Jaarverslag Vrijwillig Natuurbeheer. Vrijwilligersdiversiteit voor biodiversiteit! Natuur dichtbij!

Transcriptie

1 Jaarverslag 2010 Vrijwillig Natuurbeheer Natuur dichtbij! Vrijwilligersdiversiteit voor biodiversiteit! Vrijwilligers vormen een bont gezelschap. Dat blijkt ook uit dit jaarverslag. Nog steeds zijn veel vrijwilligers 50+, maar in een derde van de werkgroepen werken regelmatig jongeren onder de 18 mee. Het werk zelf is al net zo gevarieerd. Knotbomen zagen, grasland hooien, riet maaien, nesten in weiland zoeken en beschermen, nestkasten ophangen, vleermuizen, boommarters, roofvogels en muizen tellen, excursies verzorgen en scholieren begeleiden, de InformatieWinkel runnen, schipper zijn op de boten enzovoort. In 2010 hebben al die vrijwilligers zich daar samen maar liefst uren voor ingezet. Dat komt neer op 177 volledige banen. Een inzet om trots op te zijn! Vast staat, dat die diversiteit aan vrijwilligers van groot belang is voor de biodiversiteit in Noord-Holland. In het Internationaal Jaar van de Biodiversiteit 2010 werkten ruim vrijwilligers aan de verbetering van de biotopen van vele soorten insecten, amfibieën, reptielen, vogels en zoogdieren in de provincie. Juist het maatwerk dat de vele handen verrichten is zo belangrijk voor de kwetsbare leefgebieden van deze vele soorten. Ruim vrijwilligers beschermden weidevogelnesten. Nog eens 285 vrijwilligers deden onderzoek of organiseerden educatieve activiteiten, om een breed publiek te overtuigen van het belang van natuur- en landschapsbescherming. Juist in deze tijd kan het belang van natuur en landschap niet vaak genoeg worden onderstreept. In 2010 liet de provincie Noord-Holland ons weten in euro minder te zullen uittrekken voor al die activiteiten die de provincie al jaren belangrijk vindt. Door een intensieve lobby en enkele manifestaties waarbij wij ook een beroep konden doen op de vele vrijwilligers en vrijwilligersgroepen bij Landschap Noord- Holland, werd de bezuiniging uiteindelijk beperkt tot 2 ton. Daardoor kan in 2011 de vrijwilligersondersteuning op peil blijven. Wij willen er ook de komende jaren alles aan doen om de gevolgen van de bezuinigingen, die vanuit Den Haag zijn aangekondigd, voor het vrijwilligerswerk zoveel mogelijk te beperken. Want zonder de ruim vrijwilligers zou Landschap Noord-Holland al dit werk niet kunnen verzetten. Hoe dan ook: veel leesplezier in dit jaarverslag 2010! Jan Kuiper, directeur Landschap Noord-Holland Jan Kuiper foto: katinka krijgsman

2 Vrijwilligers voor Landschap Noord-Holland Waarom een enquête? Ieder jaar vullen onze vrijwilligers een enquête in over hun werkzaamheden en de terreinen waarin ze actief zijn. De enquête maakt duidelijk dat vrijwilligers enorm veel werk verzetten. Dit jaarverslag vertaalt hun werkzaamheden in harde cijfers èn inspirerende beelden. Bovendien laten we graag zien aan welke activiteiten Landschap Noord-Holland de provinciale subsidies en de bijdragen van onze andere financiers zoals de Nationale Postcode Loterij besteedt. Respons Van de 141 aangesloten werkgroepen heeft 60% de enquête ingevuld, aanmerkelijk meer dan vorig jaar. De gegevens van deze respondenten zijn doorgerekend naar 141 werkgroepen. Inzet van vrijwilligers opnieuw gestegen Bij Landschap Noord-Holland hebben vrijwilligers in totaal maar liefst uur gewerkt. Omgerekend verzetten de vrijwilligers het werk van zo n 177 voltijdbanen (figuur 1). Aard van de werkzaamheden Vrijwilligers hebben hun tijd verdeeld over een breed scala aan werkzaamheden. Een kleine greep uit de soorten waarvoor de biotoop is verbeterd: ringmus, ijsvogel en ransuil, welriekende nachtorchis en parnassia (figuur 3). Werkgroepen Beheer Weidevogels Communicatie Onderzoek en advies Totaal Aantal vrijwilligers Aantal gewerkte uren Omgerekend naar voltijdbanen 123,3 11,5 32,7 7,7 2,2 177,4 Figuur 1. Overzicht van de inzet van vrijwilligers, uitgedrukt in aantal gewerkte uren en omgerekend naar voltijdbanen Overzicht aard werkzaamheden Overzicht locaties PWN Staatsbosbeheer Natuurmonumenten Landschap Noord-Holland Goois Natuurreservaat Gemeente Provincie Waterleidingduinen Amsterdam Particulier Overig, Hoogheemraadschap Figuur 2: Overzicht van terreineigenaren waar vrijwilligers actief zijn Flora Biotoop verbeteren voor insecten / vlinders / libellen Biotoop verbeteren voor amfibieën / reptielen Biotoop verbeteren voor zoogdieren Biotoop verbeteren voor vogels Bomen vellen / lieren Oeverbeheer / rietland Knotten Takkenrillen Opslag verwijderen Aanplanten Snoeien Maaien en afvoeren Figuur 3. Overzicht aard van de werkzaamheden (absolute aantallen) Vrijwilligersgroepen

3 tureluur foto: Onno Steendam Burgerbetrokkenheid Natuurontwikkeling in de Bijlmerweide De werkgroep Natuurontwikkeling Bijlmerweide beheert al meerdere jaren botanisch waardevolle oevers en graslandjes in het park de Bijlmerweide. In 2010 uitte zij haar bezorgdheid over het beheer dat de gemeente uitvoert. De werkgroep vond gehoor bij de nieuwe wethouder die zich vol belangstelling liet rondleiden. Dit leidde direct tot het afschrapen van verruigde oevers tot een botanische zone. De werkgroep zal tevens betrokken worden bij een nieuw beheerplan met aandacht voor recreatie, waterberging en natuurbelangen. De werkgroep gaat de botanische oevers beheren en de ontwikkeling van flora en fauna nauw lettend volgen. Het Landschap heeft samen met de vrijwilligers een plan van aanpak opgesteld. Bewoners van Rooswijk slaan handen ineen Bewoners van Rooswijk in Zaandijk richtten de natuurwerkgroep Fortuinveld op. Het Fortuinveld maakt onderdeel uit van het Guisveld (Gemeente Zaanstad) en is voor een deel Natura 2000-gebied. De moeilijke bereikbaarheid en het natte karakter van het gebied leidden tot het wegvallen van het boerenbeheer. Het gebied dreigde daardoor te verruigen. De bijzondere natuur met vele moerasvogels en zeldzame planten kwam in de knel. De natuurwerkgroep heeft de knelpunten met ondersteuning van het Landschap voortvarend aangepakt door struikgewas te verwijderen en riet weer te maaien. De vele orchideën en vogels als roerdomp en snor blijven zo behouden en de wijk is meer betrokken bij het gebied dan ooit tevoren. Weidevogelbescherming Weidevogelbescherming in Noord-Holland In 2010 beschermden vaste vrijwilligers in 28 weidevogelbeschermingsgroepen, op het land van 921 agrarische bedrijven, maar liefst nesten met nestbeschermers en stokken. Landschap Noord-Holland ondersteunt de weidevogelbeschermers met materialen, cursussen, informatieavonden en door het werven en binden van vrijwilligers weidevogelrelaties ontvingen het Jaarboek Weide vogels Jaarboek Weidevogels 2010 beschikbaar op Weidevogelkringen Laag Holland 2010 Sinds 2010 hebben agrarische subsidieregelingen meer aandacht voor kuikenoverleving. In tien regiobijeenkomsten, en via begeleiding in het veld en evaluatiebijeenkomsten, zijn in 2010 meer dan 600 boeren, vrijwilligers, jagers en medewerkers van terreinbeherende organisaties in Laag Holland geïnformeerd over de nieuwe werkwijze. Dankzij het project Help jonge grutto s overleven, gefinancierd door de inzamelactie onder de Beschermers van Landschap Noord- Holland, konden met boeren afspraken worden gemaakt om later te maaien. Omdat ook predatie steeds meer aandacht krijgt in het weidevogelbeheer heeft Landschap Noord-Holland voor 550 mensen de documentaire Rotvos vertoond. Nieuw aangesloten vrijwilligersgroepen In 2010 hebben zich in totaal vier nieuwe groepen bij Landschap Noord-Holland aangesloten. Werkgroep De Laars uit Spaarndam beheert met aangrenzende bewoners een vochtig terrein van 1,5 ha langs de Mooie Nel. Zeebrazorg Vogelenzang beheert een prachtig terrein rond haar zorgboerderij op het oude landgoed Huis te Vogelenzang, met een oude hoogstamboomgaard, oude windsingels, knotbomen, oevers en een duinrel. project Vissenatlas foto: jeanine hamers Bijlmerweide Foto: Babette Bontes

4 Aan deze projecten werkten vrijwilligers in 2010 Verspreidingsatlassen boommarter foto: archief lnh Atlas van de Noord-Hollandse Broedvogels Na vijf jaar intensieve samenwerking tussen de Samenwerkende Vogelwerkgroepen Noord-Holland en Landschap Noord-Holland verscheen de Atlas van de Noord-Hollandse Broed vogels. Aan het veldwerk hebben bijna 500 vrijwilligers meegedaan. Vijftig vrijwilligers waren in 2010 bij het schrijfwerk betrokken. De eindredacteuren van het boek, Piet Zomerdijk, Wim Ruitenbeek en Kees Scharringa werden voor hun vrijwilligerswerk benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Het boek legt de nadruk op het huidige voorkomen van elke broedvogelsoort en op de ontwikkelingen sinds Atlas Herpetofauna In 2010 is ook de Atlas voor Herpetofauna uitgekomen. Hieraan hebben Landschap Noord-Holland, RAVON en vele vrijwilligers drie jaar lang gewerkt. De atlas brengt de huidige en historische verspreiding in beeld van amfibieën en reptielen, maar ook ontwikkelingen, bescherming en beheer. Meer dan vrijwilligers stelden hun gegevens ter beschikking. Landschap Noord-Holland heeft in dit atlasproject een nieuwe groep vrijwilligers opgeleid en enthousiast gemaakt voor de inventarisatie van amfibieën en reptielen. Zoogdieratlas Vrijwilligers werken mee aan de digitale Zoogdieratlas Kennis over de verspreiding van zoogdieren draagt bij aan natuurbeleid en natuurbescherming. Het project is ook bedoeld om het aantal zoogdierwaarnemers te vergroten en draagvlak te kweken voor zoogdierbescherming en zoogdieronderzoek in Noord- Holland. In 2010 hielpen 25 vrijwilligers mee met vleermuisonderzoek, onderzoek naar kleine zoogdieren met behulp van inloopvallen en bij het pluizen van uilenballen. Zoogdieratlas Vissen Atlas project Tijdens excursies leerden zo n 80 vrijwilligers vissoorten herkennen en inventariseren. Regionale vrijwilligersgroepjes gaan op pad om vissen te inventariseren voor de atlas die in 2012 in samenwerking met RAVON verschijnt. Soortenbescherming en monitoring IJsvogelwanden In Waterland kregen tien vrijwilligers een cursus en maakten IJsvogelwanden. Ook bij ijsvogelprojecten in West-Friesland, Kortenhoef en Weesp zijn ijsvogelwanden gemaakt. Negen vrijwilligers van de in 2009 opgerichte IJsvogelwerkgroep assisteerden in West-Friesland. Boommarterproject in de Oostelijke Vechtplassen Op initiatief van Landschap Noord-Holland is een project gestart rond het voorkomen van boommarters in de Oostelijke Vechtstreek. Hierin is de expertise benut van de Werkgroep Boommarter Nederland. Voor dit project zijn 24 nieuwe vrijwilligers geworven, die nu verder gaan als vaste groep. Op dertien locaties in de Vechtstreek is het onderzoek uitgevoerd. Met behulp van 21 zogenoemde fotovallen is op acht locaties de waarneming van minimaal één boommarter bevestigd. In totaal zijn er tussen de 12 en 16 verschillende boommarters waargenomen, die zich vermoedelijk in de Vechtstreek ook voortplanten. Bijzondere waarneming was die van een otter, de eerste in de Vechtstreek sinds 30 jaar. Onderzoeksrapport boommarters beschikbaar op Monitoring vleermuizen op kerkzolders Laag-Holland Voor de monitoring van vleermuizen op kerkzolders in Laag-Holland hebben zich vijf vrijwilligers aangemeld. Bij een eerder project zijn tien kerkzolders aangepast voor vleer muizen. Daarna bleek dat kauwen er in slaagden om via de gemaakte vleermuisopeningen op enkele kerkzolders te komen. Inmiddels zijn deze problemen verholpen. In 2011 gaat de monitoring van start. En verder In Loosdrecht en Nederhorst den Berg zijn tijdelijke oeverzwaluwwanden aangelegd op gronddepots. Vrijwilligers monitoren de oeverzwaluwen. Twee vrijwilligers hebben zich aangemeld voor de monitoring van een voor vleermuizen aangepaste oude zoutbunker bij Uitgeest. De Gooise Vleermuiswerkgroep voerde in drie gebieden inventarisaties uit. De Vlinder- en Libellenwerkgroep Gooi en Vechtstreek bracht in 2010 rapportages uit over vlinders in de regio.

5 Landschap Noord-Holland voor vrijwilligers Werkdag in het Landschap 2010 Traditiegetrouw troffen een kleine 100 vrijwilligers uit diverse werkgroepen elkaar op de derde zaterdag in september tijdens de Werkdag in het Landschap. Bij de werkgroep Anna s Hoeve in het Goois Natuurreservaat genoot men van bijzondere excursies. In de middag werden heidevelden van boomopslag ontdaan, heide geplagd en opslag van Amerikaanse vogelkers in het bos verwijderd. Een zeer geslaagde dag, waar vele vrijwilligers van verschillende groepen met elkaar ervaringen hebben uitgewisseld. Natuurwerkdag breekt record De landelijke Natuurwerkdag op 5 november, trok maar liefst deelnemers, meer dan ooit tevoren. Zij werkten op een recordaantal van maar liefst 51 locaties in Noord-Holland. Zilveren Maanprijs Op zaterdag 18 december 2010 kreeg de Stichting Veldzorg Oosterdel uit Broek op Langedijk de Zilveren Maanprijs In het project Herstel Erfgoed Oosterdel zet de stichting zich in voor natuurbeheer en cultuurhistorie in Landschapsreservaat Oosterdel, het laatste stukje onverkaveld veenweidengebied van het Geestmerambacht. De prijs werd uitgereikt tijdens het 50-jarig jubileumfeest van de IVN afdeling Amsterdam. Maatschappelijke stages Landschap Noord-Holland is in onze provincie bij uitstek de organisatie die maatschappelijke stages in natuur en landschap verzorgt. In 2010 is met 812 scholieren van zeven scholen gewerkt. Zij hebben uren aan maatschappelijke stage in natuur- en landschapsbeheer gelopen. Zonder de inzet van de dertig vrijwillige mentoren zouden de stagedagen niet mogelijk zijn geweest. Het enthousiasme van de leerlingen zelf op de stagedagen is vrijwel altijd hartverwarmend groot, ook als er vooraf enige aarzeling was. Werken om te dansen Van alle projecten in 2010 was de werkdag op 10 juli in het recreatiegebied het Twiske wel de meest hippe. Initiatief nemer was evenementenbureau ID&T dat grote dansfestijnen in recreatiegebieden organiseert. ID&T hecht aan maatschappelijk en milieuverantwoord ondernemen. Daarom werd samen met Landschap Noord-Holland een moderne vrijwilligerswerkdag in de natuur gehouden. Terwijl DJ s zorgden voor een muzikale omlijsting, zaagden en plantten de 160 deel nemende jongeren in de zomerse hitte. Ze wonnen daarmee een vrijkaartje voor het Welcome to the Future festival. Kennisuitwisseling en ondersteuning Uitleen materialen Landschap Noord-Holland ondersteunt de werkgroepen ook door het uitlenen en distribueren van machines en gereedschappen. Ook andere materialen, zoals de partytent en voorlichtingspanelen, worden veelvuldig gebruikt. Cursussen Vrijwilligers kunnen bij Landschap Noord-Holland cursussen volgen over o.a. het veilig gebruik van gereedschappen, EHBO of ecologisch beheer. Vele vrijwilligers hebben ook dit jaar hun kennis uitgebreid. In 2010 werden 17 (technische) cursussen gegeven, waaraan in totaal 74 vrijwilligers deelnamen. Ondersteuning in het veld Medewerkers van Landschap Noord-Holland kunnen vrij willigersgroepen waar nodig adviseren over beheeren inrichting, bemiddelen bij terreineigenaren en ideeën aandragen om meer vrijwilligers bij de werkgroepen te betrekken. Onze Landschap Onderhoudsploegen (LOPS) ondersteunen verschillende vrijwilligersgroepen bij het uitvoeren van grotere beheerwerkzaamheden, zoals het maaien van grotere terreinen. Meer informatie over uitleen van materialen, cursussen en ondersteuning in het veld vindt u op onze vernieuwde website onder het kopje Voor vrijwilligers. werken om te dansen foto: aico lind werkdag met kinderen foto: archief lnh

6 Vrijwilligers ondersteunen tal van communicatieactiviteiten Activiteiten Uren Excursies bezoekerscentrum Technische klussen bezoekerscentrum Beheer recreatieve en natuurvoorzieningen bezoekerscentrum 900 Gastvrouw/heer bezoekerscentrum Evenementen bezoekerscentrum 300 Promotiekraam 390 Winkelactiviteiten Foto- en dia archief 400 Totaal Figuur 5. Vrijwilligerswerk in de communicatie InformatieWinkel foto: Sabine van Keulen bezoekerscentrum in de sneeuw foto: archief lnh Bezoekerscentrum Ilperveld kampt met slecht weer Veel vrijwilligers hebben meegedacht over verbetering van de externe communicatie in de regio. Jammer genoeg is vanwege het slechte weer het totale bezoekersaantal toch met 500 gedaald naar Het totaal aantal excursies en vrijwilligers is gelijk gebleven. Verder hebben vrijwilligers dit jaar het gehele botenonderhoud op zich genomen. De vrijwilligers zijn heel nauw betrokken bij het bezoekerscentrum. Het werken hier heeft voor mensen een belangrijke sociale functie. Bijzonder dat veel verschillende mensen uit allerlei Rechte Hondsbosschelaan 24a 1851 HM Heiloo Postbus AG Castricum Tel Fax lagen van de bevolking gezellig met elkaar aan één doel werken: bezoekers zo goed mogelijk ontvangen in een mooi onderhouden natuurgebied. Vrijwilligers werven Beschermers Zestien vrijwilligers vertegenwoordigen Landschap Noord- Holland op circa 20 evenementen. Daarbij zijn in nieuwe Beschermers geworven, alweer een hogere score dan in voorgaande jaren! Servicegerichte InformatieWinkel De 20 winkelvrijwilligers verrichtten afgelopen jaar in de InformatieWinkel verschillende werkzaamheden, zoals productinformatie geven over en verkoop van natuurgerelateerde artikelen. Ook verzorgen zij het verzenden van bestellingen die via de webwinkel en de winkelpagina besteld zijn. Daar omheen spelen allerlei activiteiten op het gebied van winkelinrichting, verwerking van leveringen van goederen en ondersteunende werkzaamheden voor de Beschermersbalie. Geïnteresseerden voor vrijwilligerswerk kunnen kijken op: voor-vrijwilligers/vrijwilligers-gezocht coverfoto Knotters bij Fort Krommendijk, Peter Mol Vormgeving OPZET, Santpoort-Zuid