INHOUD. Vooraf 2. Bestuursverslag 2007/ Jaarrekening 2007/ Overige gegevens 2007/

Transcriptie

1 INHOUD Vooraf 2 Bestuursverslag 2007/ Jaarrekening 2007/ Overige gegevens 2007/

2 VOORAF Natuurbescherming is een kwestie van lange adem. Vergeleken met de ernst en omvang van de bedreigingen lijken oplossingen soms tergend langzaam van de grond te komen. Maar geduld en vasthoudendheid lonen de moeite. Kijk maar naar onze inspanningen voor het leven in de zee. In krap een eeuw zijn de van oorsprong zeer rijke visbestanden in de Atlantische Oceaan gedaald tot nog maar 10%. Overbevissing van vele commercieel aantrekkelijke soorten, onnodige bijvangst van zeeschildpadden, dolfijnen of albatrossen en enorme bodemschade werden schering en inslag in s werelds dominante visserijen. Internationale afspraken om vangsten te beperken lieten decennialang veel te wensen over of werden breed geschonden. In 1997 sloegen Unilever en het Wereld Natuur Fonds de handen ineen. Samen richtten wij het Marine Stewardship Council (MSC) op, een onafhankelijke organisatie die een duurzaam alternatief moest bieden aan een industrie die op een zowel economisch als ecologisch dood spoor was geraakt. Tien jaar na de oprichting was Nederland nog steeds hekkensluiter in een wereldmarkt die het MSC-keurmerk begon te ontdekken. De consument had de keuze uit slechts een handjevol producten. Het afgelopen jaar zijn we getuige geweest van een doorbraak. Het Wereld Natuur Fonds zette voor de tweede maal een nationale campagne in voor het behoud van het rijke leven in zee. We brachten samen met Stichting de Noordzee een geactualiseerde versie uit van de VISwijzer met praktische aanbevelingen aan de consument om een verantwoorde keuze te maken. We maakten afspraken met Albert Heijn en de Superunie om over een periode van drie jaar het visassortiment te verduurzamen. Het aanbod van MSC-producten nam exponentieel toe van 4 naar 144 producten. Ruim vijftig bedrijven behaalden een MSC-certificering. Het Centraal Bureau Levensmiddelen, de koepelorganisatie van alle Nederlandse supermarkten, heeft voor het eerst een streefjaar genoemd (2011) waarin nog uitsluitend duurzaam gevangen vis verkrijgbaar zou moeten zijn. Ook de Nederlandse vissers hebben niet stil gezeten. Zowel garnalenvissers, vissers op schol als Staand-Want-vissers (tong) ontvingen op hun verzoek steun van het Wereld Natuur Fonds voor het voorbereidende onderzoek ter verkrijging van het MSC-keurmerk. Met het Productschap Vis, de Vissersbond en de overheid zijn afspraken gemaakt om alle Nederlandse visserijen voor te bereiden op MSC-certificering. Zo krijgt de natuur een kans om zich te herstellen en weet u waar uw steun aan het Wereld Natuur Fonds toe leidt: tot klinkend resultaat voor mens, dier en samenleving. Het succes van de Leven in Zee-campagne heeft intussen geleid tot de adoptie van een vergelijkbaar programma in zeven Europese en drie Aziatische landen. Samen met burgers, ondernemers, maatschappelijke organisaties en overheden maken we het verschil. Uw steun heeft ons het afgelopen jaar weer vleugels gegeven. Onze dank gaat uit naar alle donateurs, vrijwilligers, partners en sympathisanten die ons dit jaar voorzagen van 13,5% meer aan donaties en giften. De bemoedigende resultaten van onze jarenlange inspanning om te komen tot een duurzame visserij zijn maar enkele voorbeelden in een breed scala van activiteiten in het afgelopen jaar. Graag geven we u een zo compleet mogelijk overzicht van al onze activiteiten en resultaten van het afgelopen boekjaar en blikken we vooruit naar nieuwe mijlpalen. Deze interactieve verslaglegging is in zijn geheel via internet te bekijken. Iedereen kan zijn eigen mate van transparantie kiezen. Door heel diep te gaan of juist de informatie te scannen. De ontwikkeling van het interactieve, digitale jaarverslag betekent dat het Wereld Natuur Fonds geen gedrukt jaarverslag meer uitbrengt. Wat u nu in handen heeft, is de papieren verslaglegging waartoe het Wereld Natuur Fonds jegens een aantal controlerende instanties verplicht is. Namens het bestuur, Johan van de Gronden, algemeen directeur Zeist, 15 september

3 BESTUURSVERSLAG 2007/2008 Inhoud 1. Algemeen 4 2. Het beleid van het Wereld Natuur Fonds 4 3. Activiteitenverslag 2007/2008 en vooruitblik 2008/ Natuurbescherming buitenland algemeen Verslaglegging per internationaal natuurbeschermingsprogramma Overkoepelende thema s Bestedingen aan natuurbescherming buitenland Verslaglegging natuurbescherming Nederland Bestedingen aan natuurbescherming Nederland Achterban en voorlichting & educatie Bestedingen aan voorlichting & educatie Inkomsten en verwervingskosten Samenwerking met het bedrijfsleven Organisatie Waarborging kwaliteit / Risicobeheersing Vermogensbeleid Beleggingsbeleid Verantwoordingsverklaring Begroting 2008/

4 1. Algemeen Stichting Het Wereld Natuur Fonds-Nederland is een wereldwijd opererende organisatie, die zich sinds 1962 actief en met succes inzet voor natuurbescherming. Het statutaire doel van de Stichting is het bevorderen van natuurbehoud en natuurontwikkeling. Het Wereld Natuur Fonds streeft ernaar de voortschrijdende vernietiging van de natuurlijke rijkdom aan plant- en diersoorten op aarde te stoppen en waar mogelijk natuurlijke processen te herstellen. Het wil samen met anderen een wereld tot stand brengen waarin de mens in harmonie leeft met de natuur. Stichting Het Wereld Natuur Fonds-Nederland is een zelfstandig opererende organisatie, die zoveel mogelijk samenwerkt met andere organisaties binnen het internationale WWF-Netwerk (World Wide Fund for Nature). Dit wereldwijde natuurbeschermingsnetwerk bestaat uit 30 nationale organisaties waaronder het Wereld Natuur Fonds (WNF) in Nederland en WWF-International, uit 29 programmakantoren en 5 aan WWF gelieerde organisaties. Het WWF-netwerk is actief in meer dan 90 landen. Het Wereld Natuur Fonds financiert natuurbeschermingsprojecten die merendeels onder supervisie van andere kantoren binnen het WWF-netwerk worden uitgevoerd. Deze kantoren zorgen, in afstemming met de Nederlandse organisatie, voor de dagelijkse leiding, het beheer en de uitvoering van de natuurbeschermingsprojecten. De ondersteunende diensten, zoals fondsenwerving, voorlichting, educatie, campagnes en communicatie, worden door het Nederlandse Wereld Natuur Fonds in eigen beheer uitgevoerd. Per 30 juni 2008 heeft de Nederlandse organisatie een achterban van donateurs, van wie WNF-Rangers (6-12 jaar) en WNF-Bamboekidsz (3-6 jaar). Het aantal donateurs is licht gedaald (minder dan 1%), waar tegen over staat dat de achterban van het WNF 13.5% meer aan de organisatie heeft gedoneerd voor het internationale natuurbeschermingswerk. Het bestuur van het Wereld Natuur Fonds bestaat per 30 juni 2008 uit: Drs. J.A. van de Gronden M.G.A.C. van den Tweel Bovengenoemde bestuursleden zijn statutair verantwoordelijk voor het Wereld Natuur Fonds en fungeren als directie. De heer Van de Gronden is Algemeen Directeur en de heer Van den Tweel is directeur Marketing & Communicatie. De Raad van Toezicht houdt integraal toezicht op het beleid van de directie en de algemene gang van zaken in de organisatie en adviseert de directie. 2. Het beleid van het Wereld Natuur Fonds De wereldwijde verschraling van de natuurlijke rijkdom is groot. De nieuwste versie van de Living Planet Index (2008), onderdeel van het Living Planet Report van het Wereld Natuur Fonds, doet verslag van langetermijnonderzoek onder meer dan populaties van ruim gewervelde diersoorten over de hele wereld. Het rapport wijst uit dat de wereldwijde soortenrijkdom tussen 1970 en 2005 op populatiebasis met gemiddeld 27 procent is teruggelopen. Opvallend is dat de biodiversiteit in de tropen en de zeeën op het zuidelijk halfrond de afgelopen tien jaar het sterkst is gedaald Hetzelfde gezaghebbende rapport van het Wereld Natuur Fonds brengt in kaart welk beroep de mens doet op natuurlijke en vernieuwbare hulpbronnen om in zijn levensonderhoud te voorzien. Dat huishoudboekje ziet er onevenwichtig uit. Als de mensheid zo doorgaat hebben we tegen het midden van deze eeuw twee aardbollen nodig om in ons onderhoud te voorzien. We hebben er echter samen maar één te verdelen. Door boven onze stand te leven, bouwen we als het ware een ecologische schuld op. We nemen een hypotheek op de toekomst, zonder te weten hoe deze in te lossen

5 Het Wereld Natuur Fonds vindt dat we onze kinderen en kleinkinderen niet op kunnen zadelen met schulden die ze zelf niet hebben gemaakt. Daarom zetten wij ons meer dan ooit in om kwetsbare en bedreigde planten- en diersoorten te beschermen voor het nageslacht. Veldwerk dat vaak plaats vindt ver van Nederland, niet zelden in gebieden die worden getekend door grote menselijke armoede. Dichter bij huis proberen wij burgers, bedrijven en overheid bewust te maken van de problematiek en vooral om samen oplossingen te ontwikkelen, om concreet bij te dragen aan de bescherming van de natuur wereldwijd. Het terugdringen van onze eigen, te grote, ecologische voetafdruk speelt daarbij een belangrijke rol. Zo hebben wij het afgelopen jaar gewerkt aan het beschermen van de ongerepte witte vlaktes van de Noordpool. Wij hebben ons ingezet om bedrijfsleven en burgers te betrekken bij onze oproep aan het kabinet om te kiezen voor de productie van megawatt aan windenergie op de Noordzee. Burgers in heel Nederland lieten letterlijk zien dat ze zich zorgen maken over de toekomst van de Noordpool en ook bedrijven steunden op diverse manieren de campagne. Daarnaast hebben wij ons in de herfst van 2007 succesvol ingezet om de VISwijzer en vis met het MSC-keurmerk bij verschillende belangrijke doelgroepen onder de aandacht te brengen. Vraag stuurt het aanbod en door het publiek erbij te betrekken, blijft er druk gezet worden op de visserijsector, overheid en het bedrijfsleven en is de kans om daadwerkelijke stappen te zetten richting een duurzame visserij het grootst. Ook in het komende boekjaar zullen we wederom benadrukken hoe belangrijk en onmisbaar ons werk is door de wonderen te laten zien, die de natuur rijk is. De wonderen zijn de wereld nog niet uit. Het Wereld Natuur Fonds zet zich al jaren in om ze te beschermen, zodat toekomstige generaties ook van deze natuur kunnen genieten. Tevens zullen wij ons in het voorjaar van 2009 richten op de nog in het wild levende mensapen die onze bescherming hard nodig hebben. Het beleid van het Wereld Natuur Fonds is erop gericht de biodiversiteit op aarde te beschermen. Het Wereld Natuur Fonds doet dit door: de belangrijkste leefgebieden wereldwijd te beschermen en waar mogelijk te herstellen. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar tropische en andere bossen, zoetwatergebieden (wetlands) en zeeën en oceanen; de belangrijkste bedreigingen van deze gebieden aan te pakken, zoals ontbossing, verdroging, overbevissing, klimaatverandering en de illegale handel in dieren en planten; de Nederlandse samenleving bewust te maken dat ook zij actief kan bijdragen aan de bescherming van de natuur door het bieden van financiële handelingsperspectieven (donateurschap, giften) en niet-financiële handelingsperspectieven (deelname acties, vrijwilliger worden, het kopen van hout of vis met een goed keurmerk, het afnemen van groene stroom e.d.). Het Wereld Natuur Fonds kiest voor een constructieve, oplossingsgerichte aanpak. Aan de hand van concrete voorbeeldprojecten wordt duidelijk gemaakt dat het anders kan. Deze methode werkt zowel in Nederland als in het buitenland en bereikt (lokale) overheden, het bedrijfsleven, partnerorganisaties en burgers. Het Wereld Natuur Fonds is afhankelijk van samenwerking met anderen. Natuurbescherming is een taak van natuurbeschermingsorganisaties, maar werkt alleen als het een zaak van ons allemaal is. 3. Activiteitenverslag 2007/2008 en vooruitblik 2008/ Natuurbescherming buitenland algemeen De afdeling Natuurbescherming is per maart 2008 gestroomlijnd. Veld- en beleidswerk zijn geïntegreerd in zeven thematische clusters waardoor een beter afgestemde en meer flexibele bijdrage kan worden geleverd aan de natuurbeschermingsagenda. Met de nieuwe afdeling is dit jaar - 5 -

6 ook het Strategisch Plan voor de komende 3 jaar geformuleerd. Per cluster (Bossen, Zoetwater, Oceanen & Kusten, Beschermde gebieden & soorten, Klimaat, Natuur & Armoede en Ecologische Voetafdruk) zijn de doelstellingen en prioriteiten voor de komende drie jaar aangegeven en per jaar worden op basis van dit document de werkplannen voor de afdeling Natuurbescherming en de clusters geformuleerd. In het begin van het volgende boekjaar (oktober 2008) zal een publieksvriendelijke versie van dit document worden gepresenteerd. Tot slot heeft de afdeling hard gewerkt aan het rekruteren van nieuwe stafleden. Alle uitstaande vacatures zijn dit jaar vervuld. Door het internationale Secretariaat van het Wereld natuur Fonds in Gland (Zwitserland) is een nieuw Global Programme Framework ontwikkeld waarin de prioriteiten van het WWF-netwerk zijn vastgelegd. Een lijst van 35 gebieden, 13 diersoorten en enkele sturende factoren voor het ontstaan van natuurproblemen, zijn richtinggevend voor het netwerk op het gebied van samenwerking, investeringen in natuurbescherming en capaciteitsontwikkeling. Een blik op de lijst van prioriteiten laat zien dat het Het Wereld Natuur Fonds Nederland een zeer belangrijke rol vervult in de financiering van de belangrijkste programma s. Ook vervult de organisatie een sleutelrol in de ontwikkeling van kantoren in landen waar de belangrijkste natuurgebieden liggen. Een belangrijk mechanisme om verandering tot stand te brengen op wereldwijd niveau zijn zogenaamde Netwerk Initiatieven. Dit zijn programma s waar het netwerk zijn krachten bundelt om de complexe uitdagingen aan te kunnen. Het WNF heeft aan het begin gestaan van de ontwikkeling en financiering van een aantal van deze nieuwe samenwerkingsverbanden, zoals het Hart van Borneo en de Koraal Driehoek. Beide samenwerkingsverbanden zijn als meest ontwikkeld en inspirerend erkend tijdens de WWF-jaarvergadering in Turkije en dienen als een voorbeeld voor andere Netwerk Initiatieven. Dit jaar zagen we de verdere ontwikkeling van het Arctische programma, een ontwikkeling die samenviel met een publieke campagne voor de Noordpool die we dit jaar hebben gevoerd. Daarnaast heeft het WNF de wens uitgesproken om een leidende rol te vervullen in het Market Transformation-initiatief. Dit samenwerkingsverband stimuleert het netwerk om uitgebreide samenwerking aan te gaan met de belangrijkste sectoren wereldwijd, die betrokken zijn bij de productie, de verwerking, het transport en de consumptie van: producten uit landen kwetsbaar voor grootschalige ontbossing en/of overbevissing producten met een hoge milieubelasting (energie, transport, toerisme, huishoudelijke apparaten) Het is de bedoeling dat het Wereld Natuur Fonds zijn bedrijvenbeleid in de toekomst sterker gaat richten op samenwerking met marktleiders in Nederland, om wereldwijd een verandering teweeg te brengen in de productiecyclus van verschillende producten. De huidige bedrijvencontacten vormen een goede basis om met de belangrijkste sectoren verder te werken aan duurzaam ondernemen. De portfolio aan projecten van het Wereld Natuur Fonds richt zich meer en meer op grotere programma s en strategische samenwerkingen met een klein aantal belangrijke kantoren in landen met een hoge biodiversiteit. Dit was het eerste jaar van programmatische samenwerking met WWF- Indonesië. De ontwikkeling van dit kantoor verbetert kwalitatief sterk met een actief ledenwervingsprogramma, groeiende inkomsten uit verkoop van merchandise en een groter wordende lijst van strategische samenwerking met bedrijven als Garuda (luchtvaartmaatschappij), Nokia en Deutsche Post. Daarnaast worden twee samenwerkingsverbanden vanuit Indonesië gecoördineerd (Hart van Borneo en Koraal Driehoek), een bewijs dat de investeringen in zowel programma als organisatie door het Wereld Natuur Fonds lonen. Volgend jaar wordt extra aandacht besteed aan de relatie tussen Nederland en Brazilië. In totaal gaf het Nederlandse Wereld Natuur Fonds in het boekjaar 2007/2008 direct of indirect (via het internationale WWF-secretariaat in Zwitserland) steun aan 70 (deels grensoverschrijdende) - 6 -

7 veldprojecten. De gehele internationale WWF-organisatie werkte in het boekjaar 2007/2008 aan veld- en beleidsprojecten in meer dan 100 landen. 3.2 Verslaglegging per internationaal natuurbeschermingsprogramma In dit jaarverslag kijken we terug op boekjaar 2007/2008. Dit jaar is het nieuwe wereldwijde Global Programme Framework ontwikkeld met doelstellingen op het gebied van natuurbescherming en ecologische voetafdruk. Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds heeft een belangrijke rol gespeeld in de totstandkoming van dit programma. Het nieuwe raamwerk zal ingaan in het boekjaar 2008/2009. Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds is actief op onderstaande werkterreinen in talloze projecten in vele landen en op uiteenlopende manieren. Bijvoorbeeld door beleidsbeïnvloeding, voorlichting en educatie, het aangaan van partnerschappen met bedrijven en natuurlijk veldprojecten. Per werkterrein worden allereerst de wereldwijde programmadoelen ter informatie weergegeven. Vervolgens wordt specifiek ingegaan op de Nederlandse bijdrage aan het mondiale resultaat. Deze bijdrage zal zowel worden beschreven aan de hand van resultaten op het gebied van beleid en bedrijf respectievelijk veldprojecten, Bossen Het belang van bossen voor mens en dier is groot. Meer dan de helft van alle dier- en plantensoorten is voor zijn voortbestaan afhankelijk van bos. En ook de mens kan niet zonder. Toch verdwijnen de bossen op aarde nog steeds in hoog tempo. Het Wereld Natuur Fonds wil deze trend ombuigen en laten zien dat bos ook kan worden benut zonder blijvende schade toe te brengen Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende doelstellingen van de internationale WWF-organisatie: Aanwijzen van meer beschermde gebieden Ontwikkelen en implementeren van innovatieve financiële mechanismen voor beschermde gebieden. Stimulering FSC-hout als certificaat voor duurzaam bosbeheer (met bijzondere aandacht voor Borneo en de Amazone). Tegengaan van illegale houtkap Tegengaan van ontbossing voor landbouwdoeleinden (conversie) 1, zoals soja en palmolie In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Van al het geïmporteerde hout in Nederland is in 2008 ongeveer 20% FSC-gecertificeerd. Ter vergelijking: in 1999 was dat nog maar 4%. Op diverse wijzen is samengewerkt met FSC Nederland 2 om deze groei te realiseren. Om duidelijk te maken dat er bij gemeenten en waterschappen grote vraag is naar verantwoord hout, bracht een Nederlandse delegatie van deze sectoren begin april 2008 een bezoek aan Brazilië. De reis was onderdeel van een gezamenlijke campagne van het Wereld Natuur Fonds, ICCO en FSC Nederland, om de 1 Conversie betekent het omzetten van bosgebieden voor een andere bestemming. Veel bos wordt platgebrand om plaats te maken voor weidegrond voor veeteelt en landbouwgrond voor sojaplantages. 2 FSC Nederland: het platform van bedrijven en organisaties die FSC steunen. FSC stelt wereldwijde standaarden voor bosbeheer op, met daaraan gekoppeld een keurmerk

8 markt voor tropisch FSC-hout te laten groeien. Daarnaast ondersteunde het Wereld Natuur Fonds FSC Nederland bij haar communicatie-uitingen. In samenwerking met FSC Nederland en de houtsector is in juni 2008 een golftoernooi georganiseerd waarvan de opbrengst ten goede komt aan een duurzaam bosproject in Peru. 2. Palmolie is een belangrijke economische factor achter de ontbossing, vooral in Indonesië. Een groot aantal bedrijven dat werkzaam is in de palmoliesector op Borneo heeft in 2007 de criteria voor duurzame palmolie geaccepteerd en bevindt zich in de testfase om deze palmolie in producten te verwerken. Het Wereld Natuur Fonds is een belangrijke aanjager geweest in dit proces. Naar verwachting zullen in 2009 de eerste producten met duurzame palmolie op de markt worden gebracht. 3. In maart 2008 is door het Wereld Natuur Fonds een handboek gepresenteerd, gericht op het efficiënt investeren in duurzame palmolie. Met behulp van het Wereld Natuur Fonds heeft een aantal internationale banken, waaronder de Rabobank, haar financieringsbeleid voor de palmoliesector daarop aangepast. Het Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan het bereiken van de volgende aansprekende veldresultaten: 4. In Colombia is een nieuw nationaal park opgericht in oktober 2007: de Amazone Piedmont. Het park, dat een oppervlakte heeft van 970 km2, speelt een cruciale rol bij natuurbescherming in het gebied, omdat het al bestaande natuurgebieden met elkaar verbindt. Niet alleen een kwart van het aantal vogelsoorten in Colombia leeft er, maar ook is de regio het leefgebied van de Andes-beer, de Tapir en de Poema. Meer dan 140 soorten vlinders en 825 verschillende plantsoorten komen er voor. Het Wereld Natuur Fonds was betrokken bij de totstandkoming van het park en zal helpen met het beheer ervan. 5. In mei 2008 zijn vier nieuwe beschermde gebieden aangewezen in de Braziliaanse Amazone. De nieuwe gebieden maken onderdeel uit van een mozaïek van reservaten, die onderling met elkaar zijn verbonden. Het Wereld Natuur Fonds is zowel technisch als financieel nauw betrokken bij de totstandkoming van de beschermde gebieden. De totale oppervlakte van de vier gebieden beslaat 3,1 miljoen hectare, een gebied driekwart de grootte van Nederland. 6. Het afgelopen jaar is de grens van 1 miljoen hectare houtkapconcessies met FSCcertificering overschreden in de Congo Bekken (Centraal Afrika), merendeels met technische ondersteuning van het Wereld Natuur Fonds. Een voorbeeld: het bedrijf SEFAC heeft in oktober 2007 als eerste houtkapbedrijf in Zuidoost-Kameroen het FSC-certificaat ontvangen. Het bedrijf exploiteert ongeveer hectare bos, vergelijkbaar met de oppervlakte van de provincie Overijssel. Om in aanmerking te komen voor de certificering voerde het bedrijf ondermeer projecten uit om de leef- en werkomstandigheden van de lokale bevolking te verbeteren. Jaarlijks wordt geëvalueerd of de SEFAC voldoet aan de FSC-criteria. 7. Ook het Iwokrama Reservaat in Guyana is dit jaar FSC-gecertificeerd. Het gaat om een gebied met een omvang van hectare. Het bijzondere is dat een aantal dorpen binnen en in de omgeving van het reservaat een eigendomsaandeel heeft in het kapbedrijf dat de concessie bezit. Het Wereld Natuur Fonds heeft een belangrijke rol gespeeld in de voorbereiding (technische ondersteuning en onderzoek) van de certificering. 8. Bomen maken een begin van een comeback langs de Kinabatangan, de belangrijkste rivier van Sabah (Maleisisch Borneo). De afgelopen twintig jaar is veel bos verloren gegaan door illegale kap en de oprukkende landbouw. Het zijn de bewoners van het gebied zelf die - 8 -

9 meedoen in het bosherstelproject van het Wereld Natuur Fonds, die hen speciaal heeft opgeleid voor deze taak. Dankzij de aanplant wordt het leefgebied van de orang-oetans groter, maar ook andere dieren benutten de nieuwe natuurlijke verbindingszone langs de rivier. Tussen 2003 en 2008 zijn ruim jonge boompjes gekweekt, goed voor een strook die plukjes bos langs de rivier verbindt van 50 meter breed en 2 kilometer lang. Er leven ongeveer orang-oetans in het gebied. 9. Op 24 november 2007 plantte het Wereld Natuur Fonds de 10 miljoenste boom bij de stad Goma in de Democratische Republiek Congo. Het herbeplantingsproject startte in 1987, en zorgt ervoor dat de illegale kap in het leefgebied van de gorilla wordt teruggedrongen. Het nieuw geplante bos biedt namelijk alternatief brandhout, en de verkoop van een deel van het productiehout helpt ook nog eens de lokale economie. Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds een aantal prioriteiten gesteld op het werkterrein Bossen, bijvoorbeeld: 1. Een verdere groei van de markt voor duurzaam hout (FSC). Dit betekent FSC-Nederland ondersteunen bij het vergroten van de binnenlandse vraag (streven is een groei in 2008 naar 25% marktaandeel in Nederland), maar ook het vergroten van het aanbod van FSC-hout binnen projecten van het Wereld Natuur Fonds in voornamelijk Indonesië, het Congo- Bekken en de Amazone. 2. Omdat is aangetoond dat er een duidelijke relatie bestaat tussen ontbossing en klimaatverandering, worden nieuwe financieringsmogelijkheden voor bosbescherming onderzocht. Het resultaat wordt ingebracht in de klimaatconferentie in Kopenhagen in Het is belangrijk dat in het komende jaar producten op de markt komen waarin duurzame palmolie is verwerkt. Het Wereld Natuur Fonds zal dit proces sterk stimuleren. Als lid van de sojacoalitie en het internationale ronde tafel-overleg voor duurzame soja zal het Wereld Natuur Fonds zich daarnaast sterk maken voor vaststelling van criteria voor duurzame soja in Oceanen en kusten Twee derde van het aardoppervlak bestaat uit zeeën, oceanen en kustgebieden. Deze zijn van immens belang voor de natuur. Door de enorme rijkdom aan dieren is ook het economische belang van zeeën en oceanen groot. Het leven in zeeën, oceanen en kustgebieden staat echter onder druk door ongecontroleerde visvangst en vervuiling. Op dit moment is minder dan 1% van de oceanen en kustgebieden beschermd. Het Wereld Natuur Fonds pleit voor meer beschermde zeegebieden en doet zijn uiterste best de bedreigingen terug te dringen. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende internationale doelstellingen van de WWF-organisatie: 1. De drie meest schadelijke visserijen -tonijn, witvis en garnalen - reduceren hun bijvangst en bodemschade en stappen in het MSC 3 -programma; 3 MSC-Keurmerk: MSC staat voor Marine Stewardship Council. Het is een onafhankelijk, internationaal erkend keurmerk voor duurzame visserijen. Als een visserij het MSC-keurmerk wil voeren, dan moet zij voldoen aan strenge eisen (zie

10 2. Het aanbod van duurzame vis in Nederland wordt meer dan verdubbeld, mede doordat een grote supermarkt overstapt op MSC. 3. Nederland wijst vijf beschermde gebieden aan in de Noordzee en neemt een netwerk van beschermde gebieden op in de lange termijn ruimtelijke planning. In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Tonijn: in samenwerking met Albert Heijn en importeur Anova is een project gestart met tonijnvissers in Indonesië. De eerste schepen uit Makassar hebben reeds hun vishaken vervangen door de cirkelvormige haken die de bijvangst van de schildpadden met 80% kan terugdringen. De goede haken worden nu ook in Indonesië vervaardigd. Witvis: mede door steun van het WNF hebben een belangrijke Nederlandse scholvisser en een groep Staand-Wantvissers 4 (tong) zich aangemeld voor het MSC-keurmerk. Garnalen: Nederlandse garnalenvissers gaan door met testen van bijvangstreducerende technieken voor het verkrijgen van het MSC-keurmerk. Met de firma Heiploeg (grote importeur van tropische garnalen) zijn voorbereidingen getroffen voor een gezamenlijk project in India. 2. Er is een omslag bereikt in het stimuleren van het aanbod van duurzame vis in Nederland. De tweede zeer succesvolle campagne Kies voor een Levende Zee van het Wereld Natuur Fonds heeft hier een grote bijdrage aan geleverd. In Nederland hebben we ondermeer het volgende bereikt: Met Albert Heijn is een driejarig contract gesloten waarin we hebben afgesproken samen te werken aan duurzame visserij. Albert Heijn heeft toegezegd eind 2008 tien MSC-producten in de schappen te hebben liggen. Sinds 1 juli 2008 zijn al zeven producten verkrijgbaar. In navolging van Albert Heijn zijn nu ook andere supermarkten hard bezig om hun visassortiment te verduurzamen. In Nederland is steeds meer MSC-vis verkrijgbaar. Liepen we vorig jaar nog achter de meeste Europese landen, dit jaar is ons land gestegen naar de vierde plaats van landen met het grootste aantal MSC-producten. Het zijn er inmiddels 144! Tevens is een groot aantal producten in ontwikkeling. Afgelopen jaar zijn ruim vijftig bedrijven MSC-gecertificeerd, waaronder het Visgilde (46 visdetaillisten). Het Centraal Bureau Levensmiddelen, de koepelorganisatie van alle Nederlandse supermarkten, heeft verklaard dat alle supermarkten in 2011 uitsluitend MSC-vis zullen verkopen. Center Parcs heeft besloten alle vissoorten die voorkomen in de rode kolom van de VISwijzer van het menu te halen. Dit is gebeurd in alle Nederlandse, Duitse en Belgische parken, bij elkaar ongeveer 50 restaurants. Dankzij financiële steun van het Wereld Natuur Fonds werd dit jaar een MSC-kantoor geopend in Nederland. Het ministerie van LNV, de kottersector, het Productschap Vis, het Wereld Natuur Fonds en Stichting De Noordzee hebben een convenant ondertekend. Daarmee zeggen de partijen toe ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid samen te werken aan de overgang naar een duurzame en maatschappelijk gewaardeerde Noodzeevisserij. Het convenant moet niet alleen positief bijdragen aan duurzame visserij, maar ook aan de biodiversiteit in de Noordzee. Ook buiten Nederland zijn resultaten te melden. Er is gezorgd dat de werkwijze van de Nederlandse Leven in Zee-campagne is overgenomen door WWF-international. Er is een 3-jarig programma gestart om in 7 Europese en 3 Aziatische landen gelijksoortige 4 Staand-Wantvisserij: kleinschalige, arbeidsintensieve vorm van visserij, waarbij vissers een net in zee zetten (het Staande Want) en dat een dag later weer binnenhalen met de vis die zich erin vast heeft gezwommen

11 campagnes te voeren. In het belangrijke visserijland Spanje werden een Catalaanse en Spaanse VISwijzer gelanceerd. Voor Italië, Rusland, China en Japan zijn voorbereidingen getroffen. 3. Met behulp van een vernieuwend rapport (The Dutch Case, a network of marine protected areas) van het Wereld Natuur Fonds, is bereikt dat beleidsambtenaren en enkele politici zich er nu meer van bewust zijn dat er een netwerk van beschermde gebieden moet komen in de Noordzee. Het rapport heeft landelijke publiciteit gekregen. Helaas heeft het kabinet besloten om slechts enkele losse gebieden aan te wijzen als beschermd gebied. Daardoor worden ecosystemen en migrerende diersoorten niet voldoende beschermd. Het WNF heeft ervoor gezorgd dat er een coalitie van zeven NGO s 5 is gevormd die de netwerkgedachte zullen blijven uitdragen. Het Wereld Natuur Fonds heeft het afgelopen jaar internationaal bijgedragen aan het bereiken van de volgende aansprekende veldresultaten: 4. Het Wereld Natuur Fonds werkt in Azië in een nieuw ambitieus programma: de Koraaldriehoek. Doel is om deze belangrijkste kraamkamer van de wereldzeeën te beschermen. De zes regeringen van de Koraaldriehoek Indonesië, Maleisië, Papoea Nieuw Guinea, Filippijnen, Solomon Eilanden en Oost-Timor hebben gezamenlijk besloten de WWF-doelen voor de Koraaldriehoek tot beleid te maken. Onderdeel hiervan is dat de landen hebben ingestemd om gezamenlijk 5,7 miljoen hectaren zeegebied veilig te stellen.tevens zijn er binnen de WWF-projecten in de Koraaldriehoek ondermeer de volgende resultaten bereikt: a. Onder leiding van het WWF hebben meer dan vijftig dorpsleiders in het nieuwe koraal veldproject in Maleisië (Semporna) hun bereidheid uitgesproken om gezamenlijk met lokale autoriteiten en de toerismesector een duurzame visie voor het gebied te ontwikkelen. b. In Wakatobi (Indonesië) is het door het WWF gestimuleerde zoneringsysteem 6 voor het gebied nu officieel door de autoriteiten ondertekend. Daarmee wordt de overbevissing ingeperkt en duurzaam toerisme bevorderd. 5. Het Wereld Natuur Fonds levert een belangrijke bijdrage aan het West Africa Marine Programme, gericht op kilometer kust van in totaal zes landen. Door lobby van WNF heeft de Nederlandse regering euro ter beschikking gesteld voor een onderzoek naar het ecologisch belang van schelpenbanken in Mauritanië. Daarnaast heeft de lokale bevolking van Joal in Senegal haar nieuwe beschermde zeegebied gemarkeerd met boeien. Hierdoor wordt het mogelijk om de surveillance tegen overbevissing en stroperij goed uit te voeren. Ook is het succesvolle microfinancieringsprogramma van Cayar (Senegal), dat onder andere vissers helpt om duurzamer vistuig te gebruiken, nu uitgebreid naar het beschermd zeegebied van Popenguine. Meer dan 500 vissers participeren in dit programma. Om het visserijbeleid in de regio te beïnvloeden is bovendien een regionaal netwerk opgericht waarin visserijorganisaties met natuurbeschermingsorganisaties samenwerken. 6. Ook in het zeeprogramma in Mozambique, langs de Oost-Afrikaanse kust, zijn belangrijke vorderingen geboekt. In het met steun van het Wereld Natuur Fonds opgerichte beschermde zeegebied van Quirimbas zijn voor het eerst in zeven jaar schildpadden teruggekeerd. Dankzij het feit dat menselijke verstoring is teruggebracht, kunnen de schildpadden zich weer nestelen op de daarvoor bestemde eilanden. Tevens zijn op aanwijzing van het Wereld 5 NGO s (niet-gouvermentele organisaties): alle organisaties die geen bedrijven of overheden zijn. Meestal wordt het ingeperkt tot niet-commerciële organisaties die een politiek doel of een maatschappelijk belang nastreven 6 Zoneringssysteem: systeem waarbij een gebied wordt ingedeeld in verschillende zones, die worden toegewezen aan verschillende belanghebbenden. Bijvoorbeeld een gebied waar gedoken mag worden

12 Natuur Fonds, binnen het Quirimbas park, zones aangewezen waar niet meer gevist mag worden. Rond deze gesloten viszones is zodoende nu veel meer vis te vinden. Dankzij dit succes hebben drie vissersdorpen nu een verzoek ingediend om de gesloten zones uit te breiden. De vissers zijn er van overtuigd geraakt dat door de natuurlijke broedplaatsen van de vis met rust te laten, er meer vis in het hele gebied komt. Helaas worden er in Mozambique nog wel steeds Dugongs (zeekoeien) gevangen en gedood, maar door intensieve voorlichtingscampagnes van het WWF wordt dit nu wel als probleem erkend en gemeld aan lokale autoriteiten en het WWF. 7. Het WWF heeft de afgelopen jaren in de Golf van Californië samen met andere NGO s en de Mexicaanse autoriteiten hard gewerkt aan de promotie van duurzame visserij. Dat heeft afgelopen jaar geresulteerd in een nieuwe nationale wet voor visserij en aquacultuur. Onder de nieuwe wet worden visserij- en kweekactiviteiten gereguleerd, zodanig dat de natuur beschermd wordt. Daarnaast worden vissers, die overschakelen naar een verantwoorde manier van vissen, beloond. 8. In Patagonië (Argentinië) is mede dankzij het WWF een belangrijke stap gezet in de bescherming van Zuidkapers (walvissen), door de afkondiging van de wet op walvistoerisme. Deze reguleert de meest populaire toeristische attractie op het schiereiland Valdés. Een belangrijk onderdeel van de wet is de gedragscode voor het walvis-kijken. Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds vier prioriteiten gesteld op het werkterrein Oceanen en Kusten : 1. Ontwikkeling van vijf beschermde zeegebieden en één model voor duurzame financiering. 2. Uitbreiding van de toepassing van cirkelhaken in de tonijnvisserij, afname van bodemschade en bijvangst in de platvisvisserij in de Noordzee door MSC-certificering van schol en Staand-Wantvisserij (tong). 3. Stimuleren van drie nieuwe supermarkten om te besluiten om per 2011 uitsluitend MSC-vis te zullen verkopen en rode vissen uit het schap nemen. Drie grote horeca-partners en een kwart van de visdetaillisten gaan voor MSC-certificering. 4. WWF maakt een mondiale strategie voor drie bedreigde zeeschildpad-soorten. Zoetwater Water is onmisbaar voor de mens en de rijkdom aan planten- en diersoorten. Veel nieuw leven ontstaat in of door water. De afgelopen dertig jaar is de rijkdom aan planten- en diersoorten in zoetwatergebieden, zoals rivieren, delta s, meren en moerassen, met meer dan 50% afgenomen. Menselijk ingrijpen heeft in veel gevallen geleid tot teveel, te weinig of te vies water. Voor een duurzame overleving van mens en kostbare natuur is het van groot belang dat het natuurlijke watersysteem zoveel mogelijk intact blijft om de diverse en essentiële functies te kunnen blijven vervullen. Het Wereld Natuur Fonds werkt daarom wereldwijd samen met mensen in het veld én met bedrijven én overheden aan natuurlijke oplossingen om het water op peil en schoon te houden. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende internationale doelstellingen van de WWF-organisatie:

13 Toepassen van integraal rivierbeheer door herstel en behoud van natuur te zien als kans in plaats van bedreiging. Duurzaam zoetwatergebruik; in het bijzonder bij de productie van dorstige gewassen 7. In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Een onderzoek van de Universiteit Twente, waarmee het Wereld Natuur Fonds samenwerkt, gaf dit jaar duidelijk weer hoeveel water er gebruikt wordt voor de productie van allerlei dagelijkse producten. Het rapport zorgde voor enorme media-aandacht. Het rapport gaf zorgwekkende cijfers, maar gelukkig krijgt de consument langzaam maar zeker meer keuze dankzij de overeenkomsten die het Wereld Natuur Fonds afsluit met producenten en afnemers. Twee voorbeelden van dergelijke samenwerking van het afgelopen jaar zijn: Duurzaam geteelde aardbeien uit het natuurgebied Coto Doñana in Spanje zijn verkrijgbaar bij Albert Heijn en andere supermarkten. Door innovatieve productiemethoden is minder water nodig. Dit levert grote winst op voor het natuurgebied. Er blijft meer water over voor de rijke natuur en de miljoenen vogels die hier leven. De Spaanse overheid heeft toegezegd de illegale aardbeienteelt aan te pakken. Albert Heijn stimuleert hun Spaanse aardbeientelers om duurzaam om te gaan met water volgens de afspraken met WWF-Spanje. Duurzaam geteelde katoen uit India en Pakistan is verkrijgbaar bij IKEA. Een prachtige stap in de richting van behoud van de biodiversiteit in de Indus Delta; één van de gebieden van het Wereld Natuur Fonds die prioriteit heeft. Deze delta komt door intensief watergebruik door de katoensector regelmatig droog te staan. Met grote gevolgen voor de natuur in dat gebied. Dit jaar zijn meer dan boeren getraind in landbouwmethodes die zowel het gebruik van water- als bestrijdingsmiddelen verminderen. Dat doet de natuur goed. 2. Het Wereld Natuur Fonds grijpt de snelle klimaatverandering aan om wereldwijd biodiversiteit en zoetwatergebieden in delta s zoals die van de Yangtze, de Donau en de Zambezi te behouden en beschermen onder andere door duurzaam waterbeheer, watergebruik en infrastructuur. Vanaf dit jaar is het Wereld Natuur Fonds ook in het Zeeuwse en Zuid-Hollands estuarium actief. Een in dit jaar ontwikkelde visie door het Wereld Natuur Fonds Hoogtij voor Laag Nederland laat de kansen zien voor mens, natuur en economie door een combinatie van slimme civiele techniek en gedurfde natuurontwikkeling. Hierbij houden we uitdrukkelijk rekening met draagvlak en een breed scala aan - soms tegenstrijdige - belangen. We staan op de bres voor mens en natuur in de vaak dichtbevolkte stroomgebieden van de grootste rivieren met hun immense ecologische en economische waarden. Met deze visie hopen we ons steentje bij te dragen aan het oplossen van de problematiek in eigen land en een voorbeeldproject te zijn voor andere delta's in de wereld. De visie is aangeboden aan de Deltacommissie die september 2008 haar eigen deltavisie uitbrengt en vormt de basis voor een reeks nieuwe veldprojecten van het Wereld Natuur Fonds in Nederland. Het rapport werd met interesse ontvangen in de Nederlandse media. 3. Het werk in de Nederlandse delta wordt gekoppeld aan werk van het Wereld Natuur Fonds in de Yangtze rivier. Een unieke uitwisseling van kennis en expertise tussen de twee delta s is dit jaar gestart. Samen met WWF-China werken we ook aan het opzetten van the World Estuary Partnership 8. 7 Dorstige gewassen: gewassen die bij de teelt veel water gebruiken 8 Wereldwijd samenwerkingsverband tussen delta s

14 Het Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan de volgende aansprekende veldresultaten: 1. Afrikaanse waterbeheerders hebben op uitnodiging van het Wereld Natuur Fonds en The Nature Conservancy (een andere grote natuurbeschermingsorganisatie) een bezoek gebracht aan de Verenigde Staten om voorbeelden van goed beheerde dammen te bekijken. Eén dam in de Zambezi is nu al gestoeld op het principe van Environmental Flows 9, waardoor er genoeg water overblijft voor de natuur. Met het bezoek werken we aan het overtuigen van de waterbeheerders benedenstrooms van de noodzaak om het beheer van de dammen in de Zambezi natuurvriendelijker te maken. In China hebben we nu de mogelijkheid gekregen om dezelfde aanpak te gaan bestuderen voor de Drieklovendam, de grootste dam ter wereld. 2. In het Dongtingmeer, aan de Yangtze rivier (China), zijn als gevolg van een actie van het Wereld Natuur Fonds 234 zwaar vervuilende papierfabrieken gesloten. De waterkwaliteit is in zeer korte tijd twee categorieën verbeterd, waardoor de visstand sterk kan toenemen. Ook in andere meren is dit voorbeeld gevolgd. Het Wereld Natuur Fonds werkt aan de introductie van alternatieven voor de vervuilende industrieën. 3. Het Less Water, More Rice initiatief ontwikkelt een alternatieve teeltmethode voor rijst waarbij veel minder water wordt verbruikt met een hogere opbrengst per hectare. In Noord India is deze aanpak al breed geaccepteerd. Het programma wordt door steeds meer landen overgenomen, zoals Marokko, waar watergebruik door rijst ook een probleem voor de watervoorziening voor mens en natuur is. Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds een aantal prioriteiten gesteld op het werkterrein Zoetwater waaronder: 1. Het Wereld Natuur Fonds wil de urgentie van klimaatverandering aangrijpen om rivier- en kustgebieden wereldwijd veiliger en natuurlijker te beheren. Het Wereld Natuur Fonds gaat hiermee aan de slag met voorbeeldprojecten en beleidsbeïnvloeding in verschillende delta s, waaronder de Yangtze in China en de zuidwestelijke delta van Nederland. Daarnaast zal het Wereld Natuur Fonds zich inzetten voor behoud van natuurlijke waterberging in berggebieden bovenstrooms. 2. Het Wereld Natuur Fonds bouwt voort op zijn rapport van 2007 waaruit blijkt dat de Nederlandse water voetafdruk groot is. Nederland is grootimporteur van waterintensieve producten zoals katoen, suiker en koffie. Hiermee neemt Nederland de derde plaats in op de wereldranglijst van landen die het meest afhankelijk zijn van virtueel water uit het buitenland. Via het Better Cotton Initiative van het Wereld Natuur Fonds wordt het komende jaar samen met een drietal bedrijven, waaronder HEMA, bekeken hoe de watervoetafdruk kan worden verkleind. 9 * Environmental Flow: het natuurlijk verloop van rivieren aanhouden om zo het ecosysteem te behouden en te voorkomen dat natuurgebieden worden verwoest. Dit kan door dammen af te stemmen op de normale gang van het ecosysteem zoals het toelaten van geleidelijke overstromingen

15 Bedreigde planten- en diersoorten De diversiteit aan planten- en diersoorten op aarde staat onder grote druk. Het veldwerk ter bescherming van bedreigde diersoorten richt zich als vanouds op het behoud en vergroting van populaties en anderzijds op de effectieve bescherming van zeer uiteenlopende leefgebieden. Met een groeiende wereldbevolking en -economie nemen ook de mens-dierconflicten toe. Daarnaast wordt de economische waarde van natuur een steeds belangrijker instrument bij natuurbehoud en bescherming van bedreigde diersoorten. Behoud van biodiversiteit en het keren van de negatieve trend zijn topprioriteit van het Wereld Natuur Fonds. Een deel van de soortenbescherming richt zich op de handel in planten en dieren. De lokale bushmeat-handel en de internationale handel vormen een serieuze bedreiging voor veel wilde dieren en planten. Het Wereld Natuur Fonds stimuleert het verbeteren van regels en controle, zoekt naar alternatieven die natuur en economie beter verenigen en steunt parkwachters die bedreigde dieren beschermen tegen stropers. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende internationale doelstellingen van de WWF-organisatie: Bescherming ambassadeurssoorten 10 (olifant, neushoorn, mensaap, reuzenpanda, walvis, zeeschildpad, tijger) en hun leefgebied. Beperking bijvangst van walvissen, dolfijnen en zeeschildpadden Betere controle op handel in (producten van) bedreigde dieren en planten Betere wetgeving handel (CITES 11 ), waarbij de lobby richting de Nederlandse overheid centraal zal staan. Binnen het thema Bedreigde planten- en diersoorten is afgelopen boekjaar de focus gelegd op veldresultaten en daarom worden er geen resultaten op het gebied van beleid en bedrijf genoemd. Het Wereld Natuur Fonds heeft internationaal bijgedragen aan de volgende aansprekende veldresultaten: 1. Ruim tien jaar geleden verdwenen de laatste Indische neushoorns uit het Noord-Indiase Manas Nationaal Park. Geholpen door het Indiase Wereld Natuur Fonds, werd de neushoorn in april 2008 geherintroduceerd in dit natuurgebied aan de voet van de Himalaya. De operatie betreft de verplaatsing van twee mannetjes, die binnen afzienbare tijd gezelschap krijgen van twee vrouwtjes. Naast het bieden van bescherming werd de noodzaak om neushoorns in nieuwe gebieden uit te zetten om nieuwe populaties te stichten geïllustreerd door een opleving van illegale jacht op het dier in de twee belangrijkste populaties, Kaziranga Nationaal Park (India) en Chitwan Nationaal Park (Nepal). 2. Een duw in de goede richting voor de bescherming van de bedreigde Siberische tijger: de Russische regering heeft in december 2007 een nieuw nationaal park in het verre oosten 10 Een ambassadeurssoort is een diersoort die als ambassadeur voor een geheel ecosysteem kan worden gezien. Door deze ene bedreigde soort en zijn leefgebied te beschermen, worden een hele reeks van dieren en planten beschermd die afhankelijk zijn van datzelfde ecosysteem. 11 CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Flora and Fauna. Een internationaal verdrag waarin is vastgelegd welke planten en dieren niet, of alleen onder zeer strenge voorwaarden, mogen worden verhandeld

16 van het land opgericht, het derde nieuwe park in de regio in één jaar tijd. Tweederde van het nieuwe park, dat hectare telt (ongeveer drie keer de provincie Utrecht), valt samen met het leefgebied van de tijger. Tegelijkertijd dient het park als een corridor voor de rest van de populatie elders in de regio. Het vormt zo een link in het Tijger Econet van beschermde gebieden waaraan WWF werkt. Er zijn nog zo n 450 Siberische tijgers in het wild. 3. De Spaanse autoriteiten maakten in oktober 2007 bekend dat onderzoekers een nieuwe populatie lynxen hadden ontdekt in het midden van Spanje. De groep zou ongeveer 15 dieren tellen. Vóór deze ontdekking schatte men het aantal volwassen Iberische lynxen op 110 dieren in twee gebieden in Zuid-Spanje. Het onderzoek was verricht mede met geld uit het INNO-fonds 12 van WNF. In projectgebied Siërra de Moreno gaat het goed met de soort en lijkt er een lichte groei te zijn. Ook het fokken van lynxen in gevangenschap verliep afgelopen jaar goed. Naar verwachting kunnen binnen 2-3 jaar nieuwe populaties worden gesticht in twee reservaten die geschikt zijn. De overheid staat ook op het punt om meer fokstations te openen en er worden nu ook in Portugal initiatieven genomen om de Iberische lynx terug te brengen. 4. Begin november 2007 zijn 11 zwarte neushoorns vrijgelaten in het Somkhanda Wildpark in Kwazulu Natal (Zuid-Afrika). Somkhanda is het eerste reservaat dat in handen is van en gerund wordt door een zwarte gemeenschap, de Gumbi s. Een historische gebeurtenis omdat voor het eerst een zwarte gemeenschap zijn grond inricht voor natuurbescherming. De leiders zien er een nieuwe moderne bron van inkomsten in (toerisme, verkoop van jonge dieren aan andere parken) en hebben in een proces van twee jaar hun stamleden daarvan overtuigd. WWF en Kwazulu Natal Wildlife hebben ondertussen gezorgd voor neushoorns en training aan de Gumbi's hoe een reservaat te leiden en de dieren te beschermen. Recent werd bekend dat de economische waarde van het Somkhanda Game Reserve is gestegen van 90 miljoen rand in 2005 naar 257 miljoen rand in Inmiddels zijn in totaal 10 neushoornkalveren geboren in de projectgebieden van het zwarte neushoornproject in Kwazulu Natal; in vier jaar tijd zijn nu 67 zwarte neushoorns verhuisd naar nieuwe reservaten, het areaal nam toe met ruim hectaren. 5. In het Zambiaanse deel van het grensoverschrijdend natuurpark KAZA, is door Peace Parks en WWF voortvarend gewerkt aan de ontwikkeling van de olifantencorridor tussen Botswana, Namibië en Zambia. Resultaat is een integraal ontwikkelingsplan voor het gebied waarin de corridor moet komen. Dit gebeurde in zeer nauwe samenwerking met de lokale autoriteiten, zowel de traditionele leiders als de overheid. In juni 2007 werd het plan aangeboden aan de Koning van Barotseland (de Litunga), lokale chiefs en de minister van Economische Zaken in Zambia. Het is zeer goed ontvangen, juist vanwege de betrokkenheid van de lokale bevolking, die haar eigen olifantencorridors heeft vormgegeven. Komend jaar al zullen de eerste projecten ter realisatie van deze corridor starten. 6. Het Wereld Natuur Fonds kwam in september in actie om de onmiddellijke bedreiging van de laatste berggorilla s in Congo te verminderen. De actie werd in twee dagen tijd opgezet om geld te verwerven voor de verstrekking van brandhout aan vluchtelingen die het Virunga-park en de daarin levende berggorilla s met hun brandhoutbehoefte bedreigden. De actie bracht euro op en veel publiciteit. In hetzelfde gebied werd in november het planten van de tienmiljoenste boom door Wereld Natuur Fonds in twintig jaar gevierd. De 12 De INNO-gelden (Internationale Natuurbescherming Nederlandse Organisaties) hebben als doel kleinschalige initiatieven van Nederlandse non-profit organisaties (incl. Nederlandse Antillen en Suriname) en initiatieven die een internationaal natuurbeschermingsbelang dienen te ondersteunen met een subsidie van maximaal euro

17 aangeplante bossen leveren het hoogst noodzakelijk brand- en timmerhout voor de enorme aantallen mensen die er wonen. Een speciale vermelding verdient de aardbeving in China die het reuzenpandaprogramma dit jaar overschaduwde. Het epicentrum lag midden in het pandaleefgebied. Tenminste mensen hebben het niet overleefd en vijf miljoen mensen zijn dakloos geworden. In het WWF-team zijn geen doden gevallen maar vele partnerorganisaties en hun gezinnen hebben wel verliezen geleden. 49 pandareservaten hebben schade geleden, evenals 86 van de 110 WWF-projecten die in deze regio werden uitgevoerd. WWF heeft een actieve rol in het inventariseren van de schade en in de wederopbouw van de natuurbescherming. Ook heeft WWF een rol in het voorkomen van roofbouw op de natuur bij de wederopbouw van de dorpen en steden. De opbrengst van het Yangtze-Gala, georganiseerd in juni in Rotterdam, is in zijn geheel gereserveerd voor de wederopbouw. Plannen WNF boekjaar 08/09 Nadat per 1 maart 2008 de nieuwe clusterstructuur van kracht is geworden bij de afdeling Natuurbescherming, is het thema Bedreigde planten- en diersoorten ingelijfd in het nieuwe cluster Beschermde Gebieden en Soorten. Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds een aantal prioriteiten gesteld op het werkterrein Beschermde gebieden en diersoorten waaronder: 1. Het versterken van initiatieven om netwerken van beschermde gebieden vorm te geven en effectief te beheren. Als voorbeeld geldt de oprichting van grensoverschrijdende natuurgebieden in Kavango-Zambezi en in Malawi-Zambia, die formeel in 2011 bij verdrag door de deelnemende landen zijn beslag moeten krijgen. 2. De ondersteuning van het formuleren en het uitvoeren van actieplannen voor specifieke bedreigde diersoorten in het veld voor een aantal prioriteitssoorten (mensapen, berggorilla, Aziatische en Afrikaanse neushoorns en olifanten, Iberische lynx, ijsbeer, walvis), waar mogelijk in samenhang met een netwerk van beschermde gebieden (op grote schaal). 3. De ontwikkeling van een strategie voor de bescherming van mensapen voor het Wereld Natuur Fonds, als basis voor de campagne voor Mensapen die het Wereld Natuur Fonds in 2009 zal voeren. 4. Steunen van en/of bijdrage aan initiatieven op het gebied van handel in bedreigde dier- en plantensoorten om de overexploitatie van wilde dieren- en plantensoorten te voorkomen en reduceren door de promotie van duurzame handel, samen met TRAFFIC 13. Klimaat Een gezond, evenwichtig klimaat is essentieel om het leven van mens, dier en natuur op onze planeet in balans te houden. Het Klimaatprogramma van WNF wordt geleid door beleidsdoelen op het gebied van adaptatie (het aanpassen aan de impact van klimaatverandering) en mitigatie (het voorkomen van klimaatverandering). Het beïnvloeden van het publieke debat als katalysator voor verandering en beleidsbeïnvloeding is van groot belang om de programmadoelen te realiseren. Naast het beïnvloeden van overheidsbeleid speelt het bedrijfsleven een belangrijke rol in het klimaatwerk van WNF. De partnerschappen met een aantal voortrekkers uit het Nederlandse 13 TRAFFIC: Het netwerk dat toezicht houdt op handel in bedreigde dier- en plansoorten en ervoor zorgt dat deze handel geen bedreiging vormt voor het in stand houden van de natuur

18 bedrijfsleven spelen een belangrijke rol zowel richting overheid als publiek. Het klimaatprogramma van WNF is qua veldresultaat nauw verbonden met het Arctic Network Initiative. Uiteindelijk wil het Wereld Natuur Fonds bereiken dat in 2020 effectieve internationale afspraken zijn gemaakt en maatregelen zijn genomen om klimaatverandering tegen te gaan, zodanig dat de opwarming van de aarde niet het voor mens en natuur gevaarlijke niveau van meer dan 2 graden Celcius overstijgt. Resultaten WNF boekjaar 07/08 Het Nederlandse Wereld Natuur Fonds draagt bij aan de volgende doelstellingen van het Global Programme van WWF International. Bedrijven verminderen CO 2 -uitstoot en steunen ons werk gericht op overheidsbeslissingen. Het Wereld Natuur Fonds doet dit via directe partnerschappen met bedrijven waarin gewerkt wordt aan reduceren van CO 2 en klimaatvriendelijke oplossingen. Maar ook breed proberen we het Nederlandse bedrijfsleven bewust te maken van klimaatvriendelijk ondernemen (bijvoorbeeld compenseren via Gold Standard), reduceren van CO 2 -uitstoot en (via persberichten, rapporten etcetera) in te zetten voor lobby. Tenminste één grote investeerder in de energiesector verklaart publiekelijk de investeringen in kolen om te buigen naar duurzame energie en neemt geloofwaardige stappen om dit te doen. Internationale afspraken gebaseerd op het Kyoto Protocol worden op papier vastgelegd in 2007, consistent met ons doel dat de gemiddelde temperatuur deze eeuw niet meer dan 2 graden Celsius per eeuw mag stijgen. Bewustwording op grote schaal onder publieke en politieke doelgroepen over de noodzaak van adaptatie aan en mitigatie van veranderingen als gevolg van klimaatveranderingen, inclusief die van het ontwerp en beheer van natuurgebieden. In Nederland zijn de volgende resultaten behaald op het gebied van beleid en bedrijf: 1. Met steun van vijf toonaangevende bedrijven (Rabobank, Nederlandse Spoorwegen, Eneco, Essent en Econern) zette het Wereld Natuur Fonds de noodzaak en kansen voor windenergie op de Noordzee hoog op de publieke en politieke agenda. Dit alles in het kader van de Noordpoolcampagne die in Nederland breed aandacht vroeg voor de Noordpool en klimaatverandering. WNF zocht actief de publiciteit om haar boodschap kracht bij te zetten, en met succes. In juni reageerden de drie ministers en de staatssecretaris van de vier verantwoordelijke ministeries in een gezamenlijk opiniestuk met instemming op het Wereld Natuur Fonds. Ze beloofden vaart te maken en de adviezen deels over te nemen. Het Wereld Natuur Fonds zat zowel op eigen initiatief als op uitnodiging verschillende malen aan tafel met betrokken ministers, Kamerleden en beleidsmakers van ministeries om mee te denken en haar visie te geven over het ontwikkelen van windenergie op de Noordzee. Het Wereld Natuur Fonds ontwikkelde samen met Stichting de Noordzee een Kansenkaart voor Frisse Zeewind met locaties voor windparken waar de impact op het marine leven minimaal is. De kaart werd in naam gesteund door zes andere natuur- en milieuorganisaties en positief onthaald in de Tweede Kamer en de media. 2. Resultaten met bedrijvenpartners: - Essent besloot, tot tevredenheid van het Wereld Natuur Fonds, om de voorgenomen vervangingsinvestering in een conventionele kolencentrale op te schorten. Momenteel wordt de economische haalbaarheid onderzocht van een hybride centrale met toepassing van vergassingstechnologie en afvang en opslag van CO

19 Het energiebedrijf toonde zich een actief partner in het Wind-op-Zee initiatief en lanceerde een veelbelovende doorbraak in elektrisch rijden. - Onderdeel van de klimaatstrategie voor bedrijven is het compenseren van hun CO 2 - uitstoot. Het Wereld Natuur Fonds vraagt van de bedrijvenpartners dat zij hiervoor de standaard gebruiken met de strengste voorwaarden, de Gold Standard. Gold Standard gecertificeerde projecten investeren niet in boomaanplant (welk slechts leidt tot een tijdelijke oplossing voor CO 2 opname uit de atmosfeer), maar in duurzame energieprojecten in ontwikkelingslanden. Om de beschikbaarheid van dergelijke projecten te vergroten, zijn afspraken gemaakt met een aantal ontwikkelingsorganisaties (ICCO, HIVOS, KIT) om grootschalige programma s te ontwikkelen van Gold Standard energieprojecten in ontwikkelingslanden. Ook zijn er workshops georganiseerd voor de bedrijvenpartners over Gold Standard. - Rabobank ontwikkelt samen met het Wereld Natuur Fonds een klimaatstrategie, als eerste in de financiële sector. Dit werk wordt nu al erkend door de sectorgenoten van de bank: Rabobank won afgelopen boekjaar de prijs van de Financial Times voor één van de meest duurzame banken in de wereld. - Kern van de overeenkomst met KLM is dat KLM best in class blijft in de luchtvaartindustrie op het gebied van CO 2 reductie. Bovendien heeft KLM zich verplicht om per passagier de resterende toename van CO 2 -uitstoot veroorzaakt door de groei van het luchtvaartverkeer van de maatschappij te compenseren. - Met elektro-retailer BCC hebben we doelstellingen afgesproken om de verkoop van zeer energiezuinige apparaten te stimuleren. Door de voortschrijding van de energiezuinige techniek kunnen de criteria al weer naar boven bij worden gesteld. 3. Tijdens de VN-Klimaatconferentie in Bali vroeg het Wereld Natuur Fonds in nauwe samenwerking met het internationale WWF netwerk succesvol aandacht voor bindende afspraken voor CO 2 -reductie voor geïndustrialiseerde landen. Dit als vervolg op het Kyotoprotocol, dat in 2012 afloopt. Vertrouwen tussen de rijke en arme landen is hierbij cruciaal. Het internationale netwerk van WWF bracht partijen bij elkaar en vervulde een brugfunctie om bij te dragen. De Bali-conferentie resulteerde in een actieplan waarin rijke en arme landen (inclusief de Verenigde Staten) zich committeren om te werken aan nieuwe internationale afspraken. Het echte werk moet echter nog gedaan worden. Uiteindelijk zal de klimaatconferentie in Kopenhagen, december 2009, beslissend zijn. Het Wereld Natuur Fonds heeft het afgelopen jaar internationaal bijgedragen aan het behalen van de volgende aansprekende veldresultaten: 4. In het kader van het Noordpoolprogramma worden voor de periode de volgende doelen nagestreefd: - Door overheden, bedrijven en het publiek te bewegen de uitstoot van broeikasgassen aanzienlijk te verminderen, wil WWF klimaatverandering tegengaan, zodat het opwarmen van de Noordpool wordt vertraagd en de meest desastreuze gevolgen worden voorkomen. - WWF wil voorkomen dat de aarde gevaarlijk opwarmt, de ijslagen smelten en het gevaarlijke methaangas vrijkomt. - WWF wil bereiken dat kwetsbare, waardevolle gebieden op de Noordpool zijn beschermd tegen directe bedreigingen, zoals olie- en gaswinning, ijsberen- en walvisjacht en visserij. - Met een goed beheer van het Noordpoolgebied wil WWF bereiken dat het robuust en veerkrachtig genoeg is om de effecten van klimaatverandering op te vangen

20 5. Dat de omstandigheden in het Noordpoolgebied drastisch en in hoog tempo aan het veranderen zijn werd in september 2007 duidelijk toen bekend werd dat de omvang van het zomer zee-ijs nog nooit eerder zo klein geweest was. Dit heeft directe gevolgen voor ijsafhankelijke soorten als de ijsbeer. In mei en juni 2008 werden exemplaren ver buiten hun natuurlijke leefgebied gesignaleerd in Canada en IJsland - vermoedelijk vanwege een gebrek aan voedsel. Het is te verwachten dat dit soort calamiteiten zich vaker zullen gaan voordoen. 6. In januari 2008 bracht WWF een rapport uit dat wijst op de gevaren van olie- en gaswinning in het Noordpoolgebied. In april publiceerde WWF een update van het Arctic Climate Impact Assesment rapport (van de Arctic Council) uit Dit rapport liet nog eens zien dat het poolgebied nog sneller opwarmt dan werd gedacht en dat de lokale en mondiale gevolgen dramatischer zijn dan eerder werd aangenomen. Steeds algemener wordt aanvaard dat de klimaatmodellen waarmee de Verenigde Naties werkt (onder andere tijdens onderhandelingen in verband met het Kyoto protocol) een te rooskleurig beeld laten zien. 7. In mei 2008 verwelkomde het Wereld Natuur Fonds het besluit van de Amerikaanse overheid om de ijsbeer officieel tot bedreigde soort te verklaren. WWF heeft hier intensief voor gelobbyd. 8. In juni 2008 hebben 18 jongeren uit negen landen op uitnodiging van WWF een reis rond Svalbard gemaakt; de Voyage for the Future. Zij gebruiken hun ervaringen om overheden te bewegen om tot drastische maatregelen te komen om de uitstoot van broeikasgas terug te dringen. Plannen WNF boekjaar 08/09 Voor het komende boekjaar 2008/2009 heeft het Wereld Natuur Fonds de volgende prioriteiten gesteld: 1. Een Klimaatvriendelijke financiële sector. Doelstelling: In 2011 hebben drie bedrijven (een bank, een pensioenfonds en een verzekeraar) uit de financiële sector Climate Saver 14 (of vergelijkbare) overeenkomsten met het Wereld Natuur Fonds gesloten waardoor ze een voorbeeldfunctie binnen de sector innemen. 2. Klimaatvriendelijke ontwikkelingsprojecten. Doelstelling: In 2011 biedt een stedelijk en ruraal programma van Goldstandardgecertificeerde 15 ontwikkelingsprojecten voldoende voorbeelden en mogelijkheden voor compensatieprojecten door bedrijfspartners van het Wereld Natuur Fonds. 3. Effectief Internationaal klimaatbeleid. Doelstelling: In 2012 is er een vervolg op het Kyoto Protocol afgesproken met internationale afspraken voor het reduceren van CO 2 en het tegengaan van klimaatverandering. In het bijzonder moet er gewerkt worden aan een mechanisme om investeringen en financiële stromen te verschuiven van klimaatschadelijke naar klimaatvriendelijke ontwikkeling. 14 In een Climate Saver-overeenkomst worden concrete reductiedoelstellingen en andere maatregelen opgenomen die bijdragen aan het verkleinen van de "klimaatvoetafdruk" van een bedrijf. 15 Een Gold Standard project ontwikkelt duurzame energieoplossingen in ontwikkelingslanden