Startnotitie Levensbeschouwing VOS/ABB & VOO
|
|
- Juliaan van den Brink
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Startnotitie Levensbeschouwing VOS/ABB & VOO Door: Lizzy Wijnen, VOS/ABB Levensbeschouwelijke vorming in het openbaar primair onderwijs Doel Educatie in individuele levensbeschouwelijke persoonsvorming op de openbare school. Waarden Autonomie, Zingeving, Geluk, identiteitsvorming Slogan leren jezelf te zijn in je omgeving Inleiding De vereniging voor openbaar onderwijs (VOO) en de vereniging voor bestuur en management in het openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs (VOS/ABB) hebben samen een visie ontwikkeld met betrekking tot levensbeschouwelijke vorming in het openbaar onderwijs. Met levensbeschouwing bedoelen we elke visie op waarden en het wezen van het leven, terwijl religie duidt op leerstellingen rondom het geloof in een God. De aanleiding voor de herijking van onze visie hieromtrent zijn signalen uit de openbare onderwijspraktijk. Schoolbesturen, directies en personeel vinden het onduidelijk wat hun verantwoordelijkheden en mogelijkheden zijn m.b.t. levenbeschouwelijke vorming. Een aantal factoren dragen bij aan deze onduidelijkheid. Ten eerste de historie van het openbaar onderwijs, ten tweede het wettelijk kader en ten derde de openbare onderwijspraktijk. In deze notitie worden deze drie factoren één voor één verhelderd en vervolgens wordt de visie van VOO en VOS/ABB ten aanzien van levenbeschouwelijke vorming in het openbaar primair onderwijs vertolkt. Historie openbaar onderwijs 1 In 1848 is de onderwijsvrijheid vastgelegd in de grondwet. Hier wordt bepaald dat het openbaar onderwijs algemeen christelijk is met eerbiediging van ieders godsdienstige begrippen. Dit laatste was het neutraliteitsbeginsel van het openbaar onderwijs. Veel 1 M.H.M. Huigsloot, De wortels van het godsdienstig en humanistisch vormingsonderwijs, 2006, Woerden, VOS/ABB.
2 mensen vonden dit neutraliteitsbeginsel onduidelijk: is het nu algemeen christelijk, absoluut neutraal of scholen ingericht naar verschillende godsdiensten? In 1857 wordt daarom het openbaar onderwijs omschreven als opleiding tot alle Christelijke en Maatschappelijke deugden.. Hierin is het woord Christelijke gebruikt als gemeenschappelijke grondslag voor alle diverse waarden die leefden in de samenleving en diende om diversiteit daarin te waarborgen. Er werd ook de mogelijkheid gegeven om buiten de schooluren godsdienstonderwijs op de openbare school te laten plaatsvinden door kerkgenootschappen om te benadrukken dat de scheiding van kerk en staat geen vijandschap inhield tussen beide. Rondom de eeuwwisseling naar de negentiende eeuw gaan er stemmen op die roepen dat de openbare school actief neutraal zou moeten zijn ten opzichte van godsdienstige en politieke dogma s. De meerderheid van de stemmen benadrukken echter de positieve insteek vanuit christelijke waarden. Met de groeiende diversiteit aan levensbeschouwingen in Nederland is de actief pluriforme opdracht toegevoegd in de wet op het basisonderwijs in 1981: Het openbaar onderwijs draagt bij aan de ontwikkeling van de leerlingen met aandacht voor de godsdienstige, levensbeschouwelijke en maatschappelijke waarden zoals die leven in de Nederlandse samenleving en met onderkenning van de betekenis van de verscheidenheid van die waarden. De positieve invulling van het neutraliteitsbeginsel is wettelijk altijd gehandhaafd gebleven. Met positief bedoelen we dat de neutraliteit een denominatie-overstijgende waarde hoog hield. Toch heeft sinds de financiële gelijkstelling van het bijzonder onderwijs in 1920 de idee postgevat dat het openbaar onderwijs actief neutraal zou zijn. Actieve neutraliteit wil alle vormen van levensbeschouwelijke educatie buiten het openbaar onderwijs houden. De financiële gelijkstelling gaf het bijzonder onderwijs een gelijke status als het openbaar onderwijs. Daarmee werd het openbaar onderwijs in Nederland gezien als één van de zuilen. De identiteit van het openbaar onderwijs moest dan afgezet kunnen worden tegen van het bijzonder onderwijs, als neutraal versus zendend. Dit actief-neutrale imago van het openbaar onderwijs leeft nog altijd in Nederland ondanks de wettelijke opdracht tot actieve pluriformiteit. Wettelijk kader Godsdienstig en Humanistisch vormingsonderwijs (G/HVO) 2 Artikel 50 en 51 van de Wet op het Primair Onderwijs (WPO) regelen het G/HVO. Deze wetten luiden als volgt: Art.50 WPO: Het bevoegd gezag stelt de leerlingen in de gelegenheid op de school, binnen de schooltijden, godsdienstonderwijs of levensbeschouwelijk vormingsonderwijs te ontvangen. Van de tijd daaraan te besteden worden ten hoogste 120 uren per schooljaar meegeteld voor het aantal uren onderwijs dat de leerlingen krachtens artikel 8, zevende lid, aanhef en onder a, ten minste moeten ontvangen. Voor de leerlingen die dit onderwijs niet volgen, voorziet het bevoegd gezag in andere onderwijsactiviteiten op de school. Art.51 WPO: Godsdienstonderwijs wordt gegeven door leraren daartoe aangewezen door kerkelijke gemeenten, plaatselijke kerken,of rechtspersonen met volledige rechtsbevoegdheid die zich blijkens hun statuten het geven van godsdienstonderwijs ten doel stellen. Levensbeschouwelijk vormingsonderwijs wordt gegeven door leraren daartoe aangewezen door volledige rechtsbevoegdheid bezittende organisaties op geestelijke 22 M.H.M. Huigsloot, Toekomst van het godsdienstig en levensbeschouwelijk vormingsonderwijs in het openbaar onderwijs, 2005, Woerden, VOS/ABB. P 5
3 grondslag. Toevoeging wet bio: Het bevoegd gezag ziet erop toe dat dit onderwijs uitsluitend wordt gegeven door een leraar die blijkens een daartoe strekkende verklaring van de aanwijzende instantie: a) voldoet aan de bekwaamheidseisen die krachtens artikel 32a, eerste lid, voor het geven van dat onderwijs zijn vastgesteld, en b) zijn bekwaamheid onderhoudt. Dit wil zeggen dat G/HVO wordt gegeven door bevoegde leerkrachten welke zijn aangesteld door het levensbeschouwelijke instituut in kwestie. Dit onderwijs is gericht op het bewust vormen van de leerling in de levensbeschouwelijke traditie in kwestie. Het bevoegd gezag van de school mag zich NIET bemoeien met de inhoud van deze lessen. Wettelijk kader geestelijke stromingen 3 Artikel 46 WPO over de opdracht aan het openbaar onderwijs: 1) Het openbaar onderwijs draagt bij aan de ontwikkeling van de leerlingen met aandacht voor de godsdienstige, levensbeschouwelijke en maatschappelijke waarden zoals die leven in de Nederlandse samenleving en met onderkenning van de betekenis van de verscheidenheid van die waarden. 2) Openbare scholen zijn toegankelijk voor alle kinderen zonder onderscheid van godsdienst of levensbeschouwing. 3) Openbaar onderwijs wordt gegeven met eerbiediging van ieders godsdienst of levensbeschouwing. Vooral uit het eerste punt van dit artikel is het vak geestelijke stromingen verplicht gesteld voor openbare scholen. Het vak geestelijke stromingen moet vanuit een objectief oogpunt kennis over de meest prominente levensbeschouwelijke stromingen in Nederland overbrengen op de leerlingen. Het mag gegeven worden door de groepsleerkracht van de openbare school. Het gaat hier dus over objectieve kennisoverdracht, niet over levensbeschouwelijke vorming. Signalen uit de onderwijspraktijk Het wettelijk kader rondom levensbeschouwelijke educatie maakt een strikte scheiding tussen objectieve kennisoverdracht (geestelijke stromingen) en subjectief vormend onderwijs (G/HVO). De groepsleerkracht mag volgens de wet geen G/HVO geven, en voelt zich daarom ook niet vrij om subjectief vormend levensbeschouwelijk onderwijs te geven. Daarmee voelen de openbare leerkrachten zich beperkt in hun pedagogische taak met betrekking tot levensbeschouwelijke educatie tot objectieve kennisoverdracht. Vanwege het taboe dat mede daardoor is ontstaan op levensbeschouwelijk onderwijs op de openbare school laten veel openbare scholen die taak over aan de G/HVO leerkrachten. Uit een onderzoek naar de verwachte behoefte van ouders aan G/HVO onder openbare schoolbesturen blijkt: Ruim 85% oordeelt positief over de mogelijkheid dat leerlingen lessen G/HVO kunnen volgen en dat dit onderwijs bijdraagt aan de actief pluriforme opdracht die het openbaar onderwijs heeft op dit vlak. 4 Wanneer je het kwalitatieve onderdeel van dit onderzoek doorleest merk je dat scholen de actief pluriforme opdracht 3 M.H.M. Huigsloot, Toekomst van het godsdienstig en levensbeschouwelijk vormingsonderwijs in het openbaar onderwijs, 2005, Woerden, VOS/ABB. P Doorne, Van,A. & Henderikse, W. (2009), De levensbeschouwelijke landkaart van het openbaar primair onderwijs, (Utrecht: VanDoorneHuiskes en partners) p 4
4 vaak afschuiven naar en afdoen met het aanbieden van G/HVO. Een voorbeeld van een stelling uit het kwalitatieve gedeelte: Bij ons wordt alleen GVO gegeven. We hebben subsidie aangevraagd in [het] kader van [de] nieuwe regeling, maar in eerste instantie is die geweigerd omdat je zowel GVO als HVO moet aanbieden. We geven geen HVO, omdat er geen vraag is van de kant van de ouders. De docente (theoloog) vertelt binnen GVO ook over andere wereldgodsdiensten en over algemene levensbeschouwingen. Ook over humanisme, normen en waarden. Ze pakt dat allemaal mee. HVO zit als het ware bij GVO in. Ouders zijn tevreden. Ze doet een brede aanpak, is niet evangeliserend. Ze is wel theoloog, maar niet iemand van de kerk. Onze school vindt die integratie van verschillende aspecten van godsdiensten en levensbeschouwingen goed. Past bij onze school. Ook bezoeken naar synagoge bijvoorbeeld, [of] naar [de] moskee. 5 De interpretatie en praktijk rondom G/HVO is dus een andere dan de wettelijke bedoeling van G/HVO. In de praktijk wordt geestelijke stromingen vaak geïntegreerd bij G/HVO en de scheiding tussen het objectieve en subjectieve levensbeschouwelijk onderwijs opgeheven. In deze (veel voorkomende) gevallen blijkt de vraag naar G/HVO (zoals hij wettelijk bedoeld is) gering en zijn ouder tevreden met algemeen levensbeschouwelijk onderwijs, waar de grens tussen objectief en subjectief onderwijs vervaagt, met eerbied voor elkaars levensbeschouwing. De strikte scheiding tussen objectief en subjectief onderwijs ten behoeve van de neutraliteit van het openbaar onderwijs blijkt dus zowel ongewenst als een non-issue in de praktijk. Daar komt nog bij dat veel scholen het lastig te organiseren vinden om G/HVO aan te bieden aan hun leerlingen buiten de reguliere lessen door de groepsleerkracht. Maatschappelijke signalen Anno 2010 is de media overladen met berichten over religie. De berichtgeving is zelden positief. Het betreft hier vaak diep gelovige individuen die vreselijke daden begaan. Het mystieke karakter van religie maakt deze berichtgeving sappig en spannend. Het mysterieuze karakter van religie is mede te wijten aan het feit dat veel mensen nooit zijn onderwezen over religie en levensbeschouwing. Het religieuze domein is gescheiden gewaand en gehouden van het rationele domein en het openbaar onderwijs schaart zich vaak uitsluitend tot de laatste. Dit heeft een taboe rondom levensbeschouwing opgeleverd in het openbaar onderwijs en in de maatschappij. De negatieve berichtgeving draagt niet bij om dat taboe op te heffen. Veel Nederlanders weten enkel negatieve dingen te vertellen over religie en zien het als de tegenpool van de ratio. Dit terwijl de ratio mede ontleend is aan de christelijke religie en theologie & filosofie de eerste wetenschappen waren. Het is geen geheim dat de theologie zich heeft ontwikkeld tot een der wetenschappen, en de natuurwetenschappen een strijd hebben geleverd met de kerk. De aspectwetenschappen (natuurkunde, scheikunde, psychologie etc. ) kunnen de geesteswetenschappen echter niet vervangen. Het domein van het uiteindelijke, de zin van alles (natuur, vriendschap, lijden, dood, leven, etc.), wordt hierin niet behandeld. Het geloof in het verlichte vooruitgangsdenken neemt met de economische en politieke ontwikkelingen af. De Nederlandse ideologie is steeds diffuser. Nederland is niet meer eenkennig te karakteriseren als het land van de tolerantie. Ons integratiebeleid en onze houding ten opzichte van allochtonen en Europa zijn exclusivistischer geworden. Het 5 Doorne, Van,A. & Henderikse, W. (2009), De levensbeschouwelijke landkaart van het openbaar primair onderwijs, p 32
5 artikel uit de volkskrant van maart 2004; Nederland verliest lieve imago illustreert deze ontwikkeling al. 6 Hoewel het levensbeschouwelijke anders zijn van allochtonen maar een van de vele aspecten van hun anders zijn is, is het wel de moeite waard om de onwetendheid van de Nederlands hierin te verminderen. Een dialoog is pas mogelijk wanneer je in staat bent je te verplaatsen in de ander. Is het dan niet heel naïef om in een multiculturele samenleving te geloven waarin levensbeschouwelijke onwetendheid de norm is? Het openbaar onderwijs staat voor een open samenleving, in elk geval binnen de school. Hier is de levensbeschouwelijke vorming van een kind zowel belangrijk voor zijn/haar eigen ontwikkeling en levensgeluk, als voor dat van de samenleving. Een andere belangrijke ontwikkeling is dat veel Nederlanders hun levensbeschouwing individueel invulling geven en belijden. Veel babyboomers hebben afstand genomen van de kerk om zich los te maken uit de dogma s en rigide religieuze praktijken en denkbeelden van hun ouders. De generatie twintigers en dertigers anno 2011 zijn niet langer vies van religiositeit, zolang deze maar individueel vorm gegeven kan worden. Steeds meer mensen laten zich inspireren door de verschillende levensbeschouwelijke tradities en vormen daaruit hun eigen visie. Deze hernieuwde interesse voor levensbeschouwing is onder andere zichtbaar het succes van het verfilmde boek eten, bidden, beminnen van Elisabeth Gilbert. In haar eigen zoektocht naar geluk gaat ze een jaartje op een soul-search reis. Het openbaar onderwijs is bij uitstek geschikt om de autonome levensbeschouwelijke ontwikkeling van de leerlingen te ondersteunen met kennis en vaardigheden. Hierbij geeft het openbaar onderwijs de kinderen geen antwoord, maar leert hen een levensbeschouwelijk vocabulair, - kennis en begrip voor anderen. Levensbeschouwing als kans voor het openbaar onderwijs. Wetenschappelijke signalen In zijn proefschrift Ongewenste Objectiviteit stelt Wim Westerman dat de scheiding tussen het objectieve geestelijke stromingen en het subjectieve G/HVO ongewenst en onmogelijk is. Strikt subjectief en objectief bestaat ten eerste niet, ten tweede doet dat onvoldoende recht aan de ervaringen van het kind. De ervaringen van het kind hebben namelijk geen plaats wanneer een leerkracht strikt objectief of subjectief les geeft. Wim Westerman stelt daarom een intersubjectieve vorm van levensbeschouwelijke educatie voor. 7 Binnen de godsdienstpedagogische wetenschap wordt een zelfde oproep gedaan voor teaching from religion, een vorm van levensbeschouwelijke educatie die uitgaat van de ervaring van het kind. 8 Binnen de ontmoetingssfeer van het openbaar onderwijs en het lerende proces met de leerkracht wordt dit altijd teaching from religion in een intersubjectieve vorm. Teaching from religion zal daarbij altijd worden gekoppeld aan teaching about religion. Een vorm van kennisoverdracht over de verschillende levensbeschouwingen is noodzakelijk. Beleidsvoorstel voo en vos/abb Gezien de huidige ontwikkelingen rondom levensbeschouwelijke educatie op de openbare school lijkt het ons noodzakelijk om een heroverweging te maken rondom dit thema. Het levensbeschouwelijk onderwijs als ontmoetingsonderwijs, waar de grens tussen objectiviteit 6 Lanting, B. (2004) Nederland verliest lieve imago. (Artikel Volkskrant katern buitenland 03/03/2004) 7 Westerman, W. (2001) Ongewenste Objectiviteit, Onderwijs in geestelijke stromingen in historisch en vergelijkend perspectief. (Kampen: Kok) p Grimmit, M (1987) Religious Education and Human Development, ( Essex: McCrimmon Publishing co ltd) p 225
6 en subjectiviteit vervaagt, moet voor de toekomst een nadere invulling gegeven worden. Wij staan een vorm van levensbeschouwelijk onderwijs voor waar de groepsleerkracht bekwaam wordt om intersubjectieve levensbeschouwelijke vorming (ontmoetingsonderwijs) te geven. Hierbij vormt de leerkracht het kind vanuit de ervaringen van het kind. Het doel hierbij is om het kind bekend te maken met de verschillende levensbeschouwelijke stromingen in Nederland, het kind een levensbeschouwelijk vocabulaire te laten ontwikkelen en levensbeschouwelijke thema s te behandelen. Dit moet het kind in staat stellen om zijn/haar eigen levensvisie te vormen en de levensvisie van anderen te kunnen begrijpen en respecteren. In de visie van VOO en VOS/ABB kan de groepsleerkracht levensbeschouwing als leergebied geven in de vormen: teaching from (ervarings- en handelingsgericht) en teaching about (kennisoverdracht). Daarnaast kan de G/HVO leerkracht levensbeschouwelijk onderwijs geven in de vorm van teaching into. Teaching into betekent een vorm van levensbeschouwelijk onderwijs waarbij de leerling wordt gevormd tot de levensbeschouwelijke traditie van de leerkracht. Bij G/HVO vindt dus overdrachtelijk onderwijs plaats, de traditie van de leerkracht wordt overgedragen op de leerling. Deze drie vormen van levensbeschouwelijk onderwijs (from, about & into) kunnen elkaar versterken en gezamenlijk vervullen zij alle taken van het openbaar onderwijs. Belangrijk is de strikte scheiding waarbij de openbare leerkracht nooit de taak van de G/HVO zal overnemen. De vorm teaching into van levenschouwelijke educatie mag niet door de openbare leerkracht worden beoefend. Maatregelen: - Onderzoek naar de wens naar ontmoetingsonderwijs van ouders. - Onderzoek naar de wens van G/HVO (teaching into) van ouders. - Trainen van groepsleerkrachten in het geven van intersubjectief ontmoetingsonderwijs. - Evaluatie naar tevredenheid over ontmoetingsonderwijs
Juist in het openbaar onderwijs
Juist in het openbaar onderwijs Over de aandacht voor levensbeschouwing op de openbare school Legitimatie MARLEEN LAMMERS Wie denkt dat het openbaar onderwijs geen aandacht mag besteden aan levensbeschouwing,
Nadere informatieAchtergrondinformatie ID!ee. De belangrijkste wetten bij de kernwaarden van het openbaar onderwijs
Achtergrondinformatie ID!ee De belangrijkste wetten bij de kernwaarden van het openbaar onderwijs Achtergrondinformatie ID!ee Versie 1.0 Maart 2012 Marleen Lammers mlammers@vosabb.nl 0610946652 Hans Teegelbeckers
Nadere informatiePresentielijst met e-mail
Presentielijst met e-mail Doel traject levo 1. Kennis overdragen over levensbeschouwelijke vorming in het openbaar onderwijs. 2. Komen tot een aanbod levensbeschouwelijke vorming binnen Escalda scholen.
Nadere informatieLevensbeschouwing in het openbaar onderwijs. Studiedag Escalda. Lizzy Wijnen MA onderwijsadviseur VOS/ABB
Levensbeschouwing in het openbaar onderwijs Studiedag Escalda Lizzy Wijnen MA onderwijsadviseur VOS/ABB lwijnen@vosabb.nl / 0622939688 Presentielijst met e-mail Doel traject levo 1. Kennis overdragen over
Nadere informatieLevensbeschouwend onderwijs in de dagelijkse praktijk
Levensbeschouwend onderwijs in de dagelijkse praktijk (Notitie Hans Teegelbeckers) Doel van deze notitie is te beschrijven hoe scholen voor openbaar primair en voortgezet onderwijs hun pluriforme opdracht
Nadere informatieDatum 9 november 2009 Betreft Kamervragen van de leden Karabulut en Jasper van Dijk over het invoeren van islamlessen op openbare scholen
a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.minocw.nl
Nadere informatieBeste ouder(s)/ verzorger(s) van leerlingen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar,
de kunst van het leren Nieuwveen, 19 maart 2015 Aan : Ouder(s)/verzorger(s) met kinderen in de groepen 3 t/m 6 voor het komend schooljaar Betreft : Informatie en aanmeldingsformulier, schooljaar 2015-2016;
Nadere informatieLevensbeschouwing Juist in het. openbaar onderwijs
Levensbeschouwing Juist in het openbaar onderwijs Levensbeschouwing in de openbare school brengt verbinding. Het raakt het hart van leerlingen en personeel. Door hier actief aandacht aan te besteden, gaat
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 28 088 Wijziging van onder meer de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra, de Wet op het voortgezet onderwijs, de Wet educatie
Nadere informatieInhoud. Deel 1 Politiek liberalisme, neutraliteit en de scheiding tussen kerk en staat
Inhoud Inleiding 1. Overheidsfinanciering van religie in een postseculier tijdperk 2. Kerk en staat in België: drie domeinen van financiering 2.1 Financiering van erkende levensbeschouwingen 2.2 Organisatie
Nadere informatie. De school uitgangspunten en visie. 1.1. Naam en logo. De naam Rehoboth komt uit de Bijbel (Genesis 26:22).
. De school uitgangspunten en visie 1.1. Naam en logo De naam Rehoboth komt uit de Bijbel (Genesis 26:22). Het betekent: de Heer heeft ons ruimte gemaakt. De Heer geeft ruimte om in vrede en liefde met
Nadere informatieOp de voordracht van Onze Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media, van xxx, nr. xxx, directie Wetgeving en Juridische Zaken;
Besluit van.. tot wijziging van het Besluit bekostiging WPO en het Besluit bekostiging WEC in verband met de bekostiging van godsdienstonderwijs of levensbeschouwelijk vormingsonderwijs op openbare scholen
Nadere informatieMEMORIE VAN TOELICHTING I. ALGEMEEN
33 *** Voorstel van wet van het lid Ypma houdende wijziging van de Wet primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra en de Wet primair onderwijs BES ten einde levensbeschouwelijk onderwijs en godsdienstonderwijs
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 28 088 Wijziging van onder meer de Wet op het primair onderwijs, de Wet op de expertisecentra, de Wet op het voortgezet onderwijs, de Wet educatie
Nadere informatieCommissie Onderwijs en Zingeving Advies samenwerkingsscholen. juli 2013
Commissie Onderwijs en Zingeving Advies samenwerkingsscholen juli 2013 In zijn adviesaanvraag vraagt Wim Kuiper de commissie om bij te dragen aan een visie op de manier waarop een samenwerkingsschool vorm
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 246 Voorstel van wet van de leden Ypma en Voordewind houdende wijziging van de Wet primair onderwijs en de Wet op de expertisecentra ten einde
Nadere informatieSinterklaas en Jehova's getuigen
Sinterklaas en Jehova's getuigen Binnenkort is het 5 december. Sint en Piet komen op de openbare school waar je werkt in de onderbouw. Je geeft een briefje voor de ouders mee aan de kinderen. Daarin vraag
Nadere informatieGODSDIENSTIG VORMINGSONDERWIJS
GODSDIENSTIG VORMINGSONDERWIJS Geachte ouders en/of verzorgers, Via de website van de school willen wij u informatie geven over het IKOS en de lessen godsdienstig vormingsonderwijs op De Achtbaan. Het
Nadere informatieLevensbeschouwing Juist in het. openbaar onderwijs. Hoe komen ideeën in
Hoe komen ideeën in of wolkjes? mijn hoofd? Levensbeschouwing Juist in het openbaar onderwijs Levensbeschouwing in de openbare school brengt verbinding. Het raakt het hart van leerlingen en personeel.
Nadere informatieLeerlingen krijgen oog en oor voor wat van waarde is. Een voorbeeld uit het 2 jarig onderzoek- en ontwikkelproject: Leren voor het leven
Workshop 1: Leerlingen krijgen oog en oor voor wat van waarde is. Een voorbeeld uit het 2 jarig onderzoek- en ontwikkelproject: Leren voor het leven In de workshop krijgen deelnemers een inkijkje in de
Nadere informatiePrimair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444
Voorlichtingspublicatie Betreft de onderwijssector(en) Informatie CFI/ICO Primair Onderwijs po 079-3232.333 Voorgezet onderwijs vo 079-3232.444 Wet van 9 december 2005, houdende opneming in de Wet op het
Nadere informatieMorele Ontwikkeling van Jongeren. Hanze Jeugdlezing 2012
Morele Ontwikkeling van Jongeren Hanze Jeugdlezing 2012 Wiel Veugelers Universiteit voor Humanistiek Universiteit van Amsterdam Opbouw verhaal Wat is morele ontwikkeling? Wat leert onderzoek over morele
Nadere informatieWAAROM KATHOLIEK ONDERWIJS? Frans Holtkamp
WAAROM KATHOLIEK ONDERWIJS? Frans Holtkamp Waarom katholiek onderwijs, door: Frans Holtkamp (versie: 13-11-2009) 1 WAAROM KATHOLIEK ONDERWIJS? Deze bijlage bestaat uit twee delen: een leestekst en een
Nadere informatie4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1
4 Opvattingen over kerk en godsdienst 1 4.1 Het prestige van de kerken De kerken zijn niet meer de gezaghebbende instanties van vroeger. Dat is niet alleen zo in Nederland. Zelfs in uitgesproken godsdienstige
Nadere informatieActief burgerschap. Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl
2013 Actief burgerschap 0 Sint Gerardusschool Splitting 145 7826 ET Emmen Tel: 0591-622465 gerardusschool@skod.nl Inhoudsopgave Pagina Inleiding 2 Hoofdstuk 1 : 3 Hoofdstuk 2 : : een doel en een middel
Nadere informatieAanbod burgerschap en sociale integratie
Aanbod burgerschap en sociale integratie 1 Kanjertraing Dronenplein 7 2411 HE Bodegraven www.d4w.nl/prinses-beatrixschool 2 Visie Levensbeschouwelijke visie: Wij zijn een open Protestants Christelijke
Nadere informatieACTIEF BURGERSCHAP EN SOCIALE INTEGRATIE
Heutink ICT ACTIEF BURGERSCHAP EN SOCIALE INTEGRATIE op de C.B.S. De Bruinhorst 22-5-2012 Inhoudsopgave Inleiding 3 Pagina 1. Burgerschap op de Bruinhorstschool 3 2. Kerndoelen 3 3. Visie 4 4. Hoofddoelen
Nadere informatieObs de Bouwsteen. Notitie actief burgerschap en sociale integratie OBS DE BOUWSTEEN. actief burgerschap en sociale integratie
Obs de Bouwsteen Notitie actief burgerschap en sociale integratie OBS DE BOUWSTEEN 1. Wat is actief burgerschap? Actief burgerschap is: de bereidheid en het vermogen om deel uit te kunnen maken van een
Nadere informatie16/12/2014 VORMING VOOR DE TOEKOMST VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS
VORMING VOOR DE TOEKOMST VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS 1 TRAJECT VORMING 8 mei 12 september 14 december 14 Toekomst SO inkleuren Visietekst subgroepen Synthesetekst Inkleuring en concretisering - Terugkoppeling
Nadere informatieBetreft: Bijzonder onderwijs voorziet in maatschappelijke behoefte
Aan geadresseerde Den Haag, Ridderkerk, Voorburg, Zwolle, 28 juni 2006 Ons kenmerk: 60626119.HL/vhl Betreft: Bijzonder onderwijs voorziet in maatschappelijke behoefte Geachte heer, mevrouw, Nederland staat
Nadere informatieDe toekomst van het vakgebied religie en levensbeschouwing
De toekomst van het vakgebied religie en levensbeschouwing Onderzoek onder schoolleiders van openbaar en bijzonder voortgezet onderwijs GERDIEN BERTRAM-TROOST, MARLEEN LAMMERS, ELINE BAKKER, TACO VISSER
Nadere informatieI N F O R M A T I E B R O C H U R E
I N F O R M A T I E B R O C H U R E BESTE OUDERS Het is de droom van ieder van ons dat onze kinderen en jongeren zich ontplooien tot fijne mensen die in staat zijn later hun eigen weg te gaan. Daarbij
Nadere informatieKoersplan - Geloof in de toekomst
Koersplan - Geloof in de toekomst Storytelling als innerlijk kompas De s8ch8ng hanteert het verhaal van Springmuis voor draagvlak en gemeenschappelijke taal. Springmuis gaat op reis naar het onbekende.
Nadere informatieVisiestuk. Waarden. De waarden die ik belangrijk vind op een basisschool zijn:
Visiestuk Deze foto past bij mij omdat ik altijd voor het hoogst haalbare wil gaan. Ook al kost dit veel moeite en is het eigenlijk onmogelijk. Ik heb doorzettingsvermogen, dat heb je ook nodig bij het
Nadere informatieWerkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB
Werkveld Datum Instemming/Advies GMR Vastgesteld CvB Identiteit 1.5 Identiteitskaders Identiteit/Identiteitskaders Inhoudsopgave 1. De katholiek/oecumenische identiteit in de nieuwe stichting 3 2. Het
Nadere informatieIdentiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen
Identiteit in woorden Stichting St. Josephscholen Nijmegen Inleiding De commissie identiteit, in opdracht van het bestuur en de directies van de Stichting St. Josephscholen, heeft de identiteit van de
Nadere informatie23 mei 2006 en 24 mei 2006
logoocw De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Den Haag Ons kenmerk 12 juni 2006 PO/B&B/06/24482 Uw brief van 23 mei 2006 en 24 mei 2006 Uw kenmerk 2050613820
Nadere informatieOver de wenselijkheid van de onderwijsvrijheid
Draagt onderwijsvrijheid bij aan segregatie? Over de wenselijkheid van de onderwijsvrijheid Door Anneke de Wolff De vrijheid van onderwijs is regelmatig in het nieuws, maar vaak in negatieve zin. Deze
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 246 Voorstel van wet van de leden Ypma, Voordewind en Rog houdende wijziging van de Wet op het primair onderwijs en de Wet op de expertisecentra
Nadere informatieIdentiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in
Identiteitsdocument Met de Bijbel op weg de wereld in 1. We willen gereformeerd zijn 2. We geloven in genade 3. We zijn samen op reis Gereformeerd onderwijs voor christenen Met de Bijbel op weg de wereld
Nadere informatieRelationele en seksuele vorming voor de bovenbouw van de basisschool
Zo zit dat dus met 10+ Relationele en seksuele vorming voor de bovenbouw van de basisschool Werken met vormingsthema s Zo zit dat dus met 10+ Relationele en seksuele vorming voor de bovenbouw van de basisschool
Nadere informatieVormgeving christelijke identiteit binnen PricoH
Stoekeplein 8a 7902 HM Hoogeveen tel.: 0528-234494 info@pricoh.nl www.pricoh.nl PricoH heeft acht christelijke basisscholen onder haar beheer. Binnen deze acht scholen werken ruim 200 medewerkers, in diverse
Nadere informatieHoe hieraan exact wordt vormgegeven binnen onze school, wordt duidelijk in dit document.
SOCIALE COHESIE EN BURGERSCHAP Inleiding Een school maakt deel uit van de maatschappij en bouwt mee aan de vorming van jonge burgers. Een groot deel van de dag, brengen jongeren door op school. Zij krijgen
Nadere informatieWie ben jij & wie ben ik?
Docentenhandleiding Wie ben jij & wie ben ik? Groep 6 t/m 8 Beste docent, Wat leuk dat u met uw groep binnenkort naar Museum Catharijneconvent komt om deel te nemen aan het programma Wie ben jij & wie
Nadere informatieCHRISTELIJKE IDENTITEIT IN DEZE TIJD
CHRISTELIJKE IDENTITEIT IN DEZE TIJD Beleidsnotitie over de christelijke identiteit van de protestants-christelijke basisscholen verenigd in de Stichting Christelijk Primair Onderwijs Betuwe (CPOB). I.
Nadere informatieSchoolveiligheidsplan Versie 1.0
Schoolveiligheidsplan Versie 1.0 1. Inleiding In dit schoolveiligheidsplan wordt aan de hand van de visie van Educatis op het gebied van sociale veiligheid gestalte gegeven aan het veiligheidsbeleid op
Nadere informatieOver openbaar onderwijs en actieve pluriformiteit, levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsvorming
Benieuwd Onlosmakelijk verbonden vakgebieden! Over openbaar onderwijs en actieve pluriformiteit, levensbeschouwelijke vorming en burgerschapsvorming ELINE BAKKER Dit artikel gaat over actieve pluriformiteit
Nadere informatieVieren, gedenken en feestdagen. Religie en levensbeschouwing. Eigen levensbeschouwing. AMOS - Inleiding
Identiteitskapstok AMOS - Inleiding Religie en levensbeschouwing Vieren, gedenken en feestdagen Eigen levensbeschouwing AMOS Amsterdamse oecumenische scholengroep AMOS AMOS is een oecumenische scholengroep
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2004 2005 30 187 Wijziging van de Wet op het voortgezet onderwijs ter aanpassing van de profielen in de tweede fase van het vwo en het havo (aanpassing profielen
Nadere informatieLevensbeschouwing hoofdstuk 2.
Levensbeschouwing hoofdstuk 2. Boek Menswaardigheid In deze module ging het om de vraag hoe je kunt bepalen waardoor/waarom bepaalde levenshoudingen niet deugen. We hebben ontdekt dat het begrip menswaardigheid
Nadere informatieGeloof Hoop - Liefde. Inspirerend onderwijs Identiteitsnotitie Stichting Fluenta
Geloof Hoop - Liefde Inspirerend onderwijs Identiteitsnotitie Stichting Fluenta 2011 De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. Ze
Nadere informatieBegrotingsbehandeling OCW 1 e termijn
Begrotingsbehandeling OCW 1 e termijn 11-10-2006 School is een waardengemeenschap Ook het openbaar onderwijs is niet neutraal, maar actief pluriform Daarom is godsdienstonderwijs, een levensbeschouwelijk
Nadere informatieHANDREIKING IDENTITEIT OPENBAAR ONDERWIJS
HANDREIKING IDENTITEIT OPENBAAR ONDERWIJS 1. Inleiding VOS/ABB en AVS hebben begin 2007 voor hun leden de code Goed onderwijsbestuur primair onderwijs vastgesteld. Het concept dat hieraan ten grondslag
Nadere informatieGelet op artikel 33a van het Besluit bekostiging WPO en artikel 42a van het Besluit bekostiging WEC;
Regeling van de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs, en Media van XXX 2018, nr. PO/1219075, houdende regels voor de subsidieverstrekking voor godsdienstonderwijs of levensbeschouwelijk vormingsonderwijs
Nadere informatieAnders opvoeden. Opvoeden evolueert. Opvoeden in een multiculturele context.
Kenniscentrum Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Anders opvoeden. Opvoeden evolueert. Opvoeden in een multiculturele context. Naïma Lafrarchi EXPOO Brussel 10 december 2015 1 OVERZICHT - Inleiding
Nadere informatieMaak ruimte voor de Marco Borsatoschool
Maak ruimte voor de Marco Borsatoschool Vrijheid ter discussie Particuliere school De Koers: geen onderwijs Voornemens schrapping rk-identiteit basisscholen Den Bosch Geen stichting scholen met meer richtingen?
Nadere informatieVraag 4: Draagt u uw overtuiging actief over aan uw kinderen?
Enquête identiteit. Vraag 1: Ik vul deze vragenlijst in: Alleen 30 (85) Samen, ouder/verzorger/kind 55 Vraag 2: Hoeveel kinderen heeft u op Het klinket: totaal 112 kinderen Vraag 3: Wat is uw religie of
Nadere informatieOp 18 november 2009 heeft het raadslid Flos (VVD) onderstaande motie ingediend:
Reactie van het College van B en W op de motie inzake Aanpak Discriminatie Amsterdam (openstellen functies voor iedereen bij ingehuurde organisaties) van het raadslid Flos (VVD) van 18 november 2009. Op
Nadere informatieIdentiteitsbeleidbelijd Melanchthon
Identiteitsbeleidbelijd Melanchthon Marieke van den Vlekkert Maatje, MSc Harry van Alphen Juli 2013 1 Inleiding Tot op heden kent Melanchthon geen vastgesteld identiteitsbeleid. Wij voelen ook niet de
Nadere informatieRapportage van de werkgroep identiteit en eigenheid
Rapportage van de werkgroep identiteit en eigenheid De rapportage van de werkgroep identiteit, samengesteld uit twee directeuren en twee GMR-leden (ouder en leerkracht) per bestuur, is door de stuurgroep
Nadere informatieMissie. Waar komen we vandaan?
Groen moet je doen! Waar komen we vandaan? Missie In 1938 is te Gouda de christelijke lagere land- en tuinbouwschool opgericht door de Christelijke Boeren- en Tuindersbond. In het begin was dit een school
Nadere informatieInventaris van het archief van de Stichting Interkerkelijk Overleg in Schoolzaken Amsterdam
Inventaris van het archief van de Stichting Interkerkelijk Overleg in Schoolzaken Amsterdam (1956-2009) 828 Samengesteld door IKOS en mw. drs. K.D. Houniet Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands
Nadere informatieKerndoelen Godsdienstige / Levensbeschouwelijke vorming (GL) Uitgewerkt voor protestants-christelijk basisonderwijs
Besturenraad heet sinds 21 mei 2014 Verus. Deze publicatie is geschreven voor deze datum. Het kan zijn dat verwijzingen niet kloppen. Heeft u vragen? Neem gerust contact met ons op. Kerndoelen Godsdienstige
Nadere informatieEngagementsverklaring
Engagementsverklaring van de erkende instanties en vereniging van de levensbeschouwelijke vakken en de onderwijskoepels van het officieel onderwijs en het GO! met het oog op een versterking van de interlevensbeschouwelijke
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2006 251 Wet van 27 april 2006 tot wijziging van de Wet op het voortgezet onderwijs ter aanpassing van de profielen in de tweede fase van het vwo
Nadere informatieSpiritualiteit, meeervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving. Groningen, Joantine Berghuijs,
Spiritualiteit, meervoudige religieuze betrokkenheid en zingeving Joantine Berghuijs 6-03-2015 Overzicht presentatie Trends in religiositeit/spiritualiteit in Nederland Breedte van het begrip spiritualiteit
Nadere informatieDe ontwikkeling van de Mondriaan methode VISIE OP PROFESSIONALISEREN
M.11i.0419 De ontwikkeling van de Mondriaan methode VISIE OP PROFESSIONALISEREN versie 02 M.11i.0419 Naam notitie/procedure/afspraak Visie op professionaliseren Eigenaar/portefeuillehouder Theo Bekker
Nadere informatie1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie. 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit meerdere perspectieven en een kritische houding
Lesgeven over controversiële thema s Docentendag maatschappijleer 2019 Geerte Savenije Inhoud van deze workshop: 1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit
Nadere informatieVerschillen tussen leerlingen, leerkrachten en scholen Multiculturele school:
Mijn visie Deze foto past bij mij omdat ik voor het hoogst haalbare wil gaan. Ook al kost dit veel moeite. Ik heb doorzettingsvermogen, dat heb je ook nodig bij het beklimmen van een berg. Wanneer ik niet
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 35 000 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2019 Nr. 186 BRIEF
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. 1 oktober 2008 VO/2008/25332
De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Den Haag Ons kenmerk 1 oktober 2008 VO/2008/25332 Onderwerp Reactie op advies OR "De verbindende schoolcultuur" en rapport
Nadere informatieKerk-staat verhoudingen in verandering. James Kennedy Amsterdam, 29 november 2017
Kerk-staat verhoudingen in verandering James Kennedy Amsterdam, 29 november 2017 Notitie Scheiding Kerk en Staat Gemeente Amsterdam (2008) Vier beginselen die relatie overheid en religie bepalen: 1. Scheiding
Nadere informatieNEEN JOS WOUTERS, directeur basisschool De Horizon in Beringen-Mijn.
HollandseHoogte DE STANDAARD 14 BINNENLAND DONDERDAG 17 JUNI 2010 Kan De overste van de Broeders van Liefde, broeder René Stockman, pleit in Tertio voor lessen islamitische godsdienst in katholieke scholen
Nadere informatieActief burgerschap en sociale integratie
Actief burgerschap en sociale integratie Mei 2019 1. Inleiding Per 1 februari 2006 is wettelijk vastgelegd dat scholen actief burgerschap en sociale integratie moeten bevorderen. Burgerschap moet herkenbaar
Nadere informatieRichtinggevend kader levensbeschouwelijke identiteit PCPO Midden-Brabant
Richtinggevend kader levensbeschouwelijke identiteit PCPO Richtinggevend kader levensbeschouwelijke identiteit PCPO Status van het beleidsdeel: Status DO GMR RvT Kwaliteitscyclus Instemming verleend 12-06-2017
Nadere informatieVragenlijst openbaar onderwijs VO
Vragenlijst openbaar onderwijs VO Naam : Geleding in de school : directeur / persolslid / ouder (omcirkelen) Met volgende vragen kunt u de stand van zaken op uw eigen school in kaart brengen: 1 2 3 4 5
Nadere informatieDE OMGANG VAN MOSLIMS MET NIET-MOSLIMS. Vrije Universiteit Amsterdam 16 november 2016
DE OMGANG VAN MOSLIMS MET NIET-MOSLIMS Yvonne Moonen-Thompson Probus Lezing Vrije Universiteit Amsterdam 16 november 2016 Lao Zi: Zie anderen als jezelf Door dit te doen cultiveren we waardigheid, die
Nadere informatieVorm en inhoud geven aan burgerschap. MaatschapJIJ, passie voor vorming CNV Onderwijs, 30 januari 2013
Vorm en inhoud geven aan burgerschap MaatschapJIJ, passie voor vorming CNV Onderwijs, 30 januari 2013 Inhoud Inleiding Bespiegelingen burgerschap Praktische middelen: - Kijk in mijn wijk - Geen grapjes
Nadere informatieWILLEM VAN ORANJE Ons Identiteitsbewijs, bestaande uit onze beginselen en ons paspoort Definitieve tekst d.d. 4 maart 2016
---------------------------------------- WILLEM VAN ORANJE Ons Identiteitsbewijs, bestaande uit onze beginselen en ons paspoort Definitieve tekst d.d. 4 maart 2016 ----------------------------------------
Nadere informatiePresentatie VTOI 8 april 2016. Paul Schnabel
Presentatie VTOI 8 april 2016 Paul Schnabel Visie Ingrediënten voor het eindadvies Resultaten dialoog Wetenschappelijke inzichten Internationale vergelijkingen Huidige wet- en regelgeving en onderwijspraktijk
Nadere informatieEdukans Dik Verboom Sen. Program Advisor
Edukans Dik Verboom Sen. Program Advisor Religieuze Waarden, Onderwijs en Doel van deze workshop 1. 2. 3. Inzicht krijgen in religie als drijfveer voor sociaalmaatschappelijk handelen; Verkennen van morele
Nadere informatieIdentiteitsbegeleiding basisonderwijs In Goede Handen
Identiteitsbegeleiding basisonderwijs In Goede Handen StichtingEchelon.nl Identiteitstraject In Goede Handen is een deugdelijk concept waarop de scholen kunnen inschrijven voor begeleiding door deskundigen
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 246 Voorstel van wet van de leden Ypma, Voordewind en Rog houdende wijziging van de Wet primair onderwijs en de Wet op de expertisecentra ten
Nadere informatieWat is de grondslag van de school? Met het plaatsen van uw handtekening stemt u in met de grondslag van de school, maar wat betekent dat nu eigenlijk?
Geachte ouders, Voor u ligt het aanmeldingsformulier van de Triangel. De Triangel is een hervormde basisschool. We werken dagelijks aan kwalitatief goed christelijk onderwijs, vanuit onze eigen identiteit.
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2006 20 Besluit van 20 december 2005 tot wijziging van het Bevoegdhedenbesluit WPO tot vaststelling van de bewijzen van bekwaamheid die bevoegdheid
Nadere informatieRAAMPLAN GODSDIENST/LEVENSBESCHOUWING KATHOLIEKE PABO'S korte samenvatting, basiskenmerken en eindtermen
RAAMPLAN GODSDIENST/LEVENSBESCHOUWING KATHOLIEKE PABO'S korte samenvatting, basiskenmerken en eindtermen Op 2 november 1995 werd aan de NKSR het 'Raamplan godsdienst/levensbeschouwing voor de opleiding
Nadere informatieTijd van pruiken en revoluties 1700 1800
Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities
Nadere informatieHet openbaar onderwijs in de 21 e eeuw
Het openbaar onderwijs in de 21 e eeuw (Dit document bevat bouwstenen voor een brochure over het openbaar onderwijs) Inleiding Het Expertise Centrum Openbaar Onderwijs (ECOO) van VOS/ABB zal in de loop
Nadere informatieDe Onderwijsraad heeft in deze zes kerndoelen geformuleerd waar het primair onderwijs aan moet voldoen inzake Actief Burgerschap:
Actief Burgerschap Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Actief Burgerschap: een nadere kennismaking 3 3. Actief Burgerschap: een doel en een middel 4 4. Actief Burgerschap: Hoe leren we dit aan? 5 5. Actief
Nadere informatieGids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst
Gids voor de leraar rooms-katholieke godsdienst 1 1 Waarom heet dit vak Rooms-katholieke Godsdienst? Niet neutraal Specifiek mensbeeld Stevige vorming vereist Kennis van de Spreken vanuit eigen levensbeschouwing,
Nadere informatieDe context van G/HVO in het openbaar onderwijs
De context van G/HVO in het openbaar onderwijs Levensbeschouwelijk vormingsonderwijs op openbare basisscholen Cissy Pater Wiel Veugelers Merlijn Karssen Margaretha Vergeer CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK,
Nadere informatieGodsdienst en humanistisch vormingsonderwijs
Godsdienst en humanistisch vormingsonderwijs Onderzoek naar huidig lesaanbod en verwachte vraag Eindrapport Een onderzoek in opdracht van het Ministerie van OCW drs. E.K. van Aarsen drs. R.G.H. Hoffius
Nadere informatieKoersplan. Geloof in de toekomst
Koersplan Geloof in de toekomst Storytelling als innerlijk kompas De stichting hanteert het verhaal van Springmuis voor draagvlak en gemeenschappelijke taal. Springmuis gaat op reis naar het onbekende.
Nadere informatieCynisme over de politiek
Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Dr. Pieter van Wijnen Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici
Nadere informatieinformatie Identiteit in woorden
informatie Identiteit in woorden Identiteit in woorden Stichting Sint Josephscholen Nijmegen Colofon Tekst brochure M.m.v. Vormgeving Foto s : Werkgroep Identiteit : Harriëtte Blankers en Tonnie Poort
Nadere informatieOuders over de rol van de openbare school bij levensbeschouwing, burgerschap en (leren) omgaan met verschillen
Ouders over de rol van de openbare school bij levensbeschouwing, burgerschap en (leren) omgaan met verschillen Verslag van de resultaten van de enquête Omgaan met verschillen Leone de Voogd, april 218
Nadere informatieobs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl
obs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl 1 Actief burgerschap en sociale integratie: Door de toenemende individualisering in onze samenleving is goed
Nadere informatie1. Begeleiding en vorming. linken met OKB DIRECTIE en TEAM
1. Begeleiding en vorming linken met OKB DIRECTIE en TEAM 1 Werkblad 1 2 2. Prioriteiten en tijdsbesteding inzake vorming en nascholing linken met OKB DIRECTIE en SCHOLENGEMEENSCHAP 3 werkblad 2 Leiderschap
Nadere informatieVacatures Projectleider BVO & Leraren BVO
Vacatures Projectleider BVO & Leraren BVO Voor beide vacatures geldt dat het gaat om pioniersfuncties, waarin de vorm en inhoud van het werk nog van de grond af aan opgebouwd dient te worden. Dit vraagt
Nadere informatie2. Als ik nu voor mijn kind(kinderen) een school moest kiezen zou mijn voorkeur weer uitgaan naar een katholieke school
Ouder-enquête betreffende identiteit en levensbeschouwing Paus Joannesschool Ingeleverd: 133 formulieren, 35 ouders hebben aanvullende opmerkingen gemaakt (26%). Ingevuld op een 5-puntsschaal. 1= helemaal
Nadere informatie