VTI-Leuven Cursus : De leerkracht en zijn verantwoordelijkheden. Aansprakelijkheid INLEIDING

Transcriptie

1 VTI-Leuven Cursus : De leerkracht en zijn verantwoordelijkheden. Aansprakelijkheid INLEIDING Aansprakelijkheid is het verbonden zijn voor de rechtsgevolgen van enige daad, nalatigheid of onvoorzichtigheid. De aansprakelijkheid van het onderwijspersoneel wordt gesitueerd op verschillende juridische vlakken: de burgerlijke aansprakelijkheid de strafrechtelijke aansprakelijkheid (berust op een persoon die de sociale orde geschonden heeft door een inbreuk te plegen op de strafwet); de disciplinaire aansprakelijkheid (treedt op bij overtreding van de reglementaire bepalingen waaronder men als personeelslid is aangeworven); de contractuele aansprakelijkheid (vloeit voort uit het niet of slecht uitvoeren van een contract met een bepaalde persoon aangegaan). Er dient op gewezen dat elk geval waarin de aansprakelijkheid van een natuurlijk of rechtspersoon betrokken is, onderzocht wordt op basis van de bestaande wets- en reglementaire bepalingen. Rechterlijke uitspraken zijn evenwel niet met zekerheid te voorspellen, omdat de omstandigheden, waarin de verschillende gevallen zich voordoen, bijna nooit identiek zijn. Het begeleidend commentaar is hoofdzakelijk gesteund op vroegere rechterlijke uitspraken en dient te worden beschouwd als praktische illustratie van de wetteksten. BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen de algemene burgerlijke aansprakelijkheid, die geldt voor alle fysieke en rechtspersonen, en de specifieke aansprakelijkheid van het onderwijspersoneel en van de schoolbesturen. Algemene burgerlijke aansprakelijkheid De algemene burgerlijke aansprakelijkheid is de aansprakelijkheid voor een persoonlijke fout, met andere woorden een fout waardoor schade werd berokkend aan een ander. Wie de algemene burgerlijke aansprakelijkheid inroept (meestal het slachtoffer) moet bewijzen dat er drie voorwaarden vervuld zijn:

2 er moet een persoonlijke fout zijn; er moet schade zijn; er moet een oorzakelijk verband bestaan tussen fout en schade. 1) Persoonlijke fout Een fout is een verkeerde handeling. Het is de handeling of de daad die een voorzichtig, bedachtzaam persoon niet zou hebben gesteld. Deze fouten bestaan in een zeer grote verscheidenheid, gaande van de vrijwillig toegebrachte schade, de diefstal, het bedrog, tot de onbenullige nalatigheid en rechtsmisbruik. Worden beschouwd als fout: elk verzuim, elke onvoorzichtigheid, elke onwetendheid, elke onbedachtzaamheid, evenals elk verzuim in het nemen van voorzorgsmaatregelen (opgedrongen door de omstandigheden), waardoor de schade aan een ander kon voorkomen worden. Dit alles evenwel zonder beknotting van het recht op handelen en zonder verplichting tot liefdadigheid. Voorbeelden Een rechtstreekse daad: een leerling slaan. Een onvoorzichtigheid: een leerling over een zeer druk bereden straat zenden om een bal op te halen. Een nalatigheid: een leerling alleen achter laten tijdens een schooluitstap. Zoals blijkt uit de rechtspraak kunnen beschouwd worden als een persoonlijke fout van de leerkracht o.a.: leerlingen voorwerpen of werktuigen laten gebruiken die gevaarlijk zijn voor hun leeftijd; leerlingen zonder effectief toezicht laten; leerlingen tijdens het toezicht gevaarlijke spelen laten doen; leerlingen laten spelen op een plaats waar toezicht onmogelijk is. Merk op dat een personeelslid niet ontsnapt aan een persoonlijke fout indien het de ongehoorzaamheid van de leerling inroept. Er is geen fout wanneer het schadelijk feit voortkomt uit een vreemde oorzaak, toeval of overmacht. Men is er algemeen over akkoord dat het begrip fout menselijk en redelijk moet worden opgevat. Er is geen fout, als men verzuimd heeft uitzonderlijke maatregelen te treffen, die op het ogenblik van de feiten ongewoon of ongebruikelijk zouden zijn, of als men feiten niet heeft voorzien die zich normaal niet voordoen.

3 2) Schade Een fout die geen schade tot gevolg heeft, geeft geen aanleiding tot het erkennen van de algemene burgerlijke aansprakelijkheid. Schade kan van materiële of van morele aard zijn. MATERIËLE SCHADE Materiële schade is de schade die het slachtoffer treft in zijn fysieke integriteit of in zijn goederen en hem een verlies berokkent, waarvan de raming op een geldelijke basis kan geschieden. Onder materiële schade kan onder meer gerekend worden: het verlies van goederen of bezittingen; het verlies (beroving) van voordelen; lichamelijk letsel; arbeidsongeschiktheid. MORELE SCHADE Morele schade is de schade die het slachtoffer een verlies berokkent dat, strikt genomen, niet door een geldsom kan worden gevaloriseerd. Nochtans kent de rechtspraak in die gevallen ook bedragen toe als vergoeding voor het geleden nadeel. Morele schade kan de vorm aannemen van: pijn, veroorzaakt door wonden of kwetsuren; vermindering van de arbeidsgeschiktheid; aanslag op de eerbaarheid en de goede naam. 3) Oorzakelijk verband De schade moet haar oorzaak vinden in een foutieve daad. Dit oorzakelijk verband bestaat van zodra men kan bevestigen dat, zonder foutieve daad, er geen schade zou geweest zijn, of wanneer de schade een stellig en zeker gevolg is van de daad. Het oorzakelijk verband tussen de fout en de daad dient nagegaan te worden, niet tussen de ten laste gelegde fout en de fout van een ander. Dat de schade ook buiten de fout had kunnen gebeuren, doet niets ter zake. Wie de fout heeft begaan, zal de volle schade vergoeden, ongeacht de andere oorzaken.

4 De feitenrechter oordeelt soeverein over het causaal verband tussen de onrechtmatige daad en de schade. 4) Bewijslast Het slachtoffer of diegene die de algemene burgerlijke aansprakelijkheid van een personeelslid inroept moet: het bestaan van de fout bewijzen; het bestaan van de schade bewijzen; het oorzakelijk verband tussen fout en schade bewijzen. Wordt dit drievoudig bewijs geleverd, dan is de algemene burgerlijke aansprakelijkheid van het personeelslid in het geding. 5) Verweer Aangezien de bewijslast ligt bij de persoon die de klacht indient, zal het verweer er in bestaan de aangevoerde bewijsmiddelen te onderzoeken en zo mogelijk te weerleggen. Hierbij mag niet uit het oog worden verloren dat de aansprakelijkheid van het schoolbestuur als werkgever in vele gevallen kan worden ingeroepen, indien het betrokken personeelslid tijdens zijn opdracht slechts een toevallige en lichte fout heeft begaan Specifieke burgerlijke aansprakelijkheid van het onderwijspersoneel Het betreft hier de aansprakelijkheid van een personeelslid voor daden van anderen, namelijk van leerlingen die onder het toezicht van dit personeelslid staan. Die aansprakelijkheid houdt slechts op indien het personeelslid bewijst dat het de daad welke tot de aansprakelijkheid aanleiding geeft, niet heeft kunnen beletten. In tegenstelling met de algemene burgerlijke aansprakelijkheid, die door het slachtoffer moet bewezen worden, wordt de specifieke burgerlijke aansprakelijkheid verondersteld of aanvaard, tot het bewijs van het tegendeel door het personeelslid (weerlegbaar vermoeden). De drie pijlers van de burgerlijke aansprakelijkheid voor persoonlijke fouten (fout, schade, oorzakelijk verband) gelden eveneens voor de aansprakelijkheid wegens daden van anderen. Voor deze laatste is het

5 gerechtelijk mechanisme ingewikkelder. Opdat men aansprakelijk zou zijn voor de daden van een leerling, moeten vijf voorwaarden vervuld zijn: het moet een leerling zijn; die een foutieve daad of nalatigheid heeft begaan en schuld heeft; zijn foutieve daad of nalatigheid heeft schade berokkend aan een derde; er is een oorzakelijk verband tussen zijn foutieve daad en de schade; zijn foutieve daad of zijn nalatigheid gebeurde op het ogenblik dat hij onder het toezicht stond van een onderwijzer. 1) Het begrip onderwijzer Met onderwijzer wordt bedoeld iedereen die onderwijs verstrekt of een opdracht uitoefent in verband met het onderwijs en daarbij leerlingen onder zijn toezicht heeft. Het begrip onderwijzer reikt dus verder dan de persoon die dit ambt uitoefent in het lager onderwijs. Worden door de rechtsleer en de rechtspraak eveneens als onderwijzer beschouwd, bijvoorbeeld: alle andere leden van het directie- en onderwijzend personeel; de leden van het opvoedend hulppersoneel; de trainer van een sportploeg; de pastoor of onderpastoor die catechese organiseert ter voorbereiding van de plechtige communie. Worden echter niet als onderwijzer beschouwd, bijvoorbeeld: de professoren aan een universiteit (geen toezichtplicht); sportmonitoren die enkel toezicht houden doch de beoefende sport niet aanleren; de badmeesters; de leiders van jeugdbewegingen of vakantiekolonies; de rechtspersoon die het onderwijs inricht. 2) Leerling Hiermee zijn al de leerlingen bedoeld die tot de instelling behoren. Daar waar de ouders slechts aansprakelijk zijn tot de meerderjarigheid, blijft de onderwijzer wel aansprakelijk ten aanzien van zijn meerderjarige leerlingen. Dit wordt gerechtvaardigd door het einddoel van het onderricht, welk niet mogelijk is zo het verloopt zonder discipline en in

6 wanorde. Echter, zo de leerling meerderjarig is vermindert de aansprakelijkheid van de onderwijzer. 3) Schuld van de leerling Er kan geen sprake zijn van specifieke burgerlijke aansprakelijkheid van een personeelslid voor een daad van een leerling, indien deze laatste ook geen schuld treft. De leerling moet dus als aansprakelijk kunnen worden beschouwd volgens de algemene burgerlijke aansprakelijkheid, vooraleer de specifieke burgerlijke aansprakelijkheid van het toezichtplichtige personeelslid kan ingeroepen worden. Nochtans dient opgemerkt dat het personeelslid ook aansprakelijk kan worden gesteld voor een objectief ongeoorloofde daad van een kind dat zelf niet genoeg onderscheidingsvermogen heeft om bewust een fout te begaan. 4) Schade veroorzaakt aan derden De schade aan derden is een noodzakelijke voorwaarde om de verantwoordelijkheid van de onderwijzer te kunnen inroepen. De onderwijzer kan slechts aansprakelijk worden gesteld voor de schade aan derden veroorzaakt door zijn leerlingen en niet voor ongevallen veroorzaakt door derden en waarvan zijn leerlingen het slachtoffer zouden zijn. Maar als een leerling door zijn fout schade berokkent aan een andere leerling dan wordt deze laatste beschouwd als een derde. 5) Oorzakelijk verband 6) Bewijslast Wanneer de ouders een personeelslid willen aansprakelijk stellen voor de fout van een leerling jegens hun kind, volstaat het dat zij bewijzen dat: de leerling de fout begaan heeft gedurende de tijd dat die leerling onder toezicht stond of moest staan van het betrokken personeelslid; de fout aan hun kind schade heeft berokkend. Eens dit bewijs geleverd, wordt het personeelslid tot tegenbewijs vermoed aansprakelijk te zijn wegens gebrekkig toezicht.

7 7) Verweer Het personeelslid kan zich aan deze aansprakelijkheid enkel onttrekken indien hij het bewijs levert dat: het toezicht normaal werd uitgeoefend; het onmogelijk was de fout van de leerling te verhinderen, hetzij omdat hij de daad van de leerling niet heeft kunnen voorzien en dus niet heeft kunnen beletten; hetzij omdat zijn persoonlijke afwezigheid op het ogenblik van de feiten gewettigd was. De gewettigde afwezigheid is op zichzelf geen voldoende grond om het schuldvermoeden af te wentelen. Zo de onderwijzer zijn leerlingen even verlaat om over andere leerlingen toezicht uit te oefenen, zo hij bij een hiërarchische overste wordt ontboden, zo hij een zieke of gewonde leerling vergezelt, begaat hij zeker geen fout. Hij moet evenwel voorzien in het toezicht tijdens zijn afwezigheid (bijvoorbeeld door het over te dragen aan een collega). De gewettigde afwezigheid belet niet dat er een organisatorische fout zou kunnen zijn (fout die een tekortkoming betekent in de plicht tot toezicht). Zo de onderwijzer bewijst dat, zelfs al had hij nog beter toezicht gehouden over de leerling, zelfs al was hij aanwezig op het ogenblik van de feiten, hij toch niet had kunnen beletten dat het schadelijk feit zich voordeed (door het plotse karakter ervan), dan zal hij vrijgesteld worden van elke aansprakelijkheid. Er wordt niet vereist dat het schadelijk feit helemaal niet te voorzien was door de onderwijzer. In spelverband bijvoorbeeld bestaat het risico altijd dat hij ofwel geen toezichtsfout beging, ofwel dat er geen oorzakelijk verband bestaat tussen de hem aangerekende fout en de schade. Dergelijk verweer wordt door de rechtbanken de laatste tijd wel soepeler beoordeeld, rekening houdend met de steeds zwaardere taak van een leerkracht. 8) Samenloop van aansprakelijkheid Een samenloop van aansprakelijkheid kan zich voordoen als verscheidene personen gelijktijdig toezicht moeten houden. Tenzij ze het vermoeden van aansprakelijkheid kunnen weerleggen zullen ze samen aansprakelijk worden gesteld. 9) Opmerking Het vermoeden van aansprakelijkheid geldt niet in geval van schade die

8 een leerling oploopt: door eigen daad of onvoorzichtigheid; door de daad van een derde, die niet onder het toezicht van het personeelslid staat; door toeval of door overmacht. Specifieke burgerlijke aansprakelijkheid van het schoolbestuur Een schoolbestuur kan aansprakelijk worden gesteld: als werkgever, verantwoordelijk voor de fouten begaan door de personen onder zijn gezag; als bewaarder van een gebrekkige zaak. De eigenaar van een gebouw is immers aansprakelijk voor de schade door de instorting ervan veroorzaakt, wanneer deze is te wijten aan verzuim van onderhoud of aan een gebrek in de bouw. 1) Aansprakelijkheid als bewaarder van een gebrekkige zaak Men is aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door zaken die men onder zijn bewaring heeft. De burgerlijke aansprakelijkheid van een schoolbestuur kan aldus in het geding komen bij schade veroorzaakt door: gebouwen en toebehoren; schoolse uitrusting: meubilair, werktuigen, instrumenten, toestellen, e.a.; dranken en spijzen, door de school bereid of ter beschikking gesteld; omwille van: een gebrek aan onderhoud; een fout of gebrek; het ontbreken van veiligheidsvoorzieningen. Wie de burgerlijke aansprakelijkheid van het schoolbestuur inroept als bewaarder van een gebrekkige zaak, moet bewijzen: de gebrekkigheid van de zaak, bijvoorbeeld trap met loszittende trede; materiaal onvoldoende elektrisch beveiligd; de schade, bijvoorbeeld verwondingen; het oorzakelijk verband tussen deze gebrekkigheid en de schade. De specifieke burgerlijke aansprakelijkheid van het schoolbestuur wordt dan verondersteld of aanvaard.

9 2) Aansprakelijkheid als werkgever (gesubsidieerd onderwijs) FOUT VAN HET PERSONEELSLID Wanneer een personeelslid van een vrije school bij de uitoefening van zijn opdracht zijn eigen schoolbestuur (werkgever) of derden schade berokkent, is het niet burgerlijk aansprakelijk voor zijn eerder toevallige en lichte fout. Voor lichte schuld is hij wel aansprakelijk als die bij hem veeleer gewoonlijk dan toevallig voorkomt. Het personeelslid is eveneens aansprakelijk bij bedrog of zware schuld. In dit geval kan het schoolbestuur de schadeloosstellingen op de wedde inhouden. Het betreft hier zowel de schade aan de persoon en de goederen van de werkgever (schoolbestuur) als derden (leerlingen, collega s, ouders,...). Kan de benadeelde het bedrog, de zware of de herhaalde lichte schuld van het personeelslid niet bewijzen, dan is het schoolbestuur (inrichtende macht) dat het personeelslid aangesteld heeft burgerlijk aansprakelijk, alleen en voor de gehele schade. In het andere geval kunnen het schoolbestuur en het personeelslid elk voor het geheel aansprakelijk gesteld worden, maar het schoolbestuur (of de verzekeraar) kan, na vergoeding van de benadeelde, het betaalde terugvorderen van het personeelslid. FOUT VAN EEN LEERLING Wanneer een leerling van een vrije school een fout begaat met schade tot gevolg kan het schoolbestuur samen met het toezichtplichtige personeelslid aansprakelijk gesteld worden. Het schoolbestuur beschikt over hetzelfde verweer als het personeelslid Opmerking Bij de invoering van het Statuut personeel gesubsidieerd onderwijs vervalt de toepassing van de wetgeving op de arbeidsovereenkomsten in het vrij onderwijs (enkel daar van kracht) en bijgevolg de bijkomende bescherming van artikel 18. Bovendien geldt deze thans enkel bij persoonlijke fout van het personeelslid, niet bij fout van een leerling onder zijn toezicht (zie hierna). DE GRENZEN VAN DE BEWAKINGSOPDRACHT Algemene bepalingen voor het toezicht op school 1) Begin en einde toezicht

10 In principe vangt de burgerlijke aansprakelijkheid van het personeel en het schoolbestuur aan op het ogenblik waarop de leerlingen de schooldrempel overschrijden bij het binnenkomen en eindigt ze op het ogenblik dat ze die terug overschrijden bij het verlaten van de school. Uitzonderingen op deze regel vormen ondermeer schoolrangen, schoolbussen, buitenschoolse activiteiten. De school zal dan ook best in een bijzonder reglement, dat aan de ouders en het personeel bekend gemaakt wordt, vastleggen waar en wanneer ze de leerlingen onder haar verantwoordelijkheid neemt en wanneer en waar ze de leerlingen terug aan de ouders overdraagt. 2) Aantal personeelsleden Het aantal personeelsleden vereist voor het toezicht onder andere op de speelplaats, in de gangen, in de eetzaal,... of het aantal begeleiders bij buitenschoolse activiteiten is niet vast bepaald. Dit aantal is immers te zeer afhankelijk van allerlei omstandigheden, bijvoorbeeld de leeftijd van de leerlingen. Het schoolbestuur is verantwoordelijk voor een degelijk toezicht in alle omstandigheden en moet in functie daarvan zelf oordelen hoeveel personeelsleden zij in een bepaalde situatie voor het toezicht nodig heeft. 3) Degelijk toezicht Het toezicht kan slechts degelijk worden genoemd indien het continu is en effectief. Het toezicht moet continu verlopen, dit wil zeggen dat de leerlingen gedurende de ganse periode waarvoor de school de verantwoordelijkheid op zich genomen heeft onder toezicht moeten staan. Het inrichtingshoofd is verantwoordelijk voor de organisatie van dit continu toezicht. Het toezicht moet effectief zijn. Het volstaat niet dat het toezichtdoende personeelslid fysiek aanwezig is. Het moet ook actief en aandachtig toezicht uitoefenen. Toezicht in de klas Vermits de leerkracht tijdens de lessen normaal de enige toezichter is in de klas, zal deze dan ook de eerste geviseerde zijn indien er burgerlijke aansprakelijkheid ingeroepen wordt voor schade opgelopen tijdens de les. In het bijzonder dient de leerkracht de nodige veiligheidsmaatregelen te

11 treffen, wanneer de leerlingen toestellen hanteren of didactisch materiaal behandelen waarbij enig gevaar kan optreden. De leerkracht is verantwoordelijk voor de tucht. Merk op dat gebrek aan tucht in sommige gevallen door de rechter reeds beschouwd werd als een persoonlijke fout van de leerkracht. Toezicht op de speelplaats en in de eetzaal Het aantal personeelsleden, vereist voor het toezicht op de speelplaats, niet vast bepaald en het is het inrichtingshoofd, verantwoordelijk voor de organisatie van een degelijk toezicht, dat zelf dient te beoordelen hoeveel toezichters er nodig zijn. Hoeveel toezichthoudende personeelsleden er op de speelplaats en eetzaal ook zijn, regel is dat zij bij ongeval tijdens hun toezicht gezamenlijk burgerlijk aansprakelijk kunnen worden gesteld. Het toezicht moet effectief zijn. De personeelsleden oefenen het toezicht uit in de onmiddellijke nabijheid van de leerlingen of ertussen, teneinde onmiddellijk te kunnen ingrijpen bij ruzies, gevechten, gevaarlijke spelen of handelingen,... Indien verscheidene personeelsleden gelijktijdig toezicht uitoefenen staan ze niet samen te praten, doch stellen ze zich op verschillende plaatsen op zodat ze gezamenlijk een degelijk overzicht hebben op de leerlingen. Gevaarlijke spelen toelaten wordt door de rechtspraak beschouwd als een persoonlijke fout van het toezichthoudend personeelslid. Hierbij dient aangestipt dat een op zich niet gevaarlijk spel toch als gevaarlijk kan worden bestempeld wegens de omstandigheden, bijvoorbeeld voetbal op een te druk bezette speelplaats waarop kinderen van alle leeftijden spelen; en omgekeerd een op zich gevaarlijk spel toch als niet gevaarlijk kan worden beschouwd ingevolge de omstandigheden, bijvoorbeeld door het toezichthoudend personeelslid georganiseerd en gereglementeerd sneeuwballen gooien. Toezicht bij verplaatsing en het verlaten van de school Leerlingengroepen kunnen zich verplaatsen: van het ene schoolgebouw naar het andere; van een schoolgebouw naar een andere plaats buiten de school (bijvoorbeeld zwemkom, sportveld, kerk,...); na afloop van de lessen naar de bus, fietsenrek,... Het aantal toezichters bij leerlingengroepen is niet vast bepaald. Het inrichtingshoofd dient zelf te beoordelen hoeveel toezichters er redelijkerwijze nodig zijn.

12 Indien verscheidene personeelsleden een leerlingengroep begeleiden, stellen zij zich zo op dat ze gezamenlijk een globaal overzicht over de groep kunnen uitoefenen. De begeleider(s) zorgen er steeds voor dat de leerlingengroep onder toezicht een goed aaneensluitend en als dusdanig een herkenbaar geheel vormt. Bij het oversteken van de openbare weg dienen de begeleiders er zich van bewust te zijn dat zij geen bevoegdheid hebben om het verkeer te regelen. Zij mogen bijgevolg het verkeer niet doen stoppen om een groep te laten oversteken, behalve op zebrapaden. Nochtans dient opgemerkt dat, eens een rang aan het oversteken is, hij volgens het verkeersreglement moet worden beschouwd als één bewegend geheel en dus door geen andere weggebruikers mag worden doorbroken. De begeleiders kunnen de andere weggebruikers hierop attent maken bijvoorbeeld door handopsteken. Leerkrachten die regelmatig kinderen over de straat helpen kunnen best een aanvraag indienen om tot gemachtigd opzichter aangesteld te worden. Een gemachtigd opzichter is een vrijwilliger van ten minste 18 jaar oud die gemachtigd wordt aanwijzingen te geven aan de weggebruikers en het verkeer stil te leggen zodat wachtende kinderen veilig de straat kunnen oversteken. De weggebruikers zijn verplicht de aanwijzingen van de gemachtigde opzichters op te volgen; zoniet, kunnen ze door hen aangegeven worden bij de politie. Om gemachtigd opzichter te worden moet men een aanvraag indienen bij de burgemeester. Na een theoretische en praktische opleiding door de gemeentelijke politie of rijkswacht, wordt men door de burgemeester aangesteld tot gemachtigd opzichter. Men dient zich alsdusdanig kenbaar te maken door een band met horizontaal de nationale kleuren en de naam van de gemeente op de gele strook om de linkerarm te dragen en gebruik te maken van een schijf waarop het verkeersbord C3 (witte schijf met rode band) afgebeeld staat. Wanneer er niet voor politiebegeleiding kan gezorgd worden bij de schooluitgang is het best dat de vrijwillige leerkrachten zich laten aanstellen tot gemachtigd opzichter. Toezicht bij zwemmen In eerste instantie dient de directie het toezicht in het zwembad te organiseren. Bij eventuele ongevallen zal steeds nagegaan worden hoe het toezicht

13 geregeld was en of er voldoende toezicht was. Als er een officiële redder aanwezig is, moet de leerkracht in de onmiddellijke nabijheid van de leerlingen zijn. Dit betekent dat hij zich constant op de kade bevindt zodat hij alle baders rechtstreeks kan gadeslaan. Hij moet niet in het water zijn. Hoewel de wetgever geen bindende cijfers voorziet, geeft de milieureglementering Vlarem II als richtlijn mee dat zowel een begeleider als een redder maximum 35 baders onder hun toezicht mogen hebben. Als er geen officiële redder is, moet de leerkracht in het water bij zijn leerlingen aanwezig zijn. Volgens Vlarem II moet de exploitant van het zwembad zorgen voor: één redder, wanneer de oppervlakte van het zwembad minder dan 200 m2 bedraagt; twee toezichthoudende personen, waarvan ten minste één redder, wanneer de oppervlakte van het zwembad meer dan 200 m2 bedraagt en de vorm van het zwembad zo is dat dit volledig in het gezichtsveld ligt van één persoon; drie toezichthoudende personen, waarvan ten minste twee redders, wanneer de oppervlakte van het zwembad meer dan 200 m2 bedraagt en de vorm van het zwembad zo is dat dit niet volledig in het gezichtsveld ligt van één persoon. Het personeelslid dat in het water bij de leerlingen is, dient technisch voldoende bekwaam te zijn voor wat betreft het redden van drenkelingen. Minstens één personeelslid dient de techniek van de kunstmatige ademhaling te kennen. Er moet worden gecontroleerd of er een zuurstofapparaat aanwezig is (en spoedig bereikbaar) en of er een telefoon binnen handbereik is (oproep bij noodgeval). Bij een gebeurlijk ongeval overkomen aan een leerling, komt zowel de burgerlijke aansprakelijkheid van de redders als van de begeleidende leerkrachten in het gedrang. Op grond van de specifieke omstandigheden van het ongeval zal de uiteindelijke verantwoordelijkheid worden bepaald. Zowel de redders als de begeleidende leerkrachten hebben hun specifieke taak en dienen elkaar aan te vullen. Toezicht bij busvervoer Indien de school intern leerlingenvervoer organiseert, om de leerlingen te vervoeren naar plaatsen buiten de school, bijvoorbeeld zwemkom, retraitehuis, toneel- of bioscoopzaal,... dan gebeurt dit volledig onder

14 haar verantwoordelijkheid. De burgerlijke aansprakelijkheid van schoolbestuur en toezichthoudende personeelsleden, zoals omschreven in kan bij schadegevallen dan ook in het geding komen. Indien de school zelf afhaaldiensten voor de leerlingen organiseert, dit wil zeggen in eigen beheer of als opdrachtgever aan een autocaruitbater, dan vangt haar verantwoordelijkheid aan op het ogenblik dat de leerling op de bus stapt en eindigt ze op het ogenblik dat de leerling de bus verlaat, behoudens andersluidende bepalingen in het inwendig reglement, meegedeeld aan ouders en personeel. Indien personeelsleden van de school toezicht houden tijdens het busvervoer, kunnen ze niet aansprakelijk gesteld worden voor daden van leerlingen van een andere school, behoudens andersluidende afspraken tussen de scholen, waarover het betrokken personeelslid vooraf moet worden ingelicht. Ze kunnen uiteraard altijd aansprakelijk gesteld worden voor een persoonlijke fout. De leerkrachten die te laat op school komen ingevolge het uitvoeren van een begeleidingsopdracht (verkeersopstopping, verkeersongeval, defect aan de schoolbus) zijn ontheven van elke burgerlijke aansprakelijkheid ten opzichte van de leerlingen van hun eigen klas welke op dat ogenblik zonder toezicht zouden zijn.in dat geval behoort het inrichtingshoofd de nodige maatregelen te nemen voor het verzekeren van een degelijk toezicht: zelf toezicht uitoefenen of een leerkracht hiermede belasten. Toezicht bij buitenschoolse activiteiten Ook hier geldt de regel dat het inrichtingshoofd verantwoordelijk is voor de organisatie van het toezicht, dit wil zeggen het bepalen van het vereiste aantal toezichthoudende personeelsleden. De burgerlijke aansprakelijkheid van het toezichthoudende personeelslid kan ingeroepen worden gedurende de volledige duur van de activiteit, dit is: de verplaatsing van school naar de activiteitsplaats; de duur van de activiteit zelf; de terugkeer van de activiteitsplaats naar de school. Het is duidelijk dat de leeftijd van de leerlingen hier een belangrijke rol kan spelen. Rekening houdende met de te verwachten eigen zin voor verantwoordelijkheid en besef van gevaar kan men oudere leerlingen wel een vrije tijd toekennen, tijdens een stadsbezoek bijvoorbeeld, wat niet kan aanvaard worden bij jongere leerlingen.

15 Extramurosactiviteiten Een extramurosactiviteit is elke activiteit van minimaal twee aaneensluitende lesdagen buiten de school voor ten minste één klas- of leerlingengroep. Om de planlast te verminderen, kan de school het vragen van een afzonderlijke toestemming per activiteit ook vervangen door een algemene bepaling in het schoolreglement. Deze bepaling wijst er best op dat het de bedoeling is zo veel mogelijk kinderen aan de extramurosactiviteiten te laten deelnemen en dat de school ervan uitgaat dat zonder tegenbericht van de ouders het kind inderdaad mag deelnemen. De ouders moeten er in dezelfde bepaling evenwel ook uitdrukkelijk op gewezen worden dat zij het recht hebben om hun kinderen niet mee te laten gaan op extramurosactiviteiten van een volledige dag of meer, mits ze deze weigering voorafgaandelijk aan de betrokken activiteit uitdrukkelijk schriftelijk kenbaar maken aan de school. Het schoolreglement vermeldt bij voorkeur ook dat leerplichtige kinderen die niet deelnemen aan extramurosactiviteiten wel degelijk aanwezig moeten zijn op school. In principe nemen alle leerlingen deel. De directeur beslist als een goede huisvader hoeveel begeleiders nodig zijn en vanaf welk aantal nietdeelnemers de organisatie niet langer opportuun is. Ook hier zullen concrete omstandigheden zoals de leeftijd van de leerlingen, de omgeving en de aard van de activiteit mee het aantal begeleiders bepalen. Natuurlijk moeten de activiteiten een onderwijzend en opvoedend karakter hebben, goed voorbereid zijn en geëvalueerd worden. Speciale aandacht wordt gevraagd voor de sociale dimensie: dit betekent dat zo veel mogelijk (liefst alle) leerlingen moeten (kunnen) deelnemen. Personen die geen personeelslid zijn van de school, kunnen aan de begeleiders worden toegevoegd, zonder echter in aanmerking te komen voor toepassing van het hogervermeld principe van het voldoend aantal. De school moet voor deze externen de nodige maatregelen treffen op het vlak van verzekeringen. Personeelsleden tewerkgesteld in verschillende instellingen die in één daarvan aan een extramurosactiviteit deelnemen, moeten hun (les)opdracht in de andere instelling(en) ononderbroken verder uitoefenen op basis van een onderling overeengekomen regeling. Bron : Onderwijszakboekje