Preventie- en Handhavingsplan alcohol Gemeente Dongen

Transcriptie

1 Preventie- en Handhavingsplan alcohol Gemeente Dongen Auteur Matty de Bruijn John van Kruijsbergen Johan Meesters Datum 28 april 2014 Versie 1.0 Status Definitieve versie

2 Inhoudsopgave 1. ALGEMEEN DE NIEUWE DRANK- EN HORECAWET WAT IS HET PREVENTIE- EN HANDHAVINGSPLAN ALCOHOL? VERBINDING PREVENTIE EN HANDHAVING ALCOHOLGEBRUIK DOOR JONGEREN SCHADELIJKE GEVOLGEN VAN OVERMATIG ALCOHOLGEBRUIK GEGEVENS ALCOHOLGEBRUIK JONGEREN IN DONGEN ALCOHOLVERSTREKKING AAN JONGEREN DOELSTELLINGEN PREVENTIE EN HANDHAVING AMBITIE DOELSTELLINGEN ROLVERDELING PREVENTIE HANDHAVING EN REGELGEVING HANDHAVING REGELGEVING RESULTATEN LITERATUUR

3 1. Algemeen 1.1. De nieuwe Drank- en Horecawet Op 1 januari 2013 is de nieuwe Drank- en Horecawet (DHW) in werking getreden. Het belangrijkste element van de wetswijziging betreft een uitbreiding van de bevoegdheden van gemeenten, met het oog op de bescherming van de volksgezondheid (vooral van jongeren) en het voorkomen van alcohol gerelateerde ordeverstoring. De nieuwe DHW stelt de gemeente beter in staat om lokaal beleid te ontwikkelen en uit te voeren dat aansluit op de lokale situatie en problematiek van drankverstrekking en -gebruik. De gemeente reguleert, houdt toezicht en kan handhaven. De instrumenten uit de DHW ondersteunen en versterken een preventieve aanpak. De burgemeester heeft de bevoegdheid om toezicht te houden op de naleving van de DHW en sancties op te leggen. Dit sluit aan bij zijn verantwoordelijkheden op het gebied van openbare orde en veiligheid. Voor de invoering van de nieuwe DHW zijn diverse maatregelen of besluiten nodig ter uitvoering van de nieuwe taken en bevoegdheden op basis van de DHW, bijvoorbeeld het vaststellen van regels over paracommercie en het vaststellen van een handhavingstrategie. De regels over de paracommercie en het alcohol- en horecasanctiebeleid zijn inmiddels vastgesteld, evenals het Beleidsplan Integrale Handhaving waarin rekening is gehouden met deze nieuwe toezicht- en handhavingstaken. Onderhavig plan sluit dan ook aan op dat beleidsplan. Op 1 januari 2014 is er een tweede wetswijziging van de DHW doorgevoerd. Hiermee is de leeftijdsgrens voor het verstrekken van alcohol op voor het publiek toegankelijke plaatsen verhoogd naar 18 jaar. Dit betekent dat jongeren vanaf dat moment geen alcohol mogen kopen als zij nog geen 18 jaar zijn. Ook is geregeld dat jongeren onder de 18 jaar geen alcohol mogen bezitten op voor het publiek toegankelijke plaatsen. In de wetswijziging (artikel 43a DHW) is eveneens opgenomen dat gemeenteraden periodiek een preventie- en handhavingsplan alcohol vaststellen. Hiermee wil de wetgever stimuleren dat gemeenten actief nadenken over en uitvoer geven aan het verbinden van de beleidsterreinen Maatschappelijke welzijn (beleid, preventie, voorlichting en bewustwording), Milieu en Bouwen en Veiligheid (beleid, vergunningen en handhaving) als het gaat om alcoholpreventie en -handhaving. Al deze beleidsterreinen zijn van belang voor effectieve alcoholpreventie en -handhaving bij jongeren Wat is het preventie- en handhavingsplan alcohol? Bij de wetswijziging op 1 januari 2014 van de DHW is opgenomen dat de gemeenteraad periodiek een preventie- en handhavingsplan alcohol vaststelt. Voorliggend preventie- en handhavingsplan bevat de hoofdzaken van het beleid dat zich richt op de preventie van alcoholgebruik en de handhaving van de wet. Dit plan richt zich met name op de jongeren tot en met 23 jaar in samenhang met hun sociale leefomgeving. In dit plan wordt aangegeven: a) wat de doelstellingen zijn van het preventie- en handhavingsplan; b) welke acties ondernomen worden om alcoholgebruik te voorkomen, vooral onder jongeren en al dan niet in samenhang met andere preventieprogramma s vanuit de Wet Publieke Gezondheid (artikel 2, tweede lid, onderdeel d); c) de wijze waarop het handhavingsbeleid wordt uitgevoerd en welke handhavingsacties in de door het plan bestreken periode worden ondernomen; d) welke resultaten in de door het plan bestreken periode minimaal behaald dienen te worden. 3

4 Het preventie- en handhavingsplan dient uiterlijk zes maanden (per 1 juli 2014) na inwerkingtreding van het voorstel tot wijziging van de DHW per 1 januari 2014 vastgesteld te worden. Na deze eerste vaststelling kan het preventie- en handhavingsplan in de toekomst gelijktijdig met de Nota Lokaal (vanaf 2016 Regionaal) Gezondheidsbeleid worden vastgesteld. Dit hoeft dan geen apart document meer te zijn. In de nota kan dan ook verwezen worden naar de activiteiten op het gebied van handhaving, zoals beschreven in het Beleidsplan Integrale Handhaving van de gemeente Dongen Verbinding preventie en handhaving Waarom is de link tussen preventie en handhaving zo belangrijk? Wetenschappelijke studies laten zien dat een integrale benadering van de problematiek rondom alcohol een cruciaal kenmerk is van effectief alcoholbeleid (Reynolds, 2003). Recent onderzoek van het RIVM Centrum voor Gezond Leven, het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid STAP en het Trimbos-instituut bevestigt dat beleid op het gebied van alcoholmatiging het meest effectief is als het integraal wordt aangepakt 1 (Mulder, Bovens, Franken & Sannen, 2013). De belangrijkste pijlers waarop alcoholbeleid moet zijn gebaseerd, zijn: regelgeving (grenzen stellen), handhaving (grenzen bewaken), educatie & bewustwording (grenzen overdragen) en preventie (voorkomen dat grenzen worden opgezocht). Figuur 1. Integraal beleidsmodel voor effectief lokaal alcoholbeleid (Reynolds, 2003). Bewustwording creëren is een noodzakelijke voorwaarde voor gedragsverandering. We kunnen gedragsverandering bereiken door een helder beleid te voeren op het gebied van alcoholpreventie gericht op jongeren en hun sociale leefomgeving. Door handhaving kunnen we aanvullende effecten bereiken op het terugdringen van de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren. Dit is ook het uitgangspunt van het landelijke alcoholpreventiebeleid. Naast het voorkomen van schadelijk alcoholgebruik vanuit het perspectief van de volksgezondheid en het jeugdbeleid, is het landelijke beleid ook gericht op het terugdringen van verstoringen van de openbare orde. 1 Zie de brochure Effectief Alcoholbeleid: hoe pakt u dat aan?, te downloaden via 4

5 Alcoholgebruik is niet alleen een persoonlijke en bewuste keuze. Drinkgedrag wordt voor een groot deel bepaald door de omgeving, zoals de ouders, de prijs van alcohol, het productaanbod, verkoopregels, normen, tradities en het sociale netwerk. De World Health Organization (WHO) laat in een overzichtsstudie naar alcoholbeleid zien dat maatregelen die de beschikbaarheid van alcohol beperken het meest effectief zijn in het terugdringen van alcoholgebruik (Babor e.a., 2010). De volgende omgevingsfactoren zijn van invloed op het drinkgedrag van jongeren: - de prijs van alcohol; - het beschikbare assortiment; - het aantal verkooppunten; - de leeftijdsgrenzen en naleving en handhaving daarvan; - de aanwezige promotie van alcohol; - de normen in de sociale omgeving van het individu (bijvoorbeeld van ouders); - het overheidsbeleid. Preventiestrategieën die gebaseerd zijn op handhaving van wet- en regelgeving, training van alcoholverstrekkers en voorlichting hebben meer kans van slagen, dan wanneer voor een eenzijdige aanpak - gericht op slecht één of twee van de factoren - wordt gekozen. 5

6 2. Alcoholgebruik door jongeren 2.1. Schadelijke gevolgen van overmatig alcoholgebruik Terwijl het gebruik van alcohol breed geaccepteerd is, zijn de risico s ervan groot. Overmatig alcoholgebruik brengt ernstige gezondheidsrisico s met zich mee. De hersenen van kinderen zijn nog in ontwikkeling. Het drinken van alcohol op jonge leeftijd is daarom voor hen extra schadelijk. Alcohol kan de ontwikkeling van sommige delen van de hersenen verstoren en dat kan leiden tot blijvende gedragsveranderingen. Naast de directe effecten die alcohol op het lichaam heeft, heeft het ook invloed op latere leeftijd. De kans op alcoholverslaving wordt groter als iemand vroeger begint met drinken. Uit onderzoeken blijkt, dat jongeren die voor hun 13 e beginnen met drinken, een kans van 30% hebben om later verslaafd te raken aan alcohol. Daarnaast vergroot overmatig alcoholgebruik de kans op ongelukken en zorgt het voor maatschappelijke schade zoals overlast, vernielingen en criminaliteit Gegevens alcoholgebruik jongeren in Dongen GGD In 2011 zijn 657 jongeren bevraagd over hun alcoholgebruik ten behoeve van de Gezondheidsmonitor jongeren (12 t/m 18 jaar) Hierbij hebben 348 jongeren de vragen ingevuld. Dit komt neer op een respons van 53%. Het onderzoek is gehouden door middel van schriftelijke enquêtes. Hierbij dient opgemerkt te worden, dat er wenselijke antwoorden gegeven kunnen worden maar daar is rekening mee gehouden in het onderzoek. De cijfers geven een beeld en kunnen gebruikt worden als basis voor de aanpak van het verminderen van alcoholgebruik door jongeren. De GGD voert in 2015 een nieuwe gezondheidsmonitor uit in deze leeftijdscategorie, zodat in 2016 de cijfers kunnen worden vergeleken met voorgaande jaren. Gezondheidsmonitor Jongeren 2011 (tabel 3): Alcoholgebruik Dongen 2007 in % Dongen 2011 in % Heeft alcohol gedronken in de 50% 42% laatste 4 weken Drinkt 20 glazen alcohol of meer 3% 5% per week Heeft in de afgelopen 4 weken bij 33% 29% een gelegenheid 5 glazen of meer gedronken (=binge drinker) Is in de afgelopen weken dronken of aangeschoten geweest 20% 21% Conclusie: veel bingedrinkers 29% (in regio Hart van Brabant ligt dit nog hoger namelijk 31%). Gezondheidsmonitor Jongeren 2011 (tabel 3): Dongen 2007 in % Dongen 2011 in % Leeftijd 1 e glas alcohol jonger dan 12 jaar 10% 3% jaar 34% 22% jaar 47% 58% jaar 9% 17% Conclusie: de leeftijd waarop jongeren beginnen met het drinken van alcohol schuift op, maar nog steeds is 83% jonger dan 16 jaar. 6

7 Gezondheidsmonitor Jongeren 2011 (tabel 3): Dongen 2007 in % Dongen 2011 in % Hoe kom je aan alcohol Ik koop het zelf 30% 28% Anderen kopen het en ik betaal 4% 3% terug Van vrienden 6% 7% Van mijn ouders 15% 6% Van andere familieleden 2% 0,9% anders 5% 4% Gezondheidsmonitor Jongeren 2011 (tabel 3): Dongen 2007 in % Dongen 2011 in % Wat vinden ouders van het alcoholgebruik Ze vinden het goed 61% 59% Ze vinden dat ik minder moet 3% 9% drinken Ze raden het af 13% 19% Ze verbieden het 4% 2% Ze weten het niet 2% 5% ze zeggen er niets van 18% 7% Conclusie: In Dongen vindt 59% (regio 55%) van de ouders het goed, dat hun kind, jonger dan 16 jaar, drinkt en slechts 2% (regio 3%)verbiedt dit hen. Gezondheidsmonitor Jongeren 2011 (tabel 1 en 2): GGD monitor 2011 Dongen GGD monitor 2011 regio Hart van Brabant Waar wordt gedronken thuis (alleen) 2% 2% thuis (met anderen) 20% 23% Bij anderen thuis 28% 28% Op schoolfeest 5% 9% In discotheek 22% 24% In cafe/bar/snackbar/terras 23% 25% In restaurant 5% 5% in sportkantine / bij vereniging 6% 7% Op straat/park/anders/buiten 4% 3% In keet/hok/schuur 4% 4% Ergens anders 4% 3% NB: Uit gesprekken met Novadic-Kentron, GGD en politie blijkt dat de risico s van overmatig alcoholgebruik het grootst zijn bij evenementen en feesten, carnaval, kermis, festivals, en tentfeesten Daarnaast zijn de risico s groot bij thuis (in)drinken. Hiervoor is een cultuuromslag nodig bij zowel de ouders als de jongeren 7

8 Novadic Kentron veldonderzoek rapportage december 2013 De gemeente Dongen heeft aan Novadic Kentron opdracht gegeven om een onderzoek uit te voeren naar het middelengebruik (inclusief het alcoholgebruik) onder hangjongeren in Dongen. Dit ter aanvulling van de gegevens uit de Gezondheidsmonitor Jongeren 2011 van de GGD, om hiermee een breder beeld te krijgen van het middelengebruik onder jongeren in Dongen. Een veldwerker van Novadic Kentron en een jongerenwerker van Stichting Richting hebben hiervoor 200 jongeren op straat en op hangplekken geënquêteerd. De verdeling van de respondenten naar leeftijd en geslacht: Man Vrouw Totaal 13 tot en met 15 jaar 26,3% (N=41) 47,7% (N=2) 31% (N=62) 16 tot en met 18 jaar 35,3% (N=55) 40,9% (N=55) 36,5% (N=73) 19 jaar en ouder 38,5% (N=60) 11,4% (N=5) 32,5% (N=65) Totaal 78% (N=156) 22% (N=44) 100% (N=100) Van de respondenten is 91,5% (183) woonachtig in de gemeente Dongen. Conclusies uit dit rapport met betrekking tot het alcoholgebruik door jongeren in Dongen: - Vrijwel alle respondenten in dit onderzoek hebben ooit alcohol gedronken; - De gemiddelde startleeftijd is 13,5 jaar; - Twee derde van de ondervraagde jongeren heeft voor het eerst alcohol gedronken thuis of bij vrienden thuis; - Het merendeel (83%) van de respondenten heeft in de afgelopen maand alcohol gedronken; Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen; - Het alcoholgebruik van de respondenten wijkt nauwelijks af van dat van andere Nederlandse jongeren; - De mannelijke respondenten in Dongen drinken gemiddeld genomen meer (elf) standaardglazen alcohol per week dan de vrouwelijke respondenten (zeven); Dit geldt voor de jongeren vanaf 16 jaar; - In de leeftijdsgroep 13 tot en met 15 jaar drinken de vrouwen meer (vijf standaardglazen) dan de mannen (vier standaardglazen); - De jongeren van 19 jaar en ouder drinken gemiddeld genomen de meeste standaardglazen per week (14 standaardglazen); - De respondenten geven niet veel vaker aan alcohol te drinken in zowel het afgelopen jaar als in de afgelopen maand, dan jongeren in de algemene Nederlandse bevolking van vergelijkbare leeftijd; - Er zijn wel relatief veel jongeren onder de 16 jaar (72,6%) die aangeven in de maand voorafgaand aan de enquêtering alcohol gedronken te hebben; - Slechts 1,5% van de respondenten drinkt dagelijks alcohol. NB: Aanvullende opmerkingen bij dit onderzoek: - het onderzoek is uitgevoerd tijdens een vakantieperiode; - voor dit onderzoek zijn niet alleen jongeren op hangplekken, maar ook jongeren op straat geënquêteerd. 8

9 2.3. Alcoholverstrekking aan jongeren Uit landelijk onderzoek in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) 2 blijkt dat supermarkten, slijterijen, horeca en sportkantines zich in 2011 niet goed hielden aan de leeftijdsgrens van 16 jaar. Jongeren van 14 en 15 jaar hebben geprobeerd alcohol te kopen. Onderstaande tabel laat zien hoeveel procent van de instellingen de leeftijdsgrens correct naleefde. Verkooppunt Correcte naleving Slijterijen 40% Supermarkten 30% Horeca 11% Sportkantines 4% Deze cijfers komen in grote lijnen overeen met de situatie in de gemeente Dongen. Daarbij verwachten we dat de verhoudingen van correcte naleving grotendeels overeenkomen met cijfers over correcte naleving nu de leeftijd naar 18 jaar is verhoogd. De komende jaren zullen hierover meer ervaringsgegevens bekend worden. Overzicht verkooppunten in de gemeente Dongen Hieronder geven we een overzicht van de gelegenheden die alcohol verkopen. Verkooppunt Aantal locaties in de gemeente Dongen Horeca (incl. buurthuis,wijkcentra) 42 Supermarkten 7 Slijterijen 5 Sportkantines 15 Evenementen in Dongen Naast bovenstaande vaste locaties waar alcohol wordt verstrekt, is er een aantal grote evenementen waarbij alcohol wordt geschonken, zoals de kermis, carnaval, het Oranjeparkfestival, de Jaarmarkt en het Dorpsfeest Klein-Dongen-Vaart. Hangplaatsen in Dongen De gemeente Dongen kent een aantal hangplaatsen waar jongeren bij elkaar komen. De hangplaatsen zijn op dit moment (april 2014) op de navolgende locaties: - Park Vredeoord aan de achterzijde van De Cammeleur; - Dongepark; - De Bergen; - parkeerterrein trimbaan/kanovijver; - Rembrandtplein; - Rosariopark; - Europaplein; - speeltuintje Schubertstraat; - Beljaart Buiten; - Kanaaldijk-Zuid. Hierbij dient te worden opgemerkt dat bij jongeren op elk moment een hangplaats kan worden verplaatst naar een andere locatie. 2 Van Hoof & Krokké (2011) 9

10 3. Doelstellingen preventie en handhaving 3.1. Ambitie Het opstellen van het Preventie- en Handhavingsplan start met het vaststellen van onze ambitie op het gebied van alcohol. Bij het bepalen van onze ambitie is gekeken naar de Nota lokaal gezondheidsbeleid Deze ambitie is vertaald naar concrete doelstellingen. Nota lokaal gezondheidsbeleid gemeente Dongen paragraaf 5.2.1: Aanpak verslavingsproblematiek jongeren (schadelijk alcohol- en drugsgebruik) en preventie hiervan. Versterking van het gemeentelijk alcoholbeleid is een speerpunt binnen het coalitieakkoord van Dongen. Ambitie Het verminderen van risico s en problemen op het gebied van gezondheid, relaties, openbare orde, veiligheid en verkeer door het aanpakken van verslavingsproblematiek in Dongen. De focus ligt hierbij op de jeugd tot 23 jaar. Gewenste resultaten Dongen heeft een werkgroep alcohol en drugs. Dongen zet zich onder andere via de acties vanuit de werkgroep alcohol en drugs in om de verslavingsproblematiek terug te brengen. In het verlengde van de Nota lokaal gezondheidsbeleid en de DHW richt de ambitie zich op twee aspecten: 1. Gezondheid en welzijn: de negatieve gevolgen van alcoholgebruik op de gezondheid en het welbevinden vermijden en beperken. Dit richt zich voornamelijk op de schadelijke effecten bij jongeren. 2. Leefbaarheid: het voorkomen en beperken van schade en overlast als gevolg van alcoholverstrekking en gebruik door te werken aan een veilige leefomgeving Doelstellingen Artikel 43a van de DHW schrijft voor dat de doelstellingen van het beleid duidelijk moeten zijn. Op basis van de Drank- en Horecawet en de Nota lokaal gezondheidsbeleid kunnen twee doelstellingen worden onderscheiden. Doelstellingen voor zowel preventie als handhaving zijn: 1. Afname van het alcoholgebruik door jongeren tot en met 23 jaar en het terugbrengen (zo mogelijk vermijden) van het alcoholgebruik door jongeren tot 18 jaar. 2. Afname dronkenschap in het publieke domein. 10

11 4. Rolverdeling Op het gebied van alcoholpreventie en -handhaving werkt de gemeente Dongen samen met een aantal partners, namelijk GGD, politie, Novadic Kentron (en HALT). Om onze doelstellingen en ambities te realiseren, maken we met onze partners afspraken over de uitvoering van preventie en handhaving op het gebied van alcohol. Gemeente Dongen De gemeente geeft uitvoering aan haar regierol: - De gemeente neemt jaarlijks via Lokaal Accent van GGD Hart voor Brabant alcoholpreventieactiviteiten op. - Bij de toekenning van vergunningen voor het verstrekken van alcohol (bijvoorbeeld evenementen) vraagt de gemeente aandacht voor praktische uitwerking van alcoholmatigende maatregelen. - De gemeente stelt periodiek* een Preventie- en Handhavingsplan alcohol op. *In de toekomst kan het Preventie- en Handhavingsplan gelijktijdig met de Nota Lokaal (vanaf 2016 Regionaal) Gezondheidsbeleid worden vastgesteld. Dit hoeft dan geen apart document meer te zijn. In de nota kan dan ook verwezen worden naar de activiteiten op het gebied van handhaving, zoals beschreven in het Beleidsplan Integrale Handhaving van de gemeente Dongen. De gemeente geeft vorm aan haar uitvoerende rol: - De gemeente draagt zorg voor de uitvoering van het Preventie- en Handhavingsplan alcohol. - De gemeente voert toezicht en handhaving van de Drank- en horecawet uit. - Alcoholmatiging jeugd keert terug op het horecaoverleg: hoe zorgt de horeca ervoor dat niet aan te jonge kinderen wordt geschonken of overmatig wordt gedronken door 18-plussers? Aandacht voor prijsacties en scholing personeel. Samen met de horeca is een Convenant Veilig Uitgaan afgesloten. - Jaarlijks bespreekt de gemeente met de GGD welke interventies uit Lokaal Accent worden uitgevoerd. GGD Hart voor Brabant - Via de Lokaal Accent-afspraken maken de gemeente en de GGD jaarlijks afspraken over de ureninzet van de GGD in het kader van alcoholpreventie. De GGD sluit aan bij de werkgroep alcohol en drugs en zet zich in samenwerking met relevante partners in voor de te behalen doelstellingen. - De GGD voert in 2015 de jongerenmonitor uit onder de 12- t/m 18-jarigen in Hart voor Brabant en zal in 2016 de resultaten voor de gemeente Dongen beschikbaar stellen. - De GGD organiseert tweejaarlijks een regionale bijeenkomst in het kader van alcoholpreventie voor de gemeenten in Midden-Brabant waarin ervaringen worden gedeeld en landelijke ontwikkelingen worden besproken. Ook zorgt zij voor kruisbestuiving tussen de verschillende lokale aanpakken van alcoholpreventie binnen de regio Hart voor Brabant. Politie - De politie levert haar bijdrage in het terugdringen van alcohol- en drugsmisbruik in openbare gelegenheden en in het publieke domein. Daarbij ligt de nadruk op het verbod op dronkenschap, het voorkomen van onveiligheid, geweld, vernielingen en het voorkomen van verkeersongevallen. Zij doet dit vanuit haar algemene handhavingstaak in het publieke domein. - De politie vervult een rol in signalering en advisering van het alcoholmatigingsbeleid. - In voorkomende gevallen, waarbij (strafbare) feiten onder invloed van alcohol zijn gepleegd, treedt de politie in het kader van haar handhavingstaken repressief op en waar mogelijk verwijst zij jongeren door naar Bureau Halt. 11

12 Novadic-Kentron - Novadic-Kentron maakt jaarlijks afspraken met de gemeente over haar basistaken, waaronder preventie en matiging middelengebruik. - Als belangrijke doelgroepen voor activiteiten neemt zij ouders en jongeren op. - Een belangrijke setting blijft het onderwijs, vrije tijd (waaronder uitgaan en sport) en thuis (ouders). Inzet is dat er substantieel aandacht blijft voor jongeren en alcoholgebruik. - Novadic-Kentron werkt samen met bureau Halt m.b.t. de leerstaf alcohol. - Novadic-Kentron heeft ook de doelgroep intermediaire/netwerkpartners. Afhankelijk van de afspraken kunnen de partners kundig gemaakt worden op gebied van signalering en gespreksvoering, IVA, Barcode e.a. Bureau Halt - De politie kan jongeren van 12 tot 18 jaar, naar Bureau Halt verwijzen voor APV-overtredingen als openbare dronkenschap en het in bezit hebben van alcohol in openbare ruimten. - Bureau Halt geeft volgens haar activiteitenplan 2015 voorlichting aan het Primair- Voortgezet- en Speciaal Onderwijs met een door Halt ontwikkelde lestechniek 'Je hebt een keuze'. - Bureau Halt adviseert en informeert gemeenten en ketenpartners over de uitvoering van werkzaamheden en geeft adviezen op basis van verzamelde informatie en kennis op het gebied van jeugdcriminaliteit. - Bureau Halt participeert in overlegvormen betreffende jeugd, jeugdcriminaliteit en het voorkomen hiervan. - De gemeente heeft een subsidierelatie met Bureau Halt. Stichting Richting - Stichting Richting voert straathoekwerk uit, waarbij jongerenwerkers hangplaatsen bezoeken. - De gemeente heeft een subsidierelatie met Stichting Richting. 12

13 5. Preventie Effectieve preventie van alcoholproblemen vraagt om een integrale aanpak. Deze speelt in op de verschillende factoren die schadelijk alcoholgebruik beïnvloeden: maatschappelijke norm, persoonlijke motivatie, beschikbaarheid van alcohol en toezicht. In dit plan wordt preventie niet verder uitgewerkt. De uitwerking vindt plaats in de werkgroep Alcohol en Drugs die in maart 2014 is gestart. De werkgroep komt voort uit de ambities genoemd in de Nota lokaal gezondheidsbeleid van de gemeente Dongen. De werkgroep Alcohol en Drugs heeft de opdracht om de problematiek rondom schadelijk alcoholen drugsgebruik lokaal op een integrale manier aan te pakken. Dit betekent dat er vanuit verschillende kanten ingezet gaat worden op de volgende pijlers: 1. Fysieke & sociale omgeving Maatregelen gericht op een gezonde leefomgeving die gezond gedrag stimuleert. 2. Voorlichting & educatie Via bijvoorbeeld programma's en lessen op school, campagnes, websites of folders met informatie. Deze pijler gaat ook over voorlichting ten behoeve van draagvlak voor beleidsmaatregelen. 3. Regelgeving & handhaving Regels, reglementen, wetten, beleidsmaatregelen, protocollen en de handhaving daarvan. 4. Signalering, advies & ondersteuning Vroegtijdig signaleren van risicofactoren, screening, kortdurend advies en doorverwijzing naar ondersteuning of behandeling. Intensieve begeleiding en aandacht voor vaardigheden. De pijlers zullen zowel vanuit de repressieve als de preventieve kant worden bekeken. De basisbezetting van de werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeente Dongen, Novadic Kentron, GGD Hart voor Brabant, politie en Stichting Richting (jongerenwerk). De werkgroep zal op actieonderwerp worden uitgebreid met andere externe partners zoals: onderwijs, Halt, Sportfederatie Dongen, Horeca Nederland afdeling Dongen en het Sociaal Team (voorheen CJG en IMW). Plan van Aanpak De werkgroep Alcohol en Drugs stelt een plan van aanpak op voor een periode van 4 jaar, waarin de ambities en doelstellingen uit het preventie- en handhavingsplan nader worden uitgewerkt. Het plan van aanpak zal jaarlijks worden geëvalueerd. Hierbij zullen de uit te zetten activiteiten die te maken hebben met alcohol- en drugsgebruik worden geprioriteerd. Tevens zullen deze met de beschikbare budgetten/ureninzet en de gemaakte afspraken met (externe) partners worden afgestemd. In het plan van aanpak worden de uit te zetten acties opgenomen in een jaarplanning. Hierbij zal de aandacht allereerst uitgaan naar vroegsignalering op het gebied van alcohol en drugs. In het plan van aanpak wordt beschreven hoe we het alcohol- en drugsgebruik in Dongen gaan aanpakken en wie welke acties gaat uitvoeren om het gebruik zo laag mogelijk te houden en jongeren en hun ouders/verzorgers uitleg te geven en bewust te maken van de gevolgen van alcohol- en drugsgebruik. Ook wordt er ingestoken op het erbij willen horen, groepsdruk en imitatiegedrag. 13

14 6. Handhaving en regelgeving 6.1. Handhaving Met de gewijzigde Drank- en Horecawet is de gemeente toezichthouder geworden voor de hele DHW. Handhaving van de wetgeving rond alcohol is, in tegenstelling tot veel andere wetgeving, een relatief nieuwe taak voor de gemeente. De wijze waarop de gemeente Dongen dit voor de andere wetten (bouwen, brandveiligheid, milieu, APV en bijzondere wetten) heeft gerealiseerd staat beschreven in het Beleidsplan Integrale Handhaving In dit beleidsplan is al rekening gehouden met deze nieuwe taak. Het is dan ook logisch dat we in dit plan zoveel mogelijk aansluiting zoeken bij het bestaande Beleidsplan Integrale Handhaving De uitwerking op het gebied van toezicht en handhaving DHW wordt daar waar mogelijk verder uitgewerkt in het jaarlijkse uitvoeringsprogramma, jaarverslag en de verschillende strategieën (toezicht-, sanctie- en gedoogstrategieën) behorend bij het beleidsplan. Voor de DHW is in 2013 ook al een sanctiestrategie vastgesteld. De hieronder geschetste handhavingsactiviteiten zijn gebaseerd op de ervaringen van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), die voorheen de (landelijke) verantwoordelijkheid had voor de handhaving van de DHW. Daarnaast zijn deze gebaseerd op de ervaringen van gemeenten die in de afgelopen jaren (bijvoorbeeld als pilotgemeente) al wat meer ervaring hebben opgedaan met handhaving van lokaal alcoholbeleid. Tevens wordt gebruik gemaakt van ervaringen van onze eigen toezichthouders, boa's en politie. Op basis van hun ervaringen en inzichten is gekozen voor een programmatische aanpak, waarbij de volgende stappen worden onderscheiden: 1. Hotspots inventariseren 2. Inspectiestrategie bepalen 3. Uitvoeren van inspectiestrategie 4. Effectmeting en evaluatie Zoals eerder aangegeven ligt de gemeentelijke prioriteit in dit plan bij de problemen rondom alcoholverstrekking aan minderjarigen èn het voorkomen van dronkenschap onder jongvolwassenen. Deze doelstellingen sluiten aan bij de volgende wettelijke bepalingen: Leeftijdsgrens 18 jaar - Artikel 20, (lid 1 en 4) van de Drank- en Horecawet. Oftewel het bedrijfsmatig of anders dan om niet verstrekken van alcoholhoudende drank aan een persoon van wie niet is vastgesteld dat deze de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt en het duidelijk zichtbaar aangeven van de leeftijdgrens. - Artikel 20, lid 4 van de Drank- en Horecawet. Het verplicht aanduiden van de leeftijdsgrens. Dronkenschap/doorschenken - Artikel 20, lid 5 van de Drank- en Horecawet. Het verbod om personen in kennelijke staat van dronkenschap toe te laten in een horecazaak of op het terras. - Artikel 252 Wetboek van Strafrecht. Verbod om aan dronken personen te schenken. - Artikel 453 Wetboek van Strafrecht. Verbod om zich in kennelijke staat van dronkenschap op de openbare weg te begeven. 1. Hotspots inventariseren Hotspots zijn alcoholverstrekkers waar jongeren (tot 25 jaar) alcoholhoudende drank proberen te kopen. Op basis van de verstrekte drank- en horecavergunningen en op basis van ons registratiesysteem zijn de hotspots vastgesteld en worden deze eens per jaar herijkt. Hotspots zijn bijvoorbeeld: horeca, sportkantines, supermarkten en slijterijen. Maar ook evenementen en hangplaatsen/ openbare ruimte kunnen als hotspots worden gezien. 14

15 Per hotspot wordt zoveel mogelijk informatie verzameld, zoals: NAW-gegevens, openingstijden, toegangsbeleid, doelgroep, tijden waarop jongeren de hotspot bezoeken, nalevingshistorie etc. Extra aandacht wordt gevraagd voor de evenementen (waaronder de sportevenementen en schoolfeesten). Er is een evenementenkalender m.b.t. de jongerenevenementen c.q. algemene evenementen die ook door veel jongeren worden bezocht. 2. Inspectiestrategie bepalen Op basis van de hotspotlijst worden prioriteiten gesteld. De capaciteit wordt ingezet daar waar de risico s het grootst zijn. Daarbij wordt een afweging gemaakt tussen de aandacht voor de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop van 18 jaar en de bepalingen rondom dronkenschap, zoals het niet toelaten van dronken personen in een horecagelegenheid en het niet schenken aan klanten in kennelijke staat van dronkenschap. Elk jaar worden met het herijken van de hotspots, vooraf de opgedane ervaringen en het naleefgedrag met elkaar gedeeld. Mede op basis daarvan worden opnieuw de handhavingsprioriteiten vastgesteld. In het uitvoeringsprogramma integrale handhaving wordt rekening gehouden met deze taken. De controletaak is in twee deelgebieden te scheiden, te weten: inrichting gebonden inspecties (ook wel basiscontrole) en leeftijdsgrenzeninspecties. Basiscontrole (inrichting gebonden inspecties) Voordat de leeftijdsgrens/dronkenschap inspecties worden uitgevoerd is het zaak de vergunningen van in ieder geval de hotspots (inrichtingen) actueel te hebben. Met een basiscontrole wordt jaarlijks vastgesteld of de vergunning nog op orde is (of er überhaupt een vergunning is) en of de leidinggevende ook echt aanwezig is. Deze inspecties vinden programmatisch plaats. Leeftijdsgrens/dronkenschap inspectie Alleen een buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA), die belast is met het toezicht op de naleving van bepalingen van strafrechtelijke aard, zoals artikel 45 DHW (verbod om als 16-jarige alcohol bij zich te hebben), kan leeftijdsinspecties uitvoeren. De gemeente heeft deze BOA s niet zelf in huis en werkt hiervoor samen met de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant (OMWB). Bij de OMWB kunnen we gebruik maken van 3 verschillende BOA's. In verband met de herkenbaarheid willen we de beschikbaarheid van het aantal BOA's uitbreiden. We zijn bezig met het opzetten van een BOA-pool waar eventueel ook de gemeenten Loon op Zand, Waalwijk en Heusden gebruik van gaan maken. De BOA gaat inspecties uitvoeren bij de verschillende hotspots (horeca, sportkantines etc.), bij grootschalige evenementen (inclusief carnaval) en bij plaatsen waar veel hangjeugd aanwezig is. De gemeente verwacht door signaalfuncties en preventiemaatregelen de inzet van boa s beperkt te houden. De inspecties zullen met name in de weekenden plaats vinden, tenzij de ervaringen anders bepalen. Samenwerking met de politie is heel belangrijk voor dronkenschap inspecties. De BOA heeft slechts de bevoegdheid om toezicht te houden op de DHW artikelen (toegang bieden aan dronken personen en naleving leeftijdsgrens). Handhaving met betrekking tot het schenken aan dronken personen is voorbehouden aan de politie. 3. Uitvoeren van inspectiestrategie In het beschrijven van de inspectiestrategie beperken we ons tot de leeftijdsgrens/dronkenschap inspecties. Controles Kern van de inspectiestrategie vormen de observatie inspecties die veelal in burgerkleding uitgevoerd worden. Doel van deze inspecties is nagaan of de regels nageleefd worden. Bij niet naleving wordt een maatregel genomen en volgt een herinspectie (binnen 2 maanden). Als aanvulling kunnen surveillance inspecties ingepland worden waarbij de toezichthouder opvallend zichtbaar aanwezig is (m.b.v. herkenbare kleding). Hierbij wordt vooraf nauwkeurig geëvalueerd op welke locaties en op welke tijdstippen dit mogelijk is. Dit in verband met de veiligheid van de toezichthouder. Bepaalde evenementen zouden bijvoorbeeld geschikt zijn om zichtbaar aanwezig te zijn als toezichthouder. Samen met de politie worden deze acties goed voorbereid. 15

16 Tevens bestaat de mogelijkheid om te kiezen voor mysteryshoppers. Hierbij worden jongeren onder de 17 jaar ingezet, om de naleving van de leeftijdsgrenzen te toetsen. De inzet van mysteryshoppers kan ook een keuze zijn bij het afsluiten van een convenant met de horeca. De mysteryshoppers toetsen de naleving van de afspraken in het convenant. Zie verderop meer over dit onderwerp. Sanctiestrategie In het Alcohol- en Horecasanctiebeleid hebben we opgenomen welke overtreding tot welke sanctie leidt. Het Alcohol- en Horecasanctiebeleid beschrijft de aanpak van overtredingen bij alcoholverstrekkers. Het beleid is opgesteld door de Brabantse werkgroep Drank- en Horecawet. Hierdoor is op provinciaal niveau een uniforme aanpak van overtredingen bij alcoholverstrekkers. Het Alcohol- en Horecasanctiebeleid maakt onderdeel uit van het Beleidsplan Integrale Handhaving Nalevingscommunicatie Communicatie kan het effect van de handhaving versterken. Het kan bijdragen aan een verhoogde subjectieve pakkans en aan meer draagvlak voor de maatregelen. Het is van belang de communicatie naar de diverse doelgroepen in goed overleg met andere afdelingen en partijen vorm te geven. Aangezien communicatie in dit plan vooral een educatief (uitleggen regels) en persuasief (aanzetten tot betere naleving) doel heeft, wordt dit verder uitgewerkt bij pijler 2 dat gaat over educatieve activiteiten. Daarnaast is in het Beleidsplan Integrale Handhaving verder aangegeven hoe wij invulling geven aan communicatie en voorlichting voor het aspect toezicht en handhaving. 4. Effectmeting en evaluatie Door middel van een goede registratie kan worden nagegaan wat de voortgang van toezicht en handhaving is en daarmee op welke punten extra inspanningen noodzakelijk zijn. Tevens kunnen de effecten van de inspectiestrategie worden geëvalueerd. Hierbij kan antwoord worden verkregen op de vragen of de inspectiestrategie moet worden bijgesteld. Als uitgangspunt geldt dat toezicht en handhaving programmatisch, planmatig en cyclisch worden opgepakt, waarbij minimaal jaarlijks, conform beleids- en verantwoordingscyclus, wordt gerapporteerd. Ook hier wordt aansluiting gezocht bij de beleidscyclus van het Beleidsplan Integrale Handhaving Regelgeving De DHW geeft gemeenten verschillende verordenende bevoegdheden. Regelgeving is geen verplichtend onderdeel van dit plan, toch is het een onmisbare factor van een integraal alcoholbeleid. Om die reden bevat dit thema een basispakket van maatregelen, zoals ook vastgesteld in de DHW. In het licht van de twee doelen van dit plan (leeftijdsgrens en dronkenschap) is bekeken welke verordende bevoegdheden een meerwaarde hebben in het terugdringen van de alcoholproblematiek. Daarbij is gekozen voor de volgende maatregelen: beperken schenktijden paracommercie; voorwaarden stellen aan evenementen; convenant sluiten met horeca ondernemers. Beperken schenktijden paracommercie Het vastleggen van de schenktijden in de paracommercie is een wettelijke verplichting voor gemeenten. De gemeente Dongen heeft al in 2013 een verordening paracommercie vastgesteld waarmee we alcoholmisbruik tegengaan. In deze verordening zijn voorschriften en beperkingen opgenomen ten aanzien van paracommerciële rechtspersonen op het terrein van horecaactiviteiten. In deze verordening zijn de schenktijden opgenomen van de paracommerciële rechtspersonen. Hierbij is een onderscheid gemaakt in sportkantines en in ontmoetings-, buurten jeugdcentra. 16

17 Paracommerciële rechtspersonen die een inrichting exploiteren behorende bij of op een sportveld c.q. park/accommodaties (kantines/clubhuizen) verstrekken uitsluitend alcoholhoudende drank voor gebruik ter plaatse één uur voor, tijdens en vier uur na het sportgebeuren, waaronder wordt verstaan wedstrijden en collectieve trainingen (inclusief nabespreking) alsmede tijdens clubavonden, met dien verstande dat de alcoholverstrekking uiterlijk om uur wordt beëindigd. Paracommerciële rechtspersonen die een inrichting exploiteren die geheel of gedeeltelijk wordt gebruikt voor sociaal/culturele doeleinden (ontmoetings-, buurt- en jeugdcentra e.d.) verstrekken uitsluitend alcoholhoudende drank voor gebruik ter plaatse tijdens en één uur na in verenigingsverband georganiseerde bijeenkomsten met een sociale of culturele strekking of in het kader van activiteiten van de instelling zelf, met dien verstande dat alcoholverstrekking uiterlijk om uur wordt beëindigd. Voorwaarden stellen aan evenementen Het naleven van de leeftijdsgrens voor alcohol is moeilijk voor veel alcoholverstrekkers. Dit geldt ook voor het naleven van de bepalingen rondom dronkenschap en doortappen. Op evenementen is de naleving nog een fractie lastiger. Door de schaalgrootte, tijdelijke personeelskrachten en het gebrek aan een structurele controlesystematiek is de naleving vaak slecht. De DHW biedt gemeenten de mogelijkheid om voorwaarden te stellen aan het verlenen van een ontheffing van de DHW, zoals dat bij evenementen het geval is (artikel 35, lid 2). We gaan van deze mogelijkheid gebruik maken door een alcoholmodule in de aanvraag van de ontheffing mee te nemen. Met de alcoholmodulen worden aanvragers verplicht om te omschrijven hoe ze op leeftijd (en zaken als dronkenschap) gaan controleren. Blijkt uit het toezicht en evaluatie van het evenement dat de alcoholmodule niet werkt in de praktijk dan kan de ontheffing van de DHW het jaar erop gegund worden aan een andere ondernemer die de kans krijgt de naleving beter te organiseren. Convenant sluiten met horeca ondernemers Omdat dronkenschap en uitgaan sterk aan elkaar gerelateerd zijn, hebben we reeds op 6 december 1999 een convenant veilig uitgaan afgesloten met de horeca, politie en openbaar ministerie. Het convenant is bedoeld om veilig uitgaan te bevorderen en overlast als gevolg van het uitgaansleven te beteugelen. Op grond van dit convenant bestaat er voor de aangesloten horeca ondernemers een ontheffing van de plicht tot het hebben van een exploitatievergunning. Aangezien het convenant al 15 jaar oud is willen we het convenant herzien en met alle partijen nieuwe afspraken maken. Hierbij kan gedacht worden aan afspraken over happy hours, deurbeleid, toezicht etc. De horeca die zich conformeert aan deze afspraken wordt minder intensief gecontroleerd. Controle vindt dan plaats aan de hand van de bevindingen van de zogenaamde mysteryshoppers. Deze toetsen de naleving van de afspraken in het convenant. Bij het niet naleven van het convenant wordt overgegaan tot intensivering van inspecties door een BOA aan de hand van de inspectiestrategie. 17

18 7. Resultaten Onderstaande resultaten en percentages zijn gebaseerd op de doelstellingen van dit plan. Eind 2015 vinden de vierjaarlijkse gezondheidsonderzoeken van de GGD onder de jongeren van 12 t/m jaar 18 jaar plaats. Dit betekent dat medio 2016 de resultaten hiervan bekend zijn en er zicht is op het al dan niet behalen van de onderstaande resultaten. Doelen: Afname van het alcoholgebruik door jongeren tot en met 23 jaar en het terugbrengen (zo mogelijk vermijden) van het alcoholgebruik door jongeren tot 18 jaar. Afname dronkenschap in het publieke domein. Er wordt gestreefd naar de percentages in de kolom Hierbij is het moeilijk om exacte percentages te noemen voor een te behalen doel die een maatschappelijke cultuuromslag vraagt met betrekking tot het drinken van alcohol door jongeren. Ervaring leert, dat een cultuuromslag een zaak is van een lange adem. Vooral bij ouders/verzorgers is het noodzakelijk, dat zij ervan doordrongen worden, wat het alcoholgebruik van hun kinderen op de korte, maar zeker ook op de lange duur, kan veroorzaken. Dit geldt niet alleen voor de kinderen zelf, maar ook voor de te maken maatschappelijke kosten in de toekomst als gevolg van alcoholgebruik op jonge leeftijd. Daarbij is de tijd tot medio 2015 erg kort om de invloed van de maatregelen op het gebied van preventie en handhaving al terug te zien in de cijfers. Door de nieuwe wetgeving is er wel duidelijkheid gekomen over het schenken van zwak en sterk alcoholische dranken aan jongeren onder de 18 jaar in openbaar toegankelijke ruimten wat bijdraagt aan het behalen van de genoemde streefcijfers bij de kopjes waar wordt gedronken en hoe kom je aan alcohol, omdat je hier een handhavingsinstrument kunt inzetten. Alcoholgebruik Heeft afgelopen 4 weken gedronken Drinkt meer dan 20 glazen alcohol per week Heeft afgelopen 4 weken bij een gelegenheid 5 glazen of meer gedronken (bingedrinken) Is in de afgelopen 4 weken dronken of aangeschoten geweest GGD monitor 2011 In > monitor % 38% 5% 4% 29% 26% 21% 18% GGD monitor 2011 In > monitor 2015 Leeftijd 1 e glas alcohol jonger dan 12 jaar 3% 1% jaar 22% 18% jaar 58% 45% jaar 17% 14% 18

19 GGD monitor 2011 In > monitor 2015 Hoe kom je aan alcohol Ik koop het zelf 28% 22% Anderen kopen het en ik betaal 3% 2% terug Van vrienden 7% 6% Van mijn ouders 6% 4% Van andere familieleden 0,9% 0,7% Anders 4% 3% GGD monitor 2011 In > monitor 2015 Wat vinden ouders van het alcoholgebruik Ze vinden het goed 59% 51% Ze vinden dat ik minder moet 9% 15% drinken Ze raden het af 19% 25% Ze verbieden het 2% 5% Ze weten het niet 5% 5% Ze zeggen er niets van 7% 6% GGD monitor 2011 In > monitor 2015 Waar wordt gedronken thuis (alleen) 2% 4% thuis (met anderen) 20% 20% Bij anderen thuis 28% 30% Op schoolfeest 5% 0% In discotheek 22% 11% In cafe/bar/restaurant/terras 23% 14% In restaurant 5% 3% in sportkantine / bij vereniging 6% 2% Op straat/park/anders/buiten 4% 3% In keet/hok/schuur 4% 7% Anders 4% 4% 19

20 Literatuur Babor, T., e.a. (2010). Alcohol: no ordinary commodity. Research and public policy. Second Edition. Oxford: Oxford University Press. Utrecht: Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP) Handreiking Gezonde Gemeente - Loket Gezond Leven, RIVM: Holder, H.D. (1999). Alcohol and the community. A systems approach to prevention. Cambridge: Cambridge University Press. Mulder, J., Bovens, R., Franken, F., & Sannen, A. (2013). Proces in uitvoering. Een zoektocht naar de operationalisatie van cruciale procesfactoren in de uitvoering van regionale alcoholprojecten. Utrecht: Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid (STAP). Van Hoof, J.J. & Krokké, J. (2011). Alcoholverkoop aan jongeren. Een landelijk nalevingsonderzoek. Enschede, afdeling Communicatiewetenschap: Universiteit Twente. Reynolds, R.I. (2003). Building confidence in our communities. London: London Drug Policy Forum. 20