Beleidsplan: Gemeentelijke schuldhulpverlening

Transcriptie

1 Beleidsplan: Gemeentelijke schuldhulpverlening

2 Colofon Titel Concept beleidsplan schuldhulpverlening Versie, datum 1.0, 16 augustus 2011 Samengesteld door Marieke van Gemert Laatste versie bewerkt door Marieke van Gemert Bestandsnaam I:\WIZ\BO\Medewerkers\Marieke\Schuldhulpverlening\Beleidsplan Contactadres voor deze publicatie Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0

3 Inhoudsopgave 1.Inleiding 1 2.Strategie Missie Visie Algemene doelstelling 2 3.Integrale schuldhulpverlening Preventie en nazorg Integrale schuldhulpverlening Toegankelijkheid Wachttijd en doorlooptijd Moratorium Maatwerk 7 4.Uitvoering schuldhulpverlening Juridische aspecten Regierol Proces schuldhulpverlening Spreekuur Intake Niet problematische schuld Problematische schuld Geen aanbod Functieprofiel medewerkers schuldbemiddelaar Inzet vrijwilligers Borging kwaliteit 13 5.Ontwikkelingen, resultaten en kosten Ontwikkelingen Resultaten Kosten 16 Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0

4 1. Inleiding Als gevolg van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) krijgen gemeenten een wettelijke zorgplicht op het terrein van integrale schuldhulpverlening. Inwoners krijgen recht op schuldhulpverlening, mits ze voldoen aan de toelatingseisen die de gemeente aan de verzoeker 1 en zijn of haar omstandigheden stelt. Een belangrijk uitgangspunt van de wet is dat de hulpverlening een integraal karakter heeft waarbij niet alleen aandacht uitgaat naar het hanteerbaar maken van het schuldenprobleem, maar ook naar de omstandigheden waaronder die schulden zijn ontstaan. Gemeentelijke schuldhulpverlening omvat het ondersteunen bij het vinden van een adequate oplossing gericht op het hanteerbaar maken van schulden, alsmede nazorg. Wanneer in dit beleidsplan gesproken wordt over schulden, gaat het over een situatie waarin een persoon onvoldoende in staat is om aan zijn of haar betalingsverplichtingen te voldoen. Het hebben van schulden, bijvoorbeeld in de vorm van een (hypothecaire)lening, hoeft niet problematisch te zijn. Het wordt pas problematisch als iemand onvoldoende middelen heeft om zijn rente en aflossing of andere rekeningen, zoals de zorgverzekering of energierekening, (tijdig) te betalen. De definitie van integrale schuldhulpverlening zoals geformuleerd door de Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK) luidt als volgt: Integrale schuldhulpverlening is het actief ondersteunen van een verzoeker bij het vinden van een oplossing voor financiële problemen, de eventuele oorzaken ervan en de omstandigheden die een oplossing in de weg staan, alsmede het voorkomen dat problematische schulden ontstaan (preventie). Een problematische schuld is een belangrijke belemmerende factor voor (volwaardige) participatie. Het uitgangspunt van het Wmo beleid, het re-integratiebeleid en het minimabeleid van de gemeente Oosterhout is het voorkomen en wegnemen van drempels die de participatie van inwoners belemmeren. Het is namelijk uit sociaal oogpunt niet aanvaardbaar en economisch niet verantwoord wanneer mensen buiten de samenleving staan. Om deze redenen wordt ook met het beleid schuldhulpverlening door de gemeente geïnvesteerd in het vergroten van de participatie van inwoners van de gemeente Oosterhout. In de komende beleidsperiode wordt de nadruk gelegd op het voorkomen van problematische schulden. Dat willen we samen met de partners in Oosterhout realiseren door mensen in een zo vroeg mogelijk stadium te bereiken en op dat moment laagdrempelige, maar passende ondersteuning te bieden. Voor deze passende ondersteuning wordt aansluiting gezocht met het Wmo beleid, het re-integratiebeleid en het minimabeleid. Met het Wmo beleid in het kader van informatie, advies en cliëntenondersteuning (prestatieveld 3), mantelzorg en vrijwilligers (prestatieveld 4), participatie van mensen met een psychosociaal probleem (prestatieveld 5) en maatschappelijke zorg inclusief de afspraken in het kader van het Stedelijk Kompas 2 (prestatieveld 7, 8 en 9). In het kader van het re-integratiebeleid kan schuldhulpverlening onderdeel uitmaken van een re-integratietraject en eventueel zelfs verplicht worden gesteld. Het minimabeleid biedt inkomensondersteunende maatregelen. Daarnaast kan de gemeente via de bijzondere bijstand borg staan voor eventuele leningen van de aanvrager ten behoeve van het schuldhulpverleningstraject, zoals een saneringskrediet. Op deze manier wordt optimaal invulling gegeven aan integraal gemeentelijk beleid. Uiteraard staat de eigen verantwoordelijkheid van de verzoeker centraal. Uitgangspunt van schuldhulpverlening is dan ook minimale ondersteuning vanuit de gemeente en haar partners en maximale eigen verantwoordelijkheid van de verzoeker. Dit beleidsplan is tot stand gekomen in overleg met (zorg)partners van de gemeente, waaronder vrijwilligers(organisaties) en particuliere initiatieven. Daarnaast zijn de uitgangspunten van dit beleidsplan besproken in bijeenkomsten met gemeenten in de regio. 1 Persoon die zich tot de gemeente heeft gewend voor schuldhulpverlening. 2 Met het Stedelijk Kompas geven gemeenten, zorgkantoren, woningcorporaties en andere betrokkenen ondersteuning aan mensen die dak- of thuisloos zijn of dat dreigen te worden. De gemeente zorgt in dit kader voor een effectieve signalering en toeleiding tot opvang en zorg, een adequaat opvangvoorzieningenniveau, collectieve ziektekostenverzekeringen en toereikende schuldhulpverleningstrajecten. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 1

5 2. Strategie 2.1. Missie Meedoen is het kernwoord van het sociaal beleid van de gemeente Oosterhout. De primaire taak van de gemeente is het bieden van een sociale springplank en waar nodig een sociaal vangnet. Met onder andere het Wmo beleid, het re-integratiebeleid, het minimabeleid en voorliggend beleidsplan schuldhulpverlening wil de gemeente de inwoners van Oosterhout optimaal ondersteunen in het behalen van het hoogst haalbare niveau van zelfredzaamheid Visie Bij alle sociale voorzieningen van de gemeente en haar partners staat de eigen verantwoordelijkheid van de verzoeker voorop. Ook in het kader van schuldhulpverlening is de verzoeker zelf verantwoordelijk voor het ontstaan van de schulden en voor het oplossen daarvan. Op enig moment heeft de verzoeker de controle over zijn of haar financiën verloren en het doel van schuldhulpverlening is om de verzoeker te ondersteunen bij het herpakken van de controle, op een zodanige manier dat de verzoeker (weer) zelfredzaam wordt. De gemeente en haar partners lossen het probleem niet op voor de verzoeker, maar bieden de verzoeker ondersteuning. Daarbij zal voor zover mogelijk een beroep worden gedaan op het eigen netwerk van de verzoeker. Wanneer financiële zelfredzaamheid niet haalbaar is, zal naar een duurzame oplossing gezocht worden, bijvoorbeeld in de vorm van beschermingsbewind. Een andere mogelijkheid is dat de verzoeker na het einde van het traject gebruik blijft maken van budgethulp, maar deze hulp zelf betaalt. De gemeente voert de hulpverlening niet zelfstandig uit, maar werkt daarbij nauw samen met (zorg)partners in de stad, waaronder ook vrijwilligers(organisaties) en particuliere initiatieven. De gemeente brengt het netwerk van partijen die op enigerwijze betrokken (zouden kunnen) zijn bij schuldhulpverlening in beeld. Op deze manier ontstaat een sociale kaart waarbij inzichtelijk is wie wat doet, op welk moment en voor welke doelgroep. Hierdoor kan de hulpverlening ook goed op elkaar afgestemd worden. De uitgangspunten van schuldhulpverlening, namelijk de eigen verantwoordelijkheid van de verzoeker staat centraal, het optimaal benutten van het eigen netwerk (in de wijk) en het opheffen van drempels voor participatie, sluiten nauw aan bij de uitgangspunten van de Wmo. Net als bij de Wmo wordt er altijd naar de individuele situatie van de verzoeker gekeken, maar wordt vervolgens in het kader van de hulpverlening zoveel als mogelijk aangesloten bij collectief georganiseerde voorzieningen Algemene doelstelling De doelstelling van onze dienstverlening is hanteerbare schulden voor iedereen. Het hulpverleningstraject richt zich op het voorkomen van bedreigende situaties 3 en het werken naar een situatie waarbij de schulden geen belemmering zijn voor het kunnen deelnemen aan de maatschappij. Aan het einde van het traject is de verzoeker financieel zelfredzaam. Wanneer financiële zelfredzaamheid niet haalbaar is, zal buiten de kaders van schuldhulpverlening een duurzame oplossing gezocht worden. Bijvoorbeeld in de vorm van beschermingsbewind. Om deze doelstelling te bereiken, zal de gemeente naast het bieden van curatieve zorg (probleemoplossend) ook inzetten op preventie (probleemvoorkomend) en nazorg (recidivevoorkomend). Binnen het hulpverleningstraject wordt onderscheid gemaakt tussen problematische schulden en niet problematische schulden. Door in een situatie waarin de schulden nog niet problematisch zijn te investeren in adequate en voor de verzoeker laagdrempelige, maar goedgeorganiseerde hulpverlening, kan voorkomen worden dat schulden problematisch worden. Daarnaast wordt 3 Onder bedreigende situatie wordt verstaan; gedwongen woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektriciteit, stadsverwarming of water of opzegging dan wel ontbinding van de zorgverzekering. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 2

6 onderscheid gemaakt tussen materiële schuldhulpverlening en immateriële schuldhulpverlening. Waar materiële schuldhulpverlening zich richt op de financieel technische hulpvraag, richt immateriële schuldhulpverlening zich op de omstandigheden waarin de persoon verkeert die een duurzame oplossing van de schuldenproblematiek in de weg staan. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 3

7 3. Integrale schuldhulpverlening 3.1. Preventie en nazorg Het doel van schuldpreventie is om problematische schulden te voorkomen en daarmee ook te voorkomen dat er belemmeringen voor participatie en/of maatschappelijke kosten ontstaan. Preventieactiviteiten zoals voorlichting, vroegsignalering, bestrijding van niet gebruik, budgetbegeleiding of budgetbeheer, zijn onderdeel van integrale schuldhulpverlening. Preventie kan in verschillende stadia van de schuldhulpverlening aan de orde komen en bestaat uit drie niveaus: 1. Primaire preventie: Alle activiteiten die gericht zijn op het voorkomen dat er financiële problemen ontstaan. 2. Secundaire preventie: Alle activiteiten die gericht zijn op het voorkomen dat de financiële problemen groter worden. 3. Tertiaire preventie: Alle activiteiten die gericht zijn op het voorkomen dat er opnieuw financiële problemen ontstaan (= nazorg). Schulden komen in alle lagen van de bevolking voor. In het kader van primaire preventie is het belangrijk om te weten welke personen de meeste kans hebben op het ontwikkelen van problematische schulden. Op deze manier kun je primaire preventie, zoals voorlichting, gericht en effectief inzetten. Om dit te achterhalen wordt onderzoek gedaan naar de achtergrond van het huidige klantenbestand schuldhulpverlening. Daarnaast heeft Surplus Welzijn in samenwerking met Kredietbank Nederland en de gemeente risicofactoren benoemd. Dit zijn omstandigheden en gebeurtenissen waardoor personen mogelijk in een schuldensituatie terecht komen, zoals in het geval van een inkomensterugval of een echtscheiding. Verder blijkt uit onderzoek dat de schuldenproblematiek onder jongeren en kleine zelfstandigen toeneemt. Naar aanleiding van deze analyses worden doelgroepen voor preventie geselecteerd. Niet alleen de gemeente en haar partners hebben belang bij het voorkomen van problematische schulden. Ook schuldeisers zoals woningcorporaties, hypotheekverstrekkers, energiemaatschappijen en verzekeraars hebben hier belang bij. Niet alleen gezien het kostenaspect, maar zeker ook vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid. In het komende jaar wordt onderzocht hoe met deze partijen op het gebied van primaire preventie kan worden samengewerkt en aansluiting gezocht kan worden bij reeds bestaande activiteiten en programma s van (zorg)partners, vrijwilligers, activiteitencentra en het onderwijs. Bij secundaire preventie gaat het om vroegtijdige opsporing, onderkenning en behandeling van schuldenproblematiek. Door vroege opsporing en behandeling kan worden voorkomen dat schulden problematisch worden. In het kader van vroegsignalering heeft de gemeente Oosterhout afspraken gemaakt met woningcorporatie Thuisvester. Thuisvester huisvest een derde van de Oosterhoutse huishoudens en heeft daarmee een groot bereik binnen de doelgroep. Waar mogelijk worden in de komende beleidsperiode met meer instanties, zoals hypotheekverstrekkers, energiemaatschappijen en verzekeraars dergelijke afspraken gemaakt, zodat ook de overige huishoudens worden bereikt. In het schuldhulpverleningstraject wordt een splitsing gemaakt tussen problematische schulden en niet problematische schulden. De trajecten die worden uitgestippeld voor verzoekers die nog geen problematische schuld hebben, waarbij vrijwilligers een grote rol spelen, vallen allemaal onder secundaire preventie. Het doel van deze trajecten is namelijk het voorkomen van problematische schulden. Tertiaire preventie is het voorkomen van terugval in de oude situatie (nazorg). Activiteiten gericht op het verlenen van nazorg op individueel en collectief niveau zijn onderdeel van integrale schuldhulpverlening. Nazorg is voor iedere verzoeker een essentieel onderdeel van het traject en de exacte inhoud hiervan wordt vastgelegd in van het plan van aanpak. Er zullen kort na het afronden van het traject contactmomenten plaatsvinden, maar ook op langere termijn. Nazorg kan zowel individueel geboden worden als ook via een groepsgewijze aanpak. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 4

8 Bij het inzetten van preventie en nazorg wordt rekening gehouden met het feit dat kennis en vaardigheden van mensen van belang zijn, maar dat het hebben van kennis en vaardigheden slechts een beperkte invloed heeft op het feitelijke gedrag. De keuzes die mensen in het dagelijks leven maken zijn vaak niet rationeel. Uit onderzoek blijkt zelfs dat het hebben van meer kennis van financiële zaken zelfs kan leiden tot het nemen van grotere financiële risico s. Om ervoor te zorgen dat mensen niet (opnieuw) in een problematische schulden situatie terecht komen, zullen de preventieve activiteiten daarom primair gericht zijn op structurele gedragsverandering. Om op het gebied van financiën een bepaald basisniveau te bereiken, zal bij de preventieactiviteiten uiteraard ook aandacht zijn voor het overdragen van kennis en het aanleren van vaardigheden Integrale schuldhulpverlening Een belangrijk uitgangspunt van het wettelijk kader gemeentelijke schuldhulpverlening is dat de schuldhulpverlening een integraal karakter heeft. Dat betekent dat er bij de schuldhulpverlening niet alleen aandacht moet zijn voor het komen tot een oplossing van de financiële problemen (materiële schuldhulpverlening), maar er moet ook aandacht zijn voor eventuele omstandigheden die in verband kunnen staan met de financiële problemen van de verzoeker (immateriële schuldhulpverlening). Het kan daarbij bijvoorbeeld gaan om psychosociale factoren, relatieproblemen, de woonsituatie, de gezondheid, de verslaving of de gezinssituatie. Het is van belang in het kader van de schuldhulpverlening om samen met de verzoeker de eventuele oorzaken, die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de schulden, zo mogelijk weg te nemen. Hetzelfde geldt uiteraard ook voor het wegnemen van omstandigheden die het oplossen van problematische schulden in de weg staan. Kortom het samen met de verzoeker wegnemen van deze oorzaken of omstandigheden is in veel gevallen essentieel om de financiële problemen van de verzoeker in structurele zin op te lossen. Om daadwerkelijk integrale hulpverlening te kunnen bieden, vindt, zoals omschreven in de inleiding, aansluiting plaats met andere beleidsterreinen binnen de gemeente. Wanneer blijkt dat om bepaalde redenen, zoals een verstandelijke beperking, financiële zelfredzaamheid niet haalbaar is, wordt voor de verzoeker een duurzame oplossing gezocht. Denk bijvoorbeeld aan beschermingsbewind. Een andere mogelijkheid is dat de verzoeker na het einde van het traject gebruik blijft maken van budgethulp, maar deze hulp zelf betaalt. De schuldhulpverlening is onder te verdelen in verschillende producten. Bijvoorbeeld een saneringskrediet, inkomensbeheer of begeleiding door maatschappelijk werk. Het uitgangspunt voor de in te zetten producten is minimale ondersteuning vanuit de gemeente en maximale eigen verantwoordelijkheid van de verzoeker. De producten die de betrokken instanties in een hulpverleningstraject inzetten, worden omschreven in een individueel plan van aanpak. Daarbij wordt eerst onderzocht welke mogelijke ondersteuning de verzoeker vanuit zijn of haar eigen netwerk en de wijk waarin de verzoeker woont zelf kan inschakelen. Het doel is om het juiste product op het juiste moment in te zetten. Schuldhulpverlening is voor de verzoeker niet vrijblijvend. De verzoeker stemt schriftelijk in met het plan van aanpak en houdt zich aan de afspraken die hierin genoemd staan. Het plan van aanpak kan gedurende het traject gewijzigd worden indien de omstandigheden daarom vragen Toegankelijkheid Uit onderzoek blijkt dat het slecht voor de effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening is als bepaalde groepen van schuldhulpverlening worden uitgesloten. Dit en het feit dat problematische schulden een belangrijke belemmerende factor voor (volwaardige) participatie zijn, is reden om gemeentelijke schuldhulpverlening breed toegankelijk te laten zijn. Uitsluiting in individuele situaties is wel mogelijk daar waar de Wgs daar ruimte toe biedt. In de beleidsregels gemeentelijke schuldhulpverlening is aangegeven in welke gevallen het college kan besluiten een aanvraag tot gemeentelijke schuldhulpverlening af te wijzen. Bijvoorbeeld in het geval van herhaaldelijk verwijtbare recidive. De beleidsregels worden vastgesteld door het college van Burgemeester en Wethouders van de gemeente. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 5

9 De Wgs schrijft in artikel 2 lid 4.d. voor dat in het beleidsplan in ieder geval wordt aangegeven hoe schuldhulpverlening aan gezinnen met inwonende minderjarige kinderen wordt vormgegeven. De gemeentelijke schuldhulpverlening is laagdrempelig, breed toegankelijk en toegespitst op de individuele omstandigheden van de verzoeker. Dat betekent dat waar mogelijk altijd een passende vorm van hulpverlening geboden wordt. Dat geldt dus ook voor gezinnen met inwonende minderjarige kinderen. Ook wanneer de verzoeker op basis van de beleidsregels wordt uitgesloten voor schuldhulpverlening zal in het geval van inwonende minderjarige kinderen onderzocht worden welke hulpverlening wel geboden kan worden Wachttijd en doorlooptijd De wachttijd is de periode die verstrijkt tussen het moment dat een persoon zich tot de gemeente wendt voor schuldhulpverlening en het eerste gesprek waarin de hulpvraag wordt vastgesteld. De Wgs schrijft voor dat de wachttijd maximaal vier weken mag zijn. De maximale wachttijd is een termijn van orde. Dit betekent dat er geen directe sanctie voor de gemeente is, indien deze de geldende termijn overschrijdt. Aangezien korte wachttijden bijdragen aan het voorkomen en beperken van problematische schulden en aan de bereidheid van schuldeisers om mee te werken aan een schuldbemiddelingstraject, streeft de gemeente Oosterhout naar een zo kort mogelijke wachttijd. Het eerste inventariserende en adviserende gesprek moet laagdrempelig zijn voor de verzoeker en op korte termijn plaatsvinden. Dit eerste gesprek zal in de vorm van een spreekuur plaatsvinden. Het spreekuur wordt gehouden door de schuldbemiddelaar 4. De toegevoegde waarde van een laagdrempelig spreekuur is dat er op korte termijn een globale inschatting gemaakt kan worden van de problematiek en het mogelijke vervolgtraject. Voor het spreekuur hoeft de verzoeker niet alle papieren al op orde te hebben en een formele aanvraag te doen. Als de verzoeker naar aanleiding van het spreekuur een aanvraag voor schuldhulpverlening wil doen, wordt een intakegesprek ingepland bij de schuldbemiddelaar. Dit gesprek, waarin de hulpvraag wordt vastgesteld, zal altijd binnen maximaal vier weken plaatsvinden. Wanneer er sprake is van een bedreigende situatie, vindt het intakegesprek binnen drie werkdagen plaats. De doorlooptijd is de periode die verstrijkt tussen het intakegesprek waarin de hulpvraag wordt vastgesteld en het moment waarop het resultaat is bereikt. Het resultaat is bijvoorbeeld bereikt bij het opstarten van een schuldregeling, betalingsregeling, herfinanciering, weigering van een of meer crediteuren om mee te werken aan een voorstel, uitval van de aanvrager of een adviesgesprek op basis waarvan de aanvrager de situatie zelf kan oplossen. Lange doorlooptijden hebben een negatieve invloed op de motivatie van de aanvrager om mee te (blijven) doen aan een schuldhulpverleningstraject. Beperking van doorlooptijden is ook positief voor bereidheid van schuldeisers om mee te werken aan een schuldbemiddelingstraject en draagt bij aan het voorkomen en beperken van problematische schulden. Daarnaast is het van belang dat de aanvrager vooraf een globaal beeld heeft van de doorlooptijd en dat rekening wordt gehouden met de individuele situatie van de aanvrager. In de Wgs is ook opgenomen dat gemeenten verplicht zijn schuldenaren vooraf globaal inzicht te geven in de te verwachten doorlooptijd. De verwachting die de gemeente afgeeft is een termijn van orde. Op het overschrijden van deze termijn staat geen sanctie. De gemeente streeft ernaar om conform de Gedragscode Schuldregeling van de NVVK binnen 120 dagen een schuldregeling tot stand te brengen. Wanneer schuldeisers niet mee willen werken of het proces vertragen, vindt doorgeleiding naar de Wsnp plaats. Door middel van een plan van aanpak wordt aan de aanvrager inzicht gegeven in de verwachte doorlooptijd Moratorium Een moratorium is een afkoelingsperiode van zes maanden waarin schuldeisers hun invorderingsmaatregelen op de aanvrager van schuldhulpverlening tijdelijk opschorten. Dat betekent ook dat schuldeisers in die periode geen beslag kunnen leggen op het inkomen en het 4 De gemeente heeft ervoor gekozen om schuldhulpverlening uit te besteden. De instelling die schuldhulpverlening voor de gemeente uitvoert wordt in dit plan omschreven als de schuldbemiddelaar. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 6

10 vermogen van de aanvrager of bezittingen van de aanvrager gedwongen kunnen verkopen. Een moratorium is een uiterst middel om in het minnelijke traject tot een oplossing te komen en wordt alleen toegekend als het voor de schuldhulpverlening noodzakelijk is. Bijvoorbeeld als vaststaat dat de schuldeiser niet bereid is op basis van individuele afspraken zijn invorderingsmaatregelen tijdelijk op te schorten. Alleen het college kan een verzoekschrift voor een moratorium indienen bij de rechtbank. Het streven is om zoveel als mogelijk zonder de inzet van een moratorium te komen tot een schuldregeling. Dit is mogelijk als schuldeisers vertrouwen hebben in de gemeentelijke schuldhulpverlening en daarom wordt door de schuldbemiddelaar geïnvesteerd in een goede relatie met schuldeisers. In uiterste gevallen zal het college een verzoekschrift indienen bij de rechtbank Maatwerk Integrale schuldhulpverlening is toegesneden op de individuele aanvrager, waarbij dus sprake is van maatwerk. Het werken volgens standaardafspraken levert echter een belangrijke bijdrage aan het vertrouwen van schuldeisers in de gemeentelijke schuldhulpverlening. Om hierin een goede balans te vinden bieden gemeenten schuldregelingen aan die uitgaan van gestandaardiseerd maatwerk. Ook schuldhulpverleners gaan bij het bieden van een oplossing uit van gestandaardiseerd maatwerk. Voor iedere verzoeker wordt een plan van aanpak opgesteld. Het plan van aanpak geeft in de eerste plaats aan wat de verzoeker zelf moet doen en wat zijn omgeving voor hem kan betekenen. Vervolgens wordt een keuze gemaakt uit standaard producten rondom de eventuele schuldregeling (materiële schuldhulpverlening). Ook wordt in het plan aangegeven of er sprake is van immateriële problematiek en door welke partij(en) hulpverlening op dit gebied geboden wordt. Het aanbod is geheel afhankelijk van de situatie van de verzoeker, de mate van leerbaarheid van de verzoeker, de mate waarin de verzoeker meewerkt, de complexiteit van de schuld en de complexiteit van de sociaal-maatschappelijke problematiek. Belangrijk is dat het aanbod dat wordt gedaan realistisch is en dus haalbaar voor de verzoeker. Het aanbod gaat altijd uit van minimale professionele ondersteuning en zo veel mogelijk eigen inzet van de verzoeker, met eventueel ondersteuning vanuit het eigen netwerk. Dit om zelfredzaamheid te bevorderen en kans op herhaling te verkleinen. In een individueel plan van aanpak wordt maatwerk geboden binnen vooraf vastgestelde kaders. Deze kaders worden verder uitgewerkt in de beleidsregels schuldhulpverlening. Afwijken van standaard afspraken bij materiële schuldhulpverlening is alleen mogelijk als de aanvrager en de schuldeisers daarmee instemmen. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 7

11 4. Uitvoering schuldhulpverlening 4.1. Juridische aspecten De beslissing van het college van de gemeente tot het doen van een aanbod of tot het weigeren van integrale schuldhulpverlening is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Het besluit moet binnen acht weken na datum aanvraag genomen worden. Bij niet tijdig beslissen is de Wet dwangsom en beroep van toepassing. Tegen het besluit is bezwaar en beroep mogelijk. Het college neemt het besluit op basis van een schriftelijke aanvraag en maakt het besluit door middel van een beschikking aan de verzoeker bekend. Het afgeven van een beschikking wordt gemandateerd aan de schuldbemiddelaar. Bij het nemen van een negatief besluit (afwijzing) is het belangrijk dat het besluit in de beschikking goed gemotiveerd wordt. De motivatie moet afgeleid zijn van wat bepaald is in het beleid en de beleidsregels. In individuele gevallen kan het college zowel ten gunste van de verzoeker als ten nadele van de verzoeker gemotiveerd afwijken van wat is opgenomen in de beleidsregels. Het college kan ook ambtshalve overgaan tot schuldhulpverlening. Dit kan bijvoorbeeld aan de orde zijn in spoedgevallen waarin de wil van de persoon die schuldhulpverlening nodig heeft niet kenbaar gemaakt kan worden. In de artikelen 5 en 6 van de Wgs is de inlichtingen- en medewerkingsverplichting opgenomen. De verzoeker wordt zowel door het aanvraagformulier als de beschikking hierop gewezen. Wanneer de verzoeker zich niet aan deze voorwaarden houdt, kan de hulpverlening beëindigd worden. De beëindiging van een traject in het kader van integrale schuldhulpverlening wordt door de gemeente schriftelijk gemotiveerd. Naast de mogelijkheid van bezwaar en beroep, kan de verzoeker een klacht indienen bij de nationale ombudsman, de gemeentelijke ombudsman of gebruik maken van de klachtenprocedure Regierol De gemeente is verantwoordelijk voor schuldhulpverlening. Binnen deze verantwoordelijkheid stuurt, faciliteert en controleert de gemeente, als opdrachtgever van schuldhulpverlening, de uitvoerende organisaties. Sturen door middel van een duidelijke opdracht en een verantwoordingskader, faciliteren door het beschikbaar stellen van middelen en het geven van ruimte voor ieders professie en controleren door het toezien op het naleven van het beleid, de beleidsregels en het behalen van de gewenste resultaten. Naast de schuldbemiddelaar zijn er in Oosterhout verschillende organisaties en particuliere initiatieven actief op het gebied van schuldhulpverlening. Zoals in de visie aangegeven voert de gemeente de hulpverlening niet zelfstandig uit, maar werkt daarbij nauw samen met deze organisaties en particuliere initiatieven. De gemeente Oosterhout brengt in beeld wie dit zijn, wat zij aan hulpverlening kunnen bieden en welke taken en verantwoordelijkheden hierbij horen. Bij de inrichting en de uitvoering van de integrale schuldhulpverlening is het van belang dat één instantie zoveel mogelijk de regie heeft binnen de schuldhulpverleningstrajecten. Het toewijzen van de regierol is essentieel om samenhang te waarborgen in de aanpak van de problemen van de aanvrager. Hiermee kan voorkomen worden dat organisaties langs elkaar heen werken en met name bezig zijn om hun aspect van het probleem op te lossen. De gemeente heeft ervoor gekozen om schuldhulpverlening uit te besteden en mandateert daarbij de regierol binnen het uitvoerende proces aan de opdrachtnemer (schuldbemiddelaar 5 ). De gemeente brengt dus in beeld welke instanties en vrijwilligers er zijn en welke hulpverlening ze 5 Op dit moment voert Kredietbank Nederland de schuldbemiddeling uit in Oosterhout. Per 1 juli 2012 eindigt het huidige contract met Kredietbank Nederland. In de periode daaraan voorafgaand wordt de schuldbemiddeling voor de komende drie jaar opnieuw aanbesteed. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 8

12 kunnen bieden. De schuldbemiddelaar zet de instanties en vrijwilligers op het juiste moment in het proces in en is op uitvoerend niveau de gesprekspartner van de betrokken instanties. De gemeente heeft de volgende taken: Vaststellen vierjaarlijks beleidsplan. Mandateren regierol binnen de schuldhulpverleningstrajecten aan de schuldbemiddelaar. (Dit wordt verder uitgewerkt in een contract.) In beeld brengen betrokken instellingen en particuliere initiatieven. Beschrijven hulpverlening en kaders betrokken instellingen en initiatieven. Afspraken maken met betrokken partijen. Toetsen deskundigheid en capaciteit betrokken partijen (in samenwerking met de schuldbemiddelaar). Evalueren en bijsturen van de afspraken met de betrokken partijen. Borgen kwaliteit. Uitvoeren tevredenheidsonderzoeken onder de partners. Evalueren effectiviteit beleid. Mandateren van het nemen van besluiten aan de schuldbemiddelaar. (Dit wordt verder uitgewerkt in een contract.) Verzoek moratorium. Uitvoeren bezwaar en beroep. Uitvoeren Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen. Het wel of niet doen van een aanbod schuldhulpverlening wordt aan de verzoeker bevestigd in een beschikking. Het afgeven van de beschikking is een bevoegdheid van het college van de gemeente Oosterhout. Deze bevoegdheid zal worden gemandateerd aan de schuldbemiddelaar. Taken schuldbemiddelaar: Houden (inloop)spreekuur. Voeren intakegesprek. Afgeven beschikking. Opstellen plan van aanpak. Bewaken samenwerking en communicatie met algemeen maatschappelijk werk, zorgpartners, vrijwilligersorganisaties en particuliere initiatieven. Regie voeren op dossierniveau (klantmanagement). Uitvoeren tevredenheidsonderzoeken onder klanten en schuldeisers. Verstrekken informatie aan de gemeente over onder andere aantallen, achtergrond klanten en resultaten trajecten Proces schuldhulpverlening In bijlage 1 staat het proces schuldhulpverlening schematisch weergegeven Spreekuur (Inloop)spreekuur Mensen met financiële problemen melden zich op diverse plaatsen, zoals bij de gemeente, Surplus Welzijn, de burgeradviseurs, de goederenbank, loketbegeleiding, stichting Leergeld, woningcorporaties, kredietbank, enzovoort. Wanneer mensen ondersteuning nodig hebben worden deze mensen als eerste stap in het proces doorverwezen naar het spreekuur. Het spreekuur moet voor de mensen laagdrempelig zijn. Het betreft een informatie- en servicegesprek gericht op de persoonlijke financiële situatie. Tijdens het spreekuur wordt door een professional de persoonlijke situatie van de persoon geïnventariseerd. Op basis daarvan wordt door de professional beoordeeld of er financiële hulpverlening geboden moet en kan worden. Indien dat het geval is en deze persoon ook ondersteuning wil van de gemeente, wordt een afspraak gepland voor een intakegesprek. Beleidsplan schuldhulpverlening versie 1.0 9

13 Als de verzoeker ondersteuning nodig heeft bij het verzamelen en ordenen van de benodigde gegevens voor de intake, kan de verzoeker een vrijwilliger benaderen. De vrijwilliger ondersteunt bij het verzamelen en ordenen van de gegevens, maar heeft niet zelf contact met schuldeisers en is ook niet verantwoordelijk voor het opstellen van een actueel schuldoverzicht. Met deze doorverwijzing naar het spreekuur, wordt bereikt dat de mensen die financiële problemen hebben in beeld zijn bij de gemeente en dat een goede inschatting gemaakt kan worden van de vaak complexe problematiek en wat die persoon nodig heeft. Niet al deze mensen zullen uiteindelijk in een schuldhulpverleningstraject terecht komen, maar worden wel doorverwezen naar mogelijke instanties die hen op dat moment kunnen ondersteunen. Adviesgesprek Wanneer een verzoeker bijvoorbeeld wel advies nodig heeft, maar een schuldhulpverleningstraject nog niet van toepassing is, kan met de verzoeker een vervolgafspraak gepland worden in de vorm van een financieel adviesgesprek. Hier is dus geen sprake van een aanvraag schuldhulpverlening en wordt ook geen intakegesprek gepland, maar wordt in het kader van primaire preventie met een adviesgesprek voorkomen dan mensen in zodanige financiële problemen komen dat schuldhulpverlening nodig is. Financieel adviesgesprekken worden gevoerd door de schuldbemiddelaar Intake Intake Het intakegesprek wordt gevoerd door de schuldbemiddelaar. Tijdens het intakegesprek wordt de hulpvraag vastgesteld. Daarbij wordt bepaald of er sprake is van een problematische schuld of een niet problematische schuld (materiële schuldhulpverlening). In de beleidsregels wordt conform de Gedragscode Schuldregeling van de NVVK gedefinieerd wanneer er wel of geen sprake is van een problematische schuld. Daarnaast wordt onderzocht of er omstandigheden zijn die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de schulden van de verzoeker of die het oplossen van deze schulden in de weg staan (immateriële schuldhulpverlening). Ook wordt beoordeeld of de verzoeker wel in aanmerking komt voor een aanbod tot schuldhulpverlening (zie verder hoofdstuk 3.2.1). Als de verzoeker in aanmerking komt voor schuldhulpverlening en de verzoeker de hulpverlening ook accepteert, wordt naar aanleiding van het intakegesprek een plan van aanpak opgesteld. In het plan van aanpak staat het te volgen traject beschreven en de verwachte doorlooptijd. Ook staan daarin alle voorwaarden en afspraken die gemaakt worden. Indien de schuldbemiddelaar andere instanties of vrijwilligers betrekt in het plan van aanpak, wordt dit vooraf met de betreffende instantie of vrijwilliger afgestemd. Zowel de verzoeker als de schuldbemiddelaar tekent het plan van aanpak. Het wel of niet doen van een aanbod tot schuldhulpverlening naar aanleiding van een schriftelijke aanvraag van de verzoeker, wordt aan de verzoeker bevestigd in een beschikking Niet problematische schuld Niet problematische schuld Wanneer na het intakegesprek blijkt dat er geen sprake is van een problematische schuld, wordt geen traject opgestart door de schuldbemiddelaar. In het plan van aanpak wordt aangegeven welke ondersteuning wel geboden wordt. Denk hierbij aan deelname aan een preventieactiviteit zoals een budgetcursus of een financieel adviesgesprek. Voor het regelen van de niet problematische schulden wordt de verzoeker gewezen op zelfhulpmiddelen 6. 6 Bijvoorbeeld Beleidsplan schuldhulpverlening versie

14 Om er daadwerkelijk voor te zorgen dat de schulden niet problematisch worden en de verzoeker financieel zelfredzaam wordt of blijft, is in de meeste gevallen wel begeleiding nodig. Hiervoor worden samen met de verzoeker eerst de mogelijkheden in het eigen netwerk en in de eigen wijk onderzocht. Als de ondersteuning niet in het eigen netwerk of in de wijk gevonden kan worden, wordt de verzoeker aan een vrijwilliger gekoppeld. Voor deze aanpak wordt aansluiting gezocht bij bestaande collectief georganiseerde voorzieningen in het kader van het Wmo beleid (informele zorg). Wanneer schulden toch problematisch dreigen te worden of er ontstaan andere knelpunten, dan vindt over de voortgang van het traject overleg plaats tussen de verzoeker, de vrijwilliger en de schuldbemiddelaar. Voor eventuele immateriële hulpverlening wordt de verzoeker doorverwezen naar zorgpartners. Ook dit traject wordt opgenomen in het plan van aanpak. De hulpverlening die bij niet problematische schulden geboden wordt duurt in principe een jaar. De schuldbemiddelaar verstrekt het plan van aanpak aan alle partijen die betrokken zijn bij het hulpverleningstraject. Niet problematische schuld Materieel Immaterieel Adviesgesprek Preventie instrument Zelfhulpmiddel Zorgpartners Vrijwilliger Problematische schuld Problematische schuld In het geval van een problematische schuld, wordt de materiële schuldhulpverlening geboden door de schuldbemiddelaar. Deze hulpverlening (schuldbemiddeling) omvat onder andere het stabiliseren van de schulden, het waar mogelijk hanteerbaar maken van de schulden en eventueel met een schuldregeling het oplossen van de schulden. Daarnaast worden deze mensen door de schuldbemiddelaar in principe binnen een jaar gecoacht naar financiële zelfredzaamheid. Wanneer het niet mogelijk blijkt om tot een oplossing van de problematische schulden te komen, bijvoorbeeld omdat een of meerdere schuldeisers niet mee willen werken aan een schuldregeling, kan de schuldbemiddelaar de aanvrager doorgeleiden naar de Wsnp. Welke instantie de eventuele immateriële hulpverlening biedt, is afhankelijk van welke problematiek er naast de schulden mogelijk nog meer speelt. Uitgangspunt van het schuldhulpverleningstraject is dat de professionele hulpverlening zo beperkt en kort mogelijk is. Er wordt altijd gezocht naar de meest efficiënte weg naar (financiële) zelfredzaamheid, waarbij ook in het geval van een problematische schuld zoveel mogelijk wordt gezocht naar ondersteuning vanuit het eigen netwerk van de verzoeker of vanuit vrijwilligersorganisaties. De schuldbemiddelaar verstrekt het plan van aanpak aan alle partijen die betrokken zijn bij het hulpverleningstraject. De schuldbemiddelaar houdt gedurende het traject de regie. Beleidsplan schuldhulpverlening versie

15 Problematische schuld Materieel Immaterieel Schuldbemiddeling Zorgpartners Coaching Geen aanbod Geen aanbod Niet in alle gevallen zal een bezoek aan het spreekuur leiden tot een aanvraag schuldhulpverlening. In sommige gevallen echter zal een bezoek aan het spreekuur wel leiden tot een aanvraag, maar zal geen aanbod schuldhulpverlening gedaan worden door het college. In de beleidsregels staat aangegeven in welke gevallen het college kan besluiten geen aanbod te doen in het kader van schuldhulpverlening Functieprofiel medewerkers schuldbemiddelaar De schuldbemiddelaar is bij alle onderdelen van het proces schuldhulpverlening betrokken en heeft hierin zelfs een regierol. Om bij de verschillende processtappen, zoals het spreekuur en het intakegesprek, een goede inschatting te kunnen maken van de problematiek, is het van essentieel belang dat de medewerker zowel de materiële als immateriële problematiek goed in beeld kan brengen. Zeker ook op het gebied van financiële coaching en het vervullen van de rol van sparringpartner voor vrijwilligers en zorgpartners, zal de medewerker de problematiek niet alleen vanuit een financiële invalshoek moeten kunnen benaderen. De schuldbemiddelaar zorgt ervoor dat haar medewerkers voldoen aan dit profiel Inzet vrijwilligers Vrijwilligers Vrijwilligers zijn op allerlei terreinen in de Oosterhoutse samenleving actief. Ook op het terrein van schuldhulpverlening, schuldpreventie en thuisadministratie zijn steeds meer vrijwilligers en maatschappelijke organisaties actief. Deze ondersteuning is voor mensen met schulden en mensen die moeite hebben om hun administratie op orde te houden van groot belang. Vrijwilligers hebben meer tijd dan professionals, zijn laagdrempeliger en komen vaker bij iemand thuis. Die factoren kunnen echt het verschil maken. Grip, inzicht en overzicht over de financiën zijn belangrijke indicatoren voor financiële zelfredzaamheid. Budgetvaardigheden aanleren en samen oefenen is bij uitstek een activiteit waarbij vrijwilligers een rol kunnen spelen. Vrijwilligers zijn op verschillende momenten in het proces zeer waardevol. Zo kunnen de vrijwilligers mensen die zich met financiële problemen bij hun melden doorverwijzen (en eventueel vergezellen) naar het spreekuur, kunnen zij mensen ondersteunen bij het verzamelen van de benodigde gegevens voor de intake en kunnen zij aan een verzoeker gekoppeld worden om de verzoeker te ondersteunen bij het doorlopen van een traject. Het is belangrijk dat de vrijwilliger naast Beleidsplan schuldhulpverlening versie

16 de verzoeker staat. Hij neemt het roer niet over van de verzoeker. Wel is het van belang dat de vrijwilliger de verzoeker handvatten geeft om zelf aan de slag te kunnen. In de eerste fase ondersteunt de vrijwilliger bij het verkrijgen van overzicht in de financiën. Vervolgens is de begeleiding erop gericht de verzoeker (weer) financieel zelfredzaam te krijgen. Voor een geslaagde inzet van vrijwilligers in het proces, is een scherp beeld van de werkverdeling tussen professionals en vrijwilligers noodzakelijk. Daarnaast is het ter bescherming van de vrijwilliger belangrijk dat het duidelijk is welke ondersteuning hij wel, en welke hij niet biedt. Wat bijvoorbeeld niet kan is dat de vrijwilliger gaat pinnen voor de verzoeker, hem geld leent, of regelingen voor hem treft. Voor deze grensbewaking worden in het plan van aanpak kaders opgesteld waarbinnen de hulpverlening die de vrijwilliger biedt is vastgelegd. Een randvoorwaarde bij de inzet van vrijwilligers is dat de vrijwilliger integer is. Nieuwe vrijwilligers worden door of in opdracht van de gemeente getoetst op hun integriteit. In Oosterhout zijn diverse vrijwilligers(organisaties) actief. Deze organisaties zijn voor een groot deel in het kader van informele zorg (Wmo prestatieveld 4) bij de gemeente bekend en worden vanuit deze hoek ook door de gemeente gefaciliteerd. In de komende beleidsperiode wordt het netwerk van vrijwilligers, specifiek gericht op financiële ondersteuning, zover mogelijk uitgebreid. Denk hierbij aan nieuwe vrijwilligers, die in het kader van maatschappelijk ondernemen, door de gemeente geworven worden bij bedrijven in de financiële dienstverlening. Daarnaast zullen serviceclubs benaderd worden. De schuldbemiddelaar is verantwoordelijk voor het optimaal benutten en technisch ondersteunen van het netwerk van vrijwilligers. Ook fungeert de schuldbemiddelaar als regievoerder op dossierniveau als sparringpartner voor de vrijwilliger. De schuldbemiddelaar kan in samenwerking met de gemeente hulpmiddelen voor de vrijwilligers ontwikkelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een checklist waarop alle relevante vormen van inkomensondersteuning (zowel van de gemeente als de belastingdienst) en verzekeringen staan, zodat de verzoeker voor zover hij daar recht op heeft zijn inkomen verder kan verhogen en zich tegen mogelijke financiële tegenvallers kan verzekeren. Deze checklist wordt jaarlijks geactualiseerd Borging kwaliteit Een belangrijke voorwaarde voor een effectieve integrale schuldhulpverlening is dat de kwaliteit van de schuldhulpverlening goed is. Het is essentieel dat schuldeisers vertrouwen hebben in de wijze waarop de gemeentelijke schuldhulpverlening wordt uitgevoerd en dat recht wordt gedaan aan hun belangen. Het werken volgens standaardafspraken levert een belangrijke bijdrage aan het vertrouwen van schuldeisers in de gemeentelijke schuldhulpverlening. Zoals reeds aangegeven vraagt het belang van verzoekers echter om maatwerk. Door het bieden van gestandaardiseerd maatwerk wordt hierin een balans gevonden. Naast het aanbieden van gestandaardiseerd maatwerk is het voldoen aan aantoonbare kwaliteitseisen een belangrijke toegevoegde waarde voor het vertrouwen van zowel schuldeisers als schuldenaren. De NVVK is de koepelorganisatie van schuldhulpverlenende instanties in Nederland. De NVVK heeft gedragscodes ontwikkeld waarin richtlijnen voor goede schuldhulpverlening opgenomen zijn. Het werken volgens deze gedragscodes levert een grote bijdrage aan de kwaliteit. Ook het lidmaatschap van een branchevereniging op het gebied van schuldhulpverlening, maar ook op het gebied van inkomensbeheer en beschermingsbewind levert hieraan een bijdrage. De gemeente stelt bij de uitbesteding van (materiële) schuldhulpverlening lidmaatschap van een branchevereniging als eis voor de schuldbemiddelaar. Verder is het van essentieel belang dat alle partijen die betrokken zijn bij de schuldhulpverlening aantoonbaar beschikken over voldoende capaciteit en deskundigheid. Beleidsplan schuldhulpverlening versie

17 Om de kwaliteit te kunnen meten, worden de volgende acties uitgevoerd: Met de betrokken partijen worden duidelijke afspraken gemaakt over de te behalen resultaten. De partijen rapporteren over deze resultaten. Op basis van de rapportages vindt waar nodig bijsturing plaats. Een kritische succesfactor op het gebied van kwaliteit is de samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen, zoals de schuldbemiddelaar, het algemeen maatschappelijk werk, overige zorgpartners (Maatschappelijk Steunsysteem), Stedelijk Kompas en alle vrijwilligers. De samenwerking en resultaten worden door de gemeente gemonitord en ieder half jaar met de betrokken partijen besproken. Indien van toepassing worden naar aanleiding hiervan afspraken gemaakt die tot verbetering van de integrale samenwerking leiden. Door de schuldbemiddelaar worden onder klanten en schuldeisers tevredenheidsonderzoeken uitgevoerd. De uitkomst hiervan geeft een belangrijk signaal over de stand van het kwaliteitsniveau. Op basis van deze uitkomsten worden indien nodig verbeteracties uitgevoerd. Beleidsplan schuldhulpverlening versie

18 5. Ontwikkelingen, resultaten en kosten 5.1. Ontwikkelingen Mede als gevolg van de financiële crisis, de vergrijzing en de ontgroening, zijn er veel ontwikkelingen gaande op het gebied van Sociale Zekerheid. De Wet werk en bijstand (WWB) wordt steeds verder aangescherpt, de Wet werken naar vermogen (Wwnv) is in ontwikkeling, delen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) worden overgeheveld naar de gemeenten en zo ook de Jeugdzorg. Een verwachte uitwerking van deze ontwikkelingen is dat de gemeenten te maken krijgen met een grotere groep kwetsbare inwoners. Daarnaast komt het inkomen van juist deze groep steeds verder onder druk te staan. Op basis hiervan kan verwacht worden dat de toeloop naar de schuldhulpverlening verder toeneemt. Naast deze groep kwetsbare inwoners blijft ook de vraag naar schuldhulpverlening stijgen onder de mensen, die wel financieel zelfredzaam zijn, maar door omstandigheden, zoals de financiële crisis, toch in de financiële problemen zijn geraakt. De budgetten voor Sociale Zekerheid staan ook in de gemeente Oosterhout onder druk. Uit onderzoek 7 van de Hogeschool Utrecht en onderzoeksbureau Regioplan blijkt dat budgettaire keuzes op het beleidsterrein schuldhulpverlening effect hebben op andere beleidsterreinen, zoals de Wmo, Re-integratie, Welzijn en Veiligheid. Het onderzoek geeft aan dat bezuinigingen op schuldhulpverlening uiteindelijk twee keer zoveel kosten als ze opleveren. De gemiddelde uitkeringsduur is bijvoorbeeld substantieel korter als een uitkeringsgerechtigde met schulden gebruikmaakt van schuldhulp. Daarnaast slaan de effecten van bezuinigingen ook over op ketenpartners. Wanneer bijvoorbeeld huisuitzettingen niet door schuldhulpverlening voorkomen kunnen worden, maken zowel woningcorporaties als de maatschappelijke opvang kosten. Veel schuldenaren kampen ook met niet-financiële problemen als verslaving of psychische problemen. Het aanpakken van schulden leidt ertoe dat mensen ook op dit terrein de draad kunnen oppakken. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een rekeninstrument ontwikkeld, waarmee de effecten van bezuinigingen op schuldhulpverlening in beeld kunnen worden gebracht. Dit instrument zal in deze beleidsperiode worden ingezet als hulpmiddel bij het maken van budgettaire keuzes Resultaten De komende vier jaar wordt gestuurd op de volgende indicatoren. De schuldbemiddelaar is verantwoordelijk voor het meten van deze resultaten. Prestatie-indicator Norm Wachttijd Vier weken Doorlooptijd 120 dagen Succesvol afgeronde trajecten 60% Klanttevredenheid 7 Ketentevredenheid 7 Effectiviteit preventie - 7 Onderzoek: SCHULDHULPVERLENING LOONT! Een onderzoek naar de kosten en baten van schuldhulpverlening. Amsterdam juli Regioplan publicatienummer Beleidsplan schuldhulpverlening versie

19 5.3. Kosten Het kader voor de uitgaven in deze beleidsperiode is de meerjarenbegroting, die in de raadsvergadering van november 2011 wordt vastgesteld. In de huidige meerjarenbegroting zijn de volgende middelen beschikbaar gesteld: In onderstaande tabel staan de werkelijke uitgaven aan schuldhulpverlening van de afgelopen vier jaar weergegeven. Zoals uit deze cijfers blijkt, zullen de kosten bij ongewijzigd beleid verder oplopen Stijging t.o.v. voorgaand jaar 37% 31% 28% De kosten zijn in de jaren 2008, 2009 en 2010 fors gestegen. Op basis van de cijfers over het eerste halfjaar van 2011 lijkt de stijging in 2011 minder sterk dan voorgaande jaren. Omdat het aantal aanvragen per maand kan verschillen, is op dit moment nog niet duidelijk welk bedrag aan uitgaven gerealiseerd wordt in Als uitgegaan wordt van een groei van 20% ten opzichte van 2010, dan komen de kosten uit op ruim euro in 2011 en op ruim euro in In de begroting is een structureel bedrag opgenomen voor schuldhulpverlening, waardoor bij ongewijzigd beleid de verwachting is dat het budget overschreden gaan worden. De uitgangspunten zoals opgenomen in dit beleidsplan zullen op termijn zorgen voor een kostenreductie. Zo wil de gemeente mensen met financiële problemen, door directe doorleiding vanuit maatschappelijke partners naar het inloopspreekuur, eerder bereiken en ondersteunen met laagdrempelig hulpverlening, waardoor wordt voorkomen dat er problematische schulden ontstaan. Wanneer er sprake is van problematische schulden is het hulpverleningstraject namelijk complexer en voor de gemeente duurder. Verzoekers met niet problematische schulden zullen niet meer begeleid worden door de schuldbemiddelaar. Daarnaast zullen de trajecten korter zijn, waardoor er betere financiële sturing plaats kan vinden. Op basis van cijfers van Kredietbank Nederland over 2010, levert de beleidskeuze dat verzoekers met niet problematische schulden niet door de schuldbemiddelaar worden begeleid een minimale besparing op van In ongeveer 25% van de huidige aanvragen gaat het namelijk om een niet problematische schuld. Deze klanten komen wel op het spreekuur en op een intakegesprek bij de professional. De kosten hiervoor zijn dus niet bij de te verwachten besparing meegenomen. Het uitgangspunt dat begeleiding in principe niet meer dan een jaar duurt, levert op basis van de cijfers in de rapportage van Kredietbank Nederland over juni 2011 een besparing op van Bij hoeveel verzoekers er door de inzet van secundaire preventie 9 voorkomen wordt dat problematische schulden en daarmee kosten voor de gemeente ontstaan, is op dit moment nog niet in te schatten. Per saldo wordt er enerzijds rekening gehouden met een stijging van de kosten, gebaseerd op cijfers van voorgaande jaren, en anderzijds met een kostenreductie als gevolg van nieuw beleid. Hierbij moet wel vermeld worden dat de berekeningen zijn gebaseerd op de kostprijs van schuldhulpverlening in de huidige situatie bij Kredietbank Nederland. Het is op dit moment nog onduidelijk wat de kostprijs zal worden na aanbesteding. Daarnaast zullen de verwachte besparingen niet direct in 2012 volledig gerealiseerd worden, omdat het huidige beleid afgebouwd moet worden, het nieuwe beleid geïmplementeerd moet worden en een aanbestedingsprocedure doorlopen moet worden. Zoals aangegeven is de huidige meerjarenbegroting taakstellend en uitgaande van deze berekeningen ook realistisch. 8 De facturen van Kredietbank Nederland van juli 2010 tot en met juni 2011 zijn geanalyseerd. Op alle kosten die in de nieuwe situatie alleen gemaakt worden in het geval van een problematische schuld is 25% in mindering gebracht, omdat het in 25% van de gevallen gaat om een niet-problematische schuld. Deze kosten vervallen dus in de nieuwe situatie. Dit resulteert in een minimale besparing van Zie paragraaf 3.1 en bijlage 1 Beleidsplan schuldhulpverlening versie