk via de bestanden met gedetailleerde informatie per bedrijfsklasse. Pas aan het einde zijn ze bij elkaar gevoegd tot één bedrijfsklasse Gezondheids- en welzijnszorg. bedrijfsklasse zien 4. De grootste correctiefactoren zijn te vinden bij de uitzendkrachten (1,74) en de bedrijfsklasse Zakelijke dienstverlening (0,85). De reden hiervoor is, dat er vóór 1993 slechts gebrekkige informatie was over het aantal uitzendkrachten. Op basis van loonsomgegevens werd een schatting gemaakt van het aandeel van de uitzendkrachten in de totale werkgelegenheid van de Zakelijke dienstverlening. Dit aandeel werd steeds onderschat, zodat de werkgelegenheid van de uitzendkrachten in 1993 opgehoogd moest worden. Het omgekeerde geldt voor de rest van de Zakelijke dienstverlening. De correctiefactor voor de bedrijfsklasse Elektrotechnische industrie is ook vrij groot (0,89). Een reden zou kunnen zijn, dat een deel van de subbedrijfsklasse Installatiebedrijven voor elektrotechnische producten van de bedrijfsklasse Elektrotechnische industrie is overgegaan naar de bedrijfsklasse Bouw (correctiefactor 1,03). Er zijn echter geen afzonderlijke cijfers voor deze subbedrijfsklasse, zodat deze correctie niet via de overboekingen maar via de correctiefactoren '93 gemaakt moest worden. De kolom CF_1993 in bijlage B.2 geeft de correctiefactoren per Corop-gebied. In theorie zouden de correctiefactoren per Corop-gebied allemaal gelijk moeten zijn aan 1, omdat er vanwege de overgang van SBI 74 naar SBI '93 alleen maar sprake is van 4 Toelichting: met de cijfers in deze kolom is niet gerekend, maar met de cijfers per cel (bedrijfsklasse x Corp45-gebied). De kolom per bedrijfsklasse geeft wel aan in welke bedrijfsklassen de grootste verschillen zitten. 9

10 verschuivingen tussen bedrijfsklassen en niet tussen Corop-gebieden. De correctiefactoren per Corop-gebied wijken enigszins af van 1, omdat er bij de overgang naar SBI '93 toch wat lichte aanpassingen per Corop-gebied aangebracht zijn. Vervolgens is het arbeidsvolume werknemers in de jaren vóór 1993 per combinatie van Corop45-gebied en bedrijfsklasse vermenigvuldigd met de correctiefactoren Door optelling zijn nieuwe randtotalen berekend per bedrijfsklasse en per Corop45- gebied. Door de nieuwe randtotalen te delen door de oude, krijgen we jaarlijkse correctiefactoren voor het totaal per Corop-gebied en het totaal per bedrijfsklasse. Tabel B.1 laat zien of de correctiefactoren 1993 voor het totaal per bedrijfsklasse constant zijn gebleven in de periode Omdat er per combinatie van bedrijfsklasse en Corop45-gebied een vermenigvuldiging is uitgevoerd en omdat per jaar de omvang van een cel kan variëren, zou de correctiefactor voor het totaal per bedrijfsklasse (of per Corop-gebied) kunnen wijzigen. Als zich grote wijzigingen voordoen, dan is de methode om historische cijfers aan te passen via de correctiefactoren niet erg geschikt. Uit tabel B.1 blijkt, dat de correctiefactoren voor het totaal per bedrijfsklasse maar weinig veranderden. Hetzelfde geldt voor de correctiefactoren per Corop-gebied in bijlage B.2. Stap 4: Aanpassing aan NR-cijfers volgens SBI '93, vóór revisie '95 Het CBS heeft bij de overgang van SBI '74 naar SBI '93 een terugrekening gemaakt van de Nationale rekeningencijfers per bedrijfsklasse voor de jaren (bestand 3). Deze cijfers zijn te vinden in de publicatie van de Nationale rekeningen 1997 (blz. 41) en bijbehorende diskette. In het ideale geval zouden voor elk jaar de totalen per bedrijfsklasse die we gekregen hebben na de vermenigvuldiging met de correctiefactoren 1993, overeenkomen met deze bedrijfsklassencijfers van de Nationale rekeningen. Dit bleek grotendeels het geval te zijn. In bijlage B.3 is te zien in hoeverre de bedrijfstakcijfers van elkaar afwijken. De aanpassing had ook enige invloed op de cijfers per Corop-gebied. In bijlage B.4 is te zien hoe groot deze invloed was. De aanpassing aan de bedrijfsklassencijfers van Nationale rekeningen (vóór revisie '95) is gedaan via een procedure (WinAdjust 5 ) die het binnenwerk van een matrix aanpast aan de rij- en kolomtotalen die worden opgegeven. Het binnenwerk van de matrix werd gevormd door het arbeidsvolume werknemers van elk jaar dat we kregen na de vermenigvuldiging met de correctiefactoren Als rijtotalen werden de bedrijfsklassencijfers van Nationale rekeningen opgegeven, als kolomtotalen de totalen per Corop van bestand 1. 5 Winadjust zorgt ervoor, dat de afwijking tussen de oude en nieuwe matrix zo klein mogelijk is. Er wordt gebruik gemaakt van Lagrange-multiplicatoren om een matrix aan te passen. 10

11 De aanpassing aan de bedrijfsklassencijfers van NR leverde uiteindelijk samen met bestand 2 een reeks op voor de jaren 1987 tot en met 1993 volgens SBI '93 (en vóór revisie '95) Wegwerken reeksbreuk in 1995 De reeksbreuk in 1995 heeft betrekking op de veelomvattende revisie van de Nationale rekeningencijfers. Voor 1995 zijn er regionale cijfers beschikbaar vóór revisie '95 (bestand 2) en na revisie '95 (bestand 4). Hieruit zijn weer correctiefactoren berekend naar Corop-gebied en bedrijfsklasse. De cijfers van de jaren vóór 1995 zijn aangepast via deze correctiefactoren. Een verschil met de breuk in 1993 is, dat vanwege de revisie 95 de totale niveaus in de Nationale rekeningen zijn veranderd. Daardoor veranderen niet alleen de totaalcijfers per bedrijfsklasse, maar ook de totaalcijfers per Corop-gebied. Het corrigeren van de cijfers vanwege de revisie 95 hebben we, net als bij het wegwerken van de breuk in 1993, gedaan in vier stappen: 1. aanbrengen voorcorrecties; 2. behandelen nulcellen; 3. vermenigvuldiging met correctiefactoren 1995; 4. aanpassing aan NR-cijfers na revisie 95. Stap 1: Aanbrengen voorcorrecties Vóór het berekenen van de correctiefactoren 1995, brachten we enkele correcties aan in de cijfers voor 1995 van vóór de revisie om de correctiefactoren 1995 zo beperkt mogelijk te houden. Bij de revisie van de Nationale rekeningen werden bepaalde groepen werknemers uit de Nationale rekeningen verwijderd of juist erin opgenomen. De correcties zijn te vinden in tabel

12 Tabel 3.2 Correcties vóór berekenen correctiefactoren 1995 SBI 93 naam SBI 93 a van naar WSW-ers b (83) nog niet opgenomen in NR Overige industrie 95 Personeel in dienst huishoudens (61) Overige goederen en diensten zelfstandigen Gezondheid (238) en welzijn (252) opgesplitst in twee aparte bedrijfsklassen: Gezondheid en Welzijn a De cijfers tussen haakjes geven het arbeidsvolume werknemers (in dzd.) weer in 1995 vóór revisie. b Alleen tewerkgestelden. WSW-ers In de cijfers na revisie 95 zitten voor de bedrijfsklasse Overige industrie ook de personen die werken op grond van de Wet Sociale Werkvoorziening (WSW-ers). Deze groep bestaat uit toezichthouders en tewerkgestelden. De toezichthouders zaten vóór de revisie ook al in de Nationale rekeningencijfers, de tewerkgestelden niet. Om de cijfers voor 1995 van vóór de revisie meer in overeenstemming te brengen met de cijfers van na de revisie moesten de tewerkgestelde WSW-ers worden toegevoegd aan de Overige industrie. Het probleem hierbij was, dat we wel cijfers hadden over het aantal toezichthoudende WSW-ers per Corop-gebied, maar niet over het aantal tewerkgestelden. Deze cijfers moesten we daarom zelf construeren. Bij het maken van de tijdreeksen van de Nationale rekeningen vanaf 1987 zijn ook reeksen gemaakt voor het aantal tewerkgestelde WSW-ers. Dit gaf ons de cijfers voor geheel Nederland (zie tabel 3.3). Vervolgens moest er een opsplitsing worden gemaakt per Corop-gebied. We hebben verondersteld, dat de aandelen van de tewerkgestelde WSW-ers (in het totaal van alle tewerkgestelde WSW-ers) per Corop-gebied gelijk zijn aan de aandelen van de toezichthoudende WSW-ers (in het totaal van alle toezichthoudende WSW-ers) per Corop. Voor de jaren beschikten we over cijfers per Corop-gebied van het aantal toezichthoudende WSW-ers. Via de aandelen per Corop die we hier uit konden berekenen, werden de tewerkgestelde WSW-ers voor de jaren vervolgens onderverdeeld naar Corop-gebied. 12

13 Tabel 3.3 Arbeidsvolume WSW-ers (in dzd. arbeidsjaren) Tewerkgestelden Toezichthouders Totaal Personeel in dienst huishoudens Een andere correctie betrof het personeel in dienst van huishoudens. Vanwege de revisie '95 is in de Nationale rekeningen deze groep bijna helemaal overgegaan van de categorie werknemers naar zelfstandigen. Na de revisie geldt voor het personeel in dienst van huishoudens, dat alleen diegenen als werknemer worden gezien die bij een van de sociale zekerheidsinstellingen zijn aangesloten. Omdat er bijna geen werknemers die werken in dienst van huishoudens, overgebleven zijn in de NR-cijfers na revisie (zie tabel 3.4), moest deze groep ook verwijderd worden uit de cijfers vóór revisie. Dit was eenvoudig, omdat er voor de jaren cijfers per Corop beschikbaar waren. Stap 2: Behandelen nulcellen Nulcellen zijn hetzelfde behandeld als bij het wegwerken van de reeksbreuk in Zie hiervoor stap 2 in paragraaf Stap 3: Vermenigvuldiging met correctiefactoren 1995 Na het aanbrengen van de bovengenoemde aanpassingen werden de correctiefactoren voor 1995 berekend. Vervolgens werden de cijfers van de jaren per combinatie van Corop-gebied en bedrijfsklasse vermenigvuldigd met de correctiefactoren. Hierdoor kregen we een reeks voor de periode 1987 tot en met 1995 volgens SBI '93 en na revisie '95. Het effect van de vermenigvuldiging met de correctiefactoren '95 op de totalen per bedrijfsklasse en per Corop-gebied is te vinden in de tabellen B.5 en B.6. Als we de correctiefactoren 1993 (zie tabellen B.1 en B.2) vergelijken met die van 1995, dan blijken de correctiefactoren 1995 wat groter te zijn. Stap 4: Aanpassing aan Nationale Rekeningencijfers na revisie '95 13

14 Als laatste stap is bekeken of de regionale cijfers optellen tot de nationale cijfers per bedrijfsklasse. Dit bleek in de meeste gevallen redelijk te kloppen. Om de regionale cijfers voor de jaren 1987 tot en met 1994 te laten aansluiten bij de Nationale rekeningen zijn de verschillen weggewerkt. Dit is gebeurd door per bedrijfsklasse de cijfers per Corop-gebied zodanig aan te passen, dat het totaal per bedrijfsklasse over alle Corop-gebieden precies uitkomt op het Nationale Rekeningencijfer voor de betreffende bedrijfsklasse. Matrixaanpassing was nu niet mogelijk, omdat de totaalcijfers per Corop niet bekend waren. In de bijlagen B.7 en B.8 is te zien in hoeverre de totalen per bedrijfsklasse en per Corop door deze bewerking zijn veranderd. Na deze bewerking is er voor het arbeidsvolume werknemers een aansluitend regionaal bestand voor de periode (-heden) naar Corop45-gebieden en naar 28 bedrijfsklassen. 3.4 Bewerkingen toegevoegde waarde Het wegwerken van de reeksbreuken in 1993 en 1995 is voor het arbeidsvolume werknemers en de toegevoegde waarde op ongeveer dezelfde manier gedaan. Voor de toegevoegde waarde was er echter een extra probleem. Bij de revisie 95 stapte men voor de toegevoegde waarde bij de REJ-cijfers over op een nieuwe definitie: van marktprijzen naar basisprijzen. De toegevoegde waardecijfers van de jaren vóór revisie 95 werden dus uitgedrukt in marktprijzen, van de jaren na de revisie in basisprijzen. Om toch met cijfers volgens dezelfde definitie te kunnen werken, besloten we om de cijfers voor de toegevoegde waarde van alle jaren (zowel vóór als na revisie) eerst om te rekenen naar factorkosten. Voor de jaren vóór revisie waren er REJ-cijfers voor de som van productgebonden en niet-productgebonden belastingen en subsidies. De toegevoegde waardecijfers van de jaren vóór revisie werden hiermee verminderd om op de toegevoegde waarde in factorkosten uit te komen. De cijfers van na revisie 95 werden verminderd met de niet-productgebonden belastingen en subsidies volgens REJ om de toegevoegde waarde in factorkosten te berekenen. Alle bewerkingen om de reeksbreuken in 1993 en 1995 weg te werken, werden uitgevoerd op de toegevoegde waarde in factorkosten. Pas in de laatste fase vond er een omrekening plaats van de toegevoegde waarde in factorkosten naar basisprijzen. De omrekening wordt beschreven in paragraaf In paragraaf wordt nog beschreven hoe men een omrekening kan maken van basisprijzen naar marktprijzen Wegwerken reeksbreuk in

15 Het wegwerken van de reeksbreuk in 1993 voor de toegevoegde waarde gebeurde op dezelfde manier als voor het arbeidsvolume werknemers. De bewerkingen kunnen weer worden opgedeeld in vier stappen: 1. overboeken toegevoegde waarde tussen bedrijfsklassen; 2. behandelen nulcellen; 3. vermenigvuldiging met correctiefactoren 1993; 4. aanpassing aan NR-cijfers volgens SBI '93, vóór revisie 95. Een uitgebreide beschrijving van deze stappen is te vinden in paragraaf In tabel C.1 staan de correctiefactoren 1993 voor de toegevoegde waarde voor de totalen per bedrijfsklasse. De correctiefactoren voor de uitzendkrachten en de Zakelijke dienstverlening zijn nu een stuk kleiner dan bij het arbeidsvolume werknemers. Dit komt, omdat er voor de toegevoegde waarde wel goede informatie was over de verdeling tussen uitzendkrachten en de rest van de Zakelijke dienstverlening. Tabel C.2 bevat de correctiefactoren 1993 voor de totalen per Corop45-gebied. In de tabellen C.3 en C.4 is de invloed te zien van de aanpassing aan de Nationale rekeningencijfers volgens SBI 93 en vóór revisie Wegwerken reeksbreuk in 1995 Ook het wegwerken van de reeksbreuk in 1995 gebeurde voor de toegevoegde waarde op dezelfde manier als voor het arbeidsvolume werknemers. Er kunnen opnieuw vier stappen worden onderscheiden: 1. aanbrengen voorcorrecties; 2. behandelen nulcellen; 3. vermenigvuldiging met correctiefactoren 1995; 4. aanpassing aan NR-cijfers na revisie 95. Een uitgebreide beschrijving van deze stappen is te vinden in paragraaf Tabel C.5 laat de correctiefactoren 1995 voor de totalen per bedrijfsklasse zien. In tabel C.6 worden de correctiefactoren voor de totalen per Corop-gebied weergegeven. De tabellen C.7 en C.8 geven de invloed weer van de aanpassing aan de Nationale rekeningencijfers na revisie per bedrijfsklasse. Als de invloed van deze aanpassing bij het arbeidsvolume werknemers (zie tabellen B.7 en B.8) wordt vergeleken met die bij de toegevoegde waarde, dan moest er bij de toegevoegde waarde meer worden bijgesteld. Zie bijvoorbeeld de correctiefactoren voor de Aardolie-industrie. 15

16 3.4.3 Omrekening van factorkosten naar basisprijzen Na het wegwerken van de reeksbreuk in 1995 hebben we een tijdreeks gekregen voor de toegevoegde waarde in factorkosten voor de jaren Als laatste stap moest de toegevoegde waarde worden omgerekend van factorkosten naar basisprijzen. Er waren voor alle jaren Nationale rekeningencijfers per bedrijfsklasse van de nietproductgebonden belastingen en subsidies. Deze moesten eerst worden verdeeld naar regio en vervolgens worden opgeteld bij de toegevoegde waarde in factorkosten om zo de toegevoegde waarde in basisprijzen te krijgen. De niet-productgebonden belastingen en subsidies zijn los van elkaar opgesplitst naar regio. Ze zijn per bedrijfsklasse proportioneel naar regio verdeeld op basis van de toegevoegde waarde in factorkosten per regio. Daarna zijn de niet-productgebonden belastingen en subsidies opgeteld bij de toegevoegde waarde in factorkosten. Dit leverde uiteindelijk de toegevoegde waarde op in basisprijzen voor de jaren In de tabellen C.9 en C.10 is te zien hoe groot het effect was van de omrekening naar basisprijzen op de totalen per bedrijfsklasse en per Corop-gebied Omrekening van basisprijzen naar marktprijzen De nieuwe regionale tijdreeksen voor de toegevoegde waarde per bedrijfsklasse zijn in basisprijzen. Indien men via deze reeksen het bruto binnenlands product (BBP) wil berekenen, dan moet men het volgende doen. De bij bedrijfsklassen gevormde toegevoegde waarde tegen basisprijzen wordt vermeerderd met het saldo van alle productgebonden belastingen (waaronder toegerekende BTW) en productgebonden subsidies, plus het verschil tussen toegerekende en afgedragen BTW en minus het verbruik van toegerekende bankdiensten. Deze transacties worden, overeenkomstig de internationale richtlijnen, aan regio's toegerekend op basis van de totale bruto toegevoegde waarde in basisprijzen per regio. Afhankelijk van de behandeling van de afschrijvingen is de toegevoegde waarde bruto (inclusief afschrijvingen) of netto (exclusief afschrijvingen). Om het bovenstaande te verduidelijken is in tabel 3.4 een deel te zien van tabel M 1 uit het boek van Nationale rekeningen 1998 (blz. 12). 16

17 Tabel 3.4 Berekening binnenlands product (tabel M1, NR 1998) 1995 mln. euro Toegevoegde waarde (bruto, basisprijzen) Saldo van productgebonden belastingen en subsidies Productgebonden belastingen Productgebonden subsidies (-/-) 4108 Verschil toegerekende en afgedragen BTW 1120 Verbruik toegerekende bankdiensten (-/-) 8830 Binnenlands product (bruto, marktprijzen) Eindresultaten Na alle bewerkingen zijn de volgende gegevens beschikbaar: - arbeidsvolume werknemers en toegevoegde waarde (basisprijzen); - periode: ; - cijfers per Corop45-gebied en per bedrijfsklasse (28 klassen + uitzendkrachten + WSW-ers); - volgens SBI '93; - na revisie 95. In tabel 4.1 wordt een overzicht gegeven van de gemiddelde mutatie van het arbeidsvolume werknemers voor een aantal sectoren per Corop45-gebied in de periode Hieruit blijkt dat de grootste procentuele stijging van het arbeidsvolume te vinden was in Flevoland (4,2%). De groei wordt vooral veroorzaakt door de groei in de sector diensten (5,7 %). De laagste groei deed zich voor in IJmond (-0,6%) (als we de extra territoriale regio buiten beschouwing laten). Deze daling is vooral terug te vinden in de sector nijverheid (-3,7%). 17

18 Tabel 4.1 Arbeidsvolume werknemers, gemiddelde mutatie (in %) naar sector en Corop45-gebied Landbouw Nijverheid Bouw Diensten Overheid Totaal + Zorg 1 Oost-Groningen 0,4-0,1 4,1 3,3 0,6 1,6 2 Delfzijl e.o. 0,0-0,7 2,5 1,9 0,1 0,6 3 Overig Groningen -0,1-1,2 1,5 2,7 0,8 1,2 4 Noord-Friesland 2,1-2,4 1,5 3,2 0,7 1,1 5 Zuidwest-Friesland -0,0 0,4 3,2 1,8 0,7 1,3 6 Zuidoost-Friesland 4,8 0,6 3,3 4,1 0,6 2,3 7 Noord-Drenthe -3,4-1,1 2,8 4,9-0,3 1,4 8 Zuidoost-Drenthe 4,2-2,1-0,8 3,3 0,4 0,4 9 Zuidwest-Drenthe 3,5-0,4 2,8 2,7 0,5 1,3 10 Noord-Overijssel -1,9 1,3 2,6 4,3 0,1 2,2 11 Zuidwest-Overijssel 3,3-1,6 0,3 3,6 0,1 1,0 12 Twente 3,4-0,5 0,9 3,9 0,5 1,5 13 Veluwe -0,7-0,4 0,7 3,5-1,2 0,9 14 Achterhoek 1,1 0,1 3,6 3,4 0,3 1,6 15 Aggl. Arnhem/Nijmegen 1,9-0,6-0,2 3,0-0,3 1,0 16 Zuidwest-Gelderland 3,0 1,8 2,3 4,7 0,8 2,9 17 Utrecht 0,7 0,3-0,2 5,2 0,0 2,5 18 Kop van Noord-Holland 2,4 1,5 1,5 4,0-1,1 1,4 19 Alkmaar e.o. 1,9 0,4 0,3 3,4 1,5 2,0 20 IJmond -2,7-3,7-2,6 3,2 0,5-0,6 21 Agglomeratie Haarlem -0,1-3,0-2,4 2,1-0,3 0,2 22 Zaanstreek 9,3-2,6 1,3 3,6 0,4 0,7 23 Amsterdam -0,2-2,2-0,2 1,0 0,0 0,3 24 Overig Groot-Amsterdam 1,7-0,6 0,7 4,1 0,7 2,6 25 Het Gooi en Vechtstreek -7,4-3,4-2,7 1,2-0,3-0,4 26 Aggl. Leiden en Bollenstreek -0,2-0,0-2,4 3,0 0,4 1,3 27 Aggl. 's-gravenhage 4,7-3,0-1,8 1,0 0,0 0,2 28 Delft en Westland 2,3-3,4 0,1 3,5-0,2 1,0 29 Oost-Zuid-Holland 1,3-3,0-0,1 2,0-0,5 0,3 30 Rijnmond 1,5-1,7-1,1 1,1 0,8 0,4 31 Overig Groot-Rijnmond 2,5-0,8 0,5-0,3-0,5-0,2 32 Zuidoost-Zuid-Holland 0,0-0,9 1,5 3,2 1,0 1,5 33 Zeeuwsch-Vlaanderen 0,5-1,5 0,4 3,8 1,1 1,3 34 Overig Zeeland 0,3 0,1-1,0 3,0 0,9 1,3 35 West-Noord-Brabant 4,0 0,1-0,1 3,6-0,0 1,4 36 Midden-Noord-Brabant 1,2 0,2 0,6 4,0 0,3 1,7 37 Stadsgew. 's-hertogenbosch -0,2-1,6 0,3 5,2-0,4 1,7 38 Overig NO-Noord-Brabant 3,3 0,6 2,1 4,6 0,0 2,0 39 Zuidoost-Noord-Brabant 3,9-1,9 1,0 5,0 0,3 1,3 40 Noord-Limburg 6,3-0,3 1,0 2,9 0,5 1,4 41 Midden-Limburg 2,5 0,2 1,4 3,0-0,4 1,1 42 Zuid-Limburg 3,7 0,2-0,8 3,2 0,5 1,3 43 Flevoland -0,9 3,4 3,2 5,7 3,5 4,2 44 Extra territoriale regio. 2,9.. -3,7-3,2 45 Totaal Nederland 1,9-0,8 0,3 3,0 0,1 1,2 18

19 Tabel 4.2 Toegevoegde waarde (basisprijzen), gemiddelde mutatie ( in %) naar sector en Corop45- gebied Landbouw Nijverheid Bouw Diensten Overheid Totaal + Zorg 1 Oost-Groningen 3,2 3,8 8,4 5,6 3,0 4,5 2 Delfzijl e.o. 1,7 1,3 5,9 4,6 3,6 3,0 3 Overig Groningen -0,4 0,8 5,9 5,3 4,0 2,7 4 Noord-Friesland 0,2 2,4 5,2 5,8 3,4 3,8 5 Zuidwest-Friesland 0,3 6,1 6,5 4,7 3,3 4,1 6 Zuidoost-Friesland 0,7 7,1 7,9 5,9 3,2 5,1 7 Noord-Drenthe 0,6 1,8 5,9 6,7 3,2 4,1 8 Zuidoost-Drenthe 4,6 3,1 3,4 5,5 3,1 3,9 9 Zuidwest-Drenthe 0,8 4,0 7,0 5,8 2,8 4,3 10 Noord-Overijssel 0,6 4,0 7,0 6,5 3,4 4,8 11 Zuidwest-Overijssel 3,0 1,8 4,9 6,4 3,4 4,2 12 Twente 1,3 3,1 6,1 6,2 3,5 4,5 13 Veluwe -3,4 4,2 5,1 6,4 2,6 4,6 14 Achterhoek 1,9 4,0 7,9 5,9 3,2 4,6 15 Aggl. Arnhem/Nijmegen 3,1 5,0 4,1 5,6 3,1 4,7 16 Zuidwest-Gelderland 7,1 5,0 5,7 7,7 2,8 6,1 17 Utrecht 1,4 4,8 4,0 7,9 3,3 6,1 18 Kop van Noord-Holland 2,8 4,6 5,6 6,4 2,4 4,4 19 Alkmaar e.o. 3,3 2,8 5,4 5,5 4,2 4,6 20 IJmond -1,2 4,1 0,8 5,9 2,3 4,2 21 Agglomeratie Haarlem -5,1 2,4 0,7 4,6 2,8 3,5 22 Zaanstreek 4,3 1,2 4,0 5,6 3,0 3,6 23 Amsterdam -3,7 1,5 2,7 4,1 3,3 3,6 24 Overig Groot-Amsterdam 2,3 4,0 4,8 7,8 3,9 6,6 25 Het Gooi en Vechtstreek -0,2 2,8 0,5 3,4 2,5 3,0 26 Aggl. Leiden en Bollenstreek 3,1 6,6 1,1 5,6 3,6 4,9 27 Aggl. 's-gravenhage 7,1 1,3 1,1 4,2 3,1 3,5 28 Delft en Westland 2,2 3,0 4,6 6,4 3,4 4,2 29 Oost-Zuid-Holland 4,3 1,0 4,3 4,9 2,4 3,7 30 Rijnmond 1,2 4,0 2,4 4,1 3,9 3,9 31 Overig Groot-Rijnmond 3,2 3,2 4,1 2,5 2,0 2,8 32 Zuidoost-Zuid-Holland 1,6 4,5 6,0 5,7 3,9 5,0 33 Zeeuwsch-Vlaanderen 5,6 2,6 3,4 5,5 2,8 3,6 34 Overig Zeeland 4,3 3,9 1,5 5,6 3,7 4,4 35 West-Noord-Brabant 3,3 6,6 3,9 6,4 3,0 5,6 36 Midden-Noord-Brabant 2,5 5,0 4,5 6,7 3,1 5,1 37 Stadsgew. 's-hertogenbosch 2,3 3,9 3,9 8,4 2,4 5,6 38 Overig NO-Noord-Brabant 4,9 6,1 6,2 6,8 3,1 5,8 39 Zuidoost-Noord-Brabant 3,6 3,7 4,9 7,4 3,3 5,2 40 Noord-Limburg 3,3 3,6 4,8 5,5 2,9 4,2 41 Midden-Limburg 2,0 4,6 5,1 5,6 2,5 4,4 42 Zuid-Limburg 2,9 4,9 2,7 5,9 3,5 4,8 43 Flevoland 4,8 7,7 7,2 9,6 6,2 8,0 44 Extra territoriale regio. 4,1.. 0,8 3,5 45 Totaal Nederland 2,4 3,7 4,2 5,8 3,2 4,6 Ook als we naar de ontwikkeling van de toegevoegde waarde kijken (zie tabel 4.2), dan blijkt dat Flevoland in de periode de hoogste groei heeft gekend (8,0%). De laagste groei deed zich voor in Overig Groningen (2,7%). Dit heeft vooral te maken met de ontwikkeling in de sector nijverheid (0,8%), die in Overig Groningen wat 19

20 toegevoegde waarde betreft volledig wordt gedomineerd door de bedrijfstak delfstoffenwinning. 20

21 Bijlagen Tabel A.1 Bedrijfsklassenindeling Bedrijfsklasse Bedrijfsklassen REJ Bedrijfsklassen REJ Bedrijfsklassen REJ SBI 93 1 Landbouw, bosbouw en visserij ,05 2 Delfstoffenwinning ,14 3 Voedings- en genotmiddelenindustrie Textiel- en lederindustrie Papierindustrie Uitgeverijen en drukkerijen Aardolie-industrie Chemische en rubber- en kunststofindustrie Basismetaalindustrie Metaalproducten- en machine-industrie Elektrotechnische industrie Transportmiddelenindustrie Overige industrie (excl. b) 10,15, (excl. b) 20,26,36-37 (excl ) 14 Energie- en waterleidingbedrijven Bouwnijverheid Handel en reparatie 23, Horeca Vervoer over water en door de lucht Vervoer over land en dienstverlening t.b.v ,25 23,25 60,63 het vervoer 20 Post en telecommunicatie Banken, verzekeringswezen en financiële hulpactiviteiten 22 Verhuur van en handel in onroerend goed Zakelijke dienstverlening (excl. a) 32 (excl. a) 31 (excl. a) 31 (excl. a) (excl. 745) 24 Overheidsbestuur en sociale verzekering Gesubsidieerd onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur, sport en recreatie Overige goederen en diensten 38 35, , ,93,95, 804 (a) Uitzendkrachten deel 32 deel 31 deel (b) WSW (tewerkgestelden) - - deel

22 Tabel A.2 Corop45-gebied Indeling naar regio's 1 Oost-Groningen 2 Delfzijl e.o. 3 Overig Groningen 4 Noord-Friesland 5 Zuidwest-Friesland 6 Zuidoost-Friesland 7 Noord-Drenthe 8 Zuidoost-Drenthe 9 Zuidwest-Drenthe 10 Noord-Overijssel 11 Zuidwest-Overijssel 12 Twente 13 Veluwe 14 Achterhoek 15 Aggl. Arnhem/Nijmegen 16 Zuidwest-Gelderland 17 Utrecht 18 Kop van Noord-Holland 19 Alkmaar e.o. 20 IJmond 21 Agglomeratie Haarlem 22 Zaanstreek 23 Amsterdam 24 Overig Groot-Amsterdam 25 Het Gooi en Vechtstreek 26 Agglomeratie Leiden en Bollenstreek 27 Agglomeratie 's-gravenhage 28 Delft en Westland 29 Oost-Zuid-Holland 30 Rijnmond 31 Overig Groot-Rijnmond 32 Zuidoost-Zuid-Holland 33 Zeeuwsch-Vlaanderen 34 Overig Zeeland 35 West-Noord-Brabant 36 Midden-Noord-Brabant 37 Stadsgewest 's-hertogenbosch 38 Overig Noordoost-Noord-Brabant 39 Zuidoost-Noord-Brabant 40 Noord-Limburg 41 Midden-Limburg 42 Zuid-Limburg 43 Flevoland 44 Extra territoriale regio 45 Totaal Nederland 22

23 Tabel B.1 Arbeidsvolume werknemers, totalen per bedrijfsklasse, resultaten na vermenigvuldiging met correctiefactoren '93 gedeeld door originele REJ-data (na overboekingen) CF_ Landbouw, bosbouw en visserij 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 2 Delfstoffenwinning 1,02 1,01 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 3 Voeding en genot 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 4 Textiel- en lederindustrie 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,98 5 Papierindustrie 1,04 1,04 1,03 1,04 1,04 1,04 1,04 6 Uitgeverijen en drukkerijen 1,02 1,02 1,03 1,03 1,03 1,03 1,02 7 Aardolie-industrie 1,07 1,08 1,10 1,11 1,12 1,13 1,11 8 Chemie, rubber en kunststof 0,99 0,98 0,99 0,98 0,98 0,98 0,98 9 Basismetaalindustrie 0,94 0,94 0,94 0,94 0,94 0,93 0,94 10 Metaalproducten- en machine-ind. 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 11 Elektrotechnische industrie 0,91 0,90 0,90 0,89 0,89 0,89 0,89 12 Transportmiddelenindustrie 0,94 0,94 0,94 0,94 0,94 0,94 0,95 13 Overige industrie 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 14 Energie en waterleiding 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 15 Bouwnijverheid 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 16 Handel en reparatie 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 17 Horeca 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 18 Vervoer water en lucht 1,08 1,09 1,07 1,06 1,06 1,05 1,05 19 Vervoer land en dienstverl. vervoer 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,01 1,00 20 Post en telecommunicatie 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 21 Banken, verzekeringen en fin. hulpact. 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 22 Onroerend goed 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 0,95 23 Zakelijke dienstverlening (excl. a) 0,85 0,85 0,85 0,85 0,85 0,85 0,85 24 Overheid en sociale verzekering 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 25 Gesubsidieerd onderwijs 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 26a Gezondheidszorg 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 26b Welzijnszorg 1,08 1,08 1,08 1,08 1,08 1,08 1,08 27 Cultuur, sport en recreatie 0,91 0,91 0,91 0,90 0,90 0,90 0,90 28 Overige goederen en diensten (excl. b) 1,11 1,11 1,10 1,10 1,11 1,11 1,10 (a) Uitzendkrachten 1,77 1,77 1,77 1,77 1,76 1,75 1,74 (b) Personeel in dienst huishoudens 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Totaal 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 23

24 Tabel B.2 Arbeidsvolume werknemers, totalen per Corop-gebied, resultaten na vermenigvuldiging met correctiefactoren '93 gedeeld door originele REJ-data (na overboekingen) CF_ Oost-Groningen 1,04 1,04 1,04 1,05 1,05 1,04 1,04 2 Delfzijl e.o. 0,98 0,98 0,98 0,99 0,98 0,97 0,96 3 Overig Groningen 1,01 1,01 1,02 1,02 1,02 1,01 1,01 4 Noord-Friesland 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,01 1,01 5 Zuidwest-Friesland 1,00 1,01 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 6 Zuidoost-Friesland 1,03 1,03 1,03 1,03 1,02 1,02 1,02 7 Noord-Drenthe 1,02 1,03 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 8 Zuidoost-Drenthe 1,02 1,03 1,03 1,03 1,03 1,02 1,02 9 Zuidwest-Drenthe 0,99 1,00 1,00 1,00 0,99 0,99 0,99 10 Noord-Overijssel 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 11 Zuidwest-Overijssel 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 12 Twente 1,00 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,00 13 Veluwe 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 14 Achterhoek 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 15 Aggl. Arnhem/Nijmegen 1,00 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,00 16 Zuidwest-Gelderland 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,99 17 Utrecht 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,99 18 Kop van Noord-Holland 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,99 19 Alkmaar e.o. 1,04 1,04 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 20 IJmond 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 21 Agglomeratie Haarlem 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 22 Zaanstreek 1,03 1,03 1,03 1,02 1,02 1,02 1,02 23 Amsterdam 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0,99 0,99 24 Overig Groot-Amsterdam 0,99 0,99 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 25 Het Gooi en Vechtstreek 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 26 Aggl. Leiden en Bollenstreek 0,99 0,99 0,99 0,99 0,98 0,99 0,98 27 Aggl. s-gravenhage 1,00 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 28 Delft en Westland 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 0,97 0,98 29 Oost-Zuid-Holland 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,98 0,98 30 Rijnmond 1,00 1,00 1,00 1,01 1,00 1,00 1,00 31 Overig Groot-Rijnmond 0,96 0,97 0,97 0,97 0,97 0,97 0,97 32 Zuidoost-Zuid-Holland 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 33 Zeeuwsch-Vlaanderen 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,04 34 Overig Zeeland 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 35 West-Noord-Brabant 1,01 1,01 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 36 Midden-Noord-Brabant 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 37 Stadsgew. 's-hertogenbosch 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 38 Overig NO-Noord-Brabant 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 39 Zuidoost-Noord-Brabant 1,00 1,00 1,01 1,00 1,00 1,00 1,00 40 Noord-Limburg 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 41 Midden-Limburg 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,00 1,00 42 Zuid-Limburg 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,00 43 Flevoland 0,98 0,98 0,99 0,98 0,98 0,98 0,98 44 Extra territoriale regio 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 45 Totaal Nederland 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 24

25 Tabel B.3 Arbeidsvolume werknemers, totalen per bedrijfsklasse, resultaten na aanpassing aan randtotalen van NR-cijfers vóór revisie '95 gedeeld door resultaten na vermenigvuldiging met correctiefactoren ' Landbouw, bosbouw en visserij 0,99 0,99 0,99 0,99 1,00 1,00 2 Delfstoffenwinning 0,98 0,99 1,01 1,00 1,00 1,00 3 Voeding en genot 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 4 Textiel- en lederindustrie 1,01 1,01 1,01 0,99 0,99 0,99 5 Papierindustrie 0,97 0,96 0,97 0,96 0,96 0,97 6 Uitgeverijen en drukkerijen 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 7 Aardolie-industrie 1,02 1,03 1,01 1,00 0,99 0,99 8 Chemie, rubber en kunststof 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 9 Basismetaalindustrie 1,00 1,00 0,99 0,98 0,99 0,99 10 Metaalproducten- en machine-ind. 1,01 1,01 1,00 1,01 1,00 1,00 11 Elektrotechnische industrie 1,01 1,01 1,00 1,02 1,02 1,01 12 Transportmiddelenindustrie 1,02 1,01 1,02 1,02 1,01 1,01 13 Overige industrie 0,99 0,98 0,99 0,99 0,99 0,99 14 Energie en waterleiding 1,03 1,03 1,02 1,02 1,02 1,02 15 Bouwnijverheid 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 16 Handel en reparatie 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 17 Horeca 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 18 Vervoer water en lucht 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 19 Vervoer land en dienstverl. vervoer 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 20 Post en telecommunicatie 0,99 0,99 0,99 1,00 1,00 1,00 21 Banken, verzekeringen en fin. hulpact. 1,00 1,00 1,00 1,00 1,01 1,00 22 Onroerend goed 1,03 1,02 1,04 1,03 1,02 1,01 23 Zakelijke dienstverlening (excl. a) 0,96 0,95 0,94 0,95 0,97 0,99 24 Overheid en sociale verzekering 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 25 Gesubsidieerd onderwijs 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 26a Gezondheidszorg 1,03 1,02 1,03 1,02 1,01 1,00 26b Welzijnszorg 1,02 1,02 1,03 1,02 1,01 1,00 27 Cultuur, sport en recreatie 0,97 0,98 0,99 0,99 0,99 1,00 28 Overige goederen en diensten (excl. b) 0,94 0,94 0,95 0,98 0,98 0,99 (a) Uitzendkrachten 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 (b) Personeel in dienst huishoudens 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Totaal 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 25

26 Tabel B.4 Arbeidsvolume werknemers, totalen per Corop-gebied, resultaten na aanpassing aan randtotalen van NR-cijfers vóór revisie '95 gedeeld door resultaten na vermenigvuldiging met correctiefactoren ' Oost-Groningen 0,96 0,96 0,96 0,95 0,95 0,96 2 Delfzijl e.o. 1,02 1,02 1,02 1,01 1,02 1,03 3 Overig Groningen 0,99 0,99 0,98 0,98 0,98 0,99 4 Noord-Friesland 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 0,99 5 Zuidwest-Friesland 1,00 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 6 Zuidoost-Friesland 0,97 0,97 0,97 0,97 0,98 0,98 7 Noord-Drenthe 0,98 0,97 0,98 0,98 0,98 0,98 8 Zuidoost-Drenthe 0,98 0,97 0,98 0,97 0,97 0,98 9 Zuidwest-Drenthe 1,01 1,00 1,00 1,00 1,01 1,01 10 Noord-Overijssel 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 11 Zuidwest-Overijssel 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 12 Twente 1,00 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 13 Veluwe 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 14 Achterhoek 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 15 Aggl. Arnhem/Nijmegen 1,00 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 16 Zuidwest-Gelderland 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 17 Utrecht 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 18 Kop van Noord-Holland 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 19 Alkmaar e.o. 0,97 0,96 0,97 0,97 0,97 0,97 20 IJmond 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 21 Agglomeratie Haarlem 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 22 Zaanstreek 0,97 0,97 0,97 0,98 0,98 0,98 23 Amsterdam 1,00 1,00 1,00 1,00 1,01 1,01 24 Overig Groot-Amsterdam 1,01 1,01 1,01 1,00 1,00 1,00 25 Het Gooi en Vechtstreek 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 26 Aggl. Leiden en Bollenstreek 1,01 1,01 1,01 1,01 1,02 1,01 27 Aggl. 's-gravenhage 1,00 1,01 1,00 1,00 1,00 1,00 28 Delft en Westland 1,02 1,02 1,02 1,02 1,03 1,03 29 Oost-Zuid-Holland 1,01 1,01 1,01 1,02 1,02 1,02 30 Rijnmond 1,00 1,00 1,00 0,99 1,00 1,00 31 Overig Groot-Rijnmond 1,04 1,03 1,04 1,04 1,04 1,03 32 Zuidoost-Zuid-Holland 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 0,98 33 Zeeuwsch-Vlaanderen 0,95 0,95 0,96 0,95 0,96 0,95 34 Overig Zeeland 0,97 0,97 0,97 0,97 0,97 0,97 35 West-Noord-Brabant 0,99 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 36 Midden-Noord-Brabant 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 37 Stadsgew. 's-hertogenbosch 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 38 Overig NO-Noord-Brabant 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 39 Zuidoost-Noord-Brabant 1,00 1,00 0,99 1,00 1,00 1,00 40 Noord-Limburg 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 41 Midden-Limburg 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 1,00 42 Zuid-Limburg 0,99 0,99 0,99 0,99 1,00 0,99 43 Flevoland 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 44 Extra territoriale regio 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 45 Totaal Nederland 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 26

27 Tabel B.5 Arbeidsvolume werknemers, totalen per bedrijfsklasse, resultaten na vermenigvuldiging met correctiefactoren '95 gedeeld door resultaten na aanpassing aan randtotalen van NR-cijfers vóór revisie ' CF_ Landbouw, bosbouw en visserij 1,00 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 1,00 1,00 2 Delfstoffenwinning 1,02 1,03 1,02 1,01 1,04 1,02 1,00 1,00 1,00 3 Voeding en genot 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 4 Textiel- en lederindustrie 0,87 0,87 0,87 0,86 0,87 0,87 0,86 0,86 0,86 5 Papierindustrie 1,12 1,12 1,11 1,12 1,11 1,11 1,11 1,11 1,11 6 Uitgeverijen en drukkerijen 1,06 1,06 1,06 1,06 1,06 1,06 1,06 1,06 1,06 7 Aardolie-industrie 0,77 0,77 0,77 0,77 0,77 0,77 0,76 0,76 0,76 8 Chemie, rubber en kunststof 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 9 Basismetaalindustrie 0,99 0,99 0,99 1,00 1,00 1,00 1,00 1,01 1,01 10 Metaalproducten- en machine-ind. 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 11 Elektrotechnische industrie 1,04 1,04 1,05 1,05 1,05 1,04 1,04 1,04 1,03 12 Transportmiddelenindustrie 1,15 1,15 1,16 1,15 1,16 1,16 1,17 1,17 1,17 13 Overige industrie (excl. b) 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 1,03 14 Energie en waterleiding 0,98 0,98 0,97 0,97 0,97 0,97 0,97 0,97 0,97 15 Bouwnijverheid 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 1,05 16 Handel en reparatie 1,00 1,00 1,00 1,00 1,01 1,01 1,01 1,01 1,01 17 Horeca 1,19 1,19 1,19 1,19 1,19 1,19 1,19 1,19 1,19 18 Vervoer water en lucht 1,03 1,03 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 19 Vervoer land en dienstverl. vervoer 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 20 Post en telecommunicatie 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 21 Banken, verzekeringen en fin. hulpact. 1,12 1,13 1,13 1,13 1,12 1,13 1,13 1,13 1,13 22 Onroerend goed 0,97 0,99 0,99 0,99 0,99 0,99 1,00 1,00 0,99 23 Zakelijke dienstverlening (excl. a) 0,89 0,89 0,89 0,89 0,89 0,89 0,89 0,89 0,89 24 Overheid en sociale verzekering 1,00 1,00 1,00 1,00 1,01 1,00 1,00 1,00 1,00 25 Gesubsidieerd onderwijs 1,15 1,15 1,15 1,15 1,15 1,15 1,15 1,15 1,15 26a Gezondheidszorg 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 1,02 26b Welzijnszorg 1,13 1,13 1,13 1,13 1,13 1,13 1,13 1,13 1,13 27 Cultuur, sport en recreatie 0,89 0,89 0,89 0,89 0,89 0,89 0,88 0,89 0,88 28 Overige goederen en diensten 1,21 1,21 1,21 1,21 1,21 1,21 1,21 1,21 1,21 (a) Uitzendkrachten 1,25 1,25 1,25 1,25 1,25 1,25 1,25 1,25 1,25 (b) WSW (tewerkgestelden) 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 Totaal 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 1,04 27