Het Prins Bernhard Cultuurfonds in 2004

Transcriptie

1 Het Prins Bernhard Cultuurfonds Het Prins Bernhard Cultuurfonds in 2004 in 2004

2 In memoriam Prins Bernhard 29 juni december 2004 Op 1 december 2004 is de Regent van het Prins Bernhard Cultuurfonds overleden. Sinds de oprichting in Londen op 10 augustus 1940 heeft Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard der Nederlanden aan het hoofd gestaan van het naar hem vernoemde fonds. Van 1940 tot het einde van de Tweede Wereldoorlog op 5 mei 1945 zamelde het Prins Bernhard Fonds zoals het toen heette geld in voor de aankoop van Spitfires en ander oorlogsmaterieel. Na de oorlog werd het Spitfirefonds, met instemming van de prins, een fonds voor de culturele wederopbouw van Nederland. Hoewel de Prins in zijn functie van Regent niet deelnam aan de dagelijkse besluitvorming, bleef hij tot zijn overlijden bij het fonds betrokken. Een van zijn belangrijkste bijdragen was de koppeling die hij wist te leggen tussen cultuurbescherming en natuurbehoud. Hij was een van de eerste mensen in Europa die van mening waren dat natuur en cultuur onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Een opvatting die al gauw een brede weerklank vond. Tien jaar na de oprichting hechtte Prins Bernhard zijn goedkeuring aan de instelling van de onderscheiding de Zilveren Anjer. Vijfenvijftig jaar gaf hij met zijn persoonlijke inbreng glans aan de uitreiking van deze onderscheiding. Zijn oprechte nieuwsgierigheid naar wat mensen bewoog, zijn ijver om zich jarenlang belangeloos voor boeiende projecten in te zetten en de bijzondere wijze waarop hij eenieder wist aan te moedigen, blijven in onze herinnering gegrift. Het heengaan van de Regent is voor het Prins Bernhard Cultuurfonds een zwaar verlies. Met zijn energie, inzet en charme heeft hij het fonds zozeer ondersteund, dat zijn naam niet slechts een sieraad voor het Prins Bernhard Cultuurfonds is maar tevens een opdracht voor de toekomst. Het bestuur 2 3

3 Het jaar 2004 zal voor het Prins Bernhard Cultuurfonds de geschiedenis ingaan als het jaar waarin Prins Bernhard stierf. Wij treuren om zijn heengaan en gedenken hem voorin dit jaarverslag. Terugblikken op het verslagjaar betekent deze keer vooral vooruitblikken in de toekomst. Op verzoek van het bestuur heeft een stuurgroep zich in 2004 gebogen over de wenselijkheid en mogelijkheden met betrekking tot verdere professionalisering van de organisatie. De keurmerkregels van het Centraal Bureau Fondsenwerving, de toenemende concurrentie op de chartitatieve markt en de roep om transparantie en efficiëntie door het publiek en de donateursvereniging waren hiervoor de directe aanleiding. In de loop van 2005 zal een definitief scenario op tafel liggen. In het hoofdstuk Organisatie is de opdracht aan de stuurgroep nader uitgewerkt. Het Prins Bernhard Cultuurfonds ontvangt jaarlijks miljoenen aan bijdragen van particulieren en uit de opbrengsten van loterijen. Het bestuur is zich ervan bewust dat het fonds zorgvuldig verantwoording dient af te leggen over inkomsten en uitgaven. Het Cultuurfonds wordt, terecht, kritisch gevolgd door de media en door zijn donateurs, die vragen stellen over organisatie, financieel beleid, fondsenwerving en de besteding van het geld. Het bestuur heeft gemeend er goed aan te doen de vragen uit het veld te bundelen en te publiceren op de website. In 2004 heeft het bestuur ook opdracht gegeven om de richtlijnen voor het aanvragen van subsidie te evalueren, omdat het culturele landschap waarbinnen het fonds opereert aan verandering onderhevig is. Er zijn niet alleen grote, nieuwe fondsen bijgekomen, maar ook het subsidiebeleid van collegafondsen is vaak ingrijpend veranderd. Het bestuur wil vasthouden aan de ondersteuning van cultuur in brede zin, maar heeft de Richtlijnencommissie verzocht een duidelijke prioritering en ordening binnen het subsidiebeleid en de ondersteuningsmogelijkheden aan te brengen. De Richtlijnencommissie brengt in april 2005 verslag uit. Ten geleide Graag willen bestuur en directie op deze plek een woord van dank en waardering uitspreken aan allen die in het afgelopen jaar vrijwillig hun steentje hebben bijgedragen aan de uitvoering van de doelstellingen van het fonds: besturen van de afdelingen, commissies, jury s, redactieraden en adviseurs, collectanten en coördinatoren van de Anjeractie, en, niet te vergeten, de provincies en personen die onderdak en ondersteuning hebben geboden aan de afdelingen. Uw aller hulp is onmisbaar! Tot slot dankt het bestuur de BankGiro Loterij en De Lotto. Vooral dankzij hun bijdragen kon het fonds vorig jaar projecten en personen ondersteunen. Amsterdam, april 2005 Elco Brinkman voorzitter Adriana Esmeijer directeur 4 5

4 Zilveren Anjer Zilveren Anjer die in enigerlei vorm van onverplichte arbeid uitstekende verdiensten hebben Ter gelegenheid van de tiende herdenking van de Anjerdag en het tienjarig jubileum van het Prins Bernhard Cultuurfonds in 1950 hebben Regent en bestuur de onderscheiding de Zilveren Anjer ingesteld. De Zilveren Anjer is een blijk van waardering voor personen van onbesproken vaderlands gedrag, verworven voor de Nederlandse cultuur of voor die van de Nederlandse Antillen en Aruba. De onderscheiding kan elk jaar aan maximaal vijf personen worden verleend. Eenieder kan kandidaten voordragen. De Zilveren Anjer is het belangrijkste eerbetoon van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Op 24 juni heeft Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard de Zilveren Anjers uitgereikt. Hij speldde de onderscheiding op bij: mevrouw C. Grootveld-Parrée uit Mijnsheerenland voor het totstandbrengen en instandhouden van het Chabot Museum; mevrouw drs. Y. Raveneau en de heer L. Narain, beiden uit Willemstad, Curaçao, voor het behoud van cultuur en natuur op Curaçao; mevrouw G.T. van der Veen-Doddema uit Veendam voor het behoud van de streektaalliteratuur in Groningen en mevrouw I. Vink uit Dordrecht voor het toegankelijk maken van poppenspelcollecties. Hare Majesteit Koningin Beatrix woonde de plechtigheid in het Koninklijk Paleis in Amsterdam bij. Namens de Regent las mevrouw dr. A. Esmeijer, directeur van het Cultuurfonds, de toespraken voor. Mevrouw M.H.D. Nillesen, secretaris van de onderscheiding de Zilveren Anjer, sprak namens de Regent de gronden van verlening uit. De traditie van de uitreiking wordt voortgezet. Hare Majesteit Koningin Beatrix heeft de intentie uitgesproken deze taak van haar vader voort te zetten. Het Prins Bernhard Cultuurfonds is de koningin daarvoor bijzonder dankbaar. Foto: Hans Koreman v.l.n.r. mevrouw C. Grootveld-Parrée, mevrouw Y. Raveneau, de heer L. Narain, mevrouw I. Vink, mevrouw G. van der Veen-Doddema, H.M. Koningin Beatrix, Z.K.H. Prins Bernhard. 6 7

5 Inhoud De activiteiten van het Prins Bernhard Cultuurfonds 3 In memoriam Prins Bernhard 5 Ten geleide 7 Zilveren Anjer 9 Activiteiten 9 Subsidies 10 behandeling aanvragen 11 budget 11 evaluatie projecten 11 evaluatie subsidiebeleid 12 Eigen initiatieven 12 publicatieseries 14 opdrachten aan jonge kunstenaars 15 monumentenzorg 17 natuurbehoud 17 Prijzen landelijk bureau 20 Prijzen afdelingen 22 Eigen initiatieven afdelingen 22 Beurzen 24 Communicatie en fondsenwerving 24 Communicatie 24 zichtbaarheid 24 media 25 evenementen 30 Fondsenwerving 31 beleid 31 anjeractie 31 donateurs 32 culturele achterban 32 straatwerving 33 nalaten 33 fondsen op naam 37 Binding met begunstigers 38 Persoonlijk contact 38 Klachtenbehandeling en gedragscode 36 Wettelijke bepalingen bij schenken en nalaten 40 Organisatie 40 Regent 40 Bestuur 40 professionalisering 42 samenstelling bestuur 43 Vaste adviescommissies 45 Bureau 45 managementteam 45 medezeggenschap 45 arbeidsvoorwaarden 47 kinderopvang 47 spaarloonregeling 47 pc privé-regeling 47 opleidingsmogelijkheden 47 personeelsbeleid 47 ziekteverzuim 47 arbobeleid 47 welzijn 47 Bureau en medewerkers 48 De afdelingen 49 afdelingssecretariaten 49 afdelingsbesturen 56 Overlegorganen 56 contactcommissie 57 administratief overleg 58 richtlijnencommissie 58 beleggingscommissie 58 Prins Bernhard Cultuurfonds Nederlandse Antillen en Aruba 59 Vertegenwoordigingen in andere organisaties 60 Redactieraden en jury s eigen initiatieven 62 Jury s prijzen 66 Adviseurs 68 Inkomsten 68 Loterijen 69 Fondsen op Naam 69 Anjeractie 69 Donaties, giften en schenkingen 69 Erfstellingen en legaten 71 Financieel beleid 72 Omvang Reserve als bron van inkomsten en het te voeren beleggingsbeleid 72 Overzicht inkomsten uit fondsenwerving vs uigaven aan subsidies 1997 t/m Beleggingsbeleid 75 Beleggingscommissie 75 Doelmatigheid bestedingen 76 Directiesalaris 76 Begroting voor Verschillenanalyse rekening versus begroting 78 Financiële meerjarenraming eigen normering uitvoeringskosten 79 Activiteitenbudgetten 81 Besteding activiteitenbudget en verdeling naar sectoren 81 Aantalen aanvragen 94 Jaarrekening 94 Balans 95 Staat van baten en lasten 97 Toelichting bij jaarrekening Overige gegevens kpmg 116 Overzicht bestedingen 116 prins bernhard cultuurfonds 132 groningen 137 fryslân 139 drenthe 140 overijssel 143 gelderland 151 utrecht 155 noord-holland 158 zuid-holland 161 zeeland 162 noord-brabant 165 limburg 170 amsterdam 172 s-gravenhage 173 rotterdam 176 flevoland 178 Fondsen op Naam met doelstelling Het Prins Bernhard Cultuurfonds is een onafhankelijk, particulier fonds. Het bepaalt zelf hoe het de beschikbare gelden uitgeeft. Het Cultuurfonds reageert allereerst op verzoeken uit het veld, maar wanneer het lacunes in het culturele aanbod signaleert kan het ook met eigen initiatieven komen, of met bijzondere doelsubsidies. Cultuur is een breed begrip. Het Cultuurfonds onderscheidt zes culturele werkterreinen: podiumkunsten beeldende kunst monumentenzorg kunst- en cultuureducatie wetenschap en letteren natuurbehoud Het Cultuurfonds steunt bijzondere projecten op deze werkterreinen. Het richt zich op activiteiten in Nederland. Het fonds ondersteunt ook projecten die de Nederlandse cultuur in het buitenland uitdragen, maar het gaat daarbij vooral om het behoud of de beschrijving van Nederlands cultureel erfgoed ter plaatse. Het Cultuurfonds heeft een programma voor de ontwikkeling van (jong) talent. Dit programma bestaat uit studiebeurzen voor afgestudeerden aan hogeschool of universiteit en uit ondersteuningsmogelijkheden voor musici en beeldend kunstenaars. Subsidies Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog verstrekt het Cultuurfonds subsidies voor bijzondere projecten op de bovengenoemde zes werkterreinen. Het fonds stelt zich daarbij drie kerntaken: behouden Het behouden en toegankelijk houden van cultureel erfgoed, waartoe ook natuur en landschap behoren, acht het Cultuurfonds van het allergrootste belang. Het ondersteunt activiteiten die daarop gericht zijn, zoals aankopen door musea en bijzondere restauraties. Het fonds legt de nadruk op het behoud van de gebouwde omgeving beschrijven Het Cultuurfonds bevordert het bestuderen en beschrijven van de Nederlandse cultuur en geschiedenis. Daarbij horen ook het leggen van verbanden en het duiden van nieuwe ontwikkelingen. Het fonds ondersteunt publicaties en onderzoek, waaronder het ontsluiten van archieven, die bijdragen aan de beschrijving van de Nederlandse cultuur in al haar facetten. bereiken Zonder publiek, zonder participatie en betrokkenheid van 8 9

6 mensen is cultuur een dode letter. Het Cultuurfonds hecht grote waarde aan alle vormen van meedoen, aan educatie, amateurbeoefening en zelfwerkzaamheid, aan projecten die een specifieke doelgroep willen benaderen, aan festivals, podiumproducties en tentoonstellingen die bepaalde facetten van de cultuur op een bijzondere wijze onder de aandacht brengen. Het Cultuurfonds wil het meedoen financieel mogelijk maken. Meedoen en laten meedoen: het investeren in cultuur is alleen zinvol wanneer het bereik gegarandeerd is. Het Cultuurfonds kan niet alle projecten ondersteunen. Naast algemene richtlijnen waaraan alle aanvragen worden getoetst, zijn er specifieke richtlijnen waarin de verschillende ondersteuningsmogelijkheden worden toegelicht en waarin beoordelingscriteria zijn opgenomen. In het algemeen geldt dat het Cultuurfonds alleen bijzondere projecten (en een beperkt aantal investeringen) ondersteunt. Projecten dienen naar het oordeel van het fonds inhoudelijk bijzonder en kwalitatief waardevol te zijn en direct aan te sluiten bij de doelstelling van het Cultuurfonds. Bij de beoordeling is er extra aandacht voor projecten die zich richten op zelfwerkzaamheid, de deelname van amateurs of het bereiken van specifieke doelgroepen. Het Cultuurfonds steunt alleen rechtspersonen zonder winstoogmerk. Of een project bijzonder genoemd kan worden, hangt af van verschillende factoren. Natuurlijk gaat het vooral om de inhoud. Maar het fonds bekijkt ook hoe een project zich verhoudt tot de gebruikelijke activiteiten van een aanvrager en tot het werkveld. Het fonds weegt mee of een aanvrager zich extra inspant om de juiste doelgroep te bereiken en of een project uitzonderlijke kosten met zich meebrengt. Bijna altijd betrekt het Cultuurfonds deskundige adviseurs bij de beoordeling van projecten. Zij bepalen uiteindelijk of een project inhoudelijk bijzonder en kwalitatief waardevol is. Overigens heeft het landelijk fonds de beoordeling van subsidieverzoeken gedelegeerd aan vaste adviescommissies. Zie voor de samenstelling van deze commissies p. 43 e.v. Behandeling van subsidieverzoeken Een subsidieverzoek wordt behandeld door een van de vijftien afdelingen of door het landelijk bureau. De afdelingen behandelen projecten van plaatselijk, regionaal of provinciaal belang. Stelregel is dat een aanvraag thuishoort bij de afdeling die het gebied bestrijkt waarbinnen het project plaatsvindt. Wanneer het Cultuurfonds een project van landelijk belang acht, wordt de aanvraag door het landelijk bureau behandeld. Om praktische redenen gaat een verzoek dat bij drie of meer afdelingen is ingediend, naar het landelijk bureau. In sommige gevallen is een afwijkende taakverdeling afgesproken. Die zijn in de richtlijnen aangegeven. Door de geografische spreiding van de afdelingen kan het Cultuurfonds goed inspelen op provinciale, regionale of lokale situaties. Afdelingen kunnen dan ook bepaalde prioriteiten stellen bij de toekenning van subsidies. De prioriteiten die een afdeling stelt, worden in de loop van 2005 gepubliceerd op de website. Op de Nederlandse Antillen en Aruba is een zelfstandig Prins Bernhard Cultuurfonds werkzaam. Projecten die zich daar afspelen worden door dat fonds behandeld. (Zie hiervoor ook het hoofdstuk Organisatie, p. 58 e.v.) Budget Jaarlijks wordt vastgesteld hoe groot het activiteitenbudget is. Dit is het budget dat beschikbaar is voor subsidies, prijzen en eigen initiatieven. Van het activiteitenbudget wordt ongeveer de helft uitgegeven door de vijftien afdelingen, de andere helft door het landelijk fonds. Hierbij wordt o.a. uitgegaan van inwonersaantallen. Het Cultuurfonds Flevoland heeft dus minder te besteden dan het Cultuurfonds Zuid-Holland. Op pagina 83 e.v. is te lezen hoe het budget is verdeeld. Het budget van het landelijk bureau wordt verdeeld over de genoemde zes werkterreinen en het Cultuurfondsbeurzenprogramma. Met deze verdeling van het activiteitenbudget beoogt het Cultuurfonds een brede spreiding van beschikbare middelen. Het steunt zo jaarlijks bijna vierduizend projecten. De bijdragen verschillen per project, maar zijn, vergeleken met de bijdragen van enkele collega-fondsen, relatief bescheiden. De afdelingen kennen voor een aantal projecten en investeringen standaardbijdragen. Op de pagina s 115 t/m 176 staat de verantwoording van alle ondersteunde projecten in Evaluatie van projecten Het Cultuurfonds kent formeel twee besluitmomenten bij het toekennen van subsidies. Het eerste moment is de inhoudelijke beoordeling van een aanvraag. Wanneer deze positief is, wordt op basis van de aangeleverde begroting een bepaald bedrag in het vooruitzicht gesteld. Dit bedrag wordt pas uitbetaald wanneer het project heeft plaatsgevonden of wanneer de kosten waarvoor de bijdrage werd toegekend zijn gemaakt. De aanvrager verzoekt het Cultuurfonds dan om uitbetaling van het toegezegde bedrag. Op dat moment vindt de tweede beoordeling plaats. Beoordeeld wordt dan of het project is uitgevoerd conform de aanvraag en de ingediende begroting. Als dat zo is, wordt de bijdrage uitbetaald. Als dat niet zo is, behoudt het Cultuurfonds zich het recht voor om het toegezegde bedrag lager vast te stellen of helemaal niet uit te keren. De aanvrager is hiervan op de hoogte; een van de voorwaarden bij een toezegging is dat tussentijdse wijzigingen in projectplan of begroting moeten worden doorgegeven aan het fonds. Omdat het Cultuurfonds altijd achteraf betaalt, komt het niet of nauwelijks voor dat bijdragen onverschuldigd worden uitbetaald of moeten worden teruggevorderd. Evaluatie subsidiebeleid In 2004 is binnen alle geledingen van het Prins Bernhard Cultuurfonds (landelijk bureau, afdelingen, commissies en besturen) nagedacht en gepraat over het subsidiebeleid. De gesprekken gingen over de positie van het Cultuurfonds, de rol die het vervult in de samenleving, de rol die het daarin wíl vervullen en de manier waarop dat het beste kan gebeuren. Verder kwam de definitie van cultuur aan de orde en de wijze waarop het Cultuurfonds die hanteert op een aantal werkterreinen. Daarop aansluitend werden de verschillende ondersteuningsmogelijkheden die 10 11

7 het fonds kent heroverwogen. Ook sprak men over de effectiviteit van de financiële bijdragen en de positie die het fonds inneemt tussen andere subsidieverstrekkers in de culturele sector, zoals de overheid (op centraal en decentraal niveau), overheidsfondsen en particuliere fondsen. Het doel van deze besprekingen was het evalueren en herijken van het subsidiebeleid. Het uitgangspunt was en is niet het veranderen om het veranderen. Het streven was het subsidiebeleid zo in te vullen dat het intern gedragen wordt en extern duidelijk kan worden verwoord. De evaluatie van het subsidiebeleid heeft geresulteerd in een notitie. Deze notitie is na te lezen op de website van het Cultuurfonds. Ook zijn de richtlijnen die het fonds hanteert op basis van deze notitie herschreven. In de loop van 2005 zal het fonds deze nieuwe richtlijnen publiceren. Eigen initiatieven In 1990 besloot het Cultuurfonds om, naast het verlenen van subsidies, eigen initiatieven te ontwikkelen. Met de eigen initiatieven wil het fonds hiaten vullen die het signaleert in het culturele aanbod in Nederland. In het afgelopen decennium zijn diverse initiatieven totstandgekomen. Enkele daarvan waren zo n succes dat ze geheel door de markt werden overgenomen. De grote aandacht voor biografieën en monografieën, bijvoorbeeld, mag voor een belangrijk deel worden toegeschreven aan de activiteiten van het Cultuurfonds op dit gebied. In 2004 heeft het fonds de eigen initiatieven geëvalueerd. Gezien het bovenstaande is besloten de monografieënreeksen stop te zetten. Ook de opdrachten aan jonge beeldend kunstenaars en jonge theatermakers bedoeld om de overgang van opleiding naar beroepspraktijk te vergemakkelijken werden beëindigd; beroepsopleidingen zijn inmiddels meer praktijkgericht. Niettemin blijft het Cultuurfonds uitzonderlijk talent op beide gebieden onverminderd stimuleren. Enkele jaren geleden werden daartoe al de Cultuurfondsbeurzen ingesteld, en nu krijgen de Charlotte Köhler Prijzen een nieuwe opzet. Het te bekronen terrein van deze aanmoedigingsprijzen, de beeldende disciplines, wordt vanaf 2005 uitgebreid met uiteenlopende vormen van theater. Meer informatie is te vinden op p. 19. Een recent voorbeeld van een nieuw initiatief is de oprichting van de Cultuurfondsen voor Monumenten in samenwerking met het Nationaal Restauratie Fonds en verschillende provincies. Een uitvoerige beschrijving van dit initiatief staat op p. 15 e.v. Publicatieseries Het fonds heeft het initiatief genomen tot een aantal publicatieseries die van belang zijn voor de Nederlandse cultuurhistorie en de beeldende kunst: griffioenreeks De Griffioenreeks is de benaming van een serie hertalingen in hedendaags Nederlands van Nederlandse literaire teksten uit de periode voor In 2004 verschenen Th. F. Burgers, Dorp in het onderveld. Zuid-Afrikaanse verhalen; P.C. Hooft, Liederen en gedichten en J. van Maerlant en L. van Velthem, Merlijn. De tovenaar van koning Arthur. De Griffioenreeks verschijnt bij Atheneum-Polak & Van Gennep, een imprint van Em. Querido s Uitgeverij. handboek nederlandse prehistorie In 1990 heeft het Prins Bernhard Cultuurfonds de Faculteit Pre- en Protohistorie van de Universiteit Leiden opdracht gegeven tot het schrijven van een handboek over de Nederlandse Prehistorie. Het handboek verschijnt in april 2005 biografieën Met een tiendelige serie biografieën beoogt het fonds het genre van de biografie als vorm van geschiedschrijving te stimuleren. Alle biografieën in deze serie gaan over personen uit de periode , die niet alleen op hun eigen vakgebied van grote betekenis waren, maar ook voor de ontwikkeling van de Nederlandse samenleving in die periode. Per schrijver is een bedrag van beschikbaar gesteld. Stipendia werden verleend aan: M. Bosch (Aletta Jacobs, verschijnt in 2005), H. Daalder (Willem Drees, delen 1 en 2 verschenen), E. Etty (Henriette Roland Holst, verschenen), C. Fasseur (Koningin Wilhelmina, twee delen, verschenen), L. Hansen (Menno ter Braak, twee delen, verschenen), A.J. Kox (H.A. Lorentz), H. Langeveld (Hendrikus Colijn, deel 1 verschenen), H. de Liagre Böhl (Herman Gorter, verschenen), H. van Wijnen (D.G. van Beuningen, verschenen in 2004) en M. Metze (Anton Philips, verschenen in 2004). De biografieënreeks komt uit bij Uitgeverij Balans. amazonereeks De Amazonereeks geeft aandacht aan belangrijke schrijfsters uit Nederland en Vlaanderen. De reeks zal negen kleine monografieën omvatten. De eerste, over Anna Roemersdochter Visscher, is in 2000 verschenen. In 2001 is een roman van Petronella Moens, Aardenburg of de onbekende volksplanting in Zuid-Amerika, verschenen onder redactie van A. Veltman van de Bos en J. de Vet. Ook kwam een bloemlezing met gedichten van Juliana Cornelia de Lannoy uit, t Zoet der eenzaamheid, ingeleid door P. van Oostrum. In 2004 verscheen Elize. Roman van Elisabeth Johanna Hasebroek door Margaretha H. Schenkeveld en Riet Schenkeveldvan der Dussen. De reeks verschijnt bij Amsterdam University Press. diversiteit en culturele dynamiek: nederlandse cultuur in de twintigste eeuw In deze nieuwe populair-wetenschappelijke reeks zal de invloed van migranten op de Nederlandse cultuur in de twintigste eeuw centraal staan. De belangrijkste vragen die aan de orde worden gesteld luiden: Hoe is de Nederlandse cultuur de laatste honderd jaar veranderd door de komst van en het contact met immigranten? Hoe is etnische diversiteit in beeld gebracht en door cultuuruitingen totstandgekomen? Valt de Nederlandse cultuur te beschrijven als een dynamische veelheid van culturen die steeds nieuwe verbindingen met elkaar aangaan? Alle vijf delen van de reeks zijn van start gegaan. In 2003 verscheen het eerste deel, Kunsten in beweging , onder redactie van R. Buikema en M. Meijer. In 2004 verschenen het tweede deel, Kunsten in beweging (redactie R. Buikema en M. Meijer), en het derde deel, De kunst van het overleven. Levensverhalen uit de twintigste eeuw door W. Willems. De serie komt uit bij Sdu Uitgevers. beeldcultuur in nederland Eind 2000 werd besloten een multidisciplinaire reeks op te zetten over beeldcultuur in het moderne Nederland. De centrale vraag die aan deze reeks ten grondslag ligt luidt: Hoe zijn de voorstellingen van de moderne Nederlandse samenleving gevormd vanuit verschillende professies die zich toeleggen op visuele communicatie? Aan 12 13

8 de hand van deelstudies wordt onderzocht hoe een aantal afzonderlijke beroepsgroepen, elk met hun eigen codes en tradities, een stempel op de representatie van specifieke relaties in de moderne Nederlandse samenleving heeft gedrukt. Het eerste deel, Het bedrijfsfotoboek Professionalisering van fotografen in het moderne Nederland door M. Thijsen, is in 2002 verschenen. In 2003 verscheen deel 2, De documentaire film door B. Hogenkamp. De reeks komt uit bij Uitgeverij 010. monografieën van nederlandse kunstenaars In deze serie is in 2004 een monografie verschenen over Willem Reijers. Eerder verschenen monografieën over Bas Jan Ader, Ben Akkerman, Ben d Armagnac, A.D. Copier (van deze monografie verscheen in 2002 een bewerkte heruitgave), Wessel Couzijn, Edgar Fernhout, Klaas Gubbels, Dick Ket, Joop Moesman, Jaap Nanninga, Pieter Ouborg, Shinkichi Tajiri, Jan Roeland, Jan Schoonhoven, Jaap Wagemaker, Erik Andriesse en Han Wezelaar. De serie komt uit bij Waanders Uitgevers. monografieën van nederlandse fotografen In deze reeks zijn in 2004 geen monografieën verschenen. Eerder kwamen monografieën uit over Eduard Asser, Emmy Andriesse, Paul Citroen, Pieter Oosterhuis, Sanne Sannes, Jan Versnel, Koen Wessing, Piet Zwart, Eva Besnyö, Jacob Olie, Nico Jesse en Bernard Eilers. De reeks verschijnt bij Uitgeverij Focus. monografieën over grafisch ontwerpen in nederland In deze serie verscheen in 2004 de monografie Sandberg, vormgever van het Stedelijk door Ad Petersen. Eerder verscheen een monografie over Otto Treumann. De serie komt uit bij Uitgeverij 010. Opdrachten aan jonge kunstenaars beeldend kunstenaars Van 1986 tot 2001 verleende het fonds jaarlijks opdrachten aan kunstenaars die recent hun studie aan een kunstacademie hadden voltooid. Het doel van deze opdrachten was de overgang van opleiding naar beroepspraktijk te vergemakkelijken. Er werken nog verscheidene kunstenaars aan hun opdracht. In 2004 is werk geplaatst van Krijn Christiaansen, Anne van den Heuvel, Rogier Sterk, Meta de Vries en Sasja van der Zanden, die in de periode een opdracht ontvingen. theatermakers Het Prins Bernhard Cultuurfonds stimuleerde en steunde jarenlang jonge theatermakers in hun stap van opleiding naar beroepspraktijk door hun de mogelijkheid te bieden een eerste eigen productie te maken. Jaarlijks selecteerde een jury daartoe maximaal vijf eindexamenkandidaten van de verschillende theateropleidingen. Eind 2004 besloot het fonds de serie theateropdrachten te beëindigen. In 2004 ontvingen de volgende vijf afstuderende theatermakers als laatsten een theateropdracht: Madeleen Bloemendaal (Toneelacademie Maastricht), Gienke Deuten (Theaterschool Amsterdam), Dorus van der Meer (Hogeschool voor de Kunsten Arnhem), Inaari Salmivaara (School voor Nieuwe Dansontwikkeling Amsterdam) en Giselle Vegter (Theaterschool Amsterdam). Zij kregen ieder een bedrag van documentairemakers NPS en Cultuurfonds verstrekken jaarlijks een opdracht aan een jonge documentairemaker. Aan vier opleidingsinstituten wordt gevraagd twee kandidaten voor te dragen; deze kandidaten werken onder begeleiding van de nps en een externe producent aan een voorstel voor een documentaire over een van de winnaars van de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijzen. Op basis van deze voorstellen en eindexamenfilms selecteert een jury een kandidaat. De opdracht werd in 2004 verstrekt aan Barbara Makkinga, afgestudeerd aan de Nederlandse Film en Televisie Academie in Amsterdam. Haar documentaire zal gaan over Jan Wolff, winnaar van de Cultuurfonds Muziekprijs. De documentaire wordt in oktober 2005 uitgezonden in het nps-programma Het uur van de Wolf. Monumentenzorg plankostenregeling In 1999 hebben het Prins Bernhard Cultuurfonds, het Nationaal Restauratiefonds en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg een regeling in het leven geroepen om particuliere bezitters van monumentale woonhuizen in staat te stellen een goed restauratieplan te laten maken op basis van een (bescheiden) bouwhistorisch onderzoek. Sinds de instelling van deze regeling zijn 373 aanvragen gehonoreerd, waarvan 38 in cultuurfonds voor monumenten Het Nationaal Restauratiefonds (nrf) en het Prins Bernhard Cultuurfonds hebben een plan ontwikkeld om de financiële mogelijkheden te verruimen voor het behoud van gemeentelijke en provinciale monumenten, waarvoor nu slechts incidenteel subsidie beschikbaar is. Per provincie kan een Cultuurfonds voor Monumenten worden ingesteld, waaruit laagrentende leningen kunnen worden verstrekt voor restauraties. Doordat de rente en aflossing van de leningen terugvloeien naar het fonds, ontstaat een zogenaamd revolving fund, dat ook in de toekomst voor de doelstelling kan worden aangewend. De financiële basis voor de provinciale Cultuurfondsen voor Monumenten wordt gelegd door een bedrag dat het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Nationaal Restauratiefonds gezamenlijk reserveren. Dit bedrag wordt volgens een bepaalde sleutel over de provincies verdeeld. Deze sleutelbedragen zijn per provincie verschillend. De in en door de provincies geworven gelden worden door het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Nationaal Restauratiefonds tot de hoogte van het sleutelbedrag verdubbeld, waarbij het Prins Bernhard Cultuurfonds steeds twee derde van dit bedrag zal bijdragen. De middelen worden na instelling van de Cultuurfondsen voor Monumenten per provincie apart geadministreerd, zie pagina 20 en 22. In de verschillende provincies adviseren onafhankelijke commissies over de aanvragen voor leningen. Het Nationaal Restauratiefonds verstrekt een lening aan de eigenaar van een monument na een financiële toetsing en een verzoek aan de betreffende gemeente om een garantie. Zodra een lening wordt verstrekt, wordt vanuit het provinciale Cultuurfonds voor Monumenten het benodigde bedrag voor dit doel vastgezet. De samenstelling van de commissies is te vinden in het hoofdstuk Organisatie, p. 61. In 2003 waren al Cultuurfondsen voor Monumenten ingesteld in Groningen, Friesland, Noord-Holland en Noord-Brabant was het laatste jaar waarin de overige provincies hun belangstelling voor het project konden tonen. In de provincie Utrecht kon in juli een Cultuurfonds voor 14 15

9 Cultuurfonds voor Monumenten Het totaal der bijeengebrachte bedragen wordt in de onderstaande tabel per provincie steeds budget genoemd. Dit is het geval omdat het volledige vermogen kan worden ingezet in het revolving fund en in zijn geheel beschikbaar is voor het verstrekken van leningen. De cursief gedrukte bedragen zijn niet in de balans van het Prins Bernhard Cultuurfonds opgenomen omdat deze vermogens elders zijn ondergebracht. Cultuurfonds voor Monumenten Groningen, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Groningen J.B. Scholten Fonds Stichting vsbfonds Cultuurfonds voor Monumenten Fryslân, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Fryslân Stichting Bouwcultuurfonds Stichting vsbfonds Cultuurfonds voor Monumenten Overijssel, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Overijssel Essent n.v Bouwvereniging Ambt Delden Deltawonen Woningcorporatie Domijn Woningbouwvereniging des Woningstichting Hellendoorn Woningstichting Lucht en Licht Woningstichting De Marken St. Joseph Wonen Woningstichting St. Joseph Woningstichting swz Woningstichting Volion Wetland Wonen Groep Stichting Woningbelangen Losser Stichting Woonmaatschappij Dinkelborgh Stichting Woonmaatschappij wbo Stichting Wieren-Enter Stichting de Goorse Volkswoning Cultuurfonds voor Monumenten Gelderland, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Gelderland Monumenten worden opgericht dankzij bijdragen van de provincie, de woningbouwcorporaties Mitros Wonen en De Alliantie, de Rabobank en zes gemeenten. In 2005 kunnen Cultuurfondsen voor Monumenten van start gaan in Overijssel, Zeeland, Gelderland en Zuid-Holland. Dankzij de inleg van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Nationaal Restauratiefonds en de in de provincies geworven middelen is er op deze wijze bijna 24 miljoen euro beschikbaar gekomen voor het behoud van gemeentelijke en provinciale monumenten en beeldbepalende panden in negen provincies. Natuurbehoud leerstoelen In samenwerking en overleg met de Vereniging Natuurmonumenten, Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer zijn aan de universiteiten van Groningen, Nijmegen, Utrecht en aan de Vrije Universiteit te Amsterdam bijzondere leerstoelen ingericht met betrekking tot bepaalde aspecten van natuurbeheer. De Stichting Bijzondere Leerstoelen, waarin de drie organisaties zijn vertegenwoordigd, voert het project uit. Namens het Prins Bernhard Cultuurfonds is mw. dr. H.M. de Boois, voorzitter van de Adviescommissie Natuurbehoud en lid van het algemeen bestuur, voorzitter van deze stichting. Aan de Vrije Universiteit Amsterdam wordt de leerstoel van het Prins Bernhard Cultuurfonds bezet door prof. dr. H.J.P. Eijsackers; voor de leerstoel aan de Universiteit Utrecht werd in het verslagjaar een opvolger gevonden voor mw. prof. dr. M.J.A. Margadant-van Arcken in de persoon van prof. dr. C.S.A. van Koppen. De leeropdrachten luiden respectievelijk: Natuurbehoud in afhankelijkheid van de algemene milieukwaliteit en Natuur- en milieueducatie. Prijzen van het landelijk bureau In 2004 is het prijzenbeleid van het Cultuurfonds geëvalueerd. Met ingang van 2005 wordt een aantal wijzigingen doorgevoerd. De Charlotte Köhler Prijzen krijgen een andere opzet. In de oneven jaren worden steeds drie jonge theatermakers geselecteerd voor de prijs. Drie jonge kunstenaars, architecten of vormgevers worden in de even jaren gelauwerd. Het prijzengeld is verhoogd van 5000 tot Van dit bedrag moet ten minste twee derde worden besteed aan een activiteit die de persoonlijke ontwikkeling van de winnaar ten goede komt. Het Prins Bernhard Cultuurfonds kent tien oeuvreprijzen. Elke prijs heeft zijn eigen jury, die zich binnen haar werkveld oriënteert op mogelijke winnaars. Men kan zich niet zelf voor een prijs aanmelden. De oeuvreprijzen van het Cultuurfonds zullen vanaf 2005 om de drie jaar (in plaats van twee) worden toegekend. Alleen de Martinus Nijhoff Prijs blijft een jaarlijkse prijs. Het bedrag van deze prijs wordt weliswaar verlaagd tot maar is geheel vrij besteedbaar. De overige prijzen blijven bestaan uit een bedrag van , waarvan ten minste driekwart moet worden besteed aan een project op het werkterrein van de laureaat

10 Cultuurfonds voor Monumenten Utrecht, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Utrecht Mitros Utrecht/Nieuwegein De Alliantie Amersfoort K.F. Heinstichting Gemeente Amersfoort Gemeente Houten Gemeente Maarssen Rabobank Utrecht Gemeente Woerden Elise Mathilde Fonds Gemeente De Bilt Gemeente Eemnes De Winter Heinsius-stichting Gemeente Renswoude Afgezonderd voor waarborgfonds Cultuurfonds voor Monumenten Noord Holland, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Noord Holland Cultuurfonds voor Monumenten Zuid Holland, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Zuid Holland Cultuurfonds voor Monumenten Zeeland, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Zeeland Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie Fonds 100 jaar vno & ncw Cultuurfonds voor Monumenten Noord Brabant, budget: Prins Bernhard Cultuurfonds Nationaal Restauratie Fonds Provincie Noord Brabant Gemeente Bergen op Zoom Gemeente Bernheze Ballast Nedam, Thijssen en Poly Construction te Grave Op 11 november 2004 zijn in De Nieuwe Kerk te Amsterdam zes prijzen uitgereikt: martinus nijhoff prijs/prins bernhard cultuurfonds prijs voor vertalingen In 1955 ingesteld ter nagedachtenis aan de dichter en vertaler Nijhoff, lid van het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds. De Martinus Nijhoff Prijs kan afwisselend worden toegekend voor uitzonderlijke literaire vertalingen in het Nederlands, en bijzondere vertalingen van Nederlandse literatuur. In 2004 ging de prijs naar Waltraud Hüsmert voor haar creatieve en uiterst nauwkeurige vertalingen van Nederlandse literatuur in het Duits. david röell prijs/prins bernhard cultuurfonds prijs voor beeldende kunst In 1963 ingesteld ter bekroning van het gehele oeuvre van een Nederlandse beeldend kunstenaar. In 2004 ging de prijs naar Marijke van Warmerdam voor haar gehele oeuvre van fotowerken, filmloops en installaties. prins bernhard cultuurfonds muziek prijs In 1992 ingesteld ter bekroning van activiteiten op het terrein van muziek. De prijs is bestemd voor personen of instellingen die zich op dit terrein buitengewoon verdienstelijk hebben gemaakt. In 2004 werd de prijs toegekend aan Jan Wolff voor zijn veelzijdige visie op muziek en zijn grote inzet voor de sector. prins bernhard cultuurfonds prijs voor de geesteswetenschappen In 1992 ingesteld ter bekroning van personen en instellingen die zich buitengewoon verdienstelijk hebben gemaakt voor de geesteswetenschappen. In 2004 ging de prijs naar de historicus Luuc Kooijmans voor zijn bijzondere manier van geschiedschrijven. prins bernhard cultuurfonds museum prijs In 1990 ingesteld ter In 2004 ter bekroning van museale activiteiten kreeg Simon van Gijn Museum aan Huis in Dordrecht de prijs voor de zorgvuldige aanpak van een goed museaal beleid. prins bernhard cultuurfonds prijs voor natuurbehoud In 1994 ingesteld ter bekroning van personen en instellingen die zich buitengewoon verdienstelijk hebben gemaakt voor het natuurbehoud in Nederland. In 2004 ging de prijs naar de bioloog Theunis Piersma voor zijn niet-aflatende inzet voor het behoud van de natuurwaarden in het Waddengebied. charlotte köhler prijzen - Deze prijzen, bij legaat ingesteld door de actrice Charlotte Köhler, worden sinds 1988 op voordracht van een deskundige jury toegekend aan maximaal vijf Nederlandse beeldend kunstenaars, architecten en theatervormgevers tot 35 jaar. Het gaat om een aanmoedigingsprijs voor jong talent waarvan op grond van tot nu toe gerealiseerd werk in de toekomst veel wordt verwacht. De intentie van deze prijzen komt overeen met die van twee andere initiatieven van het Cultuurfonds: de opdrachten die sinds 1990 worden uitgeloofd aan net afgestudeerde beeldend kunstenaars en theatermakers enerzijds en anderzijds het beurzenprogramma dat in 2002 werd ingesteld om buitenlandse vervolgstudies te bekostigen voor mensen die hun opleiding bij hbo- of wo-instellingen in Nederland met excellente resultaten hebben afgerond. Vanwege de verwantschap is het idee ontstaan 19

11 de opdrachten in de Charlotte Köhler Prijzen te integreren en deze vanaf 2005 tegelijk uit te reiken met de Cultuurfondsbeurzen. Aldus kan het Cultuurfonds voortaan jaarlijks één grootschalige manifestatie organiseren gewijd aan jong talent in alle artistieke en academische disciplines. De Charlotte Köhler Prijzen 2004 gingen naar de kunstenaars Marc Bijl, Nathalie Bruys en Bas Princen, het architectencollectief Studio Sputnik en theatervormgever Sascha van Riel. De prijzen werden op 13 mei uitgereikt in Hotel Arena in Amsterdam. Prijzen van de afdelingen de anna blaman prijs Het Prins Bernhard Cultuurfonds Rotterdam heeft in 1965 de Anna Blaman Prijs voor literatuur ingesteld. De prijs is bestemd voor personen die werken en/of wonen in Rotterdam of nauwe banden hebben met de stad. De Anna Blaman Prijs wordt elke drie jaar toegekend, afwisselend met de Hendrik Chabot Prijs voor beeldende kunst en de Elly Ameling Prijs voor muziek. De prijs bedraagt Burgemeester mr. I. Opstelten van Rotterdam heeft de prijs op 12 november uitgereikt aan de dichteres en prozaschrijfster Anne Vegter. prijs voor culturele arbeid Het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord- Holland heeft deze prijs in 1990 ingesteld. Sindsdien wordt hij jaarlijks uitgereikt aan een persoon, een groep van personen of een instelling die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt op cultureel gebied in het algemeen, op het gebied van de amateuristische kunstbeoefening in het bijzonder, of op het gebied van het natuurbehoud. De prijs bedraagt Op 5 juni heeft de voorzitter mr. H.C.J.L. Borghouts de prijs uitgereikt aan de Stichting Volkssterrenwacht Copernicus te Haarlem. cultuurprijs van het prins bernhard cultuurfonds overijssel Het Prins Bernhard Cultuurfonds Overijssel reikt deze onderscheiding sinds 1990 jaarlijks uit aan personen, verenigingen of instellingen die zich bijzonder hebben ingezet voor de cultuur en/of het natuurbehoud in Overijssel. De prijs bestaat uit een door de Overijsselse kunstenaar Karel Betman ontworpen sculptuur én sinds 2004 een geldbedrag van De Cultuurprijs 2004 is toegekend aan de Stichting Theater en Cultuur Hertme als blijk van waardering voor de wijze waarop zij met een grote groep vrijwilligers op een unieke locatie gedurende een langere periode de (Afrikaanse) cultuur voor een breed publiek toegankelijk maakt. Door omstandigheden zal de uitreiking van deze prijs eerst medio maart 2005 plaatsvinden. friese anjer Het Prins Bernhard Cultuurfonds Fryslân reikt deze onderscheiding sinds 1991 uit. Zij wordt jaarlijks toegekend aan personen, verenigingen of instellingen die zich bijzonder hebben ingezet voor de Friese cultuur. Voorzitter drs. E.H.T.M. Nijpels heeft op 13 mei de Friese Anjer uitgereikt aan Corina van Eijk, vanaf 1989 artistiek leider bij Opera Spanga. Aan de prijs is een bedrag van verbonden, alsmede een speld ontworpen door de kunstenares Antonia Talamini. Corina van Eijk heeft de prijs gekregen omdat zij op de haar kenmerkende eigenzinnige wijze operavoorstellingen regisseert in Spanga, het Verona van Weststellingwerf. Er zijn onder haar leiding producties ontstaan die door de internationale operacritici verrassend en heel opmerkelijk zijn genoemd. Als artistiek leider van Opera Spanga heeft Corina van Eijk de kunstvorm opera heel genietbaar en aantrekkelijk gemaakt voor een breed publiek tine clevering-meijer prijs Het Prins Bernhard Cultuurfonds Groningen heeft deze prijs in 1992 ingesteld. Het is een aanmoedigingsprijs die kan worden toegekend aan personen en instellingen voor activiteiten op het werkterrein van het fonds. Aan de prijs zijn een geldbedrag van en een beeldje van kunstenaar Eddie Roos verbonden. De Tine Clevering-Meijer Prijs 2004 met als thema Muziek is toegekend aan Willem Friedrich uit Oudeschans. kunstanjer In 1997 heeft het Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht de Kunstanjer ingesteld, een prijs voor jonge kunstenaars met als doel de overstap van beroepsopleiding naar praktijk te vergemakkelijken. Voorzitter mr. B. Staal heeft op 19 juni de Kunstanjers 2004 uitgereikt. De trofee ontworpen door beeldend kunstenaar Elisabeth Müller ging naar Evelien Delfsma (beeldende kunst en vormgeving), Isabelle Guillaume (muziek), Myrthe Klieverik (theater) en Vincent van Geel (nieuwe media). Aan de prijs is een bedrag van verbonden. lelyprijs Het Prins Bernhard Cultuurfonds Flevoland heeft de Lelyprijs voor het eerst in 1996 uitgereikt. Deze prijs een bronzen dubbelster is bedoeld voor personen of verenigingen die zich onverplicht en buiten de beroepssfeer gedurende langere tijd hebben ingezet voor de Flevolandse cultuur of natuur. In 2004 is de Lelyprijs uitgereikt aan Joop Poelhekke uit Zeewolde vanwege zijn grote verdiensten voor het behoud van de historie van de gemeente Zeewolde. anjer muziekprijs noord-brabant Dit is vanaf 2004 een jaarlijkse prijs van voor jonge professionele musici die werkzaam zijn in Noord-Brabant. Het doel van de prijs is jonge veelbelovende musici met een specifieke (compositie)opdracht te stimuleren nieuwe wegen in de muzieksector in te slaan. De Anjer Muziekprijs werd in januari 2004 voor het eerst uitgereikt aan de componisten Ruud van Eeten (1973) en Bruno Nelissen (1978) voor hun composities op teksten van de dichter Paul Celan. stimuleringsprijs prins bernhard cultuurfonds zeeland Deze prijs is in 2000 ingesteld ter stimulering van het culturele leven en natuurbehoud in Zeeland. De prijs is bedoeld voor (met name jonge) vrijwilligers of amateurs die individueel of in georganiseerd verband een project willen uitvoeren dat uitstijgt boven hun reguliere activiteiten. In 2004 is de prijs uitgereikt aan de stichting A-Kunst Zeeland, een samenwerkingsverband van vijf amateurkoepels in Zeeland, voor de multidisciplinaire productie Zeeland 60 jaar bevrijd. De prijs bestaat uit een kunstwerk van Paul en Menno de Nooijer en een geldbedrag van , dat besteed wordt aan de totstandkoming van de productie. prijs van het prins bernhard cultuurfonds amsterdam Het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds Amsterdam heeft in 2003 besloten jaarlijks een bijzonder initiatief te belonen met een prijs van Alle disciplines op het werkterrein van het fonds komen hiervoor in aanmerking. Het Prins Bernhard Cultuurfonds Amsterdam heeft de 20 21

12 prijs in 2004 toegekend aan Theater Het Amsterdamse Bos voor zijn vaak eigenzinnige, moderne bewerkingen van klassiek repertoire. Eigen initiatieven van de afdelingen prins bernhard cultuurfonds flevoland Flevoland kiest elk jaar een bijzonder project. Aan het project 2002, de restauratie van het varend monument De Urker Botter (registratienummer UK 12), kon pas in 2004 worden begonnen. Op dit moment is de restauratie in volle gang en de afronding zal medio 2005 plaatsvinden. Het project 2003, de muurschildering aan kerkgebouw Goede Rede, is in september 2004 opgeleverd. Dit project kwam tot stand in samenwerking met woonstichting Groene Stad en werd gerealiseerd door Russische kunstenaressen uit Dmitrov, waarmee Flevoland een vriendschapsband heeft. Het project 2004 wordt een publicatie over het culturele leven sinds de eerste pioniers zich in Flevoland vestigden. Deze publicatie wordt verzorgd door Nieuw Land Erfgoedcentrum Flevoland. prins bernhard cultuurfonds zuid-holland Het Prins Bernhard Cultuurfonds Zuid-Holland heeft het initiatief genomen om een serie audiovisuele programma s te ontwikkelen met als thema Oude kern nieuwe eeuw. De serie heeft tot doel jonge mensen via tv en onderwijs bewust te maken van het (onbeschermde) culturele erfgoed in hun directe omgeving. De opdracht werd gegeven aan regisseur/producent Robin Lutz. In de serie zijn tot nu toe drie delen verschenen, waarvan Glas is Leerdam in maart 2004 door de avro werd uitgezonden. Ook de afdelingen Groningen, Gelderland, Utrecht, Noord-Holland, Zeeland en Noord-Brabant initieerden in 2004 projecten. De afdeling Zuid-Holland had in het verslagjaar twee extra eigen initiatieven. Al deze projecten zijn met bedragen en omschrijving te vinden op pagina 176. Beurzen Jonge, talentvolle afgestudeerden uit alle denkbare disciplines aan universiteit (ma) of hogeschool (ba) kunnen in aanmerking komen voor een Cultuurfondsbeurs. Cultuurfondsbeurzen zijn bedoeld voor vervolgopleidingen of -onderzoek in het buitenland. Op het gebied van de beeldende kunst en muziek zijn ze er ook voor kortere opleidingen, zoals workshops en masterclasses. Het idee achter de beurzen is dat aanvragers met de voorgenomen opleiding of het geplande onderzoek een brug kunnen slaan naar de geambieerde toekomst als acteur, beeldend kunstenaar, musicus, danser of wetenschapper. Het budget voor de beurzen is voornamelijk afkomstig uit een dertigtal Fondsen op Naam en bedraagt per jaar ruim De samenstelling van de Vaste Adviescommissie Beurzen is te vinden in het hoofdstuk Organisatie, p. 65. Communicatie en fondsenwerving 22 23

13 Communicatie en fondsenwerving Het Prins Bernhard Cultuurfonds stelt zich ten doel cultuur en natuurbehoud in Nederland te bevorderen door financiële steun aan projecten op de verschillende werkterreinen. Hierover moet het Cultuurfonds zijn achterban en het publiek informeren. Communicatie Het fonds verstrekt niet alleen informatie aan mensen die zich interesseren voor het Cultuurfonds in het algemeen, zoals journalisten, of die steun willen aanvragen voor hun initiatieven, maar vooral aan donateurs, instellers van Fondsen op Naam en overige begunstigers. Vanzelfsprekend zijn zij meer dan wie ook benieuwd naar de bijzondere projecten die met hun financiële bijdragen totstandkomen. Het fonds gebruikt hierbij verschillende vormen van communicatie: internet, drukwerk, mailings en schriftelijk, telefonisch of persoonlijk contact. Zichtbaarheid Het Prins Bernhard Cultuurfonds manifesteert zich al bijna 65 jaar in alle geledingen van de Nederlandse samenleving. Uit het overzicht van ondersteunde projecten elders in dit jaarverslag mag blijken dat het fonds ook in 2004 honderden cultuurmakers en natuurbeschermers, zowel professionals als amateurs, de kans heeft gegeven hun initiatieven te ontplooien. Op zijn werkterrein geldt het Cultuurfonds als onmisbaar, en het neemt een unieke plaats in tussen commerciële sponsors en de zich terugtrekkende overheid. Dat komt niet alleen doordat het fonds alle mogelijke facetten van cultuur en natuurbehoud voor steunverlening in aanmerking neemt, maar ook door zijn bijzondere status: het is de grootste particuliere begunstiger van de Nederlandse culturele sector waaraan iedereen kan bijdragen. Ook de aanhang van degenen die de weg naar het Cultuurfonds al kennen, moet doordrongen raken van de belangrijke rol van het fonds. Door de mediacampagne die in 2002 van start ging, is de naamsbekendheid van het Prins Bernhard Cultuurfonds significant gestegen. Toch blijken willekeurige voorbijgangers vaak nog te weinig op de hoogte van de ondersteunings- en doneermogelijkheden die het fonds biedt. Zeker voor de fondsenwerving is het essentieel dat veel meer mensen gaan weten wat het Cultuurfonds doet en waar het voor staat. Dit vormt de beste garantie dat het in de toekomst op hetzelfde niveau of zelfs intenser de cultuur en het natuurbehoud in Nederland kan bevorderen. Daarom blijft het Cultuurfonds actief werken aan vergroting van zijn zichtbaarheid in de media, op internet en tijdens culturele evenementen. Media In 2004 heeft het fonds een nieuw promotiefilmpje laten maken voor de jaarlijkse Anjeractie. De wervelende reclamespot belicht de werkzaamheden van het Cultuurfonds in hun volle breedte en leent zich voor uiteenlopend gebruik. Tijdens de Anjeractie werd het filmpje integraal geprogrammeerd in de zendtijd van Stichting Socutera, terwijl een verkorte versie werd herhaald in de reclameblokken. Ook radiocommercials vestigden in de week van de Anjeractie aandacht op het Cultuurfonds. In het voor- en najaar verscheen een nog kortere televisiespot in de zogenaamde Ster&Cultuurblokken, waarin culturele instellingen tegen een gereduceerd tarief kernachtige boodschappen mogen uitzenden tussen de Ster-reclames. De Ster&Cultuur-campagne sloot aan bij de advertenties die het Cultuurfonds al een paar jaar publiceert. Deze vragen niet direct om een bijdrage maar zetten aan tot nadenken over de bijna vanzelfsprekende wijze waarop cultuuruitingen het alledaagse leven verrijken. De advertenties verschijnen voornamelijk in tijdschriften voor speciale doelgroepen. Het fonds roept begunstigde organisaties en instellingen op ze te plaatsen in hun eigen periodieken, en deze geven hieraan graag gehoor. In de zomermaanden van 2004 werden tegen sterk gereduceerd tarief zwart-wit advertenties geplaatst in de dagbladen van de pcm. De speciale Fonds op Naam-advertenties werden geplaatst in relatiemagazines van banken en organen voor notarissen en fiscalisten. Het idee daarachter is zoveel mogelijk mensen te bereiken die zich persoonlijk dan wel beroepshalve voor het Cultuurfonds zouden kunnen interesseren. Zowel op landelijk als op regionaal niveau onderhoudt het Cultuurfonds contact met de media. Als de actualiteit daartoe aanleiding geeft, gaan er persberichten uit. In 2004 stuurde het landelijk bureau van het fonds 22 persberichten naar anp Perssupport, waarmee alle nieuwsdiensten van Nederlandse dagbladen, radio- en televisiestations tegelijk werden bereikt. Ook de afdelingen verstuurden persberichten. Dit alles resulteerde in duizenden krantenartikelen en de nodige aandacht in de audiovisuele media. De onderwerpen van de persberichten varieerden van gehonoreerde subsidieaanvragen en prijsuitreikingen tot eigen opdrachten en boekpresentaties. De uitreiking van de Zilveren Anjer door de Regent in aanwezigheid van Koningin Beatrix werd verslagen door een groot aantal media, waaronder de landelijke omroepen. Evenementen Het Cultuurfonds geeft vooral ándere organisaties en instellingen de gelegenheid zich te manifesteren op het werkterrein. Het fonds zelf speelt meestal een bescheiden rol. Weliswaar worden bij gesteunde projecten naam en logo vermeld, maar een sterkere profilering ligt doorgaans niet in de rede omdat meerdere financiers hebben bijgedragen. Een aantal keren per jaar treedt het Cultuurfonds wél nadrukkelijk naar buiten, door evenementen te organiseren of mede voor te bereiden. De belangrijkste evenementen van het fonds zelf zijn de uitreikingen van de Zilveren Anjer, de oeuvreprijzen, de Charlotte Köhler Prijzen en de Cultuurfondsbeurzen. Van de andere manifestaties waaraan het fonds een actieve bijdrage levert, dienen er twee speciaal vermeld te worden: de concertreeks Jong Talent in de Kleine Zaal en De Uitmarkt

14 Jong Talent in de Kleine Zaal Het fonds heeft in 2003 een serie optredens kunnen starten van jonge musici die mede dankzij het beurzenprogramma hun bijzondere talent verder konden ontwikkelen. Het Concertgebouw in Amsterdam stelde voor de concertreeks de Kleine Zaal ter beschikking, die de afgelopen jaren met een substantiële bijdrage van het fonds is gerestaureerd. Het Cultuurfonds ging een samenwerkingsverband aan met avro Klassiek, waardoor registraties van de optredens uitgezonden konden worden via Radio 4 en op cd zijn verschenen. In 2004 vonden twee concerten plaats: van het Sweelinck Ensemble en de klarinettist/saxofonist David Kweksilber. De Uitmarkt De bereidwilligheid bij cultuurmakers om in natura iets terug te doen heeft tot nog een ander initiatief geleid. Al lang sluimerde de wens eens op grote schaal en aan een breed publiek te laten zien wat er dankzij de steun van het fonds zoal totstandkomt. In het geval van de podiumkunsten deed zich daartoe een goede gelegenheid voor bij De Uitmarkt, die elk jaar in de nazomer wordt gehouden op het Museumplein in Amsterdam. Artiesten en ensembles geven er een voorproefje van het programma dat zij zullen brengen. Mensen komen van heinde en verre naar de hoofdstad om te bepalen welke voorstellingen zij later zullen bezoeken. Na een eerste oriënterende samenwerking in 2003, reserveerde de organisatie van De Uitmarkt in 2004 een eigen plek voor het Cultuurfonds. In de spiegeltent werden acts geprogrammeerd, uiteenlopend van muziek en dans tot cabaret en jeugdtheater, die stuk voor stuk door het fonds waren ondersteund. Evenementen van het landelijk bureau in mei Uitreiking van de Charlotte Köhler Prijzen in Hotel Arena. Tijdens de uitreiking was er een optreden van de groep Majnoeaat Hicham Rabati (muziekstijl uit het zuiden van Marokko), ondergebracht bij de Stichting Marmoucha. 15 en 16 mei Openstelling van de tuin van het Cultuurfonds aan de Herengracht 476 in het kader van de Open Tuinendagen Het ornament in de tuin. 12 juni Presentatie van de monografie over Willem Reijers in het Kröller-Müller Museum. 18 juni Presentatie van Kunsten in beweging (deel II uit de vijfdelige serie Diversiteit en culturele dynamiek: Nederlandse cultuur in de twintigste eeuw ) in De Balie te Amsterdam. 19 en 20 juni Openstelling van de tuin van het Cultuurfonds aan de Herengracht 476 in het kader van de Open Tuinendagen De Grachtentuin in bloei. 2 juli Uitreiking van de Cultuurfondsbeurzen en het Margit Widlund Stipendium. Er waren 48 van de 86 bursalen aanwezig bij de feestelijke gelegenheid in de tuin van het Cultuurfonds. 21 augustus Concert van het het Prinse Kwartet in de tuin van het Prins Bernhard Cultuurfonds in het kader van het Grachtenfestival. dossier [Prins Bernhard Cultuurfonds] Vereniging van Vrienden van de Universiteitsbibliotheek, Amsterdam; aankoop atlas Theatrum Obris Terrarum van A. Ortelius. Op de foto: conservator Jan Werner 26 27

15 28 29

16 28 en 29 Presentatie van het Cultuurfonds in de spiegeltent augustus op De Uitmarkt, met optredens van onder andere Circus Elleboog, Theatergroep Dox, Rosa Ensemble en Droog Brood. De Uitmarkt werd geopend op vrijdagavond 27 augustus met de compositie Traffique van Merlijn Twaalfhoven, met zeshonderd blazers. 7 september Presentatie van de publicatie Nieuw Cultuur Mecenaat van de Amsterdamse Kunstencoalitie in de Stadsschouwburg te Amsterdam. 9, 10, 14 en 17 Donateursavonden in Museum en Panorama Mesdag. september 24 september Presentatie van de biografie van D.G. van Beuningen in de grote zaal van het landelijk kantoor van het Cultuurfonds. 22 oktober Uitreiking van de theateropdrachten in de Verkadefabriek in Den Bosch in het kader van het Cementfestival van jonge theatermakers. 26 oktober Presentatie van De kunst van het overleven. Levensverhalen uit de twintigste eeuw (deel III uit de vijfdelige serie Diversiteit en culturele dynamiek: Nederlandse cultuur in de twintigste eeuw ) in de Balie te Amsterdam. 11 november Uitreiking van de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijzen in De Nieuwe Kerk in Amsterdam. Evenementen van de afdelingen in januari Uitreiking van de Anjer Muziekprijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant. 7 mei Uitreiking van de Prijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Amsterdam. 13 mei Uitreiking van de Friese Anjer van het Prins Bernhard Cultuurfonds Fryslân. 13 mei Uitreiking van de Stimuleringsprijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Zeeland. 5 juni Uitreiking van de Prijs voor Culturele Arbeid van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland. 19 juni Uitreiking van de Kunstanjers van het Prins Bernhard Cultuurfonds Utrecht. 24 juni Uitreiking van de Lelyprijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Flevoland. 12 november Uitreiking van de De Anna Blaman Prijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Rotterdam. 13 december Uitreiking van de Tine Clevering-Meijer Prijs van het Prins Bernhard Cultuurfonds Groningen. Fondsenwerving Het Prins Bernhard Cultuurfonds hecht veel waarde aan particulier initiatief, alleen al omdat het daaruit zelf is ontstaan. De grondslag voor het fonds werd in 1940 in Londen gelegd, toen een aantal Nederlanders besloot middelen in te zamelen voor de aankoop van materieel om hun bezette vaderland te bevrijden. Het bijeengebrachte fonds werd vernoemd naar Prins Bernhard, die zich meteen bereid verklaarde als Regent op te treden. Met zijn goedvinden kreeg het fonds na de Tweede Wereldoorlog een nieuwe bestemming: de bevordering van de Nederlandse cultuur in brede zin. Daarin kon de overheid in de periode van wederopbouw weinig investeren, maar ook vandaag de dag, nu subsidies teruglopen, blijkt het nog steeds van groot belang dat particulieren de Nederlandse cultuur financieel stimuleren. Dankzij hun bijdragen kunnen veel bijzondere initiatieven totstandkomen die anders onmogelijk zouden zijn. Beleid Het Cultuurfonds heeft inmiddels ruim een halve eeuw ervaring met het selecteren van projecten die zich bij uitstek voor steunverlening kwalificeren. Door deze expertise geniet het fonds een goede reputatie, zowel bij begunstigers als bij begunstigden. Om de activiteiten te kunnen voortzetten en zo mogelijk uitbreiden is het essentieel continu middelen te blijven genereren en naar nieuwe inkomstenbronnen uit te kijken. Het Cultuurfonds kent een aantal mogelijkheden tot doneren en schenken en denkt constant na over alternatieven en varianten, want geefgedrag, de mensen die zich dat kunnen veroorloven en aanverwante omstandigheden veranderen voortdurend. De noodzaak van maatschappelijke verankering voor fondsenwervende instellingen zal naar verwachting toenemen. Het Cultuurfonds ontwikkelt dan ook niet alleen beleid om aanhang te winnen, maar streeft er ook naar het publiek blijvend aan zich te binden. Anjeractie In 2004 vond de collecteweek voor de 59ste keer plaats, van 16 tot en met 22 mei. Zo n leden van koren, harmonieën, dans- en toneelverenigingen namen de moeite langs de deuren te gaan om geld in te zamelen voor het fonds. En voor hun eigen clubkas, want deelnemende verenigingen mogen een derde van de opbrengst zelf houden. Ondanks het nieuwe promotiefilmpje en de verdere mediacampagne viel het rendement van de Anjeractie in 2004 helaas tegen. De opbrengst bedroeg in totaal en kwam aldus 16 % lager uit dan in Het tegenvallende resultaat van de inzameling lijkt terug te voeren op de ongelukkige planning van het nationale collecterooster. De Anjeractie krijgt daarin jaarlijks een plek toegewezen door het Centraal Bureau Fondsenwerving, nadat de Stichting Collecteplan daarmee heeft ingestemd. Omdat het hemelvaartweekend al op donderdag begint en omdat in de meeste gemeenten niet op zondag gecollecteerd mag worden, bleef de inzamelweek feitelijk tot slechts een paar dagen beperkt. Het Cultuurfonds reageerde met teleurstelling op de opbrengst van de Anjeractie en begrijpelijkerwijs heerste bij de achterban ongenoegen over de gang van zaken. Naar aanleiding van de daarop geuite kritiek heeft het bestuur van de Stichting Collecteplan inmiddels unaniem besloten de week waarin het hemelvaartweekend valt voortaan niet meer op te nemen in het vaste nationale collecterooster. Donateurs Het Prins Bernhard Cultuurfonds weet zich gesterkt door een enthousiaste achterban, die jaarlijks trouw giften overmaakt. Het belang van deze donateurs valt nauwelijks te onderschatten. Hun bijdragen komen rechtstreeks ten 30 31

17 goede aan het subsidiebudget. Bovendien geldt de aanhang van charitatieve instellingen als graadmeter voor hun nut binnen de samenleving. Vanzelfsprekend vormde het vinden van nieuwe donateurs in 2004, overigens evenals in voorgaande jaren, een wezenlijk aandachtspunt voor het Cultuurfonds. Met een bijdrage van 3 of 5 per maand dan wel 25 of 50 per jaar kunnen mensen donateur worden. Naast de mogelijkheid om de algemene doelstelling van het fonds te ondersteunen bestaat sinds 2003 ook de optie om aan de afzonderlijke werkterreinen te doneren. Donateurs kunnen hun gift ten goede laten komen aan projecten op de deelgebieden podiumkunsten, beeldende kunst, monumentenzorg, kunst- en cultuureducatie, wetenschap en letteren en natuurbehoud. Op pagina 79 staat een overzicht van deze bestemmingsgiften. Bij de werving van donateurs heeft het Cultuurfonds zich in 2004 vooral toegelegd op twee campagnes, de ene gericht op de culturele achterban van begunstigde organisaties en de andere via straatwerving op een algemeen publiek. Culturele achterban Het subsidiebeleid van het Cultuurfonds is sinds jaar en dag zeer breed. Opmerkelijk genoeg blijkt de naamsbekendheid van het fonds desondanks nog steeds beperkt tot een relatief bescheiden groep. Om daar verandering in te brengen is in 2003 een speciaal promotiepakket ontwikkeld voor begunstigde verenigingen en instellingen. In de brief waarmee het Cultuurfonds steunverlening aankondigt voor hun initiatief, worden zij verzocht hun leden, sympathisanten en publiek te informeren over de activiteiten van het fonds en hen op te roepen donateur te worden. Behalve voorlichtingsmateriaal bevat het promotiepakket onder meer antwoordkaarten waarmee mensen zich eenvoudig en snel als donateur kunnen aanmelden. In 2004 heeft een groot aantal begunstigde verenigingen en instellingen gehoor gegeven aan het verzoek hun culturele achterban op het Cultuurfonds te attenderen. Via de campagne zijn in alle delen van het land affiches en antwoordkaarten verspreid. Deze werden meegezonden met periodieken van door het fonds gesteunde organisaties en met andere tijdschriften voor cultuur- en natuurliefhebbers. Naar aanleiding van de promotiecampagne heeft het fonds in nieuwe donateurs kunnen bijschrijven. Ook de naamsbekendheid kreeg een belangrijke impuls. Straatwerving Bij het streven het donateursbestand substantieel uit te breiden zet het Cultuurfonds sinds halverwege 2003 een nieuw middel in: Streetwise Direct Dialogue, een bureau dat is gespecialiseerd in straatwerving. In vergelijking met het directe rendement van de hierboven beschreven traditionele acties, boeken de enthousiaste medewerkers van Streetwise met deze persoonlijke aanpak aanzienlijk meer resultaat. Streetwise schrijft de nieuwe donateurs niet alleen bij, maar zorgt er ook voor dat zij binnen twee weken een welkomstbrief ontvangen met de laatste editie van het relatiemagazine Cultuurbericht. De werving van donateurs op straat heeft zich in 2004 verplaatst van Amsterdam naar Rotterdam. De activiteiten van Streetwise hebben in 2004 meer dan vierduizend nieuwe donateurs opgeleverd. Het Prins Bernhard Cultuurfonds telde op 31 december 2004 in totaal donateurs. Gedurende het jaar heeft het fonds afmeldingen van donateurs verwerkt. Nalaten Nalatenschappen vormen een belangrijke inkomstenbron voor charitatieve instellingen als het Prins Bernhard Cultuurfonds. Hoewel het precieze aantal sterk kan fluctueren, ontvangt het fonds jaarlijks gemiddeld twintig tot dertig nalatenschappen. Voorts treden elk jaar één à twee Fondsen op Naam in werking die bij testament zijn ingesteld. In het najaar van 2003 is het Cultuurfonds met acht andere goededoelenorganisaties een campagne begonnen om de aandacht te vestigen op de mogelijkheid een goed doel op te nemen in testamenten. De campagne maakt het onderwerp bespreekbaar en legt uit hoe nalaten aan een goed doel in de praktijk werkt. Naar verwachting zullen schenkingen uit legaten pas op termijn toenemen. De gezamenlijke campagne, onder het motto Iedereen kan de wereld iets goeds nalaten, bestaat uit een radiocommercial en advertenties. Deze werden in 2004 tussen 20 januari en 1 maart uitgezonden en gepubliceerd. Het effect van de campagne wordt statistisch in kaart gebracht. In november 2004 heeft een eerste meting plaatsgevonden onder donateurs van de deelnemende goededoelen. Daaruit is onder andere gebleken dat 81% van de donateurs van het Cultuurfonds een testament heeft, en dat zij veruit het beste op de hoogte zijn van het opnemen van een goed doel in een testament, en de fiscale voordelen daarvan. Het Cultuurfonds scoorde ook het hoogst (42%) onder donateurs die daadwerkelijk één of meer goede doelen in het testament hadden opgenomen. Fondsen op Naam In 1987 besloot het Prins Bernhard Cultuurfonds een speciale voorziening te creëren voor particulieren die het fonds met omvangrijke schenkingen en erfstellingen van minimaal willen begunstigen. Hun wordt nu al ruim vijftien jaar de gelegenheid gegeven een fonds in te stellen waarvan zijzelf de naam bepalen (vandaar de als merknaam gedeponeerde aanduiding Fonds op Naam) plus de doelstelling, die moet aansluiten op de doelstelling van het Cultuurfonds zelf. Doorgaans kiezen oprichters van Fondsen op Naam ervoor alleen de jaarlijkse revenuen van het ingelegde vermogen voor steunverlening te laten besteden. Zo leveren zij tot in lengte van jaren een waardevolle bijdrage aan de bevordering van cultuur en natuurbehoud in Nederland. Hoewel ze geen eigen rechtspersoonlijkheid hebben, vormen Fondsen op Naam een apart onderdeel binnen het Cultuurfonds en bieden een duidelijk zichtbare aanvulling op de reguliere ondersteuningsmogelijkheden. Bestuur en adviescommissies van het Cultuurfonds zien er nauwlettend op toe dat de opbrengst van het beheerde vermogen een passende en nuttige bestemming krijgt. In de afgelopen jaren heeft het Cultuurfonds verschillende activiteiten in gang gezet om Fondsen op Naam te werven. Dit gebeurt veelal met medewerking van intermediairs, zoals private bankers en notarissen, 32 33

18 omdat de praktijk uitwijst dat de kans op succes daardoor aanzienlijk toeneemt. Het fonds heeft contacten met een aantal vermogensbanken en houdt van tijd tot tijd presentaties voor hun cliëntèle. Bij deze gelegenheden wordt onder meer een videofilm vertoond die aan de hand van concrete voorbeelden de mogelijkheden van een Fonds op Naam belicht. Soms vindt bovendien een optreden of excursie met een cultureel karakter plaats. Het Cultuurfonds organiseert ook regelmatig bijeenkomsten voor notarissen, waarop deelnemers worden geïnformeerd over het instellen van Fondsen op Naam en ook over andere nieuwe donatievormen. De verwachting bestaat dat meer mensen daarvan gebruik zullen maken door deze persoonlijke manier van voorlichten. Per 31 december 2004 beheert het Prins Bernhard Cultuurfonds in totaal 167 Fondsen op Naam, die conform de wensen van de instellers worden besteed. In 2004 besloot een aantal instellers het vermogen van hun Fonds op Naam aan te vullen met een nieuwe serie schenkingen in de vorm van een lijfrente. Voor sommige Fondsen op Naam kwamen ook giften binnen van andere begunstigers dan de officiële instellers. Zo groeide het vermogen van het Margit Widlund Fonds door diverse donaties met in totaal Enkele oprichters van Fondsen op Naam hebben aangegeven het rendement op het vermogen niet elk jaar uit te keren, maar te sparen tot zich een bij uitstek interessant project aandient dat een grote bijdrage ineens verdient. Het Cultuurfonds is in 2004 ook een goede partner gebleken voor culturele stichtingen, want twee besturen daarvan hebben in de loop van het jaar een Fonds op Naam ingesteld: het Fonds Vijfhonderdtien en het Rudolf Escher Fonds. In 2004 is ten slotte voor een periode van drie jaar een geoormerkte schenking van jaarlijks toegezegd, die mag worden gebruikt voor projecten op het gebied van architectuur en bouwkunst. In 2004 kwamen veertien Fondsen op Naam tot stand via schenkingen door particulieren. Hun naam en statutaire doelstelling luiden: Aafje Heynis Fonds van jonge klassiek geschoolde musici, bij voorkeur zangers Bas Hak en Joke Strikwerda Fonds Het bevorderen van harmonie-, fanfare-en brassbandmuziek, alsmede koormuziek in Drenthe PiBor Fonds Ondersteunen van cultuurhistorisce projecten met betrekking tot de periode voor 1940 in Zuid-Holland, met een voorkeur voor projecten in de Alblasserwaard Breeman Talle Fonds van projecten op het gebied van beeldende kunst in Rotterdam D.G. en R.W. van Eck Fonds van talentvolle musici, bij voorkeur organisten en dirigenten, voor het volgen van een aanvullende studie of voor de aanschaf van een instrument van het juiste niveau Henry F. Benkemper Fonds van jong talent op het werkterrein van het Prins Bernhard Cultuurfonds, met een voorkeur voor restauratoren in brede zin Jacoba Fonds van de professionele ontwikkeling van talentvolle jonge mensen op het werkterrein van het Prins Bernhard Cultuurfonds, met een voorkeur voor musici Kuitse Fonds Het verlenen van financiële bijdragen ter stimulering van talentvolle jonge mensen op het werkterrein van het Prins Bernhard Cultuurfonds, bij voorkeur op het gebied van de geneeskunde. De voorkeur gaat uit naar talent dat afkomstig is uit een van de drie noordelijke provincies Molen Restauratie Fonds van de restauratie van Molens in Nederland (ineens) Regulus Fonds van educatieve projecten op het gebied van natuurbehoud en publicaties op het gehele werkterrein van het Prins Bernhard Cultuurfonds Schwebsange Fonds Het verlenen van financiële bijdragen aan projecten op het gebied van natuurbehoud in Nederland, waarbij voorrang wordt verleend aan initiatieven met als doel de instandhouding van de natuurlijke flora en het milieu Van Lange Fonds van projecten op het gebied van cultuur en natuurbehoud in Nederland Van Raalten Van Klaveren Fonds van talentvolle musici voor het volgen van een aanvullende studie in Nederland of in het buitenland en/of voor de aanschaf van een instrument van het juiste niveau Welcker Fonds van projecten op het gebied van cultuur en natuurbehoud in Nederland met een voorkeur voor projecten met betrekking tot het doopsgezinde erfgoed In 2004 werden twee Fondsen op Naam ingesteld door stichtingen. Hun naam en statutaire doelstelling luiden: Fonds Vijfhonderdtien Het behoud van voorwerpen van geschiedenis en kunst van bijzondere culturele waarde, die in hun oorspronkelijke context, in situ, worden bewaard en beheerd Rudolf Escher Fonds Operationeel per 1 januari 2006 Het financieel ondersteunen van jonge componisten voor het volgen van een studie of masterclass in het buitenland of in Nederland, het financieel ondersteunen van projecten waarbij het werk van jonge (Nederlandse) componisten wordt uitgevoerd en het financieel ondersteunen van concerten waarbij werken van Rudolf Escher worden uitgevoerd. Jaarlijkse buma/stemra-rechten

19 Wettelijke bepalingen bij schenken en nalaten Schenkingen aan het Prins Bernhard Cultuurfonds zijn geheel vrijgesteld van schenkingsrecht krachtens de resolutie van 5 juni 1946 van de minister van Financiën. Het nummer van de resolutie is 273. belastingbesparing bij schenkingen Schenkingen aan het Prins Bernhard Cultuurfonds mogen voor de berekening van de inkomstenbelasting op het belastbare inkomen in mindering worden gebracht voor zover zij (eventueel samen met schenkingen aan andere in Nederland gevestigde kerkelijke, liefdadige, culturele, wetenschappelijke en algemeen nut beogende instellingen) 1 procent van het verzamelinkomen en tevens 60 te boven gaan. Maximaal echter tot 10 procent van het onzuivere inkomen. Door belastingbesparing kan een gift de schenker dus minder kosten dan het nominale bedrag. Wanneer een schenker bereid is zich bij notariële akte te verbinden door een periodieke uitkering aan het Prins Bernhard Cultuurfonds, is de uitkering als persoonlijke verplichting geheel aftrekbaar. Schenkingen waarmee Fondsen op Naam in het leven worden geroepen, vinden veelvuldig plaats in deze vorm, waardoor het gehele bedrag voor de stichter aftrekbaar is. Bijdragen van vennootschappen aan het Prins Bernhard Cultuurfonds worden voor de heffing van de vennootschapsbelasting als bedrijfskosten aangemerkt. 36 legaten en erfstellingen Legaten en erfstellingen zijn onderworpen aan een verlaagd vast tarief van 11 procent (met ingang van procent) als gevolg van artikel 24 lid 4 van de Successiewet Tot een bedrag van zijn legaten en erfstellingen bovendien vrijgesteld van successierechten, mits de verkrijging niet meer is dan het genoemde bedrag. De vrijgestelde bedragen worden jaarlijks door indexering aangepast. Extra schenkingen ten behoeve van al bestaande Fondsen op Naam door initiatiefnemers of door derden in 2004: Block Fonds De aankoop, instandhouding en restauratie van kerkelijke en religieuze roerende goederen van (kunst) historisch belang van voor 1950, geworteld in de christelijke (katholieke en protestantse) of joodse traditie Engelbert van Bevervoorde van Heyst Fonds van archiefonderzoek, waarbij voorkeur wordt gegeven aan genealogische projecten, evenals het openbaar maken van dergelijk onderzoek en het ondersteunen van projecten die de geschiedenis van Nederlands-Indië tot onderwerp hebben Gulberg Fonds van jonge musici voor een vervolgopleiding of masterclass op het gebied van de klassieke muziek en het financieel ondersteunen van projecten op het gebied van de klassieke kamermuziek of kameropera Jenny Vrieling Fonds van projecten op het gebied van de cultuur en het natuurbehoud in de voormalige gemeente Vries Margit Widlund Fonds Een financiële bijdrage aan jonge zangeressen ten behoeve van studiereizen, masterclasses en overige activiteiten in binnen- en buitenland, die hun vocale ontwikkeling bevorderen Petronella Andriesse Fonds Het ondersteunen van professionele uitvoerende musici voor het volgen van een (aanvullende) studie in binnen- en/of buitenland, speciaal op het gebied van piano, orgel, viool of fluit Tijl Fonds van vrouwelijke beeldend kunstenaars vanaf 40 jaar Van der Ploeg Natuurfonds van projecten van blijvende waarde op het gebied van natuurbehoud, met name aankoop van terreinen en bevordering van de leefbaarheid van flora en fauna, bij voorkeur in Utrecht en Gelderland Binding met begunstigers van het Cultuurfonds Met het tijdschrift Cultuurbericht houdt het fonds de achterban op de hoogte van zijn activiteiten. Niet alleen donateurs en instellers van Fondsen op Naam, maar ook coördinatoren van de Anjeractie, bestuursen commissieleden en andere relaties krijgen het periodiek toegestuurd. Het relatiemagazine verschijnt driemaal per jaar in een oplage van exemplaren. De najaarseditie bevat de jaarrekening en een overzicht van de inkomsten en uitgaven, voorzien van een toelichting. Ten slotte attendeert Cultuurbericht donateurs en relaties op diverse aanbiedingen, zoals de mogelijkheid om publicaties of cd s tegen korting te bestellen of om exclusieve bijeenkomsten bij te wonen. Om de binding met de aanhang 37

20 te versterken, organiseert het Cultuurfonds jaarlijks een donateursdag en een aantal speciale ontvangsten bij museale instellingen. Om de donateurs te laten zien wat het Cultuurfonds met hun geld doet, is het in 2004 begonnen om een aantal gesubsidieerde projecten op de website uit te lichten. In 2005 zullen alle gehonoreerde aanvragen via de website worden bekendgemaakt. De internetredactie zal enkele van de betreffende projecten nader toelichten. In 2004 heeft het fonds de volgende activiteiten voor donateurs georganiseerd: 30 maart Bezoek aan de tentoonstelling over Jacob Maris in het Museum Jan Coenen te Oss. Aantal deelnemers: april Lezing over de Hortus Botanicus te Amsterdam. Aantal bezoekers: , 10, 14 en Rondleiding door het Museum en het Panorama 17 september Mesdag in Den Haag. Aantal deelnemers: november Knipcursus in het Nederlands Museum voor Knipkunst te Schoonhoven. Aantal deelnemers: 8. 9 december Bezoek aan de tentoonstelling over Pieter Claesz in het Frans Hals Museum te Haarlem. Aantal deelnemers: 225. Persoonlijk contact Het Cultuurfonds streeft ernaar regelmatig persoonlijk contact te onderhouden met instellers van Fondsen op Naam, zowel met degenen die reeds zo n fonds hebben gesticht als met hen die besloten hebben of overwegen daartoe over te gaan. Zij worden van tijd tot tijd ontvangen op het kantoor van het Cultuurfonds of indien dat beter schikt thuis bezocht. Met het officiële overzicht van de projecten die in het voorgaande jaar uit een Fonds op Naam zijn ondersteund, zendt het Cultuurfonds de instellers daarvan ook jaarlijks een boeket. Voorts krijgen zij uitnodigingen voor de concerten in het kader van de reeks Jong Talent in de Kleine Zaal. Omdat Fondsen op Naam een zeer wezenlijke aanvulling op de eigen ondersteun ingsmogelijkheden bieden, hecht het Cultuurfonds er veel waarde aan de erkentelijkheid daarvoor bij voortduring aan de instellers te laten blijken. Organisatie Regent Adviescommissies Bestuur Afdelingsbesturen Landelijk bureau Afdelingskantoren Klachtenbehandeling en gedragscode Het Prins Bernhard Cultuurfonds kent met betrekking tot fondsenwerving en communicatie een procedure bij klachten en een gedagscode. Deze zijn beide na te lezen op de website