Vervoer van bestrijdingsmiddelen is maatwerk. Onderzoeksrapport wegtransport bestrijdingsmiddelen voor de Nederlandse agrarische sector

Transcriptie

1 Datum Vervoer van bestrijdingsmiddelen is maatwerk Onderzoeksrapport wegtransport bestrijdingsmiddelen voor de Nederlandse agrarische sector

2 2 van 17 Inhoudsopgave 1 Inleiding Onderzoek en controle Aanleiding Knelpunten Doel rapport 4 2 Wetten en regels Europese en Nederlandse wetgeving Definitie bestrijdingsmiddelen Vervoersvoorschriften Verpakkingen Etikettering Vervoersnaam Vrijstellingen Ontsmettingsbedrijven Landbouwondernemers 8 3 Onderzoek en resultaten Nulmeting wegcontroles Resultaten nulmeting Gesprekken met de Branche Broncontroles Resultaten verpakkingen Resultaten etikettering Resultaten vervoersnaam 11 4 Oorzaak en praktijk Agrodis-kist Verpakkingen openen Kleine etiketten 13 5 Conclusie Oplossingen 14 6 Verder lezen 16

3 3 van 17 1 Inleiding Bestrijdingsmiddelen of pesticiden zijn vaak gevaarlijke stoffen. Ze zijn brandbaar, giftig, bijtend of gevaarlijk voor het milieu. Deze stoffen worden door heel Nederland vervoerd, van producenten via handelaren naar duizenden bedrijven in de agrarische sector. In 2005 deed de toezichteenheid Goederenvervoer van de Inspectie Verkeer en Waterstaat onderzoek naar dit wegvervoer. De bevindingen van dat onderzoek staan in dit rapport. 1.1 Onderzoek en controle De Inspectie Verkeer en Waterstaat bewaakt en bevordert een veilig en duurzaam gebruik van weg, water, lucht en rail door burgers en ondernemers. Veiligheid op het Nederlandse wegennet wordt onder meer bewaakt door wegtransport te controleren. Onderzoek naar vervoer van gevaarlijke stoffen is daar onderdeel van. Of een stof gevaarlijk is, hangt af van de eigenschappen van die stof. De indelingscriteria hiervoor liggen vast in Europese wetgeving. Hoewel ze niet per definitie gevaarlijk zijn, vallen de meeste bestrijdingsmiddelen onder het ADR, een Europese overeenkomst voor het vervoer van gevaarlijke stoffen (zie hoofdstuk 2). Veiligheid op de weg begint voor vertrek, bij de bron. Daarom bezoekt de Inspectie Verkeer en Waterstaat bedrijven die gevaarlijke stoffen vervoeren of aanbieden voor transport. Met zogenoemde broncontroles een belangrijk meetinstrument naast de wegcontroles krijgt de inspectie inzicht in branchespecifieke problemen. Bovendien kunnen de inspecteurs overtredingen en gevaarlijke situaties tijdig signaleren en voorlichting geven over veilig transport. Bij bestrijdingsmiddelen gaat het om inspecties bij producenten en handelaren. Zij zijn verantwoordelijk voor het veilig en duidelijk herkenbaar verpakken van de stoffen die ze (laten) vervoeren. De veiligheid van chauffeur en medeweggebruikers mag niet in het geding komen, ook niet bij een noodstop of tijdens het laden en lossen. 1.2 Aanleiding In 2004 duidden processen-verbaal en ervaringen tijdens transportinspecties erop dat vervoer van bestrijdingsmiddelen niet altijd voldeed aan alle wettelijke voorschriften. De Inspectie Verkeer en Waterstaat wilde inzicht krijgen in de omvang en de oorzaken van deze problemen. Het vermoeden bestond dat de branche onvoldoende had ingespeeld op wetswijzigingen die in 2002 van kracht waren geworden.

4 4 van 17 De belangrijkste wijziging in 2002 was dat twee vrijstellingen vervielen. De eerste was een vrijstelling om buitenverpakkingen (dozen) te openen, zodat kleinere binnenverpakkingen (flessen, jerrycans of zakken) los afgeleverd konden worden. Sinds 2002 moeten buitenverpakkingen intact blijven tot ze op de eindbestemming zijn. De tweede vrijstelling die verviel, was dat etiketten en opschriften in sommige gevallen slechts aan de voorwaarden van de Nederlandse bestrijdingsmiddelenwet hoefden te voldoen. Sinds 2002 moet etikettering van gevaarlijke stoffen altijd voldoen aan de Europese voorschriften. Naast het vervallen van deze twee vrijstellingen, is de vervoersnaam van sommige stoffen veranderd. Als in de beschrijving van een stof 'bestrijdingsmiddel' stond, is dat 'pesticide' geworden. 1.3 Knelpunten Dankzij transportinspecties, gesprekken met brancheorganisaties en broncontroles kon de Inspectie Verkeer en Waterstaat zich een goed beeld vormen van de situatie in Nederland, bij bedrijven die bestrijdingsmiddelen (laten) vervoeren. Een belangrijk knelpunt bleek het formaat van (samengestelde) verpakkingen. Grote buitenverpakkingen (dozen) worden voor of tijdens transport geopend om kleinere binnenverpakkingen (zoals flessen) af te leveren. Tijdens het transport is het verboden om verpakkingen te openen. Gebeurt dit voorafgaande aan het transport, dan kunnen de extra handelingen leiden tot een verhoogd risico en een verhoogd overtredingspercentage. De belangrijkste oorzaak van deze problemen bleek de kleinschalige land- en tuinbouw in Nederland: per bedrijf worden er in Nederland slechts kleine hoeveelheden bestrijdingsmiddelen gebruikt. De verpakkingswijze van internationaal opererende producenten sluit daar niet altijd bij aan. 1.4 Doel rapport De verantwoordelijkheid voor het vervoer van gevaarlijke stoffen ligt bij de bedrijven die deze stoffen (laten) vervoeren. Zij hebben kennis van de wet en inzicht in het gevaar van stoffen nodig om die verantwoordelijkheid te kunnen nemen. De Inspectie Verkeer en Waterstaat informeert in dit rapport vanuit haar inzicht en expertise de branche over wetgeving, knelpunten en oplossingen.

5 5 van 17 2 Wetten en regels De Nederlandse wetgeving voor het vervoer van gevaarlijke stoffen verwijst naar Europese regelgeving. Niet alle bestrijdingsmiddelen zijn ingedeeld (of geclassificeerd) als een gevaarlijke stof. Toch zijn de meeste aan te merken als gevaarlijk, zodat het vervoer onder deze wetgeving valt. In 2002 is deze wetgeving op verschillende punten veranderd. Hieronder volgt een samenvatting van de belangrijkste regels en veranderingen. 2.1 Europese en Nederlandse wetgeving Internationale afspraken over het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg staan in een Europese overeenkomst: ADR ('Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route'). De Wet vervoer gevaarlijke stoffen (WVGS) bevordert de openbare veiligheid bij het vervoer van gevaarlijke stoffen in Nederland. De wet heeft als doel: het voorkomen van schade en hinder voor mens, dier en omgeving. Ook handelingen gerelateerd aan vervoer vallen onder deze wet, zoals laden en lossen en aanbieden voor transport. In het WVGS staat het Besluit vervoer gevaarlijke stoffen (BVGS). Verankerd in dit besluit ligt het VLG (Regeling voor vervoer van gevaarlijke stoffen over land). In het BVGS zijn ook vrijstellingen opgenomen, zoals voor het vervoer van bestrijdingsmiddelen van het landbouwbedrijf naar de akker. Het ADR is in de Nederlandse wet opgenomen als bijlage van het VLG. Het ADR wordt elke twee jaar aangepast aan de stand van de techniek en de wetenschappelijke kennis. Momenteel is het ADR 2005 van kracht. Omdat het ADR gekoppeld is aan het VLG, wordt ook het VLG elke twee jaar opnieuw vastgesteld. Gevaarlijke stoffen en voorwerpen die gevaarlijke stoffen bevatten, zijn ondergebracht in negen gevarenklassen, zoals explosieven, brandbare vloeistoffen en giftige stoffen. Voor elke klasse gelden specifieke voorschriften, waaronder verpakkingseisen. Daarnaast krijgt elke stof een UN-nummer, dat verwijst naar een lijst van de Verenigde Naties (UN). Sommige stoffen hebben een uniek UN-nummer, zoals chloor UN 1017 of benzine UN Andere stoffen vallen binnen een groep gevaarlijke stoffen met dezelfde eigenschappen en hebben een gezamenlijk UN-nummer. Bijvoorbeeld UN 2903 'Pesticide, vloeibaar, giftig, brandbaar n.e.g., 6.1 (3), III' of UN 3077 'Milieugevaarlijke vast stof, n.e.g., 9, III'.

6 6 van Definitie bestrijdingsmiddelen In dit rapport wordt onder bestrijdingsmiddelen verstaan: middelen die gebruikt worden om onkruid te bestrijden of te voorkomen en om gewassen te beschermen tegen mogelijke plagen en ziekten. Niet alle middelen in deze definitie vallen onder het ADR. Als dat wel het geval is, vallen ze meestal in de klassen 3, 6.1, 8 of 9: brandbare vloeistoffen, giftige of bijtende stoffen of milieugevaarlijke stoffen. Bestrijdingsmiddelen worden vervoerd onder een groot scala van UN-nummers. Dit zijn niet alleen de UN-nummers waarin de naam 'pesticide' voorkomt, maar ook bij naam genoemde stoffen en restcategorieën met de aanduiding 'niet elders genoemd' (n.e.g.). 2.3 Vervoersvoorschriften Hieronder wordt in het kort uiteengezet wat de eisen zijn van drie onderwerpen, die tijdens de inspecties problemen of onduidelijkheden opleverden. Het betreft verpakking, etikettering en documentatie (de vervoersnaam) Verpakkingen De verpakking moet ervoor zorgen dat gevaarlijke stoffen tijdens transport zo min mogelijk risico's opleveren. Tijdens het laden en lossen mag de chauffeur bijvoorbeeld niet in contact komen met een bijtende of giftige stof. En bij een ongeval op de weg mogen er geen milieugevaarlijke stoffen in het grondwater terechtkomen. Absoluut veilig kan een verpakking nooit zijn: de wetgeving bepaalt wat veilig genoeg is. Dat hangt af van het risico en het type gevaar (de gevarenklasse) van een stof. De afzender van de gevaarlijke stoffen is verantwoordelijk voor het gebruik van een veilige en volgens het ADR goedgekeurde verpakking. Een goedgekeurde verpakking is te herkennen aan een UN-kenmerk. Dat betekent dat die verpakking de beproevingen heeft doorstaan die in het ADR zijn voorgeschreven. Dit geldt voor enkelvoudige verpakkingen, zoals een jerrycan, én voor buitenverpakkingen van samengestelde verpakkingen, zoals een doos met daarin meerdere flessen. Een handelaar kan een binnenverpakking alleen los vervoeren, als deze is voorzien van een UN-kenmerk. Sinds 1 januari 2002 is het niet meer toegestaan om verpakkingen tijdens het vervoer te openen en binnenverpakkingen uit een buitenverpakking te halen. Het verbod geldt ook voor vervoer in de zogenaamde Agrodis-kist, die in het verleden door de branchevereniging is ontwikkeld voor veilig transport van losse binnenverpakkingen.

7 7 van 17 Bestrijdingsmiddelen worden ook vervoerd in gelimiteerde hoeveelheden (limited quantities, of LQ) Er is dan sprake van een samengestelde verpakking waarvan zowel de buitenverpakking als de binnenverpakking gemaximeerd zijn. Het maximum is afhankelijk van het gevaar van de stof. Buitenverpakking en binnenverpakking hoeven niet gekeurd te zijn. Een ongekeurde LQ-binnenverpakking mag echter nooit los worden vervoerd Etikettering Verpakking moet niet alleen stevig zijn; het moet ook direct duidelijk zijn dat er een gevaarlijke stof in zit. De afzender moet de verpakking van een gevaarlijke stof voorzien van het UN-nummer en het juiste gevaarsetiket. Het ADR schrijft voor dat het gevaarsetiket de vorm moet hebben van een onder een hoek van 45 graden op een punt staand (ruitvormig) vierkant met minimale afmetingen van 100 bij 100 millimeter. (model etiket voor giftige stoffen) Producenten moeten ervoor zorgen dat enkelvoudige verpakkingen en de buitenverpakking van samengestelde verpakkingen zijn voorzien van een gevaarsetiket. Als een handelaar binnenverpakkingen uit een samengestelde verpakking haalt en los wil vervoeren, moet hij deze ook voorzien van een gevaarsetiket van 100 bij 100 millimeter. Als de verpakking te klein is, mag het etiket ook verkleinde afmetingen hebben, op voorwaarde dat het duidelijk zichtbaar blijft. Als bestrijdingsmiddelen in gelimiteerde hoeveelheden (LQ) worden vervoerd, zijn voor de etikettering vereenvoudigde voorwaarden van toepassing. Dan volstaat het UN-nummer in een ruitvormig vierkant op de buitenzijde van de samengestelde verpakking. Tot 1 januari 2002 was er voor de etiketten op bestrijdingsmiddelen een vrijstelling van toepassing. Etiketten die voldeden aan de bestrijdingsmiddelenwet, hoefden niet te voldoen aan de (strengere) ADR-eisen. Sinds 2002 moeten alle etiketten voldoen aan het ADR Vervoersnaam UN-nummers hebben een vaste omschrijving, zoals UN 2903 'Pesticide, vloeibaar, giftig, brandbaar n.e.g., 6.1 (3), III'. Deze omschrijving is ook de verplichte vervoersnaam. Voorheen was in plaats van 'pesticide' de naam 'bestrijdingsmiddel' voorgeschreven. Sinds 2002 is de vervoersnaam

8 8 van 17 'bestrijdingsmiddel' niet meer toegestaan. Niet alle bestrijdingsmiddelen hebben een UN-nummer met het woord 'pesticide' in de vervoersnaam. Er zijn ook stoffen die een specifieke productnaam hebben of die binnen een groep gevaarlijke stoffen vallen met een andere benaming. 2.4 Vrijstellingen Naast voorschriften bevatten het ADR en het VLG ook vrijstellingen. Twee daarvan zijn belangrijk voor de bestrijdingsmiddelenbranche Ontsmettingsbedrijven Het ADR bepaalt dat de vervoersvoorschriften voor gevaarlijke stoffen niet van toepassing zijn op vervoer dat ondergeschikt is aan de hoofdbedrijfsactiviteit van een onderneming. Bestrijders van dierplagen zijn vaak ook actief als ontsmettingsbedrijf. Als zo'n bedrijf bestrijdings- of ontsmettingsmiddelen vervoert die op locatie worden gebruikt bij het ontsmetten, valt dat vervoer onder deze vrijstelling Landbouwondernemers Het BVGS bepaalt dat landbouwondernemers of hun personeel zich niet hoeven te houden aan de vervoersvoorschriften voor gevaarlijke stoffen, 'bij het vervoer van bestrijdingsmiddelen tussen hun landbouwbedrijf en daarbij behorende landbouwgronden via de redelijkerwijs kortste of snelste route'. Aanlevering van bestrijdingsmiddelen naar het landbouwbedrijf valt niet onder deze vrijstelling. Boeren die bestrijdingsmiddelen zelf afhalen bij de groothandel, moeten dus zorgen dat dit vervoer voldoet aan alle veiligheidseisen.

9 9 van 17 3 Onderzoek en resultaten De Inspectie Verkeer en Waterstaat onderzocht en controleerde het vervoer van bestrijdingsmiddelen op verschillende manieren: een nulmeting, gesprekken met brancheorganisaties en broncontroles. 3.1 Nulmeting wegcontroles Het onderzoek van de Inspectie Verkeer en Waterstaat begon met transportinspecties op de weg. Dit gebeurde van 1 april tot en met 30 juni 2005, vanwege de seizoensgebonden toepassing van bestrijdingsmiddelen. In totaal zijn 33 transportinspecties uitgevoerd. De doelstelling was: het nalevingsniveau meten van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen (WVGS) bij het vervoer van bestrijdingsmiddelen en inzicht geven in het soort overtredingen. Uit algemene transportcontroles voor het vervoer van gevaarlijke stoffen konden deze gegevens niet worden afgeleid, omdat veel bestrijdingsmiddelen onder algemene UN-nummers worden vervoerd. Op basis van de vervoersnaam is dus niet altijd vast te stellen of het om een bestrijdingsmiddel gaat Resultaten nulmeting Van de 33 transportinspecties bestrijdingsmiddelen waren 10 transporten op weg van producent of importeur naar handelaar en 23 van handelaar naar eindgebruiker. Bij 17 inspecties zijn in totaal 65 overtredingen geconstateerd. In 6 gevallen ging het om slechts 1 overtreding. De overige inspecties brachten meerdere overtredingen aan het licht, tot 1 inspectie met 7 overtredingen. Van de 17 inspecties waarbij overtredingen werden geconstateerd, was de verantwoordelijke afzender 15 keer een handelaar. Het gemiddelde overtredingpercentage van alle vervoer met gevaarlijke stoffen over geheel 2004 was 31,7%. Tijdens de nulmeting was van alle transporten vanaf de handelaar 65,1% in overtreding (15 van de 23 transporten). Het overtredingpercentage op het traject handelaar naar gebruiker is dus ruim 2 keer zo hoog als het landelijk gemiddelde van alle gevaarlijke stoffen. Op het traject van producent naar handelaar was 25% van de transporten in overtreding. Dit ligt duidelijk onder het landelijk gemiddelde. De belangrijkste oorzaak voor het hoge overtredingpercentage, waren onregelmatigheden in de categorie 'etiketten en opschriften op verpakking'. Dit was in 34,4% van de gevallen niet conform de wetgeving, aanzienlijk hoger dan het gemiddelde van 11,9% over Verder viel op, dat het percentage overtredingen door niet-gesloten verpakkingen hoog was. Bij 6,3% van de inspecties werd hiervoor een overtreding gesignaleerd, tegen 1,6% van alle

10 10 van 17 transportinspecties in Bij vier transportinspecties werd een Agrodis-kist aangetroffen. Deze kist wordt dus nog steeds gebruikt. 3.2 Gesprekken met de Branche Voorafgaand aan de broncontroles, sprak de inspectie met drie brancheorganisaties. Omdat zij de praktijksituatie goed kennen, vroeg de inspectie naar hun mening over knelpunten en oorzaken. In Nederland bestaat de branche voor bestrijdingsmiddelen uit de keten: producenten, importeurs, handelaren en gebruikers (land- en tuinbouwbedrijven). Drie organisaties vertegenwoordigen hun belangen: Nefyto (producenten), Agrodis (handelaren) en LTO Nederland (boeren en tuinders). De producenten in deze branche zijn overwegend internationaal opererende ondernemingen. Bij Nefyto zijn vijftien bedrijven aangesloten die negentig procent van de Nederlandse omzet in gewasbeschermingsmiddelen vertegenwoordigen. Handelaren opereren binnen Nederland en verkopen direct aan boeren en tuinders. Naar schatting zijn er ongeveer 80 à 85 handelaren van bestrijdingsmiddelen in Nederland. Hiervan zijn er 55 aangesloten bij de branchevereniging Agrodis. LTO Nederland vertegenwoordigt boeren en tuinders. De gesprekken leverden inzicht op in knelpunten bij het vervoer van gevaarlijke stoffen en in de oorzaken van overtredingen. Ook werd duidelijk dat de branche wel naar oplossingen zoekt, maar die niet in alle gevallen kan realiseren. 3.3 Broncontroles Van september tot en met november 2005 vervolgde de inspectie het onderzoek met broncontroles bij producenten, importeurs en handelaren van bestrijdingsmiddelen. In totaal zijn 45 bedrijven bezocht voor een broncontrole, waarvan het merendeel handelaren. Algemene inspectievragen leverden informatie op over de producten en stoffen die werden vervoerd, over documentatie en verpakking voor dit vervoer en over kennis en attitudes van bedrijven. Daarnaast waren er specifieke inspectievragen gericht op het openen van verpakkingen, etikettering, vervoersnamen en de Agrodis-kist Resultaten verpakkingen Tijdens de broncontroles zijn in totaal 791 verpakkingen gecontroleerd. In totaal werden 95 verpakkingen aangetroffen die niet aan de verpakkingseisen voldeden. Deze werden aangetroffen bij 14 bedrijven. Bij 18 van de 45 bedrijven zijn zendingen aangetroffen die gereed stonden voor transport.

11 11 van 17 Het overgrote deel van de gecontroleerde bedrijven (36) gaf aan dat voorafgaande aan het transport binnenverpakkingen uit hun originele samengestelde verpakking worden genomen en daarna worden vervoerd. De betreffende 36 bedrijven zijn allemaal handelaren. Naast het openen voorafgaand aan het vervoer, gaven 29 bedrijven aan dat ook tijdens het transport samengestelde verpakkingen worden geopend. En dat terwijl bij de meeste van de bedrijven (35) bekend is, dat dit niet meer is toegestaan. Bij 5 bedrijven van de 18 bedrijven waar zendingen klaar stonden voor transport, stelde de inspectie daadwerkelijk onregelmatigheden vast die te maken hebben met het verbreken van originele samengestelde verpakkingen. Dit waren allen handelaren. Ondanks het opheffen van de vrijstelling, wordt de Agrodis-kist nog steeds gebruikt. Handelaren transporteren losse binnenverpakkingen echter ook in andere UN-gekeurde buitenverpakkingen, in andere niet-gekeurde buitenverpakkingen én los, zonder extra buitenverpakking. Als samengestelde verpakkingen tijdens transport worden geopend, betreft het zowel de Agrodiskist als originele en zelfsamengestelde buitenverpakkingen Resultaten etikettering Bij 132 van de 791 gecontroleerde verpakkingen (16,6%) constateerde de inspectie onregelmatigheden ten aanzien van de etikettering. Dat was bij 25 van de 45 bedrijven. Op 41 verpakkingen ontbrak het UN-kenmerk en op 31 verpakkingen ontbrak het etiket. Bij 30 bedrijven zijn in totaal 98 verpakkingen aangetroffen waarvan het gevaarsetiket kleiner was dan het voorgeschreven formaat van 100 bij 100 millimeter, terwijl de verpakking groot genoeg was om zo'n etiket aan te brengen. Bij 3 van de 45 bedrijven zijn verpakkingen aangetroffen waarop uitsluitend etiketten en opschriften conform de bestrijdingsmiddelenwet waren aangebracht, die niet meer voldeden aan het ADR. Bij 29 bedrijven was men op de hoogte dat zulke etiketten niet meer volstaan Resultaten vervoersnaam Van de 45 bedrijven vermelden 17 nog steeds de naam 'bestrijdingsmiddel' als aanduiding op het vervoerdocument, terwijl dit 'pesticide' moet zijn. Het zijn vooral de handelaren (16) die deze vervoersnaam nog steeds gebruiken.

12 12 van 17 4 Oorzaak en praktijk De controles brachten uiteenlopende overtredingen aan het licht. De meeste hiervan zijn terug te voeren op één knelpunt: het formaat van verpakkingen. Hoe komt dat? En wat betekent het in de praktijk? Nederland heeft te maken met veel kleinschalige land- en tuinbouw en specifieke teelt. De oppervlaktes per bedrijf en per gewas zijn veel kleiner dan in andere Europese landen. De ruim tachtig handelaren in bestrijdingsmiddelen leveren aan duizenden kleine bedrijven. Ondertussen opereren producenten bijna altijd internationaal. Hun producten en verpakkingen zijn ontwikkeld voor de Europese markt als geheel, die veel grootschaliger is. Ze bieden verpakkingen aan die niet altijd aansluiten bij de behoeften van Nederlandse eindgebruikers. De handelaren overbruggen deze afstand, door samengestelde verpakkingen te openen en kleine binnenverpakkingen los te leveren aan hun klanten. 4.1 Agrodis-kist Tot 2002 had de branche een oplossing voor het vervoeren van losse binnenverpakkingen: de Agrodis-kist. Dit is een UN-gekeurde houten kist, speciaal ontwikkeld voor het transport van bestrijdingsmiddelen in binnenverpakkingen. De kist heeft tussenschotten en sluitingen die gemakkelijk kunnen worden geopend en gesloten om tijdens het transport delen van de inhoud te lossen. In 2002 is echter de binnenlandse vrijstelling komen te vervallen voor het openen van verpakkingen, om hieruit losse binnenverpakkingen te kunnen lossen. 4.2 Verpakkingen openen Producenten van bestrijdingsmiddelen leveren vaak samengestelde verpakkingen, zoals jerrycans of flessen in een doos. Samengestelde verpakkingen voldoen meestal aan alle ADR-eisen. Losse binnenverpakkingen voldoen niet altijd aan de vervoersvoorschriften en mogen dan ook niet los worden vervoerd. Als ze wel aan de eisen voldoen is vervoer natuurlijk wel toegestaan. Ook een aangebroken buitenverpakking, waar een binnenverpakking is uitgehaald, mag niet worden vervoerd. De buitenverpakking moet eerst worden opgevuld en opnieuw gesloten. Dat geldt ook voor gelimiteerde hoeveelheden (LQ). Een handelaar die bij een landbouwbedrijf een buitenverpakking openmaakt om slechts een deel van de inhoud te lossen, mag met de eenmaal geopende buitenverpakking niet verder rijden.

13 13 van Kleine etiketten Producenten werken mee aan veilig vervoer door binnenverpakkingen te verbeteren, zodat die ook zonder buitenverpakking voldoen aan de vervoersvoorschriften. Losse binnenverpakkingen leveren echter een ander probleem op: het formaat van de etiketten. Gevaarlijke stoffen moeten voor transport voorzien zijn van een standaard gevaarsetiket, van 100 bij 100 millimeter, tenzij de verpakking daarvoor te klein is. Op verpakkingen van 1 liter past zo'n etiket bijvoorbeeld niet. In dat geval volstaat een kleiner etiket, mits het duidelijk zichtbaar blijft. Het probleem zit in de veelgebruikte verpakkingen van 5 liter. Hierop past wel een etiket van 100 bij 100 millimeter. Deze verpakkingen moeten echter ook nog veel andere informatie bevatten. Het College voor de Toelating van Bestrijdingsmiddelen stelt per product een wettelijk gebruiksvoorschrift en een gebruiksaanwijzing vast, die integraal op de verpakking moet staan. Daarnaast zijn er algemene voorschriften voor de verpakking en etikettering van bestrijdingsmiddelen vanuit de Wet milieugevaarlijke stoffen. Door deze hoeveelheid verplichte informatie, blijft er te weinig ruimte over voor een groot gevaarsetiket. Nederland is niet het enige land in Europa met kleinschalige landbouw. De situatie in het Verenigd Koninkrijk en België is bijvoorbeeld vergelijkbaar. Deze landen kennen echter wel een vrijstelling. Verenigd Koninkrijk In een beschikking, goedgekeurd door de Europese Unie, is aan het Verenigd Koninkrijk, onder voorwaarden, vrijstelling verleend van het verbod om verpakkingen met gevaarlijke goederen te openen. De vrijstelling is alleen van toepassing op het grondgebied van het Verenigd Koninkrijk in een lokale distributieketen: van een lokaal magazijn naar een detailhandelaar of een eindgebruiker. De vrijstelling is niet beperkt tot bestrijdingsmiddelen, maar geldt voor meer gevaarlijke stoffen. België Ook in België is sprake van kleinschalige bedrijven en een fijnmazige distributie. Een Belgisch besluit uit 2004 bepaalt dat een chauffeur of zijn assistent, onderweg naar de eindgebruiker, de buitenverpakkingen van bestrijdingsmiddelen mag openen. Ook mogen er nieuwe verpakkingen worden samengesteld, mits verschillende stoffen binnen een verpakking niet gevaarlijk met elkaar reageren. De UN-nummers en de gevaarsetiketten van de verschillende bestrijdingsmiddelen moeten als lijst aan de buitenzijde van de samengestelde verpakking zijn aangebracht.

14 14 van 17 5 Conclusie Bij het vervoer van bestrijdingsmiddelen blijken veel afzenders en vervoerders zich slecht te houden aan sommige veiligheidsvoorschriften uit het ADR, de Europese overeenkomst voor vervoer van gevaarlijke stoffen. Dit geldt vooral voor het laatste stuk in de transportketen: het vervoer van handelaar naar gebruiker. Het percentage overtredingen op dit traject ligt ruim boven het landelijk gemiddelde van overtredingen bij vervoer van gevaarlijke stoffen. In het oog springen de overtredingen met etiketten en met het vervoer van verpakkingen die niet (goed) gesloten zijn. De oorzaak ligt bij de kleinschalige land- en tuinbouw en specifieke teelt in Nederland. Die bedrijven hebben behoefte aan kleine hoeveelheden bestrijdingsmiddelen. Hierdoor zien handelaren zich genoodzaakt om grote verpakkingen voorafgaand aan of tijdens het transport naar hun klanten te openen, om kleinere binnenverpakkingen te kunnen distribueren. De binnenlandse vrijstellingsbepaling die deze handeling toestond, is op 1 januari 2002 komen te vervallen. Een ruime meerderheid van de handelaren is op de hoogte van het intrekken van de vrijstellingsbepaling, maar geeft aan dat hierdoor een onwerkbare situatie is ontstaan. Handelaren hebben weinig invloed op het formaat van verpakkingen. Dat wordt bepaald door producenten die zich in eerste instantie richten op de grootschalige Europese markt. De behoefte aan vervoer en aflevering van losse binnenverpakkingen levert ook problemen op met etiketten. Om binnenverpakkingen los te mogen vervoeren moet er een gevaarsetiket op, van 100 bij 100 millimeter. Als dat formaat niet op de verpakking past, zoals bij verpakkingen van 1 liter, mag het gevaarsetiket kleiner zijn. Op sommige verpakkingen die wel groot genoeg zijn, is er echter onvoldoende ruimte door de hoeveelheid (gebruikers)informatie die door andere wetgeving verplicht wordt gesteld. 5.1 Oplossingen De Inspectie Verkeer en Waterstaat heeft de resultaten van dit onderzoek inmiddels besproken met de branche. Door de brancheorganisaties wordt erkend dat de omvang van de originele samengestelde verpakking niet altijd goed aansluit bij de behoefte van de eindgebruiker op de Nederlandse markt en dat dit een probleem oplevert voor de Nederlandse handel. De brancheverenigingen zoeken mee naar oplossingen voor de gesignaleerde knelpunten.

15 15 van 17 Zo zorgen producenten steeds vaker voor binnenverpakkingen die ook als enkelvoudige verpakking voldoen aan de eisen van het ADR. Brancheorganisaties Agrodis en Nefyto vragen bij hun leden aandacht voor het vermelden van de juiste vervoersnaam (pesticide) op het vervoerdocument. Op de internetsite staat productinformatie van alle in Nederland toegelaten bestrijdingsmiddelen. Deze informatie is toegankelijk voor handelaren. De brancheverenigingen zullen deze mogelijkheid nog nadrukkelijker onder de aandacht van hun leden brengen. In het voorjaar van 2007 wil de inspectie opnieuw transportinspecties voor vervoer van bestrijdingsmiddelen houden, om het effect van de broncontroles te meten. Daarnaast komt er een 'informatieblad bestrijdingsmiddelen' voor de handel, waarin alle specifieke voorschriften voor het vervoer van bestrijdingsmiddelen duidelijk op rij staan en waarin handelaren naar het informatiecentrum van de Inspectie Verkeer en Waterstaat wordt verwezen. De rol van de Inspectie Verkeer en Waterstaat is inspecteren en rapporteren. Een oplossing voor de knelpunten die dit rapport signaleert, kan de inspectie niet bieden. Wel kan de inspectie aanbevelingen doen. De inspectie deed de aanbeveling aan de beleidsdirectie van het ministerie van Verkeer en Waterstaat om de vrijstelling voor het openen van verpakkingen tijdens transport onder voorwaarden opnieuw in te voeren. De beleidsdirectie heeft inmiddels positief gereageerd op de aanbeveling en tracht de vrijstelling mee te nemen in de eerstvolgende tweejaarlijkse aanpassing van het VLG, in De inspectie ziet een samenhang tussen het openen van (buiten)verpakkingen en het vervoeren van losse binnenverpakkingen met te kleine etiketten, door de grote hoeveelheid gebruikersinformatie vanuit andere regelgeving op binnenverpakkingen. De verwachting is daarom dat een vrijstelling voor het openen van verpakkingen ook een oplossing is voor het probleem van de kleine etiketten.

16 16 van 17 6 Verder lezen Inspectie Verkeer en Waterstaat ADR WVGS Agrodis Nefyto Productinfo bestrijdingsmiddelen

17 17 van 17 Colofon Uitgever: Inspectie Verkeer en Waterstaat Te Goederenvervoer Datum: Contactpersoon: H.C.M. Voermans S. Berben Doorkiesnummer: Fax: