Praten over seksualiteit in de huisartsenpraktijk

Transcriptie

1 Praten over seksualiteit in de huisartsenpraktijk Sensoa & Domus Medica i.s.m. Vlaamse Vereniging voor Seksuologie UA Vaardighedenteam OCMW Antwerpen VUB huisartsenopleiding Dr Karen Smets en Ruth Borms

2 Programma + Situering + Seksuele gezondheid: definitie + Drempels + Rol van de arts + Doorverwijsinfo 2

3 Situering + Sexpert + Stuurgroep + Train the trainer praten over seks en seksuele dysfuncties (LOK) + Holebi in de huisartsenpraktijk en seks en ziekte (in ontwikkeling) 3

4 WHO Gezondheid: Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken Seksuele gezondheid: a state of physical, emotional, mental and social well-being in relation to sexuality; it is not merely the absence of disease, dysfunction or infirmity. Sexual health requires a positive and respectful approach to sexuality and sexual relationships, as well as the possibility of having pleasurable and safe sexual experiences, free of coercion, discrimination and violence. For sexual health to be attained and maintained, the sexual rights of all persons must be respected, protected and fulfilled.. 4

5 Het bevorderen van seksuele gezondheid betekent inzetten op : + Dat seksualiteit veilig is, voorkomen van Ongeplande zwangerschap Soi Hiv + Dat seksualiteit vrijwillig is en met beider instemming plaatsvindt Vrij van dwang Vrij van seksueel grensoverschrijding + Dat seksualiteit prettig is Beperken van psychische, relationele problemen Bijdrage tot positieve beleving 5

6 Gezondheid a complete state of physical, mental and social well-being, and not merely the absence of disease or infirmity. BIO PSYCHO-SOCIAAL model 6

7

8 Waarom praten over seks in de huisartsenpraktijk? + Onderdeel van gezondheid (cfr. WHO): gezonde & tevreden cliënten. + Patiënt durft zelf niet ter sprake brengen + Arts is eerste professionele hulpverlener + Sociale kaart is voor patiënt niet altijd gekend + 8

9 Drempels + bij jezelf als arts: gebrek aan taal (verschillend referentiekader: leeftijd, gender, cultureel), gebrekkige kennis, niet weten hoe eraan te beginnen, niet weten wat je rol juist is,. + bij de patiënt : schaamte, gebrek aan taal (verschillend referentiekader), vreest oordeel van jou, jou als dokter willen sparen, + aan de context gebonden: tijdsgebrek, aanwezigheid van derden, 9

10 Drempels + Ervaren van drempels is NORMAAL en hoeft GEEN PROBLEEM te zijn! + Sommige drempels heb je méér in de hand (b.v. kennis), andere minder (b.v. culturele verschillen) 10

11 Plissit model Annon J.S. (1976). Behavioral Treatment of Sexual Problems. Medical Department, Harper & Row.

12 Plissit: Permission Wanneer praten over seksualiteit? + Starten op initiatief van patiënt + Starten op eigen initiatief (proactieve seksuele anamnese) Bij aanmaak nieuw dossier i.f.v. preventie: afnemen uitstrijkje Bij medicatie/ziekte impact op seksualiteit Bij vermoedens van problemen / moeilijkheden Bij (levens)gebeurtenissen die invloed kunnen hebben op seksualiteit/ relaties Afsluiten consult: is er nog iets dat je wil bespreken? 12

13 PLISSIT: Permission Hoe praten over seksualiteit? Drempelverlagende acties folders/ poster in wachtzaal/ kabinet ondersteunende folders/ (prints van) nuttige websites gebruiken tijdens consult Drempelverlagende taal Verwijs naar beleid in je praktijk Benoem dat seksualiteit een onderdeel van gezondheid is (legitimatie) Benoem het taboe Vraag toestemming om erover te praten 13

14 techniek patiënt in je broekzak Een deel van de patiënten die ik zie, ervaren in een dergelijke situatie veranderingen op seksueel vlak. Misschien is dit bij u ook zo? Verwijs naar wetenschappelijk onderzoek: Uit onderzoek weten we dat diabetes patiënten wel eens last kunnen hebben op seksueel vlak, ervaar jij dat ook? OARS * O: Open vragen * A: Affirmatie * R: Reflectie * S: Samenvatting 14

15 + Help patiënt dingen verwoorden + Gebruik taal op maat van patiënt + Vermeld de belangrijkste bijwerkingen op seksueel gebied bij nieuwe medicatie + Beklemtoon je beroepsgeheim + Praat in neutrale termen over iemands partner indien geslacht niet gekend is 15

16 PLISSIT: Limited Information + Informeer patiënten over impact van medicatie/behandelingen op seksualiteitsbeleving + Informeren en normaliseren over seksualiteit (brochures/ flyers) + Onderzoek (lichamelijk + technisch) + Behandelen 16

17 PLISSIT: specifieke suggesties (advies) + Per bol Medisch: medicatie starten/ stoppen Psychisch: arbeidsongeschiktheid overwegen, rust, sport, adviezen Relationeel: motiveren om met de partner te praten (eventueel partner uitnodigen) Seksueel: b.v. wat loopt wel goed? Hierop inzetten! eventjes seks on hold zetten + opdrachten + Op basis van alle info verzameld uit bio-psycho-soc: behandeling + Doorverwijs aanbod naar specialist (medisch/niet medisch) 17

18 PLISSIT: intensieve therapie = doorverwijzen Annon J.S. (1976). Behavioral Treatment of Sexual Problems. Medical Department, Harper & Row.

19 + Doorverwijzing kan intern: naar collega-arts Bewaak je eigen grenzen, zodra je het gevoel hebt dat je over je eigen grenzen gaat, kan een doorverwijsaanbod nodig zijn. + Doorverwijzing kan extern Als de nood van de patiënt zo groot is, dat jij als arts hier niet aan tegemoet kunt komen (wederkerende vragen, ongeloof door achterliggende angsten, ) Als de patiënt zelf vraagt om door verwezen te worden. Waar je jezelf positioneert in het PLISSIT model. Als je als arts inschat dat specifieke factoren op zo n manier meespelen dat een multidisciplinaire behandeling aangewezen wordt.

20 20

21 + Bespreek hoe er met de informatie zal worden omgesprongen (beroepsgeheim) + Motiveer waarom je een doorverwijzing voorstelt + Bespreek wat hij/zij nog van jou als arts kan verwachten: doorverwijzen is niet loslaten, wel opvolging + Doorverwijzing naar een specialist is een aanbod. Patiënten hebben tijd nodig om erover na te denken, herhaal aanbod, volg op.

22 Doorverwijsinformatie + Seksuele factoren + Relationele / psychologische factoren + Lichamelijk: pelvische reëducatie 22

23 Doorverwijzing naar seksuologen: aanbod + Gesprekstherapie: de bezorgdheden van patiënt worden uitgeklaard en wordt er getracht na te gaan wat de beste aanpak is. Individueel of koppel gesprekken Informatie en normalisering + De gesprekstherapie kan gecombineerd worden met thuisopdrachten Die je alleen of samen met je partner thuis moet uitvoeren. Deze thuisopdrachten worden in een volgend gesprek uitvoerig besproken.

24 + Hoeveel gesprekken? afhankelijk van de ernst van het probleem. In de meeste gevallen volstaat een kortdurende begeleiding van enkele tot een 10-tal gesprekken. + Bij sommige problemen, bijvoorbeeld pijn bij het vrijen, kan een medisch onderzoek aangewezen zijn. + Kostprijs: zelfstandige seksuologen: +/ euro/sessie + Check erkenning klinisch seksuoloog: via doorverwijsgids Vlaamse vereniging seksuologie +

25 Vlaamse Vereniging voor Seksuologie

26 Doorverwijzen voor psychologische/relationele factoren + CAW: centrum Algemeen welzijnswerk Geen doorverwijzing nodig (1 ste lijn) Persoonlijke problemen, Financiële, administratieve, of materiële vragen of problemen, Juridische vragen of problemen, Een moeilijke relatie, Problemen in je gezin, familie of buurt, + Centrum Geestelijke gezondheidszorg Psychische, psychosociale en psychiatrische problemen. Voor kinderen en jongeren als volwassenen. Doorverwijzing huisarts nodig (2 de lijn) + Psychiatrische ziekenhuizen

27 + Zelfstandige Psychologen: Belgische Vereniging voor Psychologen + Zelfstandige relatietherapeuten + Praktisch Sessie :op afspraak Sessie: tussen 45min 60 min Kostprijs: Geen vaste tarieven: euro/sessie Koppel gesprekken meestal duurder dan individueel Contact opnemen met psycholoog, seksuoloog of relatietherapeut voor tarieven en afspraken te maken. Terugbetaling: niet maar sommige zorgverstrekkers betalen wel terug mits bepaalde criteria voldaan zijn: vooropleiding (psycholoog) en beperkt aantal sessies

28 Pelvische re-educatie + Kinesitherapeuten die gespecialiseerd zijn in perinatale en gynaecologische kinesitherapie en pelvische reëducatie Behandeling van seksuele problemen dyspareunie (pijn tijdens betrekkingen) Vestibulitis Vaginisme Problemen bij mannen: oa erectie problemen + Voorschrift voor kinesitherapie

29 Samenvatting rol van de arts + Ter sprake brengen + Exploreren Eigen inschatting van patiënt/de partner Wat loopt moeilijk? Wat loopt goed? + Behandelen + Informeren / normaliseren + Toeleiding naar gespecialiseerde hulp (doorverwijzen) + Praten over seks veronderstelt niet dat je seksspecialist moet zijn. 29

30 Interessante websites + Sensoa sites Volwassenen: Mensen met hiv en omgeving: Jongeren: Mannen die seks hebben met mannen Anderstaligen: