Implementatie Europese Richtlijn Energieprestaties van gebouwen in het Vlaamse Gewest - EPB VEA

Transcriptie

1 Implementatie Europese Richtlijn Energieprestaties van gebouwen in het Vlaamse Gewest - EPB VEA

2 Inhoud: 1. Europees beleid: 1. Europees beleid inzake energie; 2. Europese richtlijn energieprestaties van gebouwen EPBD; 3. Revisie van de EPBD; 4. Invoering van de EPBD in het Vlaamse Gewest; 5. Invoering van de EPBD in de andere gewesten. 2. Energieprestatieregelgeving (EPB). Europese Richtlijn-EPB-EPC 2

3 1. Europees beleid inzake energie Europese Richtlijn-EPB-EPC 3

4 1. Europees beleid inzake energie Internationaal gestuurd beleid: Betrouwbare en betaalbare energiebevoorrading = grote economische en sociale uitdaging. Klimaatverandering = de grootste mondiale uitdaging van deze eeuw op milieuvlak: BAU verwachting => +57% CO 2 in 2030; Niets doen => zeer negatieve gevolgen voor wereldeconomie: kosten 5-20% van het globale BBP; Menselijke gevolgen vnl. in Afrika ten zuiden van Sahara => droogte en voedselschaarste. Nationaal en regionaal energie- en klimaatbeleid moet rekening houden met doelstellingen en richtlijnen op internationaal en Europees beleidsniveau. Europese Richtlijn-EPB-EPC 4

5 1. Europees beleid inzake energie Energiebesparing in gebouwen: 40% van het eindenergieverbruik in de residentiële en tertiaire sector; Potentieel om 26% energie te besparen op kosteffectieve wijze: 20% in gebouwschil bestaande gebouwenstock; 17% in betere verwarmingssystemen; 15% door energiezuinigere toestellen; 4% in eisen nieuwbouw. Gebouwenstock en opp./pers. zal nog toenemen. Bestaande stock moet gerenoveerd worden: => EPBD verstrengen. Europese Richtlijn-EPB-EPC 5

6 De lidstaten zijn verplicht om: Onder bep. voorwaarden 4/01/2009 Deadline 4 januari Europese EPBD-richtlijn EPBD = Energy Performance of Buildings Directive (16 december 2002): een berekeningsmethode te hebben van de energieprestaties van gebouwen minimumeisen op te leggen aan de energieprestatie van nieuwe gebouwen minimumeisen op te leggen aan de energieprestatie van bestaande grote gebouwen bij renovatie een energiecertificaat in te voeren bij bouw, verkoop of verhuur v.e. gebouw en publieke gebouwen regelmatige keuring van verwarmingsketels en airconditioningsystemen in te voeren Europese Richtlijn-EPB-EPC 6

7 3. Revisie EPBD Europese Commissie - november 2008; De goedgekeurde revisie bevat volgende wijzigingen: Kostenoptimale niveaus van de minimumeisen m.b.t. energieprestaties berekenen; Haalbaarheidsstudie van alternatieve systemen van energieopwekking voor elk gebouw; Eisen voor alle ingrijpende renovaties; Eisen op vlak van technische installaties; Vanaf 2021 moeten alle gebouwen bijna nulenergiegebouwen zijn. Lidstaten bepalen grotendeels zelf wat daaronder moet worden verstaan. Europese Richtlijn-EPB-EPC 7

8 3. Revisie EPBD De goedgekeurde revisie bevat volgende wijzigingen (vervolg): Energieprestatiecertificaat: Technische haalbaarheid en kosteneffectiviteit vermelden; Publieke gebouwen vanaf 500 m², na 5 jaar vanaf 250 m²; Energieprestatie-indicator vermelden op alle advertenties. Keuring van verwarmings- en airconditioningsystemen: verslag met aanbevelingen overhandigen; Onafhankelijk controlesysteem voor certificaten en inspecties; Sancties voor inbreuken. Timing: Publicatie en van kracht worden (20 dagen na publicatie): in 1 e helft van 2010 in principe: om te zetten in eigen regelgeving door lidstaten (tot 2 jr. na in werking treden). Europese Richtlijn-EPB-EPC 8

9 4. Invoering EPBD in Vlaamse Gewest Wettelijke context: Bevoegdheid van de gewesten. EPB-eisen, methode en energieprestatiecertificaat: EPB-decreet 22 december 2006 (vervangt Energieprestatiedecreet 7 mei 2004); Besluiten Vlaamse Regering; Ministeriële besluiten. Europese Richtlijn-EPB-EPC 9

10 4. Invoering EPBD in Vlaamse Gewest Ingebruikstelling en onderhoud van verwarmingsketels (art. 8): Besluit 8 december wijziging 09/12/2008; 1. Keuring voor ingebruikname van een centraal stooktoestel; 2. Jaarlijkse inspectie van ketels met vloeibare of vaste brandstof, gasketels tweejaarlijks; 3. Verwarmingsaudit: éénmalige inspectie na 15 jaar van de volledige installatie. Voor vloeibare brandstoffen: verplichting vanaf 01/01/2009; Voor gasvormige brandstoffen: verplichting vanaf 01/06/2010. Europese Richtlijn-EPB-EPC 10

11 4. Invoering EPBD in Vlaamse Gewest Inspectie van airconditioningsystemen (art. 9): Regelgeving in opmaak. Europese Richtlijn-EPB-EPC 11

12 5. Invoering EPBD in andere gewesten Brussels Gewest: Ordonnantie 7 juni 2007: EPB-eisen sinds 2 juli 2008 voor: woongebouwen Kantoren en scholen 2/07/08 K40 of E90 K45 of E90 2/07/09 K40 en E90 K45 en E90 2/07/11 K40 en E70 K45 en E75 Extra eisen aan technische installaties; Daken en plafonds: 0,3 W/m²K; muren 0,4 W/m²K; EPC nog niet in uitvoering; Andere procedures. Europese Richtlijn-EPB-EPC 12

13 5. Invoering EPBD in andere gewesten Waals Gewest: Decreet 19 april 2007: CWATUPE (= Code Wallon de l Aménagement du Territoire, de l Urbanisme et du Patrimoine) aangevuld met boek IV betreffende de EPB): EPB-eisen vanaf 1 september 2008 maar zonder E- peil eis; EPB-eisen incl. E-peil: uitstel: in principe vanaf 1 mei 2010; Woongebouwen: E ref Wallonië verschilt van E ref in Vlaanderen. E100 woongebouwen heeft dus andere betekenis; Andere procedures. Europese Richtlijn-EPB-EPC 13

14 Inhoud: 1. Europees beleid; 2. Energieprestatieregelgeving (EPB): 1. Regelgevend kader; 2. EPB-eisen; 3. Verantwoordelijkheden; 4. Procedures & documenten; 5. Handhaving; 6. Stand van zaken; 7. Evaluatie. Europese Richtlijn-EPB-EPC 14

15 2. Energieprestatieregelgeving EPB Europese Richtlijn-EPB-EPC 15

16 1. Het regelgevend kader EPB-decreet van 22 december 2006: Vervangt het Energieprestatiedecreet van 7 mei 2004; Uitvoerings- en handhavingsmaatregelen; Besluit van de Vlaamse Regering van 11 maart 2005 en wijzigingsbesluiten: Berekeningsmethode; EPB-eisen, uitzonderingen en afwijkingen; Energieprestatiecertificaat bij de bouw; Haalbaarheidsstudie ( ); Uitzonderingen ( ). Ministeriële besluiten: Startverklaring; EPB-aangifte; Bevoegde ambtenaren voor controle (VEA); Haalbaarheidsstudie. Europese Richtlijn-EPB-EPC 16

17 2. EPB-eisen Gebouw of deel van gebouw: Energieverbruik (verwarmen - koelen) om een specifiek binnenklimaat voor mensen te verkrijgen; Aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning sinds 01/01/2006. EPB-eisen: afhankelijk van aard van werken & bestemming: Bouwproject, deelproject, subdossier; Meer info: Europese Richtlijn-EPB-EPC 17

18 2. EPB-eisen EPB-eisen: 5 verschillende types eisen: Thermische isolatie-eis: Maximaal K-peil; Maximale U- en/of minimale R-waarden; Energieprestatie-eis: Maximaal E-peil; Binnenklimaateisen: Minimum aan ventilatievoorzieningen; Beperken van risico op oververhitting. Europese Richtlijn-EPB-EPC 18

19 2. EPB-eisen aanvraag t.e.m. 31/12/09 Europese Richtlijn-EPB-EPC 19

20 t.e.m. 31/12/09 Europese Richtlijn-EPB-EPC 20

21 2. EPB-eisen: wijziging vanaf 2010 Wijzigingsbesluit van 20 maart 2009: verstrenging EPB-eisen: Voor aanvragen van stedenbouwkundige vergunning vanaf 01/01/2010: E80 voor woongebouwen; U max muur 0,40 W/m²K & U max dak/plafond 0,30 W/m²K: voor alle types gebouwen & werkzaamheden (~ Brussel & Wallonië). Voor aanvragen van stedenbouwkundige vergunning tot en met 31/12/2009: Huidige eisenpakket (volgens bestemming en aard van werkzaamheden) blijft geldig. Europese Richtlijn-EPB-EPC 21

22 2. EPB-eisen aanvraag vanaf 01/01/10 Europese Richtlijn-EPB-EPC 22

23 vanaf 01/01/10 Europese Richtlijn-EPB-EPC 23

24 2. EPB-eisen: lagere U-eisen: praktisch Buitenmuur: U max = 0,4 W/m²K: Spouwmuur met MW-EPS (λ = 0,040 W/mK): min. 8cm; Spouwmuur met XPS (λ = 0,032 W/mK): min. 7cm; Spouwmuur met PUR (λ = 0,027 W/mK): min. 6cm. Spouwmuur 30 cm verdwijnt 2010: muurdikten 35 cm of meer. Hellend dak: U max = 0,3 W/m²K: Spanten 3,5/18 met MW-EPS (λ = 0,040 W/mK): min. 15cm. Plat dak: U max = 0,3 W/m²K: Plat dak: welfsels + CG (λ = 0,050 W/mK): min. 15cm; Plat dak: houtskelet + MW-EPS (λ = 0,040 W/mK): min. 14cm; Plat dak: welfsels + MW-EPS (λ = 0,040 W/mK): min. 12cm; Plat dak: welfsels + XPS (λ = 0,032 W/mK): min. 10cm; Plat dak: welfsels + PUR (λ = 0,027 W/mK): min. 8cm. Let op: Min. dikten ~ 1e richting om U U max muur & dak/plafond ; Mogelijk meer cm nodig om max. K45 & max. E80 te halen. Europese Richtlijn-EPB-EPC 24

25 2. EPB-eisen - uitzonderingen Besluit van 9 mei 2008: Wijzigt EPB-besluit van 11 maart 2005; Bepaalde types gebouwen of werkzaamheden: meer vrijstellings- en afwijkingsmogelijkheden op een of meerdere van de EPB-eisen. Overzicht van vrijstellingen, afwijkingen en de bijhorende procedures: Volledige vrijstelling: geen procedure: Eenvoudig dossiersamenstelling < m³; Tijdelijke vergunning maximaal twee jaar; Alleenstaande gebouwen met vloeroppervlakte < 50 m². Gedeeltelijke vrijstelling : melden in startverklaring: Beschermde monumenten en bestaande gebouwen in beschermd landschap, stads- of dorpsgezicht; Gebouwen opgenomen in de inventaris van bouwkundig erfgoed (momenteel nog niet uitvoerbaar). Europese Richtlijn-EPB-EPC 25

26 2. EPB-eisen - uitzonderingen Overzicht (vervolg): Aan te vragen vrijstelling en afwijking van een of meerdere van de EPB-eisen: uiterlijk 1 maand na indienen stedenbouwkundige vergunningsaanvraag: Gebouwen gebruikt voor erediensten en religieuze activiteiten; Industriële gebouwen waarin industriële productieprocessen plaatsvinden die zelf warmte produceren; Bestaande en nieuwe gebouwen waarvoor het voldoen aan de EPB-eisen technisch, functioneel of economisch niet haalbaar is (geen uitzondering op E-peileis mogelijk). Meer informatie: Europese Richtlijn-EPB-EPC 26

27 2. EPB-eisen - inrekenen bouwknopen Doelstelling: Correct berekenen bijkomend energieverlies; Stimuleren van goede, koudebrugarme oplossingen van bouwknopen. Bijlage IV: Voorziet in 5 methoden voor inrekenen bouwknopen; Voor toepassing van methode 3 & 4 zijn goede details (koudebrugatlas) cruciaal; Bij evaluatie in 2008: quasi onmogelijk om voor alle bouwwijzen op die manier details vast te leggen door overheid; Er blijft nog veel rekenwerk door gebrek aan een volledige koudebrugatlas. Projectgebonden details doorrekenen blijft nodig. Europese Richtlijn-EPB-EPC 27

28 2. EPB-eisen - inrekenen bouwknopen Voorstel voor herwerking naar 3 opties: 1. Gevalideerde 2D- of 3D-computerberekening (+ exacte toeslag); 2. De bouwknopen zijn in overeenstemming met de voorschriften van de overheid of worden op de gepaste wijze mee ingerekend (+ Delta-U) basistoeslag van +/- 3 K-punten; 3. Bouwknopen worden niet berekend en/of niet in overeenstemming gebracht met de voorschriften van de overheid (+10 K-punten). Voorschriften overheid: Psi-limiet voor koudebrugarme uitvoering; Sommige bouwknopen zijn niet op te lossen: waarden bij ontstentenis. Europese Richtlijn-EPB-EPC 28

29 2. EPB-eisen - inrekenen bouwknopen Herwerkte aanpak: voordelen: Haalbaar voor elk doorsnee project; Pragmatische werkwijze zonder veel rekenwerk (psiwaarde en eventuele lengte bouwknoop); Vanaf de ontwerpfase zijn bouwknopen eenvoudig onder controle te houden met projectgebonden detaillering; Inspanning tot rapportering van bouwknopen is beperkt; Stimulans om zoveel mogelijk koudebrugarm te bouwen. Europese Richtlijn-EPB-EPC 29

30 2. EPB-eisen - inrekenen bouwknopen Stand van zaken herwerkte aanpak: Samenwerking met andere gewesten; Vereiste wijziging van besluit (~ herschrijven bijlage IV); Stand van zaken besluitswijziging: Principiële goedkeuring door Vlaamse Regering: 23/10/2009; Ontwerpbesluit: Momenteel voor advies bij SERV en Mina-Raad: 2e goedkeuring wordt verwacht in december 2009; Daarna voor advies naar Raad van State; Definitieve goedkeuring + inwerkingtreding: verwacht in de loop van het 1 e semester Nieuwe methodiek: Uitgewerkt opleidingsmateriaal: op 21/10/2009 vond trainde-trainer-sessie plaats; In november 2009 zijn opleidingen gestart door diverse opleidingscentra; Volgende stap: aanpassingen aan EPB-software. Europese Richtlijn-EPB-EPC 30

31 3. Verantwoordelijkheden Energieprestatieregelgeving: Twee rechtstreekse verantwoordelijken: Aangifteplichtige; Verslaggever. Onrechtstreekse verantwoordelijken: Architect; Aannemer/installateur Aangifteplichtige: Houder stedenbouwkundige vergunning: Uitzondering: promotor-bouwheer bij verkoop aan natuurlijk persoon => aangifteplichtige; Uitzondering: bij verkoop van wind & waterdicht gebouw. Verplicht tot naleven van de EPB-eisen en procedures. Europese Richtlijn-EPB-EPC 31

32 3. Verantwoordelijkheden Verslaggever: Correct rapporteren van naleven van EPB-eisen; Dient startverklaring en EPB-aangifte in: in naam van aangifteplichtige; Wie? Diplomavereiste: Architect; Burgerlijk ingenieur-architect; Burgerlijk ingenieur; Industrieel ingenieur; Bio-ingenieur; Technisch ingenieur. Aanmelden & registreren bij het VEA; Mits bezitten van vereiste diploma kan VG optreden als: Natuurlijk persoon; Rechtspersoon, zaakvoerder; Rechtspersoon, bestuurder; Rechtspersoon, werknemer. Europese Richtlijn-EPB-EPC 32

33 3. Verantwoordelijkheden Architect: Leeft wettelijke en reglementaire bepalingen na: Rekening houden tijdens ontwerp en lastenboeken; Nagestreefde prestaties inzake EPB-eisen doorgeven aan verslaggever om in startverklaring op te nemen. Waarschuwingsplicht naar bouwheer toe; Controle op de uitvoering. Aannemer/installateur : Aansprakelijk voor goede uitvoering; Afwijken: beter mag altijd of na akkoord bouwheer en architect; Kan verantwoordelijk gesteld worden als hij afwijkt van de voorgeschreven eisen die voor zijn lot gelden; Stelt nadien de nodige gegevens aan de verslaggever ter beschikking voor het invullen van de EPB-aangifte. Europese Richtlijn-EPB-EPC 33

34 4. Procedures & documenten Bij de aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning: Vanaf ontwerp: stimuleren van communicatie tussen architect en bouwheer over prestatieniveau en maatregelen om te voldoen aan EPB-eisen tijdens ontwerpfase; Afleggen & ondertekenen verklaring: kennisname energieprestatieregelgeving en EPB-eisen in formulier van aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning. Europese Richtlijn-EPB-EPC 34

35 4. Procedure & documenten Haalbaarheidsstudie (zie verder); Startverklaring: Conformiteit met EPB-eisen verklaren; Melding aanstellen verslaggever; Uiterlijk 8 dagen voor start werken. EPB-aangifte: bewijs van voldoen aan EPB-eisen na ingebruikname van het gebouw: Aanvraag van stedenbouwkundige vergunning in 2006: indienen uiterlijk 12 maand na ingebruikname; Aanvraag van stedenbouwkundige vergunning na 2006: indienen uiterlijk 6 maand na ingebruikname. Europese Richtlijn-EPB-EPC 35

36 4. Procedure & documenten Haalbaarheidsstudie: Doel: bouwheren informeren over de mogelijke technieken, de subsidies en de haalbaarheid van de verschillende alternatieve energiesystemen in hun project. Voor welke gebouwen? Nieuwe gebouwen groter dan m² (per vergunning); Stedenbouwkundige vergunningen vanaf 1 februari Procedure: Binnen de maand na het aanvragen van de stedenbouwkundige vergunning; Resultaten via een webformulier indienen bij het VEA. onderzoek Europese Richtlijn-EPB-EPC 36

37 4. Procedure & documenten Europese Richtlijn-EPB-EPC 37

39 4. Procedures & documenten Europese Richtlijn-EPB-EPC 39

41 4. Procedure & documenten Energieprestatiedatabank = e-government toepassing: Beveiligd: token of e-id. = elektronische informatiedoorstroming & dossierbehandeling: Gemeenten en RO-Vlaanderen: Vergunningen. Verslaggevers: VEA: Registratie; Startverklaringen; EPB-aangiften. Handhaving. Europese Richtlijn-EPB-EPC 41

42 5. Handhaving Eerste kwaliteitsbewaking = verslaggever: Verantwoordelijk voor correct weergeven van as-builtsituatie in EPB-aangifte. Tweede kwaliteitsbewaking = het VEA (Vlaams Energieagentschap): Administratieve controles van tijdig indienen van formulieren en naleven EPB-eisen; Controles op de bouwplaats: overeenstemming EPBaangifte met uitgevoerde werkzaamheden. Administratieve geldboete: Voor AGP: bij niet-naleven procedures of EPB-eisen; Voor VG: bij niet-correct rapporteren. Europese Richtlijn-EPB-EPC 42

43 6. Stand van zaken Startverklaringen: (cijfers t.e.m ) In 2008: startverklaringen ingediend; vergunningen gecontroleerd: 802 gestart zonder startverklaring (1/4 à 1/5 gestart zonder startverklaring). Dossiers zonder startverklaring ontvangen aanmaning om in te dienen: ~ 9/10 dient daarna startverklaring in; Bij uitblijven van startverklaring: hoorzittingen & boetes: Vanaf oktober 2007: 137 hoorzittingen: ~ 1/10 van de werven die starten zonder startverklaring. Europese Richtlijn-EPB-EPC 43

44 6. Stand van zaken EPB-aangiften: (cijfers t.e.m ) Controle op het tijdig indienen van de EPB-aangifte in 2008 opgestart: Tijdig indienen = binnen 6 maanden na ingebruikname (of binnen 12 maanden na ingebruikname bij dossier met aanvraag in 2006); 251 dossiers werden gecontroleerd: voor 78 dossiers werd aanmaning tot indienen verstuurd; Bij 22 dossiers was de EPB-aangifte niet tijdig ingediend dossiers op te roepen voor hoorzitting. Europese Richtlijn-EPB-EPC 44

45 6. Stand van zaken Verslaggevers: (cijfers t.e.m ) verslaggevers geregistreerd; actieve verslaggevers; 250 verslaggevers (~ 8,2 %) staan in voor meer dan 67 % van de startverklaringen. Waarheidsgetrouwheidscontrole: Rapportering door verslaggever in EPB-aangifte wordt vergeleken met werfvaststellingen of vaststellingen van controleurs na ingebruikname; Ook de berekeningen in de EPB-aangiften worden nagezien op fouten; Niet-correcte/niet-waarheidsgetrouwe rapportering geeft aanleiding tot hoorzitting voor de verslaggever. Europese Richtlijn-EPB-EPC 45

46 6. Stand van zaken Naleven EPB-eisen: Tot 31/08/2009: unieke EPB-aangiften voldeden niet aan de EPB-eisen: in vele gevallen voldoet dossier niet aan de ventilatie-eisen; Sinds mei 2008: hoorzittingen & boetes als gevolg; EPB-boetes komen terecht in Energiefonds: o.a. gebruikt voor financieren van initiatieven om het energieverbruik in gebouwen te beperken. Europese Richtlijn-EPB-EPC 46

47 6. Stand van zaken Resultaten woningen: (cijfers tot begin 2009) EPB-aangiften aanvraagdatum in 2006; EPB-aangiften aanvraagdatum in Europese Richtlijn-EPB-EPC 47

48 6. Stand van zaken Resultaten appartementen: (cijfers tot begin 2009) 917 EPB-aangiften aanvraagdatum in 2006; 139 EPB-aangiften aanvraagdatum in Europese Richtlijn-EPB-EPC 48

49 7. Evaluatie Decreet verplicht 2-jaarlijkse evaluatie van o.a.: EPB-eisen: Berekeningsmethodiek; Administratieve lasten. 1 e evaluatie in 2008: Voornaamste resultaten & verbeterpunt: Verstrengen van de EPB-eisen is economisch haalbaar bij residentiële gebouwen; Maximaal afstemmen met andere gewesten; Verbeterpunt: nieuwe projectgebonden technieken worden niet of te weinig toegepast want het effect is niet te valideren in huidige EPB-software of berekeningsmethodiek. Resulteert in verstrengen EPB-eisen vanaf 2010: Wijzigingsdecreet van 8 mei 2009; Wijzigingsbesluit van 20 maart Europese Richtlijn-EPB-EPC 49

50 7. Evaluatie 1 e evaluatie in 2008: evaluatienota en eindrapporten van uitgevoerde studies: te raadplegen op: Voorbereiding van 2 e evaluatie in 2010: O.a. lopend project: onderzoek naar de haalbaarheid ter verstrenging van EPB-eisen voor kantoorgebouwen. Europese Richtlijn-EPB-EPC 50

51 Meer informatie Website Vlaams Energieagentschap: Vragen: VEA-Helpdesk: d.m.v. zoekmodule Veelgestelde vragen ; Uw rechtstreekse vraag aan het VEA via het contactformulier op: Vlaamse Infolijn: gratis telefoonnummer Nieuwsbrief: Online inschrijven op nieuwsbrief EPB en EPC op website VEA. Europese Richtlijn-EPB-EPC 51

52 Meer informatie Premies & financiële steun vanaf 2010 voor bouwen van energiezuinige woningen: De globale E-peilpremie van de netbeheerder voor E60 en lager: hoe lager het E-peil, hoe hoger de premie: E60-E41: euro voor E euro extra per E- peilpuntverbetering *; E40-E0: euro voor E euro extra per E- peilpuntverbetering *. Deze premie vervangt de afzonderlijke premies voor energiezuinige maatregelen. * Als ook een zonneboiler wordt geplaatst, is er een bijkomende premie van 300 euro. Europese Richtlijn-EPB-EPC 52

53 Meer informatie Premies & financiële steun vanaf 2009 voor bouwen van energiezuinige woningen (vervolg): Onroerende voorheffing: E60 tot E40: 20% minder onroerende voorheffing (gedurende 10 jaar); E40 of lager: 40% minder onroerende voorheffing (gedurende 10 jaar). Belastingsvermindering: bouwers genieten ook belastingvermindering voor energiebesparende maatregelen. Ook premies voor energiezuinig verbouwen; Overzicht premies: zie Europese Richtlijn-EPB-EPC 53