Datamanagementplan HAN

Transcriptie

1 Datamanagementplan HAN (ter ondersteuning van onderzoekers bij een professioneel databeheer) Dit document is een format van een DMP voor de HAN. Het bestaat uit een in te vullen checklist (1 t/m 5) en toelichtingen. Voor de checklist én gedragsregels geldt dat het vooral gaat om het gedrag van onderzoekers. Het doel is om betrokkenen op de juiste instrumenten en regels te attenderen. Dit document draagt ertoe bij dat onderzoekers bij de HAN hun weg beter kunnen vinden, geholpen worden bij hun vragen en het gewenste gedrag in hun DNA krijgen.

2 Inhoudsopgave Introductie Voorbereiding Onderzoek Administratieve informatie Data verzamelen en analyseren Data opleveren: projectproducten Dataopslag tijdens en na het project... 9 Bijlage 1 Autorisatiematrix Bijlage 2 Mogelijke opslaglocaties Bijlage 3 Specificaties R-schijf bij de HAN Datum: augustus 2016 Versie: Versie 1.0 Opdrachtgever: Auteur(s): Input/feedback van: Nanske Wilholt (programmamanager Onderzoek) Liesbeth Hoogkamp (projectleider SU FAZ/ICT), Yvonne van Wanrooij (archivaris SU FAZ) Jaap Gall (Informatiemanager), Dafne Vencken (informatiemedewerker Studiecentra), Ivo Schrijer (beleidsmedewerker CvVO), Edwin Castelein (ICT consultant, HIAM), Willem Verstegen (onderzoeker HAN-Sociaal), Nieske Coetsier (onderzoeker Kenniscentrum Kwaliteit van Leren), Gerdien Vegter en Frank Vonk (beleidsmedewerkers kwaliteitszorg SU O&O), Gabrielle Volmer (juriste, SU JZ), Astrid Huijsman (juriste, SU HR), Rob van der Sande (Lector Eerstelijnszorg), Lenneke Marten (projectleider IPS) 2

3 Introductie Datamanagement is het gestructureerd beheren van de onderzoeksdata die verzameld worden. Welk type onderzoeksdata brengt het onderzoeksproject voort? Wie kan er allemaal bij? Hoe sla je ze veilig en duurzaam op? Door in een vroeg stadium over dit soort vragen na te denken en je antwoorden te documenteren, voorkom je als onderzoeker problemen in een latere fase. Onderzoeksdata zijn belangrijk, niet alleen tijdens het onderzoek, maar ook zeker erna. Ze spelen een steeds grotere rol in de wetenschap en dienen goed beheerd te worden om hergebruik en verificatie van onderzoeksresultaten mogelijk te maken. Zo is datamanagement ook een belangrijke pijler waarop Open Science steunt. Wat is een datamanagementplan? Een hulpmiddel om gestructureerd na te denken over je datamanagement is een datamanagementplan (DMP). Soms stellen financiers een DMP als verplichting maar ook zonder dat, is het vooral een middel om onderzoekers te helpen de risico's te inventariseren ten aanzien van het beheer van onderzoeksdata gedurende het hele onderzoeksproces en daarna. Het draagt bij aan een efficiënt en effectief beheer, met oog voor risico s van verlies van data of andere bedreigingen waardoor de data onleesbaar en onbruikbaar worden, bijvoorbeeld door veroudering van software. Verantwoordelijkheden Het is de verantwoordelijkheid van de onderzoeker zelf om het DMP in te vullen en bij te houden. Omdat niet alles vooraf te voorzien is, is het aan te raden om het DMP als een "levend document" periodiek te herzien en nader aan te vullen. Ondersteuners van het Service Bedrijf (SB) kunnen hierbij helpen. Bovendien zijn de ondersteuners van het SB verantwoordelijk voor het beheer van het format, zodat dit blijft voldoen aan wet- en regelgeving. Een DMP kan in het verlengde van een Plan van Aanpak of projectplan gemaakt worden. Het is geenszins de bedoeling informatie dubbel te administreren. Verwijzen over en weer en naar informatie die elders al is vastgelegd is prima. Dit DMP is slechts een onderdeel van de gehele kwaliteitszorg t.a.v. wetenschappelijk onderzoek. Vragen? Heb je na het lezen van dit document nog vragen of extra ondersteuning nodig? Kijk dan op of mail naar onderzoeksondersteuning@han.nl 3

4 1. Voorbereiding Onderzoek Er zijn diverse gedragscodes en regels voor wetenschapsbeoefening, die gelden voor iedereen in Nederland die onderzoek uitvoert. Deze gedragscodes en regels omvatten ook aandachtspunten voor de opslag en het bewaren (datamanagement) van onderzoeksdata. 1.1 Ik houd me aan de Gedragscode Praktijkgericht Onderzoek (Vereniging Hogescholen) en ik zie er in redelijkheid op toe dat ook de andere projectleden dit doen. 1.2 Ik houd me aan de Richtsnoeren voor de informatiebeveiliging van het Autoriteit Persoonsgegevens (AP) en zie er in redelijkheid op toe dat ook de andere projectleden dit doen. 1.3 Ik houd me aan de Wet Bescherming persoonsgegevens (Wbp/Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG, die april 2018 in werking treedt) en zie er in redelijkheid op toe dat ook de andere projectleden dit doen. 1.4 Ik houd me aan richtlijnen van de HAN en zie er in redelijkheid op toe dat ook de andere projectleden dit doen. De HAN beschikt over: HANdleiding Kwaliteitszorg Onderzoek 10 gouden regels voor informatiebeveiliging en privacy ICT-reglement Privacyreglement Integriteitcode Gedragscode voor onderzoek met mensen (GGM) 1.5 In het geval van medisch wetenschappelijk onderzoek met mensen: ik houd me aan de Wet Medisch-Wetenschappelijk Onderzoek met mensen (WMO) en zie er in redelijkheid op toe dat ook de andere projectleden dit doen. Ja n.v.t. 4

5 2. Administratieve informatie Een verwijzing naar het projectplan volstaat voor zover de gevraagde gegevens daarin opgenomen zijn. Anders graag invullen/aanvullen. 2.1 Projectnummer Bij voorkeur zoals bekend in DAX. 2.2 Projectnaam De naam van het project. 2.3 Startdatum project 2.4 (Beoogde) einddatum project 2.5 Projectbeschrijving Vat kort het type onderzoek (of onderzoeken) samen om anderen het doel van de dataverzameling uit te leggen. Max. 50 woorden. 2.6 Opdrachtgever De naam, functie, werkgever van de opdrachtgever van het project en diens contactgegevens (telefoon en adres). 2.7 Hoofdonderzoeker De naam van de hoofdonderzoeker van het project en diens contactgegevens (telefoon en adres). 2.8 Medewerkers onderzoek Vul hiervoor bijlage 1 (autorisatiematrix) in. 2.9 Onderzoeksfinanciering Door wie wordt het onderzoek gefinancierd? Noem hierbij ook eventuele co-financiers Subsidie Zijn er voor dit project mogelijkheden voor externe financiering en loopt dit via het Centrum voor Valorisatie en Ondernemerschap (CVVO)? 5

6 Wanneer er afspraken zijn over externe financiering: zijn er specifieke afspraken met de subsidieverstrekker over toegankelijkheid van de data tijdens en na het onderzoek gemaakt? 2.11 Onderzoekseenheid Kies uit: Business Development & Co creation Kwaliteit van Leren Duurzame Zorg Revalidatie, Arbeid, Sport HAN Sociaal Publieke Zaak Technologie & Samenleving 2.12 Lectoraat (facultatief) 2.13 Eigenaarschap data / onderzoeksgegevens (en Auteursrecht publicatie) Wie is de eigenaar van de onderzoeksgegevens en waar ligt het auteursrecht van de publicatie c.q. het onderzoeksrapport of ander type resultaat? Zijn hierover afspraken gemaakt met opdrachtgever en/of subsidieverstrekker c.q. werkgever? Denk aan een contract, samenwerkingsovereenkomst, consortiumagreement, non-disclosure agreement. Neem voor meer informatie contact op met het Auteursrecht Informatiepunt via auteursrecht@han.nl 2.14 Zijn er partners betrokken bij dit onderzoeksproject? Welke contactgegevens (naam, functie, organisatie) horen hierbij? 6

7 3. Data verzamelen en analyseren 3.1 Bestaande data hergebruiken Ik ga bestaande onderzoeksgegevens of datasets hergebruiken. Zo nee, ga verder bij 3.2. Zo ja, specificeer: Ik heb toestemming gekregen om deze onderzoeksgegevens of datasets te gebruiken. Zo nee, specificeer hoe dat opgelost gaat worden: 3.2 Nieuwe data verzamelen Is er sprake van tot personen herleidbare data? Zo nee, ga verder bij 3.3. Zo ja, specificeer: Is er sprake van vertrouwelijke data? Zo nee, ga verder bij 3.3. Zo ja, specificeer: Ik verkrijg de onderzoeksgegevens van deelnemers met toestemming (informed consent). Zo ja, specificeer: Is er sprake van een externe partij, die namens jou gegevens verzamelt (of opslaat)? Heb je hiervoor een bewerkersovereenkomst afgesloten? 3.3 Gevoelige gegevens beschermen Een ieder die betrokken is bij de verwerking van persoonsgegevens tekent een geheimhoudingsverklaring. Indien het om een project gaat met externe partijen kan het zo zijn dat er reeds een (samenwerkings)overeenkomst is getekend waarin afspraken staan over geheimhouding. Dan is een afzonderlijke geheimhoudingsverklaring veelal niet (meer) nodig. Gaat het enkel om het binnen de HAN verwerken van Ja Nee n.v.t. 7

8 persoonsgegevens en is er geen derde bij betrokken dan is dit gedekt door onze Cao, behalve bij studentonderzoekers. Zij moeten dus wel een geheimhoudingsverklaring tekenen. Gaat het om het verwerken van persoonsgegevens van medewerkers of studenten van de HAN door een derde, dan is er op grond van de WBP een bewerkersovereenkomst vereist (zie 3.2.4) In het geval van een wetenschappelijk onderzoek met mensen: ik heb gecheckt of het project moet worden voorgelegd aan de Adviescommissie Praktijkgericht Onderzoek GGM of aan een andere Medisch Ethische Toetsingscommissie, zie de beslisboom in de Gedragscode voor onderzoek met mensen Moet ik mijn onderzoek melden bij de functionaris gegevensbescherming HAN (Jaap Gall)? Toelichting: Elke verwerking van persoonsgegevens moet in principe worden gemeld bij de functionaris gegevensbescherming HAN. Voor (praktijkgericht) wetenschappelijk onderzoek wordt een uitzondering gemaakt. Persoonsgegevens die een onderzoeker verzamelt in het kader van onderzoek hoeven niet te worden gemeld. Daarvoor geldt wel een aantal voorwaarden: de persoonsgegevens moeten uitsluitend worden verzameld, verwerkt en gecontroleerd ten behoeve van het onderzoek of een bepaalde statistiek; de persoonsgegevens mogen niet langer worden bewaard dan voor het desbetreffende onderzoek noodzakelijk is; de persoonsgegevens (met uitzondering van sekse, woonplaats en geboortejaar) mogen niet langer worden bewaard dan zes maanden nadat ze van de desbetreffende deelnemer zijn verkregen. 8

9 Voldoet een onderzoeker niet aan deze voorwaarden, dan dient hij/zij dit te melden bij de functionaris gegevensbescherming HAN Ik anonimiseer/ pseudonimiseer (privacygevoelige) onderzoeksgegevens. Zo ja, specificeer: Ik controleer zelf de naleving van de maatregelen die genomen zijn om de privacy van personen en de niet-herleidbaarheid van de onderzoeksgegevens te waarborgen. 4. Data opleveren: projectproducten 4.1 Ik voorzie de volgende eindproducten van het project: Specificeer aantal en soorten bestanden (text, video, databases etc.) 4.2 Ik bied beschrijvende informatie aan bij de verschillende projectproducten zodat de data in de toekomst te lezen en te interpreteren zijn. Zo ja, bijvoorbeeld benodigde software om bestanden te lezen Zo nee, leg uit waarom niet: 5. Dataopslag tijdens en na het project 5.1 Dataopslag gedurende het onderzoek Voor opslag van mijn gegevens maak ik gebruik van de standaardvoorzieningen van de HAN (R-schijf, zie bijlage 3). Zo ja, ga naar Voor opslag van mijn gegevens maak ik gebruik van voorzieningen van een andere onderwijsinstelling of bijvoorbeeld DANS (dit zijn opslagmogelijkheden die kennisdeling Ja Nee n.v.t. 9

10 met derden mogelijk maken (zie bijlage 2) Ik weet bij benadering wat de omvang en eventuele groei van de data zijn. Zo ja, specificeer: Ik neem de volgende technische en organisatorische maatregelen ter beveiliging van onderzoeksgegevens. Zie bijlage 1 Autorisatiematrix. 5.2 Datapopslag na afloop van het onderzoek Ik archiveer de data in het archief op de R-schijf van de HAN (zie bijlage 3) Voor archivering van mijn gegevens maak ik gebruik van voorzieningen van een andere onderwijsinstelling of bijvoorbeeld DANS. Zo ja, specificeer: Ik wil mijn publicatie digitaal op laten slaan en vrij beschikbaar maken via de HAN repository. Zie ecentra/onderzoek/ 10

11 Bijlage 1 Autorisatiematrix Autorisatiematrix Rol/functie Onderzoekseenheid Plek Bijvoorbeeld R-schijf Rechten L of B Lezen of bewerken Soort Tijdelijk Altijd Periode Start- en einddatum Lector Associate lector Bijzonder lector Onderzoeker (docent) Intern Onderzoeker (docent) extern Onderzoeker student intern Onderzoeker student extern Promovendus intern Promovendus extern Ondersteuner intern B Tijdelijk Auditor intern L Tijdelijk Auditor extern L Tijdelijk 11

12 Bijlage 2 Mogelijke opslaglocaties Opties voor Dataopslag tijdens een project: ICT-afdeling van de HAN R-schijf, zie bijlage 3 Dutch Dataverse Network SURFsara (grootschalig) Target (grootschalig) Parelsnoer Instituut Opties voor Lange termijn archivering: R-schijf van de HAN, zie bijlage 3 DANS (voor o.a. tekst, databases, spreadsheets, audio, audiovisuele data, XML) 3TU.Datacentrum SURFsara (grootschalig) CentERdata (m.n. surveydata) Target (grootschalig) Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid Bijlage 3 Specificaties R-schijf bij de HAN Voor de opslag en archivering van onderzoeksdata biedt de HAN de R-schijf (voor Research data). Kenmerken van de R-schijf: 1. Per faculteit of per kenniscentrum of lectoraat is er een supervisor (de lector) en een vervanger (secretariaat) om het beheer van de mappen op de R-schijf te regelen. 2. De supervisor en de vervanger hebben toegang tot alle mappen van een faculteit/kenniscentrum/lectoraat. 3. Voor een nieuwe omgeving of map op de R-schijf, is een akkoord nodig van de supervisor (of vervanger) van de faculteit/het kenniscentrum/het lectoraat. 4. Het is aan de onderzoeker in overleg met de supervisor of vervanger om te bepalen wie naast de onderzoeker zelf - verder nog toegang tot de betreffende onderzoeksomgeving moet hebben. Toegang is vooralsnog voorbehouden aan HAN medewerkers. 5. In iedere onderzoeksomgeving is er een vaste mappenstructuur (om structuur te waarborgen) gebaseerd op de fasen in een lopend onderzoek. a. Ruwe data sets b. Halfbewerkte data sets c. Data sets voor analyse d. Publicaties e. Contact en contract 6. Binnen de standaard mappen, kunnen gebruikers zelf submappen maken. 7. Er gelden geen quota of limieten, je krijgt zoveel ruimte als voor je onderzoek nodig is. De kosten van de opslag worden naar verbruik doorbelast aan de faculteiten. Verwacht je extreem grote hoeveelheden data, dan is wellicht een andere omgeving dan de 12

13 R-schijf beter. ICT kan adviseren/bemiddelen bij andere opties. Aanvraagprocedure R-schijf 1. De onderzoeker stemt af binnen lectoraat/kenniscentrum over het opslaan van onderzoeksdata bij de HAN (over wie toegang moet hebben, naamgeving, projectnummer etc.). 2. Indien de supervisor (of vervanger) van de faculteit/het kenniscentrum/het lectoraat akkoord is, stuurt de supervisor de vraag door naar ICT: 3. Als dit de eerste vraag is vanuit de faculteit/het kenniscentrum/het lectoraat is, kan een intake-gesprek gewenst zijn. 4. Als de aanvraag akkoord is, wordt de onderzoeksomgeving op de R-schijf ingericht. 5. Aanvullingen/mutaties verlopen ook via de supervisor of vervanger. Na afloop van het project Na afloop van een project, wordt in overleg de einddatum bepaald. Die einddatum bepaalt vervolgens hoe lang de onderzoeksgegevens bewaard moeten worden. De mappen kunnen op de R-schijf blijven staan maar worden verplaatst naar een submap _Archive (per Kenniscentrum/Lectoraat) en op read-only gezet. Bij die overgang van de dynamische onderzoeksfase naar de archieffase is het van belang bestanden te ontdubbelen, te zorgen voor een betekenisvolle naam (voor zover dat nog niet was gedaan), bestanden zo mogelijk op te slaan als pdf (/A) i.p.v. Word en grote bestanden te zippen. Alleen eindrapporten/versies hoeven bewaard te worden, niet alle concepten en tussenversies. Hieronder kun je zien hoe lang de verschillende standaard mappen bewaard blijven. Ruwe data sets Halfbewerkte data sets Data sets voor analyse Publicaties Contact en contract Bewaren tot 10 jaar na einde onderzoek, data indien nodig versleuteld Bewaren tot 10 jaar na einde onderzoek, data indien nodig versleuteld Bewaren tot 10 jaar na einde onderzoek, data indien nodig versleuteld Altijd bewaren na einde onderzoek, hierin opslaan: eindrapport, onderzoeksresultaten, projectplan, evaluatierapport, datamanagement plan. Bewaren tot 10 jaar na einde onderzoek, hierin informed consent verklaringen en bijvoorbeeld submap subsidies 13