Onderzoek en kwaliteit(szorg) onderzoek binnen Hogeschool de Kempel Helmond

Transcriptie

1 KEMPELONDERZOEKSCENTRUM ONDERZOEKSPLAN Onderzoek en kwaliteit(szorg) onderzoek binnen Hogeschool de Kempel Helmond Jeannette Geldens, lector algemene opdracht Betekenisvol leren onderwijzen Jos Castelijns, lector specifieke opdracht Eigentijds beoordelen in het onderwijs Taeke van den Akker, voorzitter CvB (portefeuillehouder onderzoek) KOC-plan, september 2013

2

3 Voorwoord Onderzoek is op Hogeschool de Kempel een niet meer weg te denken kwaliteitspijler van de opleiding tot leraar basisonderwijs. Vanaf 2005 is onderzoek ingebed in het kwaliteitszorgsysteem van de hogeschool. In het voorliggende plan van het Kempelonderzoekscentrum (KOC) wordt beschreven hoe met behulp daarvan in een continu proces gewerkt wordt aan het bewaken en verbeteren van het onderzoek en de organisatie van het onderzoek op De Kempel. Voor de hogeschool is dat een kwestie van al lerend verbeteren. Het KOC-plan heeft betrekking op de onderzoeksactiviteiten die binnen het Kempelonderzoekscentrum plaatsvinden. Na een schets van Hogeschool de Kempel in hoofdstuk 1, wordt in hoofdstuk 2 het onderzoek binnen Hogeschool de Kempel gepositioneerd. Vervolgens worden in de hoofdstukken 3 en 4 respectievelijk de kwaliteitszorgsystematiek en een terug- en vooruitblik gegeven. Vanuit het leidende motto van het Kempelonderzoekscentrum Samen kennis delen is samen kennis vermenigvuldigen in voortdurende verandering, dank ik allen die aan deze rapportage hebben bijgedragen. Taeke van den Akker Voorzitter College van Bestuur Helmond, september 2013

4

5 Inhoudsopgave 1 Hogeschool de Kempel Profiel Missie Visie Doelstelling Speerpunten Organisatie Omvang Onderzoek binnen Hogeschool de Kempel Inrichting van onderzoek Visie ten aanzien van onderzoek Doelen van onderzoek Keuze ontwikkel- en onderzoeksopdrachten Afstemming onderzoeksagenda s binnen Interactum Aard en omvang van onderzoek Stakeholders Publicatie- en presentatiebeleid Selecteren en professionaliseren van onderzoekers Kwaliteitszorg Planning en Control Interactie met stakeholders... 19

6 3.3 Externe evaluatie Uitvoering Terug- en vooruitblik Terugblik Vooruitblik Literatuur Bijlage 1 Profiel van de lector Bijlage 2 Projecten Bijlage 3 Publicatie- en presentatiebeleid... 33

7 1 HOGESCHOOL DE KEMPEL 1.1 Profiel Hogeschool De Kempel in Helmond is een zelfstandige monosectorale hogeschool, gespecialiseerd in één studierichting: de opleiding leraar basisonderwijs voltijd en deeltijd. In vergelijking met andere HBO-instellingen is De Kempel een middelgrote lerarenopleiding voor primair onderwijs en een kleine hogeschool. De Kempel behoort al jaren tot de beste pabo s van Nederland en de opleiding is tot 1 januari 2016 geaccrediteerd door het NVAO. Hogeschool De Kempel telt ruim 800 studenten en 80 personeelsleden. De hogeschool is de afgelopen vijftien jaar acht keer uitgeroepen tot beste lerarenopleiding van Nederland. Ook de partners erkennen de kwaliteit van De Kempel. Een recent onderzoek onder afgestudeerden van De Kempel geeft aan dat zij tevreden zijn over de aansluiting tussen de opleiding en het beroep en dat velen (achteraf) weer voor deze opleiding bij De Kempel zouden kiezen. De Kempel is een plezierige plek om te studeren en te werken. Dit laatste wordt door de verschillende medewerkeronderzoeken bevestigd. Daarnaast is de betrokkenheid van studenten en medewerkers bij de hogeschool groot. De sfeer laat zich kenmerken als informeel. Medewerkers en studenten zetten zich gezamenlijk in om het beste resultaat te halen. Uit het voorgaande blijkt dat in geval van De Kempel kleinschaligheid loont. Kwalitatief heeft deze keuze zich bewezen. Hoewel resultaten uit het verleden geen garantie bieden voor de toekomst, zal De Kempel zich ook de komende jaren sterk maken om haar kleinschaligheid en daarbij behorende monosectorale status op de huidige locatie waar te maken. De focus blijft daarbij onverminderd gericht op de bachelor om studenten naar startbekwaamheid te begeleiden en postinitiële trajecten om het werkveld te ondersteunen in voortdurende professionalisering. Onderzoek wordt opgevat als een middel om de kwaliteit van het (opleidings)onderwijs te borgen en continu te verbeteren (Hogeschool de Kempel, 2012a). 1.2 Missie Mensen verbinden die leren een warm hart toedragen. Dat mission statement is het centrale uitgangspunt van Hogeschool de Kempel. Het mission statement vloeit voort uit de missie van De Kempel: het opleiden van studenten tot startbekwame leraren. De toerusting van de leraar eindigt wat De Kempel betreft echter niet bij het met goed gevolg afronden van de bachelor, maar zet zich voort in een loopbaanlang leren. De Kempel verzorgt hiervoor postinitiële trajecten via Kenniscenter de Kempel. De lerende mens, van klein tot groot, staat centraal (Hogeschool de Kempel, 2012a). 1.3 Visie De Kempel is een opleiding voor onderwijsberoepen die verbindt, dat wil zeggen de interactie bevordert tussen en met lerenden: leerlingen, studenten, docenten, mentoren en bestuurders. Opleiden is immers geen eenrichtingsverkeer. Verbinden betekent ook verbondenheid scheppen tussen mensen onderling en tussen mens en wereld, geïnspireerd door de christelijke traditie. 1

8 De Kempel is een opleiding die leren duidt als betekenisvol, vanuit het sociaal constructivistisch paradigma: het is doelgericht, onderzoekend, constructief, cumulatief, actief, waardevol, sociaal en context gebonden. De lerende is de actor in de onderwijsprocessen. De Kempel is een organisatie die een warm hart vraagt van betrokkenen, dat wil zeggen een beroep doet op echte betrokkenheid en interesse bij leerprocessen, op persoonlijk meesterschap. De missie en visie bieden leidende concepten voor het onderzoek op De Kempel. Ze bieden de kaders en geven de richting en focus aan voor de verdere uitwerking van de indicatoren die als kwaliteitscriteria ten grondslag zijn gelegd aan de uit te werken en uit te voeren ontwikkelen onderzoeksactiviteiten (Hogeschool de Kempel, 2012a). 1.4 Doelstelling De Kempel wil de student opleiden tot een gekwalificeerd, geïnspireerd leraar die: nieuwsgierig is naar het leren van kinderen en van zichzelf; leerlingen weet te inspireren door zijn kennis, zijn luisterend vermogen en vaardigheid hen te bevragen van vragen; bewust in het leven staat als cultuurdrager; niet alleen uitvoert, maar ook onderzoekt en ontwerpt; samen met collega s de ontwikkeling van de school vorm geeft; met ouders een professionele relatie weet op te bouwen en te onderhouden. Het initiële opleidingsprogramma en in het verlengde daarvan de post-initiële trajecten worden vormgegeven vanuit dit beroepsbeeld en ondersteund door onderzoek (Hogeschool de Kempel, 2012a). 1.5 Speerpunten Hogeschool de Kempel wil voor de jaren leraren opleiden die het verschil kunnen maken voor leerlingen. Leraren met kennis van zaken ten aanzien van inhoud van de schoolvakken, didactiek, pedagogiek, gespecialiseerd op het terrein van het jonge en/of oudere kind en benodigde zorg. Leraren die om kunnen gaan met verandering, teamplayer zijn en zich voortdurend willen blijven professionaliseren. Kortom: breed inzetbare leraren. Dit stelt eisen aan het opleidingsprogramma initieel en postinitieel, het doen van onderzoek, de opleidingsdocenten en de basisschoolteams als partners in opleiden. Het vraagt ook om keuzes. Keuzes die in de volgende drie speerpunten worden weergegeven. Voortdurend is daarbij sprake van een integratieve benadering van opleiden, onderzoek, en een loopbaanlang leren in nauwe samenwerking met partners in leren zoals de basisscholen in de regio en andere kennisintensieve instellingen. 2

9 opleiden Kempelonderzoekscentrum Onderzoeksplan sept loopbaanlang leren onderzoek partners in leren 1. Breed opleiden met een herkenbaar profiel In de periode kiest De Kempel ervoor om studenten breed op te leiden, met de mogelijkheid dat een student kiest voor een profiel op één of meerdere vakgebieden en een specialisatie in het jongere of het oudere kind. Dit vraagt veel van de student. Studenten die desondanks meer aankunnen worden uitgedaagd over grenzen heen te gaan en te excelleren. Kempelstudenten gaan zich in hun brede inzetbaarheid onderscheiden. 2. Proactief in onderwijsinnovatie Het opleiden van studenten vindt plaats in een onderwijspraktijk die mede onder invloed van maatschappelijke ontwikkelingen voortdurend aan veranderingen onderhevig is. Voor onderwijsgevenden vraagt het anticiperen op deze ontwikkeling om een bepaalde mate van flexibiliteit en innoverend vermogen. Het Kempelonderzoekscentrum (KOC) en Kenniscenter de Kempel (KcdK) gaan hierin een nog prominentere rol in spelen en gaan het vergroten van de innovatieve slagkracht van studenten, leerkrachten en opleidingsdocenten ondersteunen. Opleiden, onderzoek en een loopbaanlang leren beïnvloeden en versterken elkaar. 3. Verbonden met de regio en de wereld Het onderwijs van De Kempel sluit aan bij de uitdagingen die spelen in de regionale praktijk. Samenwerking in en met de regio is hiervoor van belang. De Kempel is van mening dat haar studenten binnen de regio, maar ook daar buiten, moeten functioneren als wereldburger. Voor afgestudeerden is het van belang dat wereldburgerschap uit te kunnen dragen. Studenten worden uitgedaagd hun horizon te verbreden door op pad te gaan en kennis te krijgen van andere vormen van onderwijs, culturen en gewoontes in de wereld (Hogeschool de Kempel, 2012a). 1.6 Organisatie De Kempel kent een platte organisatiestructuur. Het maximaal aantal hiërarchische lagen in de organisatie is drie. Hiërarchisch gezien opereren onder het College van Bestuur (CvB) drie managers. Het CvB bestaat uit twee personen; een voorzitter en een lid. Er is een duidelijke portefeuilleverdeling tussen de twee personen. De drie managers hebben ieder hun eigen organisatieonderdeel waar zij verantwoordelijk voor zijn. De verantwoordelijkheid van de Manager Financiële en Facilitaire diensten behelst de ondersteunende diensten. De Manager Post-initieel stuurt rechtstreeks de docenten, die participeren in de post-initiële opleiding (nascholing), aan. Binnen de initiële opleiding worden de docenten door één van de drie leidinggevenden aangestuurd. Eén leidinggevende is de Manager Initieel. Hij stuurt samen met twee teamleiders de docenten aan. 3

10 De Manager initieel is echter alleen verantwoordelijk voor de initiële opleiding. De lectoren nemen in de organisatiestructuur een zelfstandige positie in en zijn rechtstreeks geplaatst onder het lid CvB met de onderwijs- en onderzoekportefeuille. De structuur is in Figuur 1 in een organogram weergegeven. Het personeel van De Kempel is betrokken bij de organisatie. De medewerkers willen het beste voor de organisatie en spannen zich daar voor in. Een ander kenmerk is de mate van informele omgang met elkaar. Figuur 1. Organogram Hogeschool de Kempel 1.7 Omvang Per 31 oktober 2013 studeerden 760 studenten aan Hogeschool de Kempel. Hiervan studeerden 56 studenten in deeltijd. Het aantal medewerkers bedroeg 77 (61,9 FTE). De verdeling OP/OBP kent een ratio van 1,77. Naast het verzorgen en ondersteunen van het primaire proces, zijn medewerkers ook werkzaam in het Kenniscentrum en het Onderzoekscentrum. In 2013 komt de ureninzet voor onderzoek ongeveer overeen met 2,8 FTE (zie ook 2.4). 4

11 2 ONDERZOEK BINNEN HOGESCHOOL DE KEMPEL 2.1 Inrichting van onderzoek Onderzoek op Hogeschool de Kempel kent in feit nog maar een korte traditie. De eerste ervaringen met onderzoek werden zo n tien jaar geleden opgedaan in het gezamenlijk Interactumlectoraat Kantelende Kennis. In 2005 richtte De Kempel daarnaast een eigen lectoraat Leren in Leerwerkgemeenschappen in en vervolgens is eind 2010 het lectoraat Eigentijds beoordelen in het onderwijs opgestart. Omdat onderzoek altijd nieuwe vragen genereert en derhalve om nieuw onderzoek vraagt, ontstond de behoefte aan overzicht en samenhang. Vanaf 1 september 2010 kwam daarom onder voorzitterschap van een lector-voorzitter alle onderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel bij elkaar in het KOC. In 2011 liepen zowel het Interactumlectoraat als het lectoraat Leren in Leerwerkgemeenschappen af, waardoor er op De Kempel nog één lector met een specifieke lectoraatsopdracht actief was. Naast dit lectoraat liepen er onder leiding van de lector-voorzitter nog verschillende projecten. Een deel van die projecten vloeiden voort uit het lectoraat Leren in Leerwerkgemeenschappen. De lector van het lectoraat Leren in Leerwerkgemeenschappen is na het afsluiten van het lectoraat met emeritaat gegaan. Bij die gelegenheid is hij benoemd tot erelector. Thans vervult deze lector desgevraagd incidentele taken op basis van een nul-overeenkomst. Vanwege de relatief korte periode waarin het lectoraat Eigentijds beoordelen in het onderwijs werkzaam was, maakte deze geen deel uit van de zelfevaluatierapportage Samen betekenisvol onderzoeken, op koers? (Geldens, Popeijus & Heijden, 2011) ten behoeve van de externe, onafhankelijke evaluatie. Hiermee hadden de zelfevaluatierapportage en de bijbehorende externe, onafhankelijke evaluatie betrekking op de algemene onderzoeksactiviteiten van het KOC en op die van het lectoraat Leren in leerwerkgemeenschappen. Tijdens de externe, onafhankelijke evaluatie op 28 november 2011 heeft de evaluatiecommissie waardering uitgesproken voor de keuze om alle onderzoeksactiviteiten op en vanuit de hogeschool te bundelen in en uit te voeren vanuit een samenbindend KOC. In haar rapport (p. 8) benoemde de commissie bovendien enkele voordelen die zij aan deze constructie zag: 1. bundeling van de onderzoekscapaciteit, met een eigen wetenschappelijke en onderwijskundige dynamiek; 2. zichtbaarheid naar en communicatie met het werkveld met betrekking tot onderzoek als een dienst die De Kempel aan het werkveld aanbiedt; 3. structurele inbedding in de hogeschool; 4. kwaliteitszorg en -bewaking ook expliciet gericht op de onderzoeksfunctie van de hogeschool. 5

12 De evaluatiecommissie concludeert vervolgens dat dankzij het feit dat binnen de gehele hogeschool de communicatie en interactie tussen de verschillende eenheden natuurlijk zijn, onderbrenging van het lectoraat in een Onderzoekscentrum niet leidt tot splendid isolation van de onderzoekers. Tegelijkertijd bleek echter in de auditgesprekken soms onduidelijkheid over soorten projecten, de onderlinge verhoudingen in rol en taken en de verdeling van bevoegdheden tussen de lectoren en de portefeuillehouder van onderzoek van het CvB. De verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden was ondertussen ook onderwerp van gesprek binnen het KOC geworden. Om deze redenen is per 1 januari 2012 de interne organisatiestructuur van het KOC aangescherpt. Het oude KOC, dat vooral een uitvoerende (executieve) functie had ten aanzien van de onderzoeksprojecten die voortkwamen uit het Lectoraat Leren in leerwerkgemeenschappen, heeft nu een meer beleidsvoerende functie gekregen in een andere samenstelling. Het KOC staat nu onder voorzitterschap van de portefeuillehouder van onderzoek van het CvB. Al het onderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel valt onder zijn voorzitterschap. Op moment van schrijven van deze rapportage omvat het KOC onderzoek in twee verschillende opdrachten. Beide opdrachten worden uitgevoerd onder leiding van een lector. Aan de ene lector is een algemene ontwikkel- en onderzoeksopdracht toegekend. Betekenisvol leren onderwijzen binnen de werkplekleeromgeving (BLO) biedt daarbij een bindende focus voor de uit te voeren ontwikkel- en onderzoekstaken. BLO geeft richting aan onderzoek naar diverse een- en meerjarige onderwerpen zoals Onderzoek in de opleiding, Kwaliteitsindicatoren van Samen (academisch) opleiden en Teachers as change agents. Met deze algemene opdracht kiest Hogeschool de Kempel voor een duurzame inbedding van praktijkgericht onderzoek in de lerarenopleiding. De andere lector heeft een lectoraatsopdracht waarbij het onderzoek zich specifiek richt op Eigentijds beoordelen in het onderwijs (EBO). De lectoraatsperiode omvat vier jaren. Aan het eind van elke periode wordt de lectoraatsopdracht opnieuw geformuleerd. Het aantal opdrachten binnen het KOC kan uitgebreid worden. De lectoren en de portefeuillehouder van onderzoek van het CvB vormen samen het KOC. Binnen het KOC vindt vier keer per jaar overleg, of zoveel meer als nodig, onder voorzitterschap van de portefeuillehouder van onderzoek van het CvB plaats. In dit gremium wordt het beleid inzake het onderzoek in Hogeschool de Kempel ontwikkeld en gevoerd. Daarnaast worden de onderzoeksactiviteiten op elkaar afgestemd en eventuele afspraken gemaakt ten aanzien van specifieke taken. Het gaat dan onder meer om professionalisering van onderzoekers (zie ook Promotiebeleid, Hogeschool de Kempel, 2013), het monitoren en regisseren van onderzoeksactiviteiten zoals het afnemen van vragenlijsten binnen de hogeschool, de uitgifte van het Getuigschrift/Certificaat 1, het verzorgen van informatieavonden en open dagen, het verder ontwikkelen van een onderzoekslijn in het curriculum, en bijdragen aan management- en sleuteloverleg. 1 Universitaire studenten met een stage-/onderzoeksplaats kunnen in aanmerking komen voor een Certificaat (van deelname) of voor het Getuigschrift Kenniskringonderzoeker van het Kempelonderzoekscentrum 6

13 De taken, bevoegdheden en kaders zijn vastgelegd in de Beleidskaders voor onderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel zoals vastgesteld per 1 september 2013 (CvB Hogeschool de Kempel, 2013). De portefeuillehouder van onderzoek van het CvB kan de erelector vragen te participeren in ontwikkel- en/of onderzoeksprojecten van het KOC, voor advies en consultatie op onderwijskundige en/of juridisch-bestuurlijke zaken en het benutten van diens netwerk. Elke lector is eindverantwoordelijk voor de uitvoering van de eigen opdracht en legt daarover verantwoording af aan de portefeuillehouder van onderzoek van het CvB. De algemene opdracht zowel als de specifieke opdracht zijn elk uitgewerkt in een onderzoeksplan resp. een lectoraatsaanvraag. De structuur van het KOC wordt schematisch weergegeven in Figuur 2. Kempelonderzoekscentrum Voorzitter College van Bestuur, portefeuillehouder onderzoek Lector Betekenisvol leren onderwijzen Lector Eigentijds beoordelen in het onderwijs Figuur 2. Structuur van het Kempelonderzoekscentrum Elke opdracht kent eigen projecten. Het onderzoek in de projecten wordt uitgevoerd door opleidingsdocenten en door in- en externe HBO-WO-onderzoekers s in opleiding en promovendi. Wat de opleidingsdocenten van Hogeschool de Kempel betreft gaat het voor een deel om docenten die al over competenties beschikken die voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek van belang zijn. Voor een groter deel betreft het opleidingsdocenten die de benodigde competenties nog moeten verwerven. Voor de professionalisering van de onderzoekers is de lector verantwoordelijk, welke leiding geeft aan de ontwikkel- en onderzoeksopdracht waar deze onderzoekers werkzaam voor zijn (zie ook Beleidskaders voor onderzoek en Promotiebeleid, Hogeschool de Kempel, 2013). Met het oog op de selectie van de onderzoekers, hanteert Hogeschool de Kempel profielbeschrijvingen. Er zijn profielbeschrijvingen voor lectoren (Bijlage 1). De lectoren worden als zodanig door het CvB benoemd. De docentonderzoekers worden door het CvB in samenspraak met de Manager Initieel en betreffende lector aangewezen. Bij deze aanwijzing wordt gekeken naar kennis, vaardigheden en attituden/persoonskenmerken voor de onderzoeks- en begeleidingscompetentie (Geldens & Popeijus, 2010). In geval van onderzoekers in opleiding beslist de lector in samenspraak met de Manager Initieel over de toelating en de inzet. Zowel de vormgeving van het KOC als de activiteiten en het handelen van de mensen die werken in of vanuit het KOC zijn ten slotte gekaderd door de financiële en personele ruimte, de kansen zowel als de beperkingen die samenhangen met een kleine zelfstandige, monosectorale hogeschool (zie ook Beleidskaders voor onderzoek, Hogeschool de Kempel, 2013). 7

14 2.2 Visie ten aanzien van onderzoek De missie, visie en uitgangspunten van Hogeschool de Kempel bieden leidende concepten voor het onderzoek binnen het KOC. Ze bieden de kaders en geven de richting en focus aan voor de verdere uitwerking van de indicatoren die als kwaliteitscriteria ten grondslag zijn gelegd aan de uit te werken en uit te voeren ontwikkel- en onderzoeksactiviteiten. Het onderzoek in het KOC staat ten dienste van de innovatie en kwaliteit(sborging) van de corebusiness zijnde het verzorgen van de bacheloropleiding tot leraar basisonderwijs. Onderzoek wordt opgevat als een middel om de kwaliteit van het (opleidings)onderwijs te borgen en continu te verbeteren (Popeijus & Geldens, 2009; Hogeschool de Kempel, 2012a, p. 4). Onderzoek vindt plaats vanuit de missie van De Kempel met de toevoeging onderzoekende ; opleiden tot (start)bekwame en onderzoekende leraar basisonderwijs. Het gaat om leraren die een onderzoekende houding tonen en vaardig zijn in het doen van onderzoek om hun onderwijs te ontwikkelen. Daarnaast wordt onderzoek ingezet in het kader van een loopbaan lang leren door het equiperen van de leraar, die daarmee op zijn beurt zijn beroepspraktijk kan verbeteren. (Hogeschool de Kempel, 2012b, p.4). De Beleidskaders voor onderzoek, die door het CvB zijn vastgesteld, tonen dat de ontwikkelen onderzoekstaken van het KOC een belangrijke plaats innemen en ingebed zijn in de structuren van de hogeschool (CvB Hogeschool de Kempel, 2013). In het onderzoeksbeleid is sprake van een herkenbare en samenhangende visie en missie op onderwijs en onderzoek, is de visie en missie van het KOC herkenbaar gerelateerd aan de visie en missie van de Hogeschool en is in het Onderzoeksplan Betekenisvol Leren onderwijzen (Geldens, Popeijus & Heijden, 2011, p. 40 en 49) en in de lectoraatsaanvraag Eigentijds beoordelen in het onderwijs (Castelijns, 2010) een visie op kwaliteit en kwaliteitszorg herkenbaar. Meermalen kunnen onderzoeksactiviteiten raken aan persoonlijke en ethische kwesties. In de beleidskaders voor onderzoek zijn handreikingen en richtlijnen opgenomen die bedoeld zijn in dergelijke situaties de betrokken onderzoekers houvast te bieden. Van alle personen die onderzoek uitvoeren of hier leiding aan geven, wordt verwacht dat ze zich houden aan de beleidskaders voor onderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel (CvB Hogeschool de Kempel, 2013). 2.3 Doelen van onderzoek Hogeschool de Kempel verricht evenals de andere hogescholen in Nederland, praktijkgericht onderzoek. Dit is onderzoek dat is geworteld in de beroepspraktijk en bijdraagt aan de verbetering en innovatie van die beroepspraktijk (HBO-raad, 2010, p.11). Goed onderwijs is geen vaststaand gegeven. Nieuwe inzichten vragen om een continu proces van ontwikkeling. Het KOC is daarin een belangrijke schakel. Door het onderzoeken van de dagelijkse onderwijspraktijk worden nieuwe inzichten verworven, gedeeld en toegepast. De focus ligt daarbij op het bevorderen van een onderzoekende houding bij (aanstaande) leraren. Deze onderzoekende houding bevordert dat (aanstaande) leraren aan de hand van praktijkonderzoek op systematische wijze hun eigen onderwijs ontwikkelen. 8

15 In de uitwerking van de missie, visie, en uitgangspunten ligt de doelstelling van het KOC besloten. Deze doelstelling is in 2005 geformuleerd als: het initiëren, stimuleren, coördineren en ondersteunen van onderwijsontwikkeling en van onderwijsonderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel. Dit is tot nu toe de doelstelling gebleven. Kortom het onderzoek van het KOC heeft als doel onderwijs te ontwikkelen door onderzoek via een focus op de onderzoekende leraar. 2.4 Keuze ontwikkel- en onderzoeksopdrachten De aard van het onderzoek aan hogescholen, respectievelijk Hogeschool de Kempel en de geformuleerde speerpunten uit het instellingsplan van de Hogeschool bepalen in sterke mate de keuze van de ontwikkel- en onderzoeksopdrachten. 2 Door deze inkadering voldoet de keuze van een ontwikkel- en onderzoeksopdracht minimaal aan de volgende criteria: de vraagstelling komt uit de opleidings- en onderwijspraktijk; sluit aan bij en komt voort uit de strategische agenda van Hogeschool de Kempel; de uitkomsten leiden tot doorwerking en aanpassing van het curriculum, professionaliering van docenten of verandering van opleidingsstructuren (zie verderop in deze paragraaf prestatie-indicator 1); er is sprake van een aantoonbare vergroting van inspanningen op het gebied van kennisoverdracht zie verderop in deze paragraaf prestatie-indicator 4). Onderzoek vindt in kortdurende (een tot drie jaar) of langdurende ( vier jaar) ontwikkelen/of onderzoeksprojecten plaats. Bij een kortdurend project gaat het bijvoorbeeld om een HBO- of WO-masteronderzoek. Bij een langdurend project gaat het om een promotieonderzoek of over onderzoek voor een daartoe ingericht lectoraat. Voor kortdurende projecten loopt het keuzeproces als volgt (zie ook Beleidskaders voor onderzoek, Hogeschool de Kempel, 2013): jaarlijks inventariseert de lector onderzoeksonderwerpen/-vragen die in de organisatie of daarbuiten (werkveld, andere kennisinstellingen) leven; de inventarisatie wordt besproken met het management van de opleiding; gezamenlijk worden keuzes gemaakt op basis van de hiervoor genoemde criteria en wordt prioritering aangebracht; ten slotte draagt de lector zorg voor plaatsing van de geprioriteerde onderzoeksonderwerpen in de onderzoeksgidsen van de diverse universiteiten. De kortdurende projecten worden uitgevoerd door Kempeldocenten of hbo- of woonderzoekers in samenwerking met stakeholders. 3 2 Hier spreken over ontwikkel- en onderzoeksopdrachten. De VKO spreekt over onderzoeksthema s en gaf in 2012 KOC de aanbeveling (zie VKO-aanbeveling 5): De wijze waarop de KOC kiest voor onderzoeksthema s, of zij nu rechtstreeks gerelateerd zijn met het werkveld of vooral betrekking hebben op de vorm en inrichting van de opleiding, is niet altijd helder. Het verdient aanbeveling het proces waarlangs deze keuzen tot stand komen te expliciteren. (Evaluatierapport Kwaliteit van onderzoek, febr. 2012) 3 Onder stakeholders verstaan we alle (groepen van) personen die direct belang hebben bij het uit te voeren onderzoek. Stakeholders ondergaan de positieve en negatieve gevolgen van het onderzoek, bedoeld of niet bedoeld. Zie 2.7 Stakeholders. 9

16 Voor een langdurend project wordt de keuze van het thema sterk bepaald door de strategische agenda van Hogeschool de Kempel en komt tot stand in nauw overleg met het werkveld (zoals de Veldcommissie Schoolbesturen) en overige relevante netwerkpartners (zoals Interactum). Al het onderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel richt zich op vijf domeinen. De domeinen 1 en 2 zijn betrokken op het leren van leerlingen en de organisatie daarvan. Voor domein 3 gaat het om het leren van studenten in de praktijk van basisschool, voor domein 4 om het leren van studenten op de hogeschool en domein 5 betreft de organisatie daarvan. Afhankelijk van de probleem-, doel- en vraagstelling zal de focus op één of meerdere domeinen kunnen liggen. Bij het praktijkgericht onderzoek worden lerarenopleiders, leraren en aanstaande leraren (studenten) nauw betrokken. Voor zowel de algemene ontwikkel- en onderzoeksopdracht (BLO) als de specifieke ontwikkel- en onderzoeksopdracht (het lectoraat EBO) hanteert het KOC een viertal algemene prestatie-indicatoren, namelijk: 1. er vindt doorwerking plaats in en aanpassing van curricula, professionalisering van docenten of verandering van opleidingsstructuren; 2. er is een inhoudelijke relatie met soortgelijke verbanden van docenten en instellingen van hoger onderwijs en onderzoek; 3. er is een inhoudelijke relatie met instellingen binnen de regio of daarbuiten; 4. er is sprake van een aantoonbare vergroting van inspanningen op het gebied van kennisoverdracht. Deze algemene prestatie-indicatoren zijn in de plannen van de algemene opdracht BLO en die van het lectoraat EBO nader geoperationaliseerd. 2.5 Afstemming onderzoeksagenda s binnen Interactum De binnen de Educatieve Federatie Interactum samenwerkende hogescholen hebben een lectorenplatform ingericht. Op de website van Interactum ( is te lezen welke lectoren en lectoraten binnen de participerende instellingen actief zijn en op welke terreinen. Betreffende lectoren treffen elkaar minimaal twee keer per studiejaar. Men geeft elkaar feedback en zoekt waar mogelijk elkaar op bij het samen verwerven van subsidies en gebruikmaking van elkaars netwerken. De lectoren dragen ook hun steentje bij aan de ontwikkeling en uitvoering van de gezamenlijke Master Leren en Innoveren. Van een gezamenlijke onderzoeksagenda is nog geen sprake 4. Wel is binnen het bestuur afgesproken om geen lectoraat te starten, anders dan na afstemming binnen het bestuur. Voor de toekomst biedt het Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap (CEPM) perspectief op meer afstemming van de respectieve onderzoeksagenda s van de deelnemende hogescholen. 4 De VKO gaf in 2012 KOC de aanbeveling (zie VKO-aanbeveling 7): De respectieve onderzoeksagenda s binnen Interactum zouden meer dan thans het geval is, op elkaar kunnen worden afgestemd. Daardoor kan de totaal beschikbare onderzoekscapaciteit effectiever worden ingezet en kunnen de impact en opbrengst van het onderzoek nog worden vergroot. Een goed voorbeeld in dit verband is de samenwerking van het KOC met het Lectoraat Reflectie en Retorica van de Katholieke Pabo Zwolle in het kader van een onderzoek naar professionele onderzoekstaal in de opleiding. (Evaluatierapport Kwaliteit van onderzoek, febr. 2012) 10

17 In het CEPM werken de lectoren van de opleidingen van Interactum en ZEG (Zwolle, Ede en Gouda) samen aan een krachtige innovatie-agenda. Gesprekken tussen de bestuurders om ook de samenwerking op andere terreinen te formaliseren zijn gaande. 2.6 Aard en omvang van onderzoek Onderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel wordt overwegend gerealiseerd via de systematiek van praktijkgericht onderzoek (Verschuren, 2009; Vermeulen, 2011). Bij dergelijke vormen van onderzoek worden, via een herhaald cyclisch proces van ontwerpen, evalueren en reviseren kennis en praktische tools (zoals interventies, procedures of curricula) ontwikkeld voor de praktijk. Deze praktische tools worden ook wel prototypes genoemd. Dergelijk onderzoek wordt ook wel aangeduid met de term Educational Design Research, Design-based research of ontwerponderzoek (Van den Akker et al., 2006). Door deze systematiek blijft een koppeling met de praktijk gewaarborgd: kenmerkend voor ontwerponderzoek is dat het onderzoek wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met de praktijk (in casu de gebruikers, of breder, de stakeholders). Vooral in de eerste fasen van prototyping lopen de rollen van ontwikkelaar, onderzoeker en gebruiker door elkaar. Hierdoor kan de interventie nauw worden afgestemd op de behoeften van de gebruikers en de kenmerken van de context waarvoor zij bedoeld is. In de laatste fasen van het onderzoek, wanneer de effectiviteit van de interventie wordt onderzocht, worden de rollen van onderzoeker, ontwikkelaar en gebruiker strikter gescheiden. De ontwerpgerichte aanpak is binnen de algemene opdracht (en voorheen het Kempellectoraat Leren in leerwerkgemeenschappen ) verbijzonderd door op succesvolle wijze de ROTOR als denk- en handelingsmodel te hanteren (zie website, kennisobject). Hierbij hoort een ontwikkelingsbegeleidende onderzoeksaanpak. Ontwikkelingsbegeleidend onderzoek omvat op de praktijk gerichte manieren van ontwerp gericht onderzoek die vooral tot doel hebben kenmerken van onderwijsontwikkelingen vast te stellen en kansen en belemmeringen die deze voor de onderwijsontwikkeling opleveren, na te gaan tegen het licht van de beoogde doelstelling(en) van die ontwikkeling (Popeijus & Geldens, 2009). Naast de projecten die praktijkgericht of ontwikkelingsbegeleidend onderzoek hanteren, zijn er projecten waarbinnen HBO-, WO- en promotieonderzoeken plaatsvinden door in- en externe HBO-WO-masterstudenten en promovendi. Afhankelijk van hun probleem- doel- en vraagstelling hanteren deze een specifieke methode van onderzoek. Ten tijde van de evaluatie door de externe, onafhankelijke commissie hanteerde het KOC een onderscheid tussen breedte- en diepteprojecten. In de evaluatiegesprekken ( 3.1.3) bleek dit onderscheid soms vragen bij de commissie op te roepen. Bij de aanscherping van de structuur van het KOC ( 2.1) is er voor gekozen om dit onderscheid niet meer te maken. 11

18 In het studiejaar wordt binnen Hogeschool de Kempel bijna 4600 uur aan onderzoeksactiviteiten besteed (zie onderstaand overzicht). Dit houdt in dat van de 61,9 FTE in dienst van De Kempel ongeveer 2,8 FTE ingezet wordt voor onderzoeksactiviteiten. Overzicht personele inzet onderzoek: opdracht, functie/taak, uren en totaal aantal uren. Opdracht Functie / taak Uren Totaal Algemene ontwikkel- en onderzoeksopdracht Lector 1659 BLO Onderzoek in opleiding 260 Onderzoek en ontwikkeling Specifieke ontwikkel- en onderzoeksopdracht Lector 830 EBO Kenniskringleden Totaal 4731 In studiejaar investeerde de hogeschool een krappe 4600 uur in onderzoek. Gerelateerd aan de totale capaciteit van de hogeschool besteedt De Kempel 4,6% van de beschikbare uren aan onderzoeksactiviteiten. Naast eigen personeel wat zich met onderzoek bezighoudt, biedt de hogeschool ook plaats aan promovendi en masterstudenten welke hun stage en onderzoek op De Kempel onder willen brengen. Vanuit de financiële kant bezien geeft Hogeschool de Kempel in het studiejaar ongeveer ,- uit. Hier tegenover staat ongeveer ,- aan rijksbijdragen. 2.7 Stakeholders Onder stakeholders verstaan we alle (groepen van) personen die direct belang hebben bij het uit te voeren onderzoek. Stakeholders ondergaan de positieve en negatieve gevolgen van het onderzoek, bedoeld of niet bedoeld. Vanuit dat gegeven en vanuit de aard van praktijkgericht onderzoek zijn zij uiteraard betrokken bij het onderwerp, de doelstelling, de vragen en het ontwerp van het onderzoek en blijven zij voortdurend betrokken bij de verdere uitvoering (Guba & Lincoln, 1989). In geval van praktijkonderzoek nemen ze ook zelf deel aan de verdere uitvoering. De voortdurende betrokkenheid van de stakeholders is zichtbaar gemaakt in onderstaand overzicht waarin de eerste prestatie-indicator is uitgewerkt voor de betrokkenheid van stakeholders bij het betekenis verlenen aan onderzoeksresultaten. 12

19 Doelen, activiteiten en stakeholders Kempelonderzoekscentrum Doelen 1 Activiteiten Stakeholders Doorwerking in en aanpassing van het curriculum of verandering van opleidingsstructuur Jaarlijks tenminste 1 bijeenkomst waarin met relevante stakeholders betekenis wordt verleend aan de resultaten van praktijkgericht onderzoek en waarin consequenties worden bepaald voor de doorwerking in en aanpassing of verandering van het curriculum dan wel opleidingsstructuur. Stakeholders van de betreffende projecten van BLO en EBO Doorwerking in en aanpassing van het curriculum of verandering van opleidingsstructuur Tweejaarlijks tenminste 1 bijeenkomst waarin met relevante stakeholders betekenis wordt verleend aan de resultaten van het promotieonderzoek en waarin consequenties worden bepaald voor de doorwerking in en aanpassing of verandering van opleidingsstructuren. Stakeholders van de betreffende projecten 1 De doelen zijn afkomstig uit algemene prestatie-indicator 1: er vindt doorwerking plaats in en aanpassing van curricula, professionalisering van docenten of verandering van opleidingsstructuren. In het volgende overzicht is per project en taak aangegeven welke stakeholders onderscheiden worden bij de algemene en specifieke ontwikkel- en onderzoeksopdracht. Projecten, taken en stakeholders Algemene ontwikkel- en onderzoeksopdracht Betekenisvol leren onderwijzen Projecten Het jonge kind aan het woord (promotieonderzoek, context De Kempel + overige hogescholen + werkveld) Academisch opleiden tot leraar basisonderwijs (promotieonderzoek, context De Kempel + overige hogescholen + werkveld) Stakeholders - Leerlingen - Ouders - Leraren en schoolleiders basisonderwijs - Lerarenopleiders - Management Opleiding Initieel - Wetenschappelijke experts (prof. dr. B. v. Oers, VU) - Leraren en schoolleiders basisonderwijs - Studenten 2 - Lerarenopleiders - Management Opleiding Initieel Marnix academie - Wetenschappelijke experts (prof. dr. D. Beijaard, TUe- ESoE, dr. G. Schellings) 13

20 Teachers as change agents (promotieonderzoek, context De Kempel + overige hogescholen + werkveld) SURF-project Van wie is dit portfolio? i.s.m. Marnix (praktijkgericht onderzoek, context De Kempel + overige hogescholen + werkveld) Begeleiding van startende leraren i.s.m. Algemeen Pedagogisch Studiecentrum (APS) (praktijkgericht onderzoek, context De Kempel + overige hogescholen + werkveld) De invloed van studentevaluaties op de competentieontwikkeling van lerarenopleiders (praktijkgericht onderzoek, context De Kempel) - Leraren en schoolleiders basisonderwijs - Schoolbestuurders - Lerarenopleiders - Management Opleiding Initieel - Wetenschappelijke experts (prof. dr. D. Beijaard, TUe- ESoE) - Studenten Kempel en Marnix academie - Lerarenopleiders Kempel en Marnix academie - Management Opleiding Initieel Kempel en Marnix academie - Klankbordgroep experts (dr. E. Driessen, universiteit Maastricht, dr. M. Veugelers, UvA, communitymanager Surf NL Portfolio) - Leraren en schoolleiders PO en VO - Schoolbestuurders PO en VO - Management Opleiding Initieel - Experts APS - Lerarenopleiders - Management Opleiding Initieel - Adviseur Personeel & Kwaliteit - Wetenschappelijke experts (Anne Khaled, MSc en dr. C. Phielix, Universiteit Utrecht) Taken 1 Stakeholders Onderzoek in de opleiding - Studenten (curriculum) - Lerarenopleiders - Management Opleiding Initieel - Wetenschappelijke experts (dr. S. Brand-Gruwel, dr. W. van der Linden, dr. E. Rohaan) Professionaliseren van docenten - Management Opleiding Initieel - Lerarenopleiders - Adviseur Personeel & Kwaliteit - VELON i.v.m. registratietraject 1 In dit overzicht staan die taken vermeld waar stakeholders zijn betrokken. 14

21 Projecten en stakeholders Specifieke ontwikkel- en onderzoeksopdracht Eigentijds beoordelen in het onderwijs Projecten Curriculum Stakeholders - Studenten CP en K2 - Opleidingsdocenten CP en K2 (I-OND-5) - Management Opleiding Initieel - Leraren en schoolleiders basisonderwijs - Wetenschappelijke experts (prof. Dr. F. Dochy, Katholieke Universiteit, Leuven; prof. Dr. M. Segers, Maastricht University; dr. D. Sluijsmans, Hogeschool Zuyd, dr. D. Joosten-Ten Brinke, Fontys Tilburg.) Professionaliseringstraject Assessmentprocedure - Leraren en schoolleiders basisonderwijs - Wetenschappelijk experts (prof. Dr. M. Segers, Maastricht University; dr. D. Sluijsmans, Hogeschool Zuyd, dr. D. Joosten-Ten Brinke, Fontys Tilburg.) - Leraren en schoolleiders basisonderwijs - Leerlingen - Ouders - Wetenschappelijke experts (prof. Dr. M. Segers, Maastricht University; prof. dr. R. Martens, Open Universiteit, Heerlen; dr. M. Vermeulen, Open Universiteit, Heerlen.) Toelichting: 1 Wetenschappelijk experts worden ook opgevat als stakeholders omdat zij het belang van de beschikbare wetenschappelijke kennis vertegenwoordigen (Van den Akker, Gravemeijer, McKenney & Nieveen, 2006, p. 68) 2 Omdat ook studenten worden uitgenodigd om aan de bijeenkomsten van het traject deel te nemen (en langs deze weg hun kennis en vaardigheden op het gebied van assessment te verdiepen), worden zij in dit verband ook als stakeholders aangemerkt. 2.8 Publicatie- en presentatiebeleid Het Kempelonderzoekscentrum participeert actief in (inter)nationale kennisintensieve netwerken voor wetenschappelijk input en door het leveren van bijdragen aan discussies. De uitdagingen van het Kempelonderzoekscentrum bestaan onder meer hierin om kennis te delen door presentaties en publicaties, organisatie van symposia en debat (Hogeschool de Kempel, 2012a). In Bijlage 3 is het publicatie- en presentatiebeleid van het Kempelonderzoekscentrum nader toegelicht en verantwoord. 15

22 2.9 Selecteren en professionaliseren van onderzoekers Een van de taken van de lectoren binnen het KOC is een bijdrage leveren aan professionalisering en in het bijzonder aan de onderzoeksvaardigheden van docenten en studenten van Hogeschool de Kempel via curriculum en persoonlijk ontwikkelingsplan gerelateerde activiteiten (zie ook prestatie indicator 1 in 2.4). Voor het doen van onderzoek richten de lectoren onderzoeksgroepen/kenniskringen in. Tot de leden kunnen, naast de betreffende lector, docentonderzoekers van De Kempel (intern), masterstudenten (intern/extern, HBO/WO), bachelorstudenten van De Kempel, interne of externe promovendi en docenten primair onderwijs behoren. Docentonderzoekers van De Kempel worden door het CvB, in samenspraak met de betreffende lectoren en het management, aangewezen om te participeren in een onderzoeksgroep/kenniskring en/of project binnen een ontwikkel- onderzoeksopdracht. Voor docentonderzoeker komen docenten in aanmerking die minimaal in het bezit zijn van een master op hbo-niveau waarin onderzoek een prominente plaats heeft ingenomen. Docentonderzoekers in de functie van Hogeschooldocent komen, met een relevant doctoraal- of masterdiploma wetenschappelijk onderwijs, tevens in aanmerking voor het leiding geven aan een onderzoeksproject (zie ook Beleidskaders voor onderzoek, Hogeschool de Kempel, 2013). Voor de professionalisering van docenten (incl. interne masterstudenten) stelt het KOC vraaggestuurde ondersteuning ter beschikking ten behoeve van hun persoonlijke ontwikkeling. Deze activiteiten moeten passen binnen een van de lopende projecten dan wel leiden tot een nieuw project binnen een ontwikkel- en onderzoeksopdracht. Externe masterstudenten die reageren op door De Kempel en het KOC aangeboden stage- en onderzoeksplaatsen worden bij gebleken geschiktheid toegevoegd aan een sectie voor stage op de Hogeschool en aan een onderzoeksgroep/kenniskring voor onderzoek binnen het KOC. Talentvolle eigen bachelorstudenten worden ook uitgedaagd te participeren in een onderzoeksgroep/kenniskring. Het is aan betreffende lector, in samenspraak met de docent/tutor, om te besluiten over toetreding van studenten. Voor docenten die zich willen professionaliseren middels promotieonderzoek, zijn de uitgangspunten en kaders van het Promotiebeleid (Hogeschool de Kempel, 2013) richtinggevend. In een onderzoeksgroep/kenniskring kunnen ook docenten uit het primair onderwijs zitting hebben. Het betreft dan collega s uit basisscholen die in het kader van Samen opleiden betrokken zijn bij een onderzoek. Overeengekomen professionaliseringsafspraken met directie/bestuur zijn in een projectplan vastgelegd. 16

23 3 KWALITEITSZORG Direct vanaf de inrichting van onderzoek binnen de hogeschool is door het CvB besloten dat het kwaliteitszorgbeleid voor het ontwerp, de planning, werkwijzen en rapportages aansluit op de kwaliteitszorgsystematiek van de hogeschool. Zo zijn de algemene maatregelen ook van toepassing op het onderzoek binnen de hogeschool. Daarnaast heeft het KOC vanuit de aard van haar onderzoek eigen evaluatiemomenten met stakeholders. 3.1 Planning en Control Afbeelding 3.1 toont de samenhang tussen het instellingsplan, de prestatie-indicatoren en het jaarplan. Op basis van het instellingsplan zijn prestatie-indicatoren geformuleerd die op hun beurt sturing geven aan de jaarplannen die per studiejaar worden opgesteld. Resultaatverantwoordelijken zoals het opleidingsmanagement, sectievoorzitters, lectoren en verantwoordelijken voor projecten binnen het initiële onderwijs, formuleren doelen en de daaraan verbonden acties in hun activiteitenplan op basis van de indicatoren. Twee keer per jaar vindt schriftelijke en mondelinge verslaglegging plaats van de voortgang van het activiteitenplan aan de hiërarchisch leidinggevende van de resultaatverantwoordelijke. Op basis van onder andere deze informatie, wordt gemonitord in welke mate de gewenste prestatie-indicatoren daadwerkelijk gerealiseerd worden en wordt waar nodig bijgestuurd. De stand van zaken wordt grafisch weergegeven in jaarlijkse factsheets. Afbeelding 3.1 Aansturing van de kwaliteit en verbetering van het onderwijs en onderzoek. 17

24 De planning- en control-cyclus ziet er schematisch als volgt uit: III December Halfjaarverslag over de in het jaarplan opgenomen activiteiten en resultaten van het studiejaar vanaf augustus (nieuwe of lopende studiejaar) t/m december. II Oktober Vaststellen van het jaarplan. IV Juni Halfjaarverslag over de in het jaarplan opgenomen activiteiten en resultaten van januari t/m juni van het lopende studiejaar. I Juli Prioritering van prestatie indicatoren. Figuur 3.2 Planning & control cyclus Hogeschool de Kempel Een ander onderdeel van de planning- en control-cyclus binnen het KOC zijn de projectplannen die per project opgesteld worden. Ook de projectplannen worden aan de hand van prestatie-indicatoren opgesteld. Per ontwikkel- en onderzoeksopdracht kan verschillend omgegaan worden met projectplannen. Vaststaat dat de plannen binnen de opdrachten richting geven en gedurende de looptijd van het project onderwerp van evaluatie zijn. Prestatie-indicatoren hebben een formatieve en summatieve functie. In de planning & control cyclus hebben de indicatoren een formatieve functie; aan de hand van indicatoren worden de onderzoeksactiviteiten en gerealiseerde opbrengsten gemonitord met het oog op tussentijdse bijsturing. De monitoring vindt plaats door middel van de halfjaarverslagen en (deel)rapportages. De summatieve functie betreft het afleggen van verantwoording over het onderzoek en de opbrengsten, zowel tussentijds (via deelrapportages) als aan het eind van de projecten (via eindrapportages). Deze verantwoording heeft een interne en een externe component. De interne component betreft de verantwoording aan het CvB, de externe component betreft de verantwoording aan externe stakeholders, bijvoorbeeld schoolbesturen en de Stichting kennisontwikkeling HBO. Onder de externe component valt ook de wetenschappelijke verantwoording over het onderzoek door middel van presentaties en publicaties. 18

25 3.2 Interactie met stakeholders De kwaliteit van onderzoek wordt mede door interactie met stakeholders, samenwerkingsverbanden en/of adviesraden bepaald. Met stakeholders worden leerlingen en/of ouders en/of leraren en schoolleiders basisonderwijs en/of schoolbestuurders en/of studenten en/of opleidingsdocenten en/of management initiële opleiding en/of wetenschappelijke experts en/of andere experts bedoeld (zie ook 2.5). De onderzoeksprojecten ontlenen hun bestaansrecht nadrukkelijk steeds aan een uit de praktijk afkomstige probleem-, vraag- en doelstelling. Op deze manier kan een interventie nauw worden afgestemd op de behoeften van de stakeholders en de kenmerken van de context waarvoor zij bedoeld is. Doordat stakeholders nauw bij het onderzoek en de daarmee samenhangende ontwikkelactiviteiten worden betrokken, wordt bevorderd dat zij mede-eigenaar van de interventie worden. Eigenaarschap geldt als belangrijke voorwaarde voor de feitelijke implementatie of toepassing van het design. De projectleiders / onderzoekers werken bij de algemene ontwikkel- en onderzoeksopdracht in samenspraak met de stakeholders tevoren de probleem-, vraag- en doelstelling uit. Lopende het onderzoek evalueren de lectoren op basis van een rapportage mondeling het onderzoek en de voortgang er van met het CvB. Daarnaast stellen binnen de algemene ontwikkel- en onderzoeksopdracht de projectleiders in samenspraak met de stakeholders een jaarlijkse rapportage op. De projectleiders/onderzoekers bespreken de rapportages met de lector van de algemene ontwikkel- en onderzoeksopdracht. In de rapportages van de lectoren en de projectleiders wordt de voortgang op de gestelde doelen geëvalueerd. Eventueel te nemen acties naar aanleiding van evaluaties worden in notulen/afsprakenlijsten opgenomen. Ook hier hebben de prestatieindicatoren een formatieve functie. Van elk afgesloten onderzoeksproject worden de resultaten in rapport- of verslagvorm teruggekoppeld. 3.3 Externe evaluatie Externe samenwerkingsverbanden, netwerken en relaties in het kader van kwaliteitszorg en kennisontwikkeling zorgen voor wederzijdse professionalisering, het opzetten en uitvoeren van onderzoek en het ontwikkelen en uitwerken van concrete producten. Zo heeft het KOC samenwerkingsverbanden met verschillende universiteiten, diverse pedagogische hogescholen, een viertal hogescholen in Vlaanderen en pedagogische studiecentra. Deze samenwerkingsverbanden dragen bij aan een hoge kwaliteit van onderzoek op en vanuit Hogeschool de Kempel. Naast de genoemde evaluatie systematieken is er nog een derde systematiek. Deze vloeit voort uit het Brancheprotocol Kwaliteitszorg Onderzoek. Eens in de zes jaar evalueert een onafhankelijke, externe evaluatiecommissie de kwaliteit van het onderzoek op en door Hogeschool de Kempel. De Kempel kiest ervoor om het KOC als onderzoekseenheid in deze evaluatie te laten fungeren. Daarnaast beoordeelt een landelijke commissie ook eenmaal in de zes jaar de kwaliteitszorg rondom onderzoek. Deze landelijke commissie geeft een oordeel of het onderzoek op en vanuit de hogeschool zich gevalideerd mag noemen. 19

26 Een ander onderdeel van de externe evaluatie van onderzoek is de accreditatie van de opleiding. Hogeschool de Kempel heeft het standpunt dat onderzoek geïntegreerd moet zijn met de initiële en de post-initiële opleiding. Vanwege dit uitgangspunt maakt onderzoek deel uit van de visitatie ten behoeve van de accreditatie. 3.4 Uitvoering Bij de uitvoering van de systematiek van het kwaliteitssysteem zijn verschillende functionarissen betrokken. Allereerst heeft de voorzitter van het CvB kwaliteitszorg in portefeuille. Hij heeft maandelijks op het gebied van kwaliteit een voortgangsgesprek met de Adviseur Personeel & Kwaliteit, welke voor 0,5 FTE werkzaamheden in het kader van kwaliteitszorg binnen de hogeschool verricht. De Adviseur Personeel & Kwaliteit werkt samen met een docent die voor 0,17 FTE werkzaamheden voor kwaliteitszorg uitvoert. De taak van de Adviseur Personeel & Kwaliteit en de docent is om kwaliteitszorg binnen de hogeschool te coördineren. Het CvB verwacht echter niet alleen van de genoemde functionarissen kwaliteitsbewustzijn. Eén van de Kempelorganisatiecompetenties waar personeel van Hogeschool de Kempel vaardig in moet zijn, is Kwaliteitsbewustzijn. Dat deze competentie een organisatiecompetentie is, houdt in dat deze competentie voor alle functies binnen de hogeschool geldt. Deze is dan ook terug te vinden in alle functiebeschrijvingen. Doordat kwaliteitsbewustzijn in de functiebeschrijvingen verankerd zit, maakt de competentie onderdeel uit van de functionerings- en beoordelingscyclus. Zo houdt het leidinggevend kader van de hogeschool grip op het kwaliteitsbewustzijn van het personeel. Belangrijke aspecten van het kwaliteitsbewustzijn binnen Hogeschool de Kempel zijn het nakomen van afspraken, de voortdurende professionele ontwikkeling van personeel, het cyclisch werken via de ROTOR-systematiek en het op de hoogte zijn van de beroepspraktijk. Binnen het onderzoek op De Kempel wordt zoals in de vorige paragraaf reeds aangegeven structureel in overleg met stakeholders gewerkt. Op deze manier leveren de onderzoekers kwaliteit, zonder dat dit voor hen een extra inspanning in het kader van kwaliteitszorg is. Op deze manier blijven de kwaliteitszorginspanningen beperkt tot de planning & control cyclus en het bezoek van een onafhankelijke, externe evaluatiecommissie. 20