Water, een vitale levensbron

Transcriptie

1 Water, een vitale levensbron

2 2 Water, een vitale levensbron Dit dossier hoort bij de posterreeks Water, een vitale levensbron van GoodPlanet Belgium en geeft meer achtergrondinformatie over de thema s die naar voor komen op de foto s. Leerkrachten en leerlingen kunnen dit dossier gebruiken om in het thema water te duiken aan de hand van de posterreeks. Per poster vind je een informatiefiche met dezelfde titel als de poster. Je kan het dossier als geheel gebruiken, maar je kan ook elke fiche afzonderlijk lezen. Op de fiches vind je de tekst die op de bijhorende poster staat en meer achtergrondinformatie over dit thema. Daarnaast ontdek je in het dossier ook haalbare tips voor duurzaam watergebruik, citaten over water, waterweetjes en interviews met waterexperts. Ook de posters zelf hebben we in dit dossier opgenomen. Wil je alleen de posters downloaden, surf dan naar. Uiteraard biedt dit dossier geen antwoord op alle vragen die je kan stellen rond de wereldwaterproblematiek. Stel jezelf dus gerust nog wat extra vragen en ga vooral samen met jouw leerlingen op zoek naar antwoorden en oplossingen. Binnenkort kan je die oplossingen trouwens met iedereen delen via een website waarop mensen elkaar kunnen inspireren met verschillende oplossingen voor de wereldwaterproblematiek. Tot slot kan je ook een medewerker van GoodPlanet uitnodigen om bij jou op school een workshop aan de hand van de posterreeks te geven. Meer informatie over GoodPlanet Belgium en de campagne Water, een vitale levensbron vind je op. Veel leesplezier! het team van GoodPlanet Belgium

3 3 GoodPlanet Belgium bedankt voor deze publicatie : Yann-Arthus Bertrand, erevoorzitter GoodPlanet Belgium Jo Van Cauwenberge, directeur van de Nederlandstalige programma s van GoodPlanet Belgium Luc Michiels, directeur van de Franstalige programma s van GoodPlanet Belgium Voor hun bijdrage : het team van de stichting GoodPlanet Voor het grafisch concept : Die Keure Voor de foto s : Dieter Telemans Voor de posters met teksten : Voor de cartoons en pictogrammen : Bart Vantieghem, Natacha Sensique, Centre national de la recherche scientifique (Frankrijk) Voor de redactie van de teksten : het team van GoodPlanet Belgium Voor de interviews : Arnould Lefébure, secretaris-generaal van de Internationale Scheldecommissie Murray Biedler, consultant in water en ontwikkeling Bart Devos, voorzitter van het Wereldjongerenparlement voor Water Kurt Beckers, leerkracht van het Koninklijk Atheneum Brakel Michaël Dossin, Hortus Naturalis De leerlingen van L Etablissement Mekouar in Fez (Marokko) Alexandra Vanessa Destin Pierre, lid van het Wereldjongerenparlement voor Water Jolien Dekyvere, stagiair GoodPlanet Belgium Kristien Vanpoucke, medewerker GoodPlanet Belgium Water, een vitale levensbron is een initiatief van GoodPlanet Belgium. Met de steun van onze stichtende partners: Met de hulp van: In samenwerking met:

4 4 GoodPlanet Belgium, voorheen GREEN vzw, leert kinderen, jongeren en volwassenen duurzaam leven. Sinds 1997 zetten onze meer dan 60 medewerkers en vrijwilligers uit alle hoeken van het land dagelijks hun knowhow en passie op het vlak van duurzame ontwikkeling in. GoodPlanet ontwikkelt en begeleidt projecten, vormingen en lespakketten rond water, energie, mobiliteit, duurzame consumptie, natuur,... We richten ons daarbij in de eerste plaats naar kinderen en jongeren in scholen, maar bereiken ook andere doelgroepen zoals (jeugd)verenigingen, (lokale) besturen en bedrijven. Want duurzaam leven, dat kan je leren.

5 5 Inhoudstafel VOORWOORD...6 Water, een vitale levensbron...7 De watercyclus...10 Water als centrum van het leven...13 Vochtrijke gebieden: half land, half water...16 Dorheid, of wanneer water de beperkende factor wordt...19 De zee middenin de watercyclus...23 Toegang tot water, onthullend voor sociale ongelijkheden...27 Water in ontwikkelingslanden...30 Water als ziektedrager...33 Water, onmisbaar voor de landbouw...36 Verontreiniging van waterlopen en voorraden...41 Stromen die voor van alles en nog wat dienen...44 Water in het dagelijks leven van de stadsbewoner...47 Water in de cultuur...50 Klimaatverandering en de watercyclus...53 De noodzaak om water te delen...57 Water tot elke prijs...61 De functie van gletsjers...65 Beter gebruik maken van water...68 Wanneer de mens de omloop van het water verandert...72 BRONNEN...76 INTERESSANTE TIPS EN LINKS...77

6 6 Même si la planète a changé et bien que de multiples menaces pèsent sur elle, elle reste magnifique. Dire sa beauté c est susciter peut-être l élan qui permettra de la préserver Yann Arthus-Bertrand (in het boek L homme et la mer) Water, een vitale levensbron De waterproblematiek in enkele woorden omschrijven, het is geen eenvoudige opdracht. We weten allemaal dat water een vitale levensbron is. We voelen allemaal dat er een wereldwijd probleem is. Maar toch lijkt dat aan ons voorbij te gaan Hebben we dan het gevoel dat we geen verschil kunnen maken? Water is overvloedig aanwezig op aarde, maar minder dan 3% van al dat water is zoet water. Twee derde van dat zoet water is bovendien bevroren of zit diep in de bodem. Met andere woorden, het grootste deel van het water op aarde is ofwel zout ofwel ontoegankelijk. Je kan dus wel zeggen dat zoet water een beperkte bron is. Toch heeft dat kleine beetje zoet water leven geschonken aan alle fauna en flora op aarde. Ook de mens rekent op dat kleine beetje zoet water om in zijn behoeften te voorzien. En het is helaas ook dat kleine beetje zoet water dat onder grote druk staat, zowel door verspilling als door vervuiling. We weten dat water geen oneindige hulpbron is. De eerste stap is dus verspilling tegengaan. Vaak weten we wel hoe we dat thuis kunnen doen, maar we moeten ook rekening houden met ons verborgen waterverbruik. Dat is het water dat nodig is voor onze levensstijl. Minder en bewust consumeren verlaagt dus ook de druk op onze watervoorraden. We weten dat water een kwetsbare bron is. Kunnen we dan niet elke dag onze impact op water verminderen door water niet te vervuilen? Dat betekent zowel directe vervuiling van waterlopen tegengaan als opletten wat je thuis allemaal laat meespoelen met het afvalwater. We weten dat water ongelijk verdeeld is over de wereld. We weten dat bijna een miljard mensen geen toegang heeft tot water. We weten dat twee mensen op vijf geen toegang hebben tot sanitaire voorzieningen. Laten we dan ook samen met luide en vastberaden stem zeggen dat we dit niet aanvaarden. Laten we dit fundamenteel mensenrecht verdedigen voor de mensen wiens stem minder luid klinkt. Kortom, water is een zeldzame en kwetsbare bron die ongelijk verdeeld is op aarde en steeds vaker een bron is van conflicten en onrechtvaardigheid. Wat voel je als je dit weet? Onmacht, schuld, verantwoordelijkheid? Eén ding is zeker: gevoelens kunnen iets wakker maken, iets in beweging brengen. Wat doe je als je dit voelt? Je schouders ophalen of je tanden erin zetten? Iedereen draagt een deel van de verantwoordelijkheid en iedereen kan een deel van de oplossing worden. Beleidsmakers, bedrijfsleiders, wetenschappers, techniekers, burgers, jong en oud. Laat ons dus voluit kiezen voor verstandig watergebruik en solidair zijn met enerzijds de mensen die vandaag al leven met waterschaarste en anderzijds de toekomstige generaties. Niet alleen om water te beschermen, maar om alle leven op aarde te vrijwaren. Jo Van Cauwenberge directeur van de Nederlandstalige programma s van GoodPlanet Belgium

7 WATER 7 natuurlijke cyclus niet kan volgen. Dit brengt grote problemen met zich mee waarbij de grondwatervoorraden verontreinigd en verstoord worden. De overexploitatie en verspilling van zoet water zorgt er voor dat deze levensbron schaarser wordt, ondanks de overvloed eraan. Daardoor krijgen niet alleen de mensheid, maar ook talrijke ecosystemen te maken met schaarste en lopen ze gevaar. Naast deze grote uitdagingen duiken ook nieuwe denkwijzen op die gericht zijn op duurzame ontwikkeling. Steden en landen proberen de kwaliteit van het drinkwater, de verdeling en het verbruik ervan te verbeteren en tegelijkertijd verspilling te bestrijden. De zoektocht naar oplossingen voor de verontreiniging van zoet water en zeewater is volop aan de gang. De toekomst van water is bijzonder nauw verbonden met die van de mensheid. We moeten ons blauwe goud dus goed beschermen. EEN VITALE LEVENSBRON Vanuit de ruimte gezien lijkt de aarde heel anders dan de overige planeten in ons zonnestelsel. Ze lijkt een overwegend blauwe bol, omdat drie vierde van het aardoppervlak bedekt is met water. Water is een voorwaarde om te kunnen leven. Het is onmisbaar voor het functioneren van de cellen en de stofwisseling van elk levend wezen. Er is een verband tussen de aanwezigheid van water enerzijds en het ontstaan van leven en de evolutie ervan anderzijds. De geschiedenis van de mensheid, nomaden, dorpsen stadsbewoners is verbonden met de aanwezigheid van deze onophoudelijk vernieuwende en zuiverende levensbron, of we nu spreken over een meer, een rivier of een bron. Landbouw, industrie en grote steden zijn de grote verbruikers van onze watervoorraden. Ze verbruiken het aan zo n hoog tempo dat de Ontworpen in samenwerking met GoodPlanet en onze stichtende partners : Met de hulp van In samenwerking met : Mangrove in het Hart van Voh. Nieuw-Caledonië, Frankrijk Yann Arthus-Bertrand Poster_Belges_Intro2012NL_21sept.indd 1 21/09/12 12:55

8 8 1. Water, een vitale levensbron Hart van Voh, Nieuw-Caledonië, Frankrijk Yann Arthus-Bertrand Een vitale levensbron Vanuit de ruimte gezien lijkt de aarde heel anders dan de overige planeten in ons zonnestelsel. Ze lijkt een overwegend blauwe bol omdat drie vierde van het aardoppervlak bedekt is met water. Water is een voorwaarde om te kunnen leven. Het is onmisbaar voor het functioneren van de cellen en de stofwisseling van elk levend wezen. Er is een verband tussen de aanwezigheid van water enerzijds en het ontstaan van leven en de evolutie ervan anderzijds. De geschiedenis van de mensheid, nomaden, dorpsen stadsbewoners is verbonden met de aanwezigheid van deze onophoudelijk vernieuwende en zuiverende levensbron, of we nu spreken over een meer, een rivier of een bron. Landbouw, industrie en grote steden zijn de grote verbruikers van onze watervoorraden. Ze verbruiken het aan zo n hoog tempo dat de natuurlijke cyclus niet kan volgen. Dit brengt grote problemen met zich mee waarbij de grondwatervoorraden verontreinigd en verstoord worden. De overexploitatie en verspilling van zoet water zorgt ervoor dat deze levensbron schaarser wordt ondanks de overvloed eraan. Daardoor krijgen niet alleen de mensheid, maar ook talrijke ecosystemen te maken met schaarste en lopen ze gevaar. Naast deze grote uitdagingen duiken ook nieuwe denkwijzen op die gericht zijn op duurzame ontwikkeling. Steden en landen proberen de kwaliteit van het drinkwater, de verdeling en het verbruik ervan te verbeteren en tegelijkertijd verspilling te bestrijden. De zoektocht naar oplossingen voor de verontreiniging van zoet water en zeewater is volop aan de gang. De toekomst van water is bijzonder nauw verbonden met die van de mensheid. We moeten ons blauwe goud dus goed beschermen.

9 9 De toegang tot drinkwater is door de Verenigde Naties erkend als een basisrecht. Maar de weg naar toegang tot drinkbaar water voor iedereen is nog zeer lang. De wereldbevolking voorzien van degelijk drinkwater is één van de grootste uitdagingen waarvoor we staan. En dit is niet enkel een uitdaging voor de toekomst. Nu al zien we op veel plaatsen overal ter wereld dat het uiterst moeilijk, of zelfs onmogelijk is om te voldoen aan de vraag naar water. Dat komt niet alleen omdat op sommige plaatsen de natuurlijke voorraad water ontoereikend is. Onze vraag naar water stijgt ook steeds sneller. Dit komt door de ongecontroleerde bevolkingsgroei en doordat onze levensstijl ons steeds meer water doet verbruiken. Bovendien vervuilen landbouw en industrie ons water onrustwekkend veel. De schade die daardoor veroorzaakt wordt, is vaak onherstelbaar. Het is duidelijk dat wij jongeren in de toekomst zullen moeten afrekenen met een hele reeks uitdagingen wat watervoorziening betreft. Hoe sneller we op de proppen komen met oplossingen, hoe sneller we krachtdadig handelen, des te beperkter zullen de inspanningen zijn die we zullen moeten leveren. De beste garantie op succes, is de uitdaging nu aangaan! De productie van 1 kilo rundsvlees vraagt ongeveer liter water. Dat is gigantisch veel en het betekent dat wij consumenten een grote impact hebben op het milieu. Maar het betekent ook dat iedereen, door bewuste keuzes te maken, een groot en positief verschil kan maken in zijn of haar dagelijks leven. Ik hoop dat de verschillende campagnes rond water jullie doen inzien dat iedereen, door doordacht te leven, kan bijdragen aan de oplossing. Bart Devos, voorzitter van het Wereldjongerenparlement voor Water

10 DE WATERCYCLUS 10 Anders dan bij andere natuurlijke grondstoffen is water onuitputtelijk. De hoeveelheid water op aarde veranderde niet in de loop van de verschillende geologische tijdperken. De Venen, dak van de Ardennen. België Franck Renard Water bedekt drie vierde van de oppervlakte van onze planeet. De wereldwijde watervoorraden lopen op tot 1386 miljoen kubieke kilometer. Bijna al dit water (97,5 %) is zout en vormt de zeeën en oceanen. Zoet water staat slechts voor 2,5 % van de totale waterhoeveelheid op aarde, maar 70 % van deze zoetwatervoorraad zit vast in de poolkappen en in berggletsjers. Water is overal op aarde te vinden, in vloeibare vorm (regen, rivieren, meren, oceanen), vaste vorm (sneeuw, gletsjers) en gasvorm. Deze verschillende vormen volgen elkaar op door de interactie tussen de zon, de atmosfeer, het water en de aardkorst. Naargelang het reliëf waarop de regen terechtkomt, het seizoen en de latitude bevriest het water, stroomt het weg of dringt het in de bodem. Het doordrenkt de bodem, filtert door tot in de grondwaterlagen, komt samen en stroomt vervolgens via de rivieren naar de zee. Door de verplaatsing van luchtmassa s, geologische variaties en de diversiteit van het reliëf is water ongelijk verdeeld over het land. Download deze poster via Posters_Belges_2012-NL_21sept.indd 1 21/09/12 12:41

11 11 2. De watercyclus De Venen, dak van de Ardennen Franck Renard Anders dan bij andere natuurlijke grondstoffen is water onuitputtelijk. De hoeveelheid water op aarde veranderde niet in de loop van de verschillende geologische tijdperken. Water bedekt drie vierde van de oppervlakte van onze planeet. De wereldwijde watervoorraden lopen op tot 1386 miljoen kubieke kilometer. Bijna al dit water (97,5 %) is zout en vormt de zeeën en oceanen. Zoet water staat slechts voor 2,5 % van de totale waterhoeveelheid op aarde, maar 70 % van deze zoetwatervoorraad zit vast in de poolkappen en in berggletsjers. Water is overal op aarde te vinden, in vloeibare vorm (regen, rivieren, meren, oceanen), vaste vorm (sneeuw, gletsjers) en gasvorm. Deze verschillende vormen volgen elkaar op door de interactie tussen de zon, de atmosfeer, het water en de aardkorst. Naargelang het reliëf waarop de regen terechtkomt, het seizoen en de latitude bevriest het water, stroomt het weg of dringt het in de bodem. Het doordrenkt de bodem, filtert door tot in de grondwaterlagen, komt samen en stroomt vervolgens via de rivieren naar de zee. Door de verplaatsing van luchtmassa s, geologische variaties en de diversiteit van het reliëf is water ongelijk verdeeld over het land. by BE (own work) [CC-BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons

12 12 Water reist de wereld rond in een oneindige cylus Water is kostbaar, uniek en onvervangbaar voor alles wat leeft op aarde. In de eerste plaats omdat de waterkringloop de kringloop van het leven is. De hitte van de zon doet jaarlijks ongeveer km³ oppervlaktewater verdampen tot wolken. Uit deze wolken valt neerslag op het aardoppervlak. Die neerslag dringt in de ondergrond of vloeit via rivieren terug naar zee. Grondwater kan lang in de ondergrond blijven en al sijpelend vele kilometers afleggen, maar op een dag komt het terug aan de oppervlakte om via rivieren naar zee te vloeien en te verdampen. De watercyclus is cruciaal voor het hele ecosysteem dat onze aarde is. Deze cyclus regelt onder andere de luchtvochtigheid en de temperatuur binnen de atmosfeer. In de woestijn kan het overdag bijvoorbeeld meer dan 40 graden worden, maar s nachts gaat het kwik snel onder het vriespunt. In de atmosfeer boven de woestijn ontbreekt immers de waterdamp die overdag warmte opneemt en s nachts afgeeft. Door de klimaatverandering, watervervuiling, waterverspilling en indamming verandert het kwetsbare evenwicht binnen de waterkringloop. Dat is niet goed voor de verscheidenheid aan ecosystemen, zoals regenwouden, steppen, mangroves, In één waterdruppel vind je alle geheimen van alle oceanen. Gebruik regenwater om de planten te gieten, de wasmachine te laten draaien, het toilet door te spoelen, de auto te wassen, Kahlil Gibran

13 WATER ALS CENTRUM VAN HET LEVEN 13 Water is onmisbaar voor het leven. Een mens bijvoorbeeld overleeft slechts enkele dagen zonder water te drinken Rode kikkers onder water in een meer. Frankrijk Michel Loup Water is iets fundamenteel voor alle levende wezens. De eerste levensvormen bacteriën verschenen meer dan 3,5 miljard jaar geleden in een watermilieu. Het menselijk lichaam bestaat voor 65 % uit water; het brein bevat 76 % en de beenderen 22,5 %. Al het water dat we verliezen bij het uitademen, bij de stoelgang en vooral bij het zweten moet weer aangevuld worden. Zo moet een mens minstens twee liter vocht per dag opnemen waarvan een deel uit de voeding komt. Als je niet regelmatig genoeg vocht opneemt, sterf je snel. Geen enkel levend wezen kan ontstaan en overleven zonder de hoeveelheden water, nodig voor de werking van zijn organisme, aan te vullen en te vernieuwen. Download deze poster via Posters_Belges_2012-NL_21sept.indd 2 21/09/12 12:41

14 14 3. Water als centrum van het leven Rode kikkers onder water in een Frans meer Michel Loup Water is onmisbaar voor het leven. Een mens bijvoorbeeld, overleeft slechts enkele dagen zonder water te drinken. Water is iets fundamenteel voor alle levende wezens. De eerste levensvormen bacteriën verschenen meer dan 3,5 miljard jaar geleden in een watermilieu. Het menselijk lichaam bestaat voor 65 % uit water; het brein bevat 76 % en de beenderen 22,5 %. Al het water dat we verliezen bij het uitademen, bij de stoelgang en vooral bij het zweten moet weer aangevuld worden. Zo moet een mens minstens twee liter vocht per dag opnemen waarvan een deel uit de voeding komt. Als je niet regelmatig genoeg vocht opneemt, sterf je snel. Geen enkel levend wezen kan ontstaan en overleven zonder de hoeveelheden water nodig voor de werking van zijn organisme aan te vullen en te vernieuwen. De eerste levensvormen verschenen en ontwikkelden zich in het water. Tijdens miljarden jaren evolutie verlieten de meest geëvolueerde en complexe waterwezens traag maar zeker hun vertrouwde omgeving om zich aan te passen aan het leven op het land. Toch is water nog steeds levensnoodzakelijk. Niet alleen voor de mens, maar ook voor alle planten en dieren. Water is immers integraal aanwezig in alle biologische weefsels. Daarom moeten alle levende wezens regelmatig of constant water opnemen om een goed werkende stofwisseling mogelijk te maken. Ook een mens gaat voor de geboorte door een waterfase. De embryo bevindt zich immers in het vruchtwater. Een embryo van 3 dagen bestaat voor 97% uit water. Een fœtus van 6 maanden uit 94% water. Bij een zuigeling bestaat 75% van het lichaamsgewicht uit water. Bij een volwassene daalt dit percentage tot 70% of 50 liter water voor een man van 70 kilogram. Water is de drijvende kracht in de natuur. Leonardo da Vinci Een mens kan tot 40 dagen overleven zonder te eten. Als je echter langer dan 4 dagen niet drinkt, ga je dood. Een volwassen mens heeft dagelijks minstens 2 liter water uit voedsel en drank nodig.

15 15 Door evolutie ontwikkelden levende wezens strategieën om zich aan te passen aan de hoeveelheid water aanwezig in hun leefmilieu. Om zich te hydrateren, ontwikkelden planten en dieren bepaalde organische kenmerken, eigen aan het milieu waarin ze leven. Ook de mens ontwikkelde vaardigheden om in zijn waterbehoefte te voorzien. Recht op water Water is de bron van alle leven op aarde, maar volgens de wet is het geen mensenrecht. Hoezo, geen mensenrecht?! De Verenigde Naties riepen het recht op water in 2010 uit tot mensenrecht, maar die resolutie wordt nog steeds niet bekrachtigd in het internationaal recht. Als het water afgesloten wordt bij iemand die de waterfactuur niet meer kan betalen, is dat in strijd met het recht op water. Als overheden niet al het mogelijke doen om drinkbaar water te voorzien en te vrijwaren voor hun inwoners is dat in strijd met het recht op water. Sommige landen willen onder andere om die reden het recht op water niet als wettelijke verplichting opnemen. Ze hebben immers de financiële middelen niet om dat recht op water ook voor iedereen waar te maken. Andere landen, zoals de Verenigde Staten of China, zijn dan weer principieel tegen water als officieel mensenrecht, onder andere omdat dit niet altijd te rijmen valt met de privatisering van water. Hersenen Wist je dat? Long Hart Nier Bot Maag Darm Een giraf kan langer overleven zonder water te drinken dan een kameel. De giraf haalt immers veel vocht uit de bladeren die ze eet. Kangoeroeratten hebben zelfs geen water nodig om te drinken. Ze halen hun vocht volledig uit hun voedsel. Spier Bloed Huid CNRS/sagascience

16 VOCHTRIJKE GEBIEDEN: HALF LAND, HALF WATER 16 Vochtrijke gebieden beslaan slechts 6 % van de oppervlakte van de werelddelen. In een eeuw tijd heeft de mens de helft van alle vochtrijke zones op de planeet aangetast. Dorp in de moerassen van het Zuiden nabij Bor. Staat Jonglei, Zuid-Soedan Yann Arthus-Bertrand Vochtrijke gebieden zoals moerassen, venen en mangroves zijn stukken land die minstens een deel van het jaar onder water staan. Omdat deze gebieden de overgang vormen tussen landen waterecosystemen, zijn ze bijzonder rijk aan dier- en plantsoorten. De groeiende landbouw, de verstedelijking en de uitbreiding van industrie- en havengebieden zorgden ervoor dat deze gebieden langzaam uitdroogden. Lange tijd werden deze gebieden immers onterecht beschouwd als ongezond of onproductief. Omwille van het belang van deze vochtrijke zones voor mens en milieu, wordt vandaag geprobeerd ze te beschermen en te herstellen. Waterzuivering, behoud van biodiversiteit, bescherming tegen gevaren als overstromingen, droogtes en bodemerosie evenals hun vermogen om koolstof op te slaan, zijn slechts enkele voorbeelden van het belang ervan. De Conventie van Ramsar werd in 1971 goedgekeurd en ondertekend door 162 staten. Deze conventie wil de bescherming van vochtrijke gebieden internationaal aanpakken en wil dat iedereen zich bewust wordt van de unieke functie van deze zones. Download deze poster via Posters_Belges_2012-NL_21sept.indd 3 21/09/12 12:41

17 17 4. Vochtrijke gebieden: half land, half water Dorp in de moerassen van het Zuiden nabij Bor, Staat Jonglei, Zuid-Soedan Yann Arthus-Bertrand Vochtrijke gebieden beslaan slechts 6 % van de oppervlakte van de werelddelen. In een eeuw tijd heeft de mens de helft van alle vochtrijke zones op de planeet aangetast. Vochtrijke gebieden zoals moerassen, venen en mangroven zijn stukken land die minstens een deel van het jaar onder water staan. Omdat deze gebieden de overgang vormen tussen land- en waterecosystemen, zijn ze bijzonder rijk aan dier- en plantsoorten. De groeiende landbouw, de verstedelijking en de uitbreiding van industrie- en havengebieden zorgden ervoor dat deze gebieden langzaam uitdroogden. Lange tijd werden deze gebieden immers onterecht beschouwd als ongezond of onproductief. Omwille van het belang van deze vochtrijke zones voor mens en milieu, wordt vandaag geprobeerd ze te beschermen en te herstellen. Waterzuivering, behoud van biodiversiteit, bescherming tegen gevaren als overstromingen, droogtes en bodemerosie evenals hun vermogen om koolstof op te slaan, zijn slechts enkele voorbeelden van het belang ervan. De Conventie van Ramsar werd in 1971 goedgekeurd en ondertekend door 162 staten. Deze conventie wil de bescherming van vochtrijke gebieden internationaal aanpakken en wil dat iedereen zich bewust wordt van de unieke functie van deze zones. Waterrijke gebieden of wetlands zijn gebieden waar water in overvloed aanwezig is, soms permanent, soms seizoensgebonden. Moerassen, draslanden, venen, poelen, vijvers, lagunes, Ze zijn essentieel voor de biodiversiteit en onmisbaar als waterreservoirs. Als ze droogvallen, verdwijnt hun grote diversiteit aan leven, ontstaat waterschaarste én komen er overstromingen. Wetlands vangen bij hoog water immers veel water op dat ze in droge tijden weer afgeven. Bovendien kunnen ze grote hoeveelheden CO 2 opslaan, wat van groot belang is in de strijd tegen de klimaatverandering. Bedreigingen De waterrijke gebieden ondergingen de revolutie van landbouw, industrie en steden in de 20ste eeuw. Dit leidde tot het droogleggen van bijna de helft van deze gebieden. Ook het bouwen van grote dammen heeft verregaande gevolgen voor de waterrijke gebieden en dus ook voor de mensen, planten en dieren die ervan afhankelijk zijn. Een dam verandert de waterhuishouding van een rivier immers ingrijpend. Wist je dat? Sinds 1900 verdween de helft van de waterrijke gebieden op aarde.

18 18 In Egypte bouwde men in de jaren 60 de Aswandam om de jaarlijkse overstromingen van de Nijl beter te kunnen controleren en voor de opwekking van energie. Het land heeft er met de dam een meer bij gekregen, het Aswanmeer, maar de Nijl overstroomt niet meer. De landbouwgronden worden dus niet meer overspoeld met vruchtbaar slib, waardoor de boeren dure kunstmest moeten gebruiken. Een andere bedreiging voor wetlands is ontbossing. Als de bomen en hun wortels verdwijnen, kan de grond het regenwater niet meer opvangen. De grond spoelt mee weg met het regenwater naar de rivier. In lager gelegen gebieden stroomt het water trager, waardoor de weggespoelde grond naar de bodem zinkt. Zo slibben wetlands dicht en kunnen ze minder water opvangen, wat stroomafwaarts dan weer voor overstromingen kan zorgen. Voortbestaan: de Ramsar-conventie Deze overeenkomst over watergebieden werd in februari 1971 getekend in Iran en trad in werking in Het verdrag dient als kader voor nationale acties en internationale samenwerking voor het behoud en rationeel gebruik van watergebieden en bijhorende hulpbronnen. Vandaag is de conventie goedgekeurd door 162 landen die 1650 watergebieden inschreven op de Ramsar-lijst, goed voor een oppervlakte van 149,6 miljoen hectare. Deze lijst vertegenwoordigt de watergebieden van internationaal belang, voornamelijk grensoverschrijdende zones of migratieroutes van vogels en vissen. België heeft 9 Ramsar-gebieden die samen een oppervlakte van hectare vormen: Ijzerbroeken te Diksmuide en Lo-Reninge (2360 ha), Grotte des Émotions (3 ha), Hoge Venen (6000 ha), Vallée de la Haute Sûre ( ha), Kalmthoutse Heide (2200 ha), Marais d Harchies (525 ha), Schorren van de Beneden Schelde (420 ha), Vlaamse Banken (1900 ha) en het Zwin (530 ha). De roem is als een rivier, die lichte en opgeblazen dingen boven doet drijven, en zware en degelijke dingen doet zinken. Francis Bacon Kampeer je in de natuur, vervuil het water in de omgeving dan niet met zeep, shampoo of afwasmiddel. Kan je er niet onderuit, gebruik dan zeker biologisch afbreekbare zeep.

19 DORHEID, OF WANNEER WATER DE BEPERKENDE FACTOR WORDT 19 Het vasteland bestaat voor 41% uit woestijnen en bijna-woestijnen. Een miljard mensen leeft in regio s blootgesteld aan woestijnvorming en droogte. Karavaan van dromedarissen in de buurt van Nouakchott. Mauritanië Yann Arthus-Bertrand Sommige leefmilieus worden gekenmerkt door weinig regenval en weinig waterbronnen. De dorheid zorgt ervoor dat de fauna en flora strategieën ontwikkelen om in zo n bijzondere situatie te kunnen overleven. Sommige diersoorten kunnen vrij lang zonder water, maar verkiezen bijvoorbeeld om s nachts actief te zijn en zo zichzelf te beschermen tegen de zon en uitdroging. Overdag stoppen ze zich dan weg onder de grond. Bij sommige planten zijn de bladeren (waarlangs planten veel vocht verliezen) heel klein of zelfs naalden geworden. Andere planten slaan water op in hun vetstengel. Nog anderen verliezen hun bladeren en verkeren langere tijd in een soort slaaptoestand of ze wachten als zaadkorrel tot de regen terugkeert. Ook de mens past zich bij tekort aan water aan door veranderingen in gedrag en gewoonten. In de Sahara bijvoorbeeld draagt men ruime kleren, die isoleren tegen de warmte en het zweten beperken, en gebruikt men een dromedaris als lastdier in plaats van bijvoorbeeld een ezel. Download deze poster via Posters_Belges_2012-NL_21sept.indd 4 21/09/12 12:41

20 20 5. Dorheid, of wanneer water de beperkende factor wordt Karavaan van dromedarissen in de buurt van Nouakchott, Mauritanië Yann Arthus-Bertrand Het vasteland bestaat voor 41% uit woestijnen en bijna-woestijnen. Een miljard mensen leeft in regio s blootgesteld aan woestijnvorming en droogte. Sommige leefmilieus worden gekenmerkt door weinig regenval en weinig waterbronnen. De dorheid zorgt ervoor dat de fauna en flora strategieën ontwikkelen om in zo n bijzondere situatie te kunnen overleven. Sommige diersoorten kunnen vrij lang zonder water, maar verkiezen bijvoorbeeld om s nachts actief te zijn en zo zichzelf te beschermen tegen de zon en uitdroging. Overdag stoppen ze zich dan weg onder de grond. Bij sommige planten zijn de bladeren (waarlangs planten veel vocht verliezen) heel klein of zelfs naalden geworden. Andere planten slaan water op in hun vetstengel. Nog anderen verliezen hun bladeren en verkeren langere tijd in een soort slaaptoestand of ze wachten als zaadkorrel tot de regen terugkeert. Ook de mens past zich bij tekort aan water aan door veranderingen in gedrag en gewoonten. In de Sahara bijvoorbeeld draagt men ruime kleren die isoleren tegen de warmte en het zweten beperken en gebruikt men een dromedaris als lastdier in plaats van bijvoorbeeld een ezel. Jemen behoort tot de top 5 van landen die met waterschaarste kampen. De klimaatverandering en de explosieve bevolkingsgroei verhogen de waterstress nog meer. Decennialang gebruikte de bevolking bijna uitsluitend regenwater om de akkers te bevloeien. De introductie van waterpompen in de jaren zestig veranderde de houding omtrent water dramatisch. De Jemenieten dachten dat de onderaardse zee onuitputtelijk was en sprongen zeer verkwistend om met het blauwe goud. Toen ik in 1963 als tienjarige in Sanaa toekwam, had elke woning een eigen waterput. Het grondwater zat toen minder dan dertig meter diep. Vandaag wordt tot duizend meter diep geboord. Abdulrahman Al-Eryani, voormalig minister van Water en Milieu in Jemen Fragment uit artikel Waterstress in Jemen in Mo Magazine. Door Yong Lee Van de Casteele, 29 juni

21 21 Bart Vantieghem In veel regio s ontstaat gebrek aan water omdat de bevolkingsdruk toeneemt, de woestijn oprukt, regens langer uitblijven, waterrijke gebieden uitdrogen, grondwaterlagen uitgeput raken, enzovoort. Wanneer er jaarlijks minder dan 1000 m³ water per persoon beschikbaar is (2740 liter per dag), spreken we over waterschaarste. Waterschaarste betekent niet noodzakelijk dat er niet genoeg zoet water is. Wanneer waterbronnen slecht beheerd worden of de verdeling van het water niet goed verloopt, kan er ook waterschaarste ontstaan. Uit sommige rivieren wordt bijvoorbeeld zoveel water geput dat ze droog staan nog voor ze de monding bereiken. In streken zoals de Hoorn van Afrika leeft 90% van de bevolking van de landbouw en wordt enorm veel water gebruikt voor irrigatie en veeteelt. Het meeste water gaat naar de teelt van exportgewassen. Bovendien versnelt de woestijnvorming nog door de klimaatverandering. 11 landen in de Sahel plannen een grote groene muur dwars door Afrika om woestijnvorming tegen te gaan. De muur moet jaarlijks ook 3 miljoen ton CO 2 uit de lucht halen. Er zijn echter ook tegenstanders van het project. Zij vrezen dat de lokale bevolking weinig inspraak zal hebben en gedwongen zal moeten verhuizen. Dieter Telemans Kenia, grens met Ethiopië. Door de klimaatverandering volgen de periodes van droogte elkaar nu veel vlugger op dan 20 tot 30 jaar geleden. De herders vinden geen water meer voor hun dieren.

22 22 De klimaatverandering wordt in grote mate veroorzaakt door de ontwikkelde landen. Bovendien komt een groot deel van ons voedsel uit het Zuiden. Woestijnvorming is dus wel degelijk een probleem dat de hele wereld aangaat. De politieke wil om iets aan de oorzaken en de gevolgen te doen, ontbreekt echter vaak. Kansarme bevolkingsgroepen kunnen immers weinig druk uitoefenen. Wist je dat? De droogste plaats op aarde is de Atacama woestijn in Chili. Op sommige plaatsen heeft het al meer dan 400 jaar niet meer geregend! Koop geen asperges uit Peru, maar kies voor lokale asperges tijdens het seizoen (april-juni).

23 DE ZEE MIDDENIN DE WATERCYCLUS 23 Elk jaar wordt 6 miljoen ton aan chemische producten meegesleurd door stromen die uiteindelijk uitmonden in een oceaan. Dit zorgt voor verontreiniging die ongewenst terecht komt in de voedselketen. Walvis in de open zee bij het Valdés-Schiereiland. Argentinië Yann Arthus-Bertrand Tijdens z n doortocht op de continenten, slijt water rotsen uit. Het voert de opgeloste mineralendeeltjes met zich mee die later zeezout worden. De watercyclus zorgt voor een permanente watercirculatie tussen de oceanen, de atmosfeer en de waterlopen op het vasteland. Zo zijn zeeën de eindbestemming voor bijna alle waterlopen. Maar niet enkel mineraaldeeltjes worden meegevoerd met het water, ook chemische en organische verontreiniging komt erin terecht, vermengt zich en stapelt zich op in het lichaam van zeefauna en -flora. Elke dag wordt wereldwijd 2 miljoen ton urine en menselijke uitwerpselen rechtstreeks in waterlopen geloosd. Daarbij komen dan nog eens de drijfmest van de veeteelt evenals de landbouwmeststoffen. Al deze vormen van vervuiling verstoren de werking van de ecosystemen van de zee. Steeds meer en steeds grotere mariene gebieden worden als dood beschouwd. Overal ter wereld worden onderzoeksprogramma s en beleidsinitiatieven opgezet om oplossingen te vinden voor deze problemen. Download deze poster via Posters_Belges_2012-NL_21sept.indd 5 21/09/12 12:41

24 24 6. De zee middenin de watercyclus Walvis in de open zee bij het Valdes schiereiland, Argentinië Yann Arthus-Bertrand Elk jaar wordt 6 miljoen ton aan chemische producten meegesleurd door stromen die uiteindelijk uitmonden in een oceaan. Dit zorgt voor verontreiniging die ongewenst terechtkomt in de voedselketen. Tijdens z n doortocht op de continenten, slijt water rotsen uit. Het voert de opgeloste mineralendeeltjes met zich mee die later zeezout worden. De watercyclus zorgt voor een permanente watercirculatie tussen de oceanen, de atmosfeer en de waterlopen op het vasteland. Zo zijn zeeën de eindbestemming voor bijna alle waterlopen. Maar niet enkel mineraaldeeltjes worden meegevoerd met het water, ook chemische en organische verontreiniging komt erin terecht, vermengt zich en stapelt zich op in het lichaam van zeefauna en -flora. Elke dag wordt wereldwijd 2 miljoen ton urine en menselijke uitwerpselen rechtstreeks in waterlopen geloosd. Daarbij komen dan nog eens de drijfmest van de veeteelt evenals de landbouwmeststoffen. Al deze vormen van vervuiling verstoren de werking van de ecosystemen van de zee. Steeds meer en steeds grotere mariene gebieden worden als dood beschouwd. Overal ter wereld worden onderzoeksprogramma s en beleidsinitiatieven opgezet om oplossingen te vinden voor deze problemen. Oceanen reguleren het klimaat en slaan CO 2 op. Daarom zijn ze essentieel voor alle leven op aarde. Bovendien voeden ze meer dan de helft van de wereldbevolking en leveren ze ons gigantische hoeveelheden grondstoffen en energie. Toch brengt de mens door vervuiling, overbevissing en de uitstoot van broeikasgassen steeds meer schade toe aan onze zeeën. Het ziet er helaas niet naar uit dat het tij snel zal keren. Onbekend is onbemind? De zeeën en oceanen bedekken 71% van het aardoppervlak, maar blijven de minst goed gekende gebieden. De diepe afgronden in de zeebodem zijn nog onbekend terrein en elke dag worden nieuwe soorten ontdekt die in ongelooflijke omstandigheden kunnen leven. Volgens wetenschappelijke schattingen zijn deze ecosystemen de leefomgeving van 90% van de biomassa en 80% van de biodiversiteit op aarde, waarvan we vandaag slechts 5% kennen ( mariene soorten). Er zouden er nog meer dan een miljoen te ontdekken zijn! Helaas heeft de mens ook al de uitroeiing van enkele soorten op zijn geweten, zoals de zeekoe van Steller die in 1768 verdween. Wist je dat? Op sommige plaatsen in de oceaan zou de Mount Everest helemaal onder water kunnen verdwijnen en zelfs dan zou er nog 2 kilometer water boven de top staan.

25 25 Bart Vantieghem Bescherming van de oceanen Meer dan de helft van de oceaangebieden valt buiten de nationale exclusieve bevoegdheden van de landen. Daarom is het nodig dat landen overeenkomsten sluiten over het gebruik, de exploitatie en de bescherming van de oceanen en hun hulpbronnen. Zo heeft het OSPAR-verdrag als doel door internationale samenwerking het maritieme milieu in de Noordoostelijke Atlantische Oceaan (inclusief de Noordzee) te beschermen. Het verdrag trad in werking in 1992 en werd ondertekend door 14 landen (waaronder België) en de Commissie van de Europese Unie. Vroeger dacht men dat de zee onuitputtelijk was. De wereldwijde visvangst steeg in enkele jaren tijd van 20 naar 90 miljoen ton vis per jaar. Ondertussen weten we dat bijvoorbeeld sushi ervoor kan zorgen dat de blauwvintonijn uitsterft. Ook andere tonijnsoorten zijn bedreigd. In onze Noordzee wordt onder andere kabeljauw overbevist. Volgende keer toch maar geen broodje tonijnsla?

26 26 Wat heeft een file te maken met het verdwijnen van koraal? Auto s stoten CO 2 uit. Die CO 2 komt in de atmosfeer terecht en wordt vervolgens grotendeels opgenomen door de oceanen. Door de chemische reactie met water vormt CO 2 koolzuur in de oceanen. Zo stijgt de zuurtegraad. Hierdoor lossen de koralen geleidelijk aan op. Dat vormt een probleem voor de vele dieren die afhankelijk zijn van koraalriffen als woonplaats of voor hun voedselvoorziening. Wist je dat? Japanse en Amerikaanse wetenschappers filmden in 2013 voor het eerst een acht meter lange reuzeninktvis op 630 meter diepte in de Stille Oceaan nabij Japan. Wat wij doen, is slechts een druppel in de oceaan. Maar als we het niet deden, zou de oceaan kleiner zijn vanwege deze ontbrekende druppel. Moeder T heresa Eet minder vis en raadpleeg de viswijzer om te vermijden dat je overbeviste soorten koopt.

27 TOEGANG TOT WATER, WAARDEMETER VOOR SOCIALE ONGELIJKHEDEN 27 Gemiddeld gebruiken we 110 liter water per persoon per dag. Maar dit cijfer verbergt enorme ongelijkheden. Verkaveling van villa s met zwembad in de Var. Frankrijk Yann Arthus-Bertrand Voor de mens heeft water zowel een biologische als een sociale functie. We gebruiken water om ons lichaam te hydrateren maar evengoed voor huishoudelijke behoeften (keuken, hygiëne, wassen, toilet, ). Als algemene regel geldt: hoe hoger de levensstandaard, hoe hoger het huishoudelijk waterverbruik. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft een mens minimum 20 liter water per dag nodig om te leven en aan zijn fysiologische, sanitaire en sociale behoeften te voldoen. In 19 landen wereldwijd ligt het huishoudelijk verbruik per persoon per dag lager dan dit minimum. In Rwanda, Mozambique, Cambodja en Somalië ligt het zelfs lager dan 15 liter. In 38 landen ligt het dan weer boven de 250 liter per persoon per dag (bijna 600 liter voor een Noord-Amerikaan, bijna 300 liter voor een Fransman). De nood aan water voor alle mensen op aarde doet vragen rijzen over een betere toegang tot drinkbaar water voor iedereen. Daarnaast dienen er dringend maatregelen genomen te worden om de verspilling ervan in de ontwikkelde landen tegen te gaan. Download deze poster via Posters_Belges_2012-NL_21sept.indd 6 21/09/12 12:41

28 28 7. Toegang tot water, onthullend voor sociale ongelijkheden Verkaveling van villa s met zwembad in de Var, Frankrijk Yann Arthus-Bertrand Gemiddeld gebruiken we 110 liter water per persoon per dag. Maar dit cijfer verbergt enorme ongelijkheden. Voor de mens heeft water zowel een biologische als een sociale functie. We gebruiken water om ons lichaam te hydrateren maar even goed voor huishoudelijke behoeften (keuken, hygiëne, wassen, toilet, ). Als algemene regel geldt: hoe hoger de levensstandaard, hoe hoger het huishoudelijk waterverbruik. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie heeft een mens minimum 20 liter water per dag nodig om te leven en aan zijn fysiologische, sanitaire en sociale behoeftes te voldoen. In 19 landen wereldwijd ligt het huishoudelijk verbruik per persoon per dag lager dan dit minimum. In Rwanda, Mozambique, Cambodja en Somalië ligt het zelfs lager dan 15 liter. In 38 landen ligt het dan weer boven de 250 liter per persoon per dag (bijna 600 liter voor een Noord-Amerikaan, bijna 300 liter voor een Fransman). De nood aan water voor alle mensen op aarde doet vragen rijzen over een betere toegang tot drinkbaar water voor iedereen. Daarnaast dienen er dringend maatregelen genomen te worden om de verspilling ervan in de ontwikkelde landen tegen te gaan. Ongelijke toegang tot water Zoet water is niet alleen geografisch gezien ongelijk verdeeld over de wereld. De toegang tot water wordt ook beïnvloed door de sociale achtergrond en economische situatie van mensen. Zo heeft de rijkste bevolkingslaag in Bolivia 41% meer toegang tot water dan de armste inwoners. Omdat de rijkere mensen een betere toegang hebben, zullen ze ook meer verbruiken. Zo wordt de kloof en de beschikbare hoeveelheid water tussen arm en rijk alleen maar groter. Wist je dat? In Spanje laten makelaars vlakbij nieuwe vakantieverblijven golfterreinen aanleggen die elk even veel water vragen als een stad van inwoners. Dieter Telemans

29 29 Rijkere landen die in luxe zwemmen, realiseren zich niet wat al die luxe aan water kost. Om voedsel, energie, gebouwen, wegen, steden en producten te maken en onderwijs, sport, recreatie en cultuur te realiseren heb je water nodig. Veel water. Ondertussen bereikt de Colorado rivier haar monding niet meer. Landbouwers in Mexico moeten experimenteren met zoutwatergewassen omdat de vroegere wetlands een oprukkende woestijn werden door buitensporige irrigatie. Niet alleen landbouw, industrie en toerisme worden met de vinger gewezen. Ook de huishoudens in California gebruiken enorm veel water. Heel wat inwoners van deze Amerikaanse staat hebben immers een privézwembad. In Los Angeles loopt een pilootproject waarbij elk gezin een bepaald rantsoen water kreeg. Gebruik je meer, dan betaal je ook meer. Het waterverbruik daalde met 20%, maar heel wat rijke mensen laten zich niet tegenhouden door de hoge prijs en blijven water verspillen. Waterdistributie In geïndustrialiseerde landen is de waterdistributie meestal gesubsidieerd. Mensen in het Zuiden moeten de kosten echter volledig zelf dragen. Zo betalen ze veel meer voor hun kraantjeswater, dat vaak van twijfelachtige kwaliteit is. Enkele landen voerden al een sociaal tarief in voor drinkwater. Zo kunnen mensen die het financieel moeilijk hebben een verminderd tarief krijgen voor hun waterverbruik. In Vlaanderen bestaat er nog geen sociaal tarief, maar krijgt elke inwoner jaarlijks 15m³ gratis drinkwater. Je kan wel een vrijstelling krijgen voor de gemeentelijke bijdragen voor de infrastructuur van de waterdistributie en de bijdragen voor afvalwaterzuivering. In Brussel maakte de vzw Straatverplegers een plan met drinkwaterfonteinen en toiletten in de 19 gemeenten. De folder werd onder andere aan daklozen gegeven, zodat ze op elk moment weten waar ze water ter beschikking kunnen hebben. Eigenlijk moeten we niet alleen de toegang tot water eerlijk verdelen, maar ook het evenwicht van de natuurlijke watercyclus respecteren en vervuiling vermijden zodat mariene ecosystemen en hun biodiversiteit beschermd worden. Water voor iedereen? De wereldbevolking stijgt en de vraag naar drinkbaar water stijgt nog sneller. Geen paniek, er zal water genoeg zijn. Maar we moeten er dan wel duurzaam mee omgaan en het eerlijk verdelen. Op dit moment gebruikt het rijkste deel van de wereldbevolking het grootste deel van de grondwaterreserves in zo n snel tempo op, dat de waterkringloop ze niet tijdig kan aanvullen. Dat moet anders. Ecotoerisme betekent niet noodzakelijk dat je in een dure ecolodge moet overnachten. Zorg er ook op vakantie voor dat je respectvol omspringt met water en energie en laat geen afvalberg achter.

30 WATER IN ONTWIKKELINGSLANDEN 30 Wereldwijd hebben ongeveer 1 miljard mensen geen toegang tot drinkbaar water. Vrouwen die water dragen op weg naar huis. Mali Yann Arthus-Bertrand In ontwikkelingslanden, waaronder veel landen ten zuiden van de Afrikaanse Sahara, wordt water thuis geleverd bij slechts 16 % van de bevolking. In Amman, hoofdstad van het koninkrijk Jordanië, komt er maar één keer per week water uit de kraan. Over de hele planeet kent bijna de helft van de mensheid niet het comfort van een kraan waaruit drinkwater komt. Vooral in de Afrikaanse Sahel moeten vrouwen elke dag te voet een lange weg afleggen om water uit een put te halen. Deze taak neemt meestal verscheidene uren in beslag en heeft een grote invloed op hun levensomstandigheden en hun ontwikkelingsmogelijkheden als mens. Omwille van de lange afstand en het gewicht is tevens de waterhoeveelheid, die beschikbaar is voor huishoudelijk gebruik, beperkt. De strijd tegen armoede en vóór ontwikkeling houdt dus in dat iedereen een betere toegang tot kwaliteitsvol drinkwater moet krijgen. Download deze poster via Posters_Belges_2012-NL_21sept.indd 7 21/09/12 12:42

31 31 8. Water in ontwikkelingslanden Vrouwen die water dragen op weg naar huis in Mali Yann Arthus-Bertrand Ongeveer 1 miljard mensen ter wereld hebben geen toegang tot drinkbaar water. In ontwikkelingslanden, waaronder veel landen ten zuiden van de Afrikaanse Sahara, wordt water thuis geleverd bij slechts 16 % van de bevolking. In Amman, hoofdstad van het koninkrijk Jordanië, komt er maar één keer per week water uit de kraan. Over de hele planeet, kent bijna de helft van de mensheid niet het comfort van een kraan waaruit drinkwater komt. Vooral in de Afrikaanse Sahel moeten vrouwen elke dag te voet een lange weg afleggen om water uit een put te halen. Deze taak neemt meestal verscheidene uren in beslag en heeft een grote invloed op hun levensomstandigheden en hun ontwikkelingsmogelijkheden als mens. Omwille van de lange afstand en het gewicht is tevens de waterhoeveelheid die beschikbaar is voor huishoudelijk gebruik beperkt. De strijd tegen armoede en vóór ontwikkeling houdt dus in dat iedereen een betere toegang tot kwaliteitsvol drinkwater moet krijgen. De drinkbare watervoorraden zijn niet eerlijk verdeeld over de wereld. Bovendien verschilt de hoeveelheid neerslag van regio tot regio en beïnvloedt het waterverbruik van de ene regio ook de watervoorraden in de naburige gebieden. Over de hele geschiedenis van de mensheid slaagden we erin om op een efficiënte manier te voldoen aan onze behoefte aan water. Ook vandaag is dit meer dan ooit het geval, maar helaas voelt niet iedereen die vooruitgang. In gebieden waar de bevolking arm is, wordt er weinig of geen werk gemaakt van oplossingen om de toegang tot water te verbeteren of water te zuiveren. Voor de Wereldgezondheidsorganisatie en Unicef betekent een redelijke toegang tot water dat het mogelijk is te beschikken over minstens 20 liter water per persoon per dag en dat de bron zich op ten hoogste 1 kilometer van de woonplaats van de gebruiker bevindt. Waterdragers Er is een rechtstreeks verband tussen toegang tot water en armoede. Op het platteland van Marokko is water bijvoorbeeld onmisbaar voor landbouw en veeteelt. Maar bronnen en putten leveren nu niet voldoende water meer aan de plattelandsbevolking. Ook vandaag nog heeft een deel van de bevolking op het Marokkaanse platteland niet altijd toegang tot drinkbaar water. Heel wat kinderen kunnen niet naar school gaan omdat ze water moeten halen voor zichzelf en hun familie. Leerlingen van de school l Etablissement Mekouar in Fez

32 32 Dieter Telemans In Mali bijvoorbeeld, leggen niet alleen kinderen, maar ook heel wat vrouwen dagelijks een lange weg af naar een rivier of bron. Mannen gaan veel minder vaak op watertocht. Deze vrouwen kunnen niet anders dan meerdere uren per dag bezig te zijn met de waterbevoorrading van hun familie. Sommigen gaan in het droogseizoen al in het holst van de nacht op pad om geen uren te hoeven aanschuiven aan de bron. Dat maakt het voor deze vrouwen erg moeilijk of onmogelijk om te gaan werken en geld te verdienen. Een kraan of pomp in de buurt van hun huis zou niet alleen voor hun levenskwaliteit, maar ook voor hun gezondheid een wereld van verschil maken. Hoeveel stappen moet jij zetten om tot bij een kraan te komen waaruit drinkbaar water komt? Niet zo veel waarschijnlijk. Miljoenen mensen stappen echter elke dag gemiddeld 6 kilometer, gewoon om water te halen voor hun basisvoorzieningen. Eigenlijk is het best wel gek als je dan bedenkt dat heel wat mensen er heel wat geld voor over hebben om water in flessen te kopen. Die flessen moeten dan ook nog vervoerd worden en zorgen voor een grote afvalberg. En dat allemaal terwijl we thuis de luxe hebben om de kraan open te draaien en meteen drinkbaar water ter beschikking hebben. Wist je dat? Wereldwijd heeft 1 persoon op 10 geen toegang tot drinkbaar water. Wist je dat? Wereldwijd kunnen 18 miljoen kinderen niet naar school omdat ze water moeten halen. Geen basisopleiding betekent geen kansen om uit de armoede te geraken. Neem een douche in de plaats van een bad. Voor een bad heb je minstens twee keer zo veel water nodig.