Hands on drugs - Research

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Hands on drugs - Research"

Transcriptie

1 Hogeschool van de Kunsten Utrecht Hands on drugs - Research Project Drugs and the City 7 feb 4 april 2011 Team 15 Sjoerd Buikema Kevin Degeling Stephan Takken Freek Timmers Game Art Game Design&Development Interaction Design Game Design&Development

2 Inhoudsopgave Inleiding Methode Resultaten Design keuzes Bijlage 1 - Interview Bibliografie Pagina 3 Pagina 5 Pagina 6 Pagina 10 Pagina 13 Pagina 15

3 3 Inleiding Binnen het project Drugs in the City word er een applied game ontworpen voor middelbare scholieren met als doel ze iets te leren over het thema drugs. Dit project komt vanuit de Hogeschool van de Kunsten en is een multidisciplinair project waar Interaction Design, Game Design en Game Art samen komen. In ons team (nr 15) werken: Sjoerd Buikema als visual artist Kevin Degeling als game designer en technisch expert Stephan Takken als interaction designer en project manager Freek Timmers als game designer en project manager Om dit rapport meer context te geven volgt hier de uiteindelijke concept beschrijving: Hands on Drugs is een serie games voor de Microsoft Surface, met als doel leerlingen van de middelbaar onderwijs te educeren over het verantwoord gebruiken van verschillende drugs. De spellen maken gebruik van game-mechanics die in de eerste plaats leuk en uitdagend bedoeld zijn, maar waarin de winnende strategie in het spel overeenkomt met verantwoordelijk gedrag in de echte wereld ten opzichte van drugs. De educatieve instelling kan de gamepakketten aanschaffen per verschillende drug of het hele pakket over een jaar verspreid aan de leerlingen aanbieden. De spellenreeks kan aan de leerlingen aangeboden worden in openbare ruimtes binnen de school, zoals de aula. Naar aanleiding van de resultaten van ons onderzoek is het concept in de beginfase meer dan eens van koers gewijzigd. Dit kwam voornamelijk door de vooronderstellingen die wij hadden, bijvoorbeeld dat jongeren drugs gebruiken omdat ze er nieuwsgierig naar zijn. Of dat voorlichting in de tweede en derde klas van HAVO/VWO het belangrijkste is. Dat een belangrijk aspect van drugsgebruik de beschikbaarheid is binnen de omgeving van de doelgroep. Vanuit deze vooronderstellingen zijn we gaan kijken welke informatie we nodig hadden en hier gaandeweg het project steeds weer opnieuw onze vragen beantwoord door middel van onderzoek. Het onderzoek heeft zich opgesplitst in grofweg twee onderdelen: desk research en field research welke beide op verschillende manieren zijn uitgevoerd. Welke methodes precies zijn gebruikt is te lezen in het volgende hoofdstuk. Er waren door het project heen veel vragen en vooronderstellingen welke deels worden behandeld in dit verslag. Onderstaande vragen is een greep uit de verzameling van vragen tijdens het project welke we geprobeerd hebben te beantwoorden. Hoofdvragen voor Desk research Heeft de doelgroep beschikking over mobiel internet? Wat voor spellen vind de doelgroep leuk? Hoe werkt XTC en wat zijn de risico s? Wat is het drugsgebruik onder jongeren Welke leeftijd gebruikt drugs en welke drugs? Is er een verschil of overeenkomst met betrekking tot drugsgebruik en het opleidingsniveau Hoe zijn de jongeren betrokken bij het thema drugs en hoeveel weten ze over het onderwerp? Welke game mechanics kunnen interessant zijn binnen ons concept?

4 4 Hoe ziet een dag van een verslaafde eruit? Hoofdvragen voor Field research Wat vind de doelgroep van drugs en verslaving Welke vormen vind de doelgroep interessant Zijn er verschillen te zien in voorkeur bij verschillende leeftijden? Zijn er verschi llen te zien in voorkeur bij verschillende opleidingsniveaus? Hoe is de voorlichting geregeld op middelbare scholen?

5 5 Methode Gedurende het project hebben we gebruik gemaakt van meerdere methodes, in het begin vooral desk research om snel antwoord te krijgen op vragen en om informatie over het onderwerp te vergaren. Op die manier was het mogelijk om verder te kijken naar mogelijkheden binnen de opdracht en verdere research af te stemmen op het ontwikkelde concept. Interviews en observaties We zijn naar twee middelbare scholen gegaan om voornamelijk korte interviews te houden met de doelgroep. Tijdens en tussen deze interviews hebben we de kans gehad de doelgroep te observeren, ook tijdens een voorlichting les hebben we van de zijlijn mee mogen luisteren om meer inzicht te krijgen in de kennis en denkwijze van de doelgroep. De interviews waren vooral gericht op het verkennen van de kennis en ervaring van de doelgroep maar ook om de doelgroep visuele vormen voor te leggen waar wij een eventuele aantrekkelijke trend uit zouden kunnen extrapoleren, het observeren van doelgroep bleek overigens ook zeer vruchtbaar voor nieuwe inzichten. Het visuele onderzoek hebben we gedaan door de doelgroep steeds twee vormen voor te leggen en ze te laten kiezen welke ze aan sprak. Verder hebben we een gesprekken gehad met Frans Vos van Centrum Malibaan in Utrecht en de twee mentoren van de scholen die we hebben bezocht. De heer Vos heeft al 30 jaar ervaring in het vak van verslavingszorg en kon ons veel vertellen over het thema drugs. Voor alle interviews hadden we enkele vragen voorbereid en hebben verder ingesprongen op de informatie die verstrekt werd door de experts waardoor de gesprekken een informele en dynamische sfeer hadden. Desk research Door het hele project is er constant desk research gedaan op een plethora aan onderwerpen. Dit heeft voornamelijk een ondersteunende functie gehad op het gebied van conceptontwikkeling. Je kunt hierbij denken aan cijfers van drugsgebruik onder jongeren, effecten van bepaalde drugs, de chemische samenstelling of game mechanics. Informatie hebben we vooral kunnen vinden via websites als Trimbos Insituut of bijvoorbeeld Gamasutra.com waar zowel informatie op de website staat als complete onderzoeken. In de bibliografie is de lijst te vinden van geraadpleegde bronnen, conclusies uit deze bronnen zijn in dit verslag verwoven. Playtesting Voornaamste vorm is paperprototyping in dit project, dit onderdeel heeft ons uiteindelijk geleid naar een definitief concept, door steeds aan de lijve te ondervinden of iets leuk, simpel en leerzaam was.

6 6 Resultaten We hebben in eerste instantie de opdracht gekaderd door een aantal randvoorwaarden te stellen. Als eerste en misschien voornaamste is dit het begrip devils advocate geweest, verder mocht het concept absoluut niet belerend overkomen. In een later stadium hebben we daar aan toegevoegd: spel moet simpel, toegankelijk en leuk zijn. Leerdoelen De resultaten van het onderzoek zal ik behandelen in een chronologische volgorde. Tijdens het project zijn de leerdoelen bijna wekelijks aangepast en/of verfijnt door de vele iteratieslagen in de conceptontwikkeling. Week 1 Aan het einde van de eerste week hebben we het volgende leerdoel: De effecten zien van drugs op het lichaam, zowel korte als lange termijn. Dit leerdoel is een eerste opzet naar aanleiding van een aantal dagen verkenning van het onderwerp in de vorm van groepsdiscussies en brainstorms. Het eerste leerdoel fungeert hier nog als richting voor de verdere concept ontwikkeling. Week 2 Naar aanleiding van het eerste leerdoel hebben we geprobeerd een aantal zaken te moduleren en uit te zoeken. Het bleek dat verschillende drugs gigantisch veel verschillende uitwerkingen hadden en dat dit erg moeilijk zou worden om realistisch in een fysiek object naar voren te laten komen. Ook bleek uit een onderzoek van Trimbos (2007, pp. 168) een zeer klein percentage van de doelgroep in aanraking te zijn gekomen met harddrugs. Daarom hebben we ons leerdoel gewijzigd naar: De invloed van een verslaving ervaren op het dagelijks leven waarbij de drugsfurby een belichaming is van de chemische afhankelijkheid. Week 3 Begin deze week zijn we een dag gaan kijken op twee verschillende middelbare scholen, lessen bijgewoond, interviews gehouden met leraren en leerlingen en een visueel onderzoek gedaan naar voorkeuren in fysieke vormen voor het product binnen het concept. Ons onderzoek op die scholen bestond uit drie onderdelen welke een aantal inzichten hebben verzorgt voor het project. Deze onderdelen zijn: visueel onderzoek naar vorm, interviews en observaties.

7 7 Ken iemand die speed gebruikt en die is kei veel afgevallen! Meisje 13 jaar, VMBO Mijn oom rookt wel eens een joint, hij heeft dan rode ogen, hij wordt rustig en die geur blijft vet lang hangen Meisje 14 jaar, VMBO Soms kan het wel goed zijn om coke te nemen, bijvoorbeeld als je een speech moet geven, dan neem je ff een lijntje Jongen 14 jaar, VMBO

8 8 Visueel onderzoek Het visuele onderzoek bestond uit een serie van tien poppetjes met verschillende eigenschappen. We hebben de doelgroep steeds met een combinatie van twee poppetjes een voorkeur laten uitspreken. Het bleek dat de onderbouw HAVO/VWO kozen voor de wat stoerdere en volwassen vormen. Maar als ze moesten kiezen tussen volwassen vs. baby in plaats van volwassen vs. kinderlijk ze voor de baby kozen. Dit kan duiden op dat ze schattig verkiezen boven volwassen en dat een te kinderlijk uiterlijk te dicht bij hun staat. Ook kan het aangeven dat deze doelgroep graag volwassen wil zijn. De bovenbouw HAVO/VWO koos op drie van de vijf precies het tegenover gestelde van de onderbouw. Hierdoor heeft de bovenbouw over het algemeen tegenstrijdige keuzes gemaakt. Als het een wetenschappelijk verantwoord onderzoek was geweest had ik geconcludeerd dat de doelgroep verdeeld is en er grote verschillen zijn in de mate van volwassenheid. Deze test hebben we ook op het VMBO onderbouw gedaan op de tweede school. Tijdens het onderzoekje bleken ze er niks van te vinden, het interesseerde ze op geen enkele manier.

9 9 Tijdens ons bezoek aan de twee scholen hebben we door korte interviews met de leerlingen proberen te peilen hoe de doelgroep over drugs dacht. Op de VMBO afdeling hebben we gesproken met twee mentoren en een les bijgewoond waarin voorlichting werd gegeven. Uit de gesprekken die we hadden met de leerlingen viel een verschil op hoe er over drugs werd gedacht op verschillende niveaus van opleiding. Zo waren de leerlingen van HAVO/VWO nog zelden tot nooit in aanraking gekomen met drugs ook niet in de bovenbouw. Dit komt ook overeen met de cijfers van Trimbos (2007, pp. 169) Op de VMBO school werd het contrast schokkend duidelijk, zowel door een interview met de mentor als de les en de gesprekken met die leerlingen. We hebben het hier over een tweede klas uit een sociaal zwak milieu waar drugs gewoon aanwezig is in de directe omgeving. (zo bleek uit de gesprekken) Hierdoor weten de leerlingen bijzonder veel over drugs en hoe ze eraan moeten komen. In de klas werd ook duidelijk dat de leerlingen wat minder experimenteel ingesteld waren, minder bereid te leren en niet zo nieuwsgierig waren als de HAVO/VWO klassen die we eerder die dag hadden gesproken. De voorlichting die ze krijgen is voornamelijk shocktherapie (schokkende beelden en worst case scenario s) en de informatie vaak onvolledig of ronduit niet waar. Op dit punt stonden we voor een belangrijke keuze in het ontwerp proces, kiezen we voor het toenmalige concept en een (zo bleek) relatief makkelijke doelgroep welke de hulp nog niet echt nodig heeft of gaan we voor een doelgroep waar de drugsproblematiek diep in de omgeving is genesteld? Naar aanleiding van het schoolbezoek hebben we gekozen voor 13/14 jarige jongeren welke onderwijs op het VMBO of lager volgen. Het leerdoel hebben we aan de hand van de bovenstaande conclusies aangepast naar: Het leren van sociaal gedrag die relevant is voor het omgaan met drugs in de omgeving. Deze wijziging in leerdoel stuurde ons terug naar de tekentafel om een lastig probleem te tackelen. De daarop volgende weken hebben we geprobeerd een concept vorm te geven waarin samenwerking en consequent denken over processen essentieel waren zodat de doelgroep sociaal gedrag op het gebied van drugs in hun omgeving zou leren met behulp van game-mechanics. Toen we ons beseften dat de doelgroep zeer waarschijnlijk de vertaalslag niet zou kunnen maken hebben we een nieuw concept bedacht waarbij het belangrijkste leerdoel zou zijn: Het verantwoordelijk gebruiken van drugs met de juiste kennis op zak Expert Interview Wij hebben een uur kunnen spreken met Frans Vos, een deskundige op het gebied van verslavingspsychiatrie bij Centrum Malibaan te Utrecht. (Bijlage 1) Hij wist ons een hoop te vertellen over verslavingen, zoals bijvoorbeeld dat je bij geen enkele drugs direct verslaafd bent. Ook niet bij heroïne! XTC was niet zo n groot probleem, het was immers eigenlijk helemaal niet verslavend, het is niet iets wat je iedere dag doet want je lichaam kan dat simpelweg niet aan. Ook hebben we kunnen spreken met een mentor op het Stedelijk College welke, zo stel ik het maar, een expert is op het gebied van onze doelgroep. Bij hem hebben we in eerste instantie een model van verslaving kunnen toetsen die we ontwikkeld hadden, waar wij hadden verwacht dat nieuwsgierigheid de belangrijkste drijfveer was van drugsgebruik schetste hij een

10 10 ander beeld. De drugs is aanwezig in hun omgeving, het wordt er met de paplepel ingegoten. Hij kon zich een leerling herinneren die met enige regelmaat stoned in zijn klas zat. Bij navraag bij de ouders bleek dat de moeder s ochtend een joint rookt en ze het haar dochter niet kon onthouden, dat zou tenslotte een beetje zielig zijn. Alsof het een snoepje is. Wetenschappelijke publicatie Tijdens de beginfase van het project zijn er meerdere publicaties geraadpleegd op een verscheidenheid van onderwerpen. Voor het concept met de ragdoll is er bijvoorbeeld gekeken naar robotica en dan vooral op het gebied van empathie in levenloze objecten. Uit een publicatie van Tapus en Mataric (2006) bleek dat een belangrijk aspect van empathie het onbewust reageren of na-apen op de mimiek is van iets wat je ziet. Dick Swaab (2010, pp. 295) zegt hierover het volgende: Spiegelneuronen werken ook bij emoties. Zij maken het mogelijk dat je kunt invoelen wat een ander voor emoties meemaakt en zijn zo de basis voor empathie. Volgens Tapus en Mataric (2006) is een belangrijke methode om empathie te meten: een Interpersonal Reactivity Index (IRI) ontwikkeld door M.H. Davis (Davis, 1983 geciteerd door Tapus, A. Mataric, M. 2006, p.2-3) welke bestaat uit vier schalen: Empathic Concern: feeling emotional concern for others... Perspective Taking: cognitively taking the perspective of another... Fantasy: emotional identification with characters in books, films etc. Personal Distress: negative feelings in response to the distress of other... Voor ons concept zijn alle schalen van groot belang om je betrokken te voelen bij wat de ragdoll voelt.

11 11 Designkeuzes Na een eerste inventarisatie van onze ervaringen met drugs en onze aannames binnen het thema hebben we een aantal randvoorwaarden opgesteld. De shocktherapie die regelmatig toegepast wordt in voorlichting zoals schokkende beelden van verwoeste levens en worst case scenario s vinden wij een compleet verkeerde aanpak. Door deze vorm van voorlichting is er een schril contrast met de werkelijkheid die de jongeren zelf tegenkomen. Als het gaat om het gebruik van bijvoorbeeld pep-middelen zie je geen verwoeste levens en uitgemergelde mensen, wat over het algemeen wel het geval is bij heroïne gebruikers. De jongeren die een pilletje willen proberen krijgen dus een ander beeld voorgeschoteld en zullen zich afvragen of de rest van de voorlichting die ze hebben gekregen wel klopt. Dit is een voornaamste reden om voor een advocaat van de duivel insteek te kiezen, drugs is zo slecht nog niet zolang je maar de juiste kennis hebt en goede maatregelen treft. Dit laatste hebben we overigens bevestigd gekregen bij de heer Vos van Centrum Malibaan (Bijlage 1), tussen het proberen van drugs en verslaving zit een groot gat en is afhankelijk van veel factoren. Bij het eerste concept hebben we daarom gekozen om een soort drugsfurby (hierna ragdoll genoemd) te ontwikkelen waarop de doelgroep drugs kan uitproberen om de effecten ervan te zien. Een soort van pop die helpt in educatie is niet uniek maar in deze vorm geeft het wel een bepaalde vorm van emersie in effecten van drugs. Bovendien kan de gebruiker zich emotioneel gaan binden aan het object vanwege zijn vorm en krijgt het een empathische waarde waardoor duidelijk kan worden dat drugs niet heel goed zijn voor je. Door verscheidenheid aan drugs en hun unieke effecten zou het moeilijk zijn om dit te incorporeren in de ragdoll. Ook beseften we ons dat we nu zelf ook shocktheraphie aan het toepassen waren, een knuffel die spastisch en schuimbekkend ligt te schokken in je handen omdat je het

12 12 een overdose hebt gegeven leek ons geen juiste aanpak. Daarom hebben we de focus verschoven naar verslaving en de effecten hiervan op het leven. De ragdoll zou dan de chemische verslaving belichamen. Na het bezoek aan de twee scholen hebben we onze focus in doelgroep aangescherpt naar het VMBO omdat deze eerder in aanraking blijken te komen met drugs en daar meer winst is te behalen op het gebied van educatie. Door deze verscherping in doelgroep is ook het concept van de ragdoll veel minder van toepassing, we verwachtten dat ze de vertaalslag niet zouden kunnen maken van de ragdoll naar verslaving in het echte leven. Tevens is een knuffel-achtig object niet echt stoer om mee rond te lopen, vooral in het milieu (grote etnische verschillen en relatief veel criminaliteit) waar de jongeren zich in bevinden. Dit is een van de redenen geweest om een nieuw concept te ontwikkelen waar samenwerking en consequent nadenken over keuzes de doelgroep moet leren om te gaan met drugs in hun omgeving. Vele playtests en vormen van dit concept zijn de revue gepasseerd in onze zoektocht naar een vorm om het in te gieten. Voornaamste insteek hierbij was om een spel te ontwikkelen die zich vooral in het echte leven afspeelt zoals bijvoorbeeld op school waarbij het element van samenwerking tussen de leerlingen van groot belang zou zijn. Op die manier wilden we graag het sociale gedrag en het maken van keuzes voorop stellen om op die manier om te leren gaan met drugs in hun omgeving. Na een her-evaluatie beseften we ons wederom dat hier een abstracte vertaalslag in zat waarvan we dachten dat de doelgroep deze niet zou kunnen maken. Bovendien is het maken van weloverwogen keuzes voor adolescenten erg moeilijk vanwege hun nog ontwikkelende hersenen. Dick Swaab (Wij zijn ons brein, 2010) zegt hier bijvoorbeeld het volgende over: Playtest game mechanics De ouders moeten in de periode waarin de PFC (prefrontale cortex) van de pubers nog te onrijp is, zorgen voor de planning, organisatie, de morele kaders en de grenzen van het kind. Dat zijn de functies die de eigen, langzaam rijpende PFC van de puber geleidelijk gaat overnemen. Het maken van die weloverwogen keuzes is dus iets wat je eigenlijk niet kan vragen van de doelgroep. Door op een rij te zetten wat over het algemeen de kwaliteiten en zwakke punten zijn van de doelgroep zijn we tot nieuwe inzichten gekomen om voor een laatste keer naar de tekentafel terug te keren. Op dit punt komen we op een spel voor op de Microsoft Surface waarin de doelgroep korte spellen kan spelen over een bepaalde drug. In ons geval hebben we ons gericht op XTC vanwege de waarschijnlijkheid van het in aanraking komen hiermee, volgens IVO (2005, pp.85) is er in de periode een relatieve stijging van 87% in ooitprevalentie. De Microsoft Surface leent zich overigens ontzettend goed om in een sociale setting en openbare ruimte een spel te spelen

13 13 met elkaar door de laagdrempelige interactie en vormgeving van het apparaat. In deze fase van het concept is het spel opgedeeld in twee fases, een voorbereidende waarin je als het ware een tas inpakt om op reis te gaan. Hier doe je dan flesjes water in, pillen en bijvoorbeeld isotone sportdrank. Hiermee willen we een directe link maken naar hoe je in het echt ook XTC het beste zou kunnen gebruiken. Na deze voorbereidende fase zou je dan een aantal minigames gaan spelen samen met wat medespelers. Deze games zijn gebaseerd op hoe je de tas hebt ingepakt. Als je geen water hebt meegenomen en alleen maar pillen dan is de kans op uitdroging en uitputting groot en krijg je in dat thema een minigame. Het gaat hier dus om een concept met korte spellen, waar de humor en simplistische gameplay voorop staat maar wel een directe link is met hoe je XTC gebruik zou moeten voorbereiden. Na een aantal uren te besteden aan een uiteenlopende selectie aan mini-games op de Nintendo Wii kwamen we tot de conclusie dat de spellen waarin samenwerking zat het minst leuk waren. Competitief bleek het leukst. Samen met nader onderzoek op XTC kwamen we tot de conclusie dat het concept bijgeschaafd moest worden. De effecten van XTC vertalen zich niet lekker in mini-games omdat ze niet veelzijdig zijn. Ook zou het lastig zijn om hier elementen in te stoppen waarvan de spelers kunnen leren. Gameplay heeft zich door deze inzichten vertaald naar het uiteindelijke concept welke gestroomlijnder en meer rond is. Een competitie element is toegevoegd en de mini-games geschrapt. Hiervoor in de plaats is de speler bezig zichzelf te vermaken in een bar door met je character te dansen (dat doe je dus zelf door de armpjes en beentjes te bewegen met je vingers) pak je flesjes water, pillen en andere voorwerpen om te gebruiken. Deze voorwerpen komen in het midden van het speelveld langs zweven. Door gebruik van pillen kan de speler zijn score multiplier verhogen. Deze staat metafoor voor de drugspiek. Een multiplier van 10X voelt anders aan als van een multiplier 2X komt dan dat je net op 50X zat. Het is nog steeds een positief effect maar het is een exponentieel beter of minder goed effect dan net. Het is belangrijk om tevens je vochtbalans in de gaten te houden, isotone sportdrank werkt hier bijvoorbeeld beter dan water. Het is helemaal niet de bedoeling dat je alcohol drinkt tenzij er geen enkele andere vochtbronnen zijn. Alcohol komt wel langs in de bar en deze kan je tactisch naar je tegenstander slepen om hem tegen te zitten. Zo komt er directe competitie om de hoek kijken. Op deze manier strijden de twee spelers om de hoogste score.

14 14 Bijlage 1 - Interview Frans Vos Frans Vos over drugs en verslaving Geïnterviewed door Freek Timmers. Centrum Malibaan te Utrecht, 11 maart Hoe word er gekeken naar verslaving? Word er uit gegaan van een inherente aanleg? De opvatting is dat dat voorkomt, maar a-priori gebeurt er iets in het brein waarom dat gebeurt. Je legt uit hoe hersenen werken, vervolgens analyseer je hoe de drug invloed heeft. Daarnaast is het wel van belang dat er gezorgt word voor een goede opvoeding (het 70e jare denken). Het is meer een avullende factor dan een oorzaak bepalende factor. Wanneer het slechter uit te leggen valt vallen wetenschappers terug op erfelijkheid of externe factoren. Is het zo dat bij onderzoek gekeken word naar gevoeligheid, bijvoorbeeld bij vroege blootstelling aan drugs? In de gedragsleer is het zo dat hoe vroeger je met iets in aanraking komt hoe meer impact het heeft. Dit word nog steeds zo bekeken in de wetenschap. Daarnaast, wat er in het brein plaats vind, heeft meer impact bij een jonger brein. Een jonger brein is compacter. Hoe is de verslavingsproblematiek rond de drugs zoals lsd, of xtc in vergelijking met hevig verslavende drugs zoals heroine? Inmiddels is de regel dat je er vanuit kan gaan dat alle halicunogene middelen niet verslavend zijn. Omdat halicunogenen niet direct invloed hebben op de dopamine. Het is dus altijd een falsificatie van het reward mechanisme? Ja, dat klopt, als je dat dus niet raakt, zoals bij lsd. Dan kan je zeggen, die stof is niet verslavend. Je kunt zeggen dat alle bbekende halicunogenen niet verslavend zijn omdat ze niet belonginggevend zijn op een manier die direct invloed heeft op dopamine. Drugs die werken op de adrenaline veroorzaken ook eerder een verslaving Hiervan uitgaande zou XTC toch wel erg verslavend moeten zijn, toch? Dat werkt direct, als pepmiddel, op het beloningsmechanisme. Mdma wel ja, daar word ook van gezegt dat het beschadiging tot gevolg heeft. Dat moet ook wel als een stof invloed heeft op de beloningsmechanismen van de hersenen. Daarom zijn ze waarschijnlijk beschadigend. Mdma heeft ook meer een adrenaline-verwante werking dan een halicunogeen-verwante werking. De amfetaminen in XTC worden weldegelijk als verslavend gezien. Maar daarvan zie je toch niet al te veel problemen! Er zijn niet veel mensen die zouden zeggen dat ze Xtc verslaafde zijn. Dat zie je niet veel. Maar er zijn natuurlijk verhalen bekend van mensen die 8 pillen nemen op een avond, en vinden dat ze dat ook moeten. Als het hier gaat om mensen die het elk weekend gebruiken, zou je dat niet, of in ieder geval niet als ernstige verslaving zien. Je relateerd verslavingsgedrag eerder aan dagelijks gebruik. Het gedwongen dagelijks gebruik. Het zou alleen als verslaafd beschouwd worden als je iets als verslaving kwalificeert als het dwangmatig wekelijks gebruikt moet worden.

15 15 Hoe word verslaving nu vastgesteld, gaat dat puur op hoeveel de persoon gebruikt of gaat het hier meer om gedrag dat word geassocieerd met verslaving? Er zou eerder op de frequentie afgespeeld moeten worden. Maar weet je wat het probleem aan verslaving is? Je kan aan een hele hoop dingen verslaafd zijn, maar als het geen directe problemen oplevert is het niet zo n punt. Wat zijn de grote verschillen als we kijken naar een chemische afhankelijkheid tegen het geval van een gedragsstoornis? Chemische afhankelijkheid zorgt uiteindelijk natuurlijk ook voor gedragsproblemen, dus in principe zijn er weinig verschillen. Alcoholverslaving word natuurlijk ook vooral zichtbaar door de gedragsproblematiek. Met betrekking tot chemische afhankelijkheid is het probleem dat een verslaafde steeds meer nodig heeft van dezelfde stof. Het probleem zit hem uiteindelijk in controle. Je word nooit verslaafd van een factor. Als we drie verschillende alcoholisten vergelijken dan zie je enorme verschillen. Alleen al de problematiek die ze veroorzaken, misschien is er wel geen zichtbaar probleem. Het word natuurlijk een ander verhaal als er ook nog andere problemen aanwezig zijn, gedragsproblematiek, lichaamelijke ziekten, geslacht, leeftijd, noem maar op. Maar je kan nooit zeggen dat alleen aanwezigheid van een bepaalde drug direct leidt tot verslaving. Een jonge, gezonde, sociaal goed ingepaste alcohol verslaafde hebt. Heb je geluk. Afgezien dat bij dat soort mensen minder ongepast word. Hebben ze ook minder hulp nodig.

16 16 Bibliografie Trimbos Insituut, Jeugd en Riskant Gedrag [PDF] Available at: < [Accessed 18 february 2011] Frans Vos Drugs en verslaving. Interviewed by Freek Timmers. [word doc] Utrecht 11 march Tapus, A. Mataric, M Emulating Empathy in Socially Assistive Robotics [PDF] Available at: < [Accessed 18 february 2011] Swaab, D., Wij zijn ons brein. 7 th ed. Amsterdam: Uitgeverij Contact Davis, M. H Measuring individual differences in empathy: Evidence for a multidisciplinary approach. Journal of Personality and Social Psychology 44: IVO, Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik, [PDF] Available at < reeks%2045.pdf> [Accessed 18 february 2011] Overige bronnen deskresearch (geen referentie in dit verslag) Turkle, S. Breazeal, C. Dasté, O. Scassellati, B Encounters with Kismet and Cog Children Respond to Relational Artifacts [PDF] Available at: < [Accessed 18 february 2011] OIVO, Jongeren en Vrijetijdbesteding [PDF] Available at: < [Accessed 18 february 2011] Greenberg, B. Lachlan, K. Lucas, K Holmstrom, A. Orientations to Video Games Among Gender and Age Groups In: Sage Publications Simulation & Gaming IVZ, Kerncijfers Verslavingszorg 2009 [PDF] Available at < [Accessed 18 february 2011] Swaab, D Wij zijn ons brein pp CBS, De digitale Economie 2009 [PDF] Available at< B44F3D513E8A/0/2009p34pub.pdf> [Accessed 18 february 2011] Hopson, J Behavioral Game Design [online] Available at: < php?page=1> [Accessed 20 february 2011] Hopson, J The Psychology of Choice [online] Available at: < [Accessed 20 february 2011]

17 17 Fahey, M I Kept Playing- The Cost of My Gaming Addiction [online] Availalbe at: < [Accessed 20 february 2011] Wong, D Creepy Ways Video Games are Trying to Get You Addicted [online] Available at: < [Accessed 20 february 2011] Graft, K Analysis: The Psychology Behind Item Collecting And Achievement Hoarding [online] Available at: < [Accessed 20 february 2011] Trimbos, Youth in the Netherlands doing well [online] Available at < [Accessed 20 february 2011] Youngvotes Publicaties, Ik leer dus ik game [online] Available at < page=nieuwsarchief> [accessed 2 march 2011] Sribd, Onderzoeksopzet social playschool [online] Available at < [accessed 2 march 2011]

Onze doelgroep speelt het meest games op op online game websites. Hierna komen de consoles en de PC games.

Onze doelgroep speelt het meest games op op online game websites. Hierna komen de consoles en de PC games. Doelgroep onderzoek Datum: 22 maart Door: Peter Uithoven IAD 2 van Team 19 Project: Drugs and the City Inleiding Wij hebben ervoor gekozen als doelgroep de eerste jaars middelbare scholieren, de brugklassers

Nadere informatie

Research context: van venster naar poort Onderdeel: context

Research context: van venster naar poort Onderdeel: context Research context: van venster naar poort Onderdeel: context Naam: Zoë Tabak Klas: GAR1D Vak: Research Leraar: Harald Warmelink Datum: 15-3-2015 Inleiding Naar aanleiding van de eerste discussies binnen

Nadere informatie

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29

ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN. Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING UW KIND OP HET VOORTGEZET ONDERWIJS DE GEZONDE SCHOOL EN GENOTMIDDELEN Folder Alcohol en opvoeding.indd 1 27-07-2011 13:42:29 ALCOHOL EN OPVOEDING Als kinderen naar het voortgezet

Nadere informatie

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers

Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers Tips voor Ouders van niet-drinkende pubers 1. Bepaal uw standpunt. Eenduidigheid over de regels bij beide ouders is cruciaal. Tips: Kies als ouders samen regels voor het gezin. Bepaal als ouders vooraf

Nadere informatie

Serious gaming in het basisonderwijs Adviesnota

Serious gaming in het basisonderwijs Adviesnota 2012 Serious gaming in het basisonderwijs Adviesnota Carolien Popken SAB Schoolvereniging Aerdenhout- Bentveld 14-6-2012 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Onderzoek... 4 Voorwoord... 4 Antwoord op de deelvragen

Nadere informatie

Alcohol, Roken en opvoeding

Alcohol, Roken en opvoeding Alcohol, Roken en opvoeding Uw kind in klas 1 van het voortgezet onderwijs Als kinderen naar het voortgezet onderwijs gaan, verandert er veel in hun leven. Ze krijgen andere interesses en hun vriendengroep

Nadere informatie

User Centered Design. Personas ontwikkelen

User Centered Design. Personas ontwikkelen User Centered Design Personas ontwikkelen Persona: Wat is een persona? Een model gebaseerd op realistisch gedrag, motivatie, houding, vaardigheden en behoeften Gefilterd uit het observeren van echte mensen.

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

Games & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin

Games & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin Games & Interactie 2015 1c Art, Media & Me Saskia Freeke Sonja van Vuuren Martin Lacet John Hennequin 1. Intro 1 2. Wat is mijn selfie 2 3. Waarom mijn selfie 4 4. Evaluatie medestudenten 5 5. Bijlage

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief drugs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief drugs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET DRUGS 3 SOORTEN DRUGS 3 WAT DOEN DRUGS? 4 VERSLAAFD AAN DRUGS

Nadere informatie

Look! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B

Look! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B Look! Inspire : De schaduw kant van verslavende middelen Daan Hermans G&I 1B 1 Inhoudsopgave Inleiding.. 3 Tijdlijn verzameling..4 week 1 & 2..4 week 3 & 4..5 week 5 & 6..6 week 7...7 De verwerkingskeuze....7

Nadere informatie

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn.

Zorg dat je een onderwerp kiest, waarvan je echt meer wilt weten. Dat is interessanter, leuker en makkelijker om mee bezig te zijn. Werkstukwijzer Deze werkstukwijzer helpt je om een werkstuk in elkaar te zetten. Je vult eerst een formulier in. Op dit formulier komt te staan waar je werkstuk over gaat en hoe je het aanpakt. Met behulp

Nadere informatie

27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd

27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd 27 mei 2015 Sanne Louw Kikid & marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83 www.twitter.com/brijderjeugd Kikid Het is als ouder jouw verantwoordelijkheid, dat je kind NEE kan zeggen tegen drank!

Nadere informatie

Is iemand in jouw omgeving verslaafd?

Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Is iemand in jouw omgeving verslaafd? Verslaafd aan Jou ondersteunt en informeert de omgeving van verslaafden. Vaak gaat alle aandacht uit naar de verslaafde en daardoor wordt soms niet gezien dat familie

Nadere informatie

Hands on drugs. Project Drugs and the City. Hogeschool van de Kunsten Utrecht. 7 feb 4 april 2011

Hands on drugs. Project Drugs and the City. Hogeschool van de Kunsten Utrecht. 7 feb 4 april 2011 Hands on drugs Project Drugs and the City 7 feb 4 april 2011 Hogeschool van de Kunsten Utrecht Sjoerd Buikema Kevin Degeling Stephan Takken Freek Timmers Game Art Game Design&Development Interaction Design

Nadere informatie

Achtergrondinformatie opdracht 3, module 5, les 9

Achtergrondinformatie opdracht 3, module 5, les 9 Achtergrondinformatie opdracht 3, module 5, les 9 Roken alcohol en drugs Roken, alcohol en drugs zijn schrikbeelden voor veel ouders. Dit geldt voor allochtone ouders én Nederlandse ouders. Sommige kinderen

Nadere informatie

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1

Genotmiddelen. Genotmiddelen. Bron: http://gezondeleefstijl.slo.nl 1 zijn er altijd al geweest en zullen er ook altijd blijven. Veel jongeren experimenteren in de puberteit met roken, alcohol en drugs en een deel laat zich verleiden tot risicovol gedrag. Jongeren zijn extra

Nadere informatie

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.

Nadere informatie

Onderzoek GHB. Publicatiedatum: 18-03- 2013

Onderzoek GHB. Publicatiedatum: 18-03- 2013 Onderzoek GHB Publicatiedatum: 18-03- 2013 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 11 t/m 18 maart 2013, deden 2690 jongeren mee (onder wie 1020 middelbare scholieren). De uitslag is

Nadere informatie

Project Alcohol 2014

Project Alcohol 2014 Project Alcohol 2014 Naam: Jong geleerd is oud gedaan!!!! Laat je niet Naam: F L s E s E N Klas:!!! 1 Inleiding De carnaval komt eraan. Een feest dat gevierd moet worden. Maar is het feestje van plezier

Nadere informatie

Mentor Datum Groep Aantal lln

Mentor Datum Groep Aantal lln Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Rachel van der Pijl P14EhvADT De Springplank. Eindhoven

Nadere informatie

Testverslag Project Design for Space Robbert Kooiman en Merlijn de Vries Playability Emiel Kampen 11-12-2014

Testverslag Project Design for Space Robbert Kooiman en Merlijn de Vries Playability Emiel Kampen 11-12-2014 Testverslag Project Design for Space Robbert Kooiman en Merlijn de Vries Playability Emiel Kampen 11-12-2014 Inhoud Testverslag... 3 Doelgroep... 3 Leeftijd... 3 Geslacht... 3 Game Designers... 3 Tijdens

Nadere informatie

Met deze game check kunnen ouders en kinderen samen overwegen of een game beter wel of beter niet gespeeld kan worden. Zodat gamen leuk blijft!

Met deze game check kunnen ouders en kinderen samen overwegen of een game beter wel of beter niet gespeeld kan worden. Zodat gamen leuk blijft! GAME CHECK Er zijn ontzettend veel games die je kunt spelen. En er komen steeds weer nieuwe spellen of nieuwe versies uit; voor ouders en opvoeders is het bijna niet bij te houden. Uit enthousiasme en

Nadere informatie

Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps

Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps Wat halen ze in hun hoofd? Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps Dit zijn ze nou.. 3 Fasen Vroege adolescentie Midden adolescentie Late adolescentie Doelstellingen Kennismaking met informatie over

Nadere informatie

Uw kind, alcohol en drugs

Uw kind, alcohol en drugs Uw kind, alcohol en drugs Kelly is 13 jaar. Zij heeft vrienden die alcohol drinken. Ze kopen blikjes bier. Ze drinken het bier op straat op. Kelly drinkt nog geen alcohol. Als Kelly uw dochter was. Wat

Nadere informatie

Ethische Dilemma s - 100% Presence - Richard van Tol

Ethische Dilemma s - 100% Presence - Richard van Tol Jaap Bierman G&I Klas 1 A Sunday 24 January 2016 Ethische Dilemma s - 100% Presence - Richard van Tol Will you, push it to the limit? HKU Een week voordat het project van start ging kwam Tim Bosje naar

Nadere informatie

www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer

www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer www.ijsfontein.nl Evert Hoogendoorn Strateeg / Game Designer Spelen heeft een hoge mate van intrinsieke motivatie. Door een speelse situatie te creëren kunnen we gedrag sturen, nieuwsgierigheid opwekken

Nadere informatie

Project Context Research Referentie Verslag Kinderarbeid in Games

Project Context Research Referentie Verslag Kinderarbeid in Games Project Context Research Referentie Verslag Kinderarbeid in Games Firza Sulistio - 3014623 G&I 1D Game Art Docent: Harald Warmelink Datum: 13 maart 2016 1 Inhoud 1.Inleiding blz.3 2. Methode blz.3 3. Analyse

Nadere informatie

Vragenlijst: Wat vind jij van je

Vragenlijst: Wat vind jij van je Deze vragenlijst is bedacht door leerlingen. Met deze vragenlijst kunnen leerlingen er zelf achter kunnen komen wat andere leerlingen van hun school vinden. De volgende onderwerpen komen langs: Sfeer op

Nadere informatie

Uitslagen leerlingen onderzoek (2003)

Uitslagen leerlingen onderzoek (2003) Uitslagen leerlingen onderzoek (00) Als onderdeel van het onderzoek naar het verslavingspreventieproject op scholen voor voortgezet onderwijs in Katwijk is een anonieme online-enquête afgenomen met behulp

Nadere informatie

Media aandacht naar aanleiding van artikel profielsites Lectoraat elearning zomer 2007

Media aandacht naar aanleiding van artikel profielsites Lectoraat elearning zomer 2007 Media aandacht naar aanleiding van artikel profielsites Lectoraat elearning zomer 2007 http://youngmarketing.web-log.nl/youngmarketing/2007/06/profielsites_ve.html 15 juni 2007 Profielsites versterken

Nadere informatie

21 mei 2015 marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd

21 mei 2015 marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83. www.twitter.com/brijderjeugd 21 mei 2015 marion.kooij@brijder.nl 08835 83880 06 30 26 24 83 www.twitter.com/brijderjeugd Brijder jeugd Preventie Voorlichting (in de klas en aan docenten) ABC gesprekken Aanwezig bij verschillende ZAT

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Project Vrij Context onderzoek

Project Vrij Context onderzoek Project Vrij Context onderzoek Naam: Sandor Daemen Klas: G&I 1B Datum: 19-05-2016 Docent(en): Harald Warmelink Vak: Research Inhoud Project Vrij... 1 Inleiding... 3 Methode... 4 Analyse... 5 Conclusie...

Nadere informatie

speciaal onderwijs lesbrief roken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL

speciaal onderwijs lesbrief roken UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL speciaal onderwijs UITGAVE: STICHTING VOORKOM! T (030) 637 31 44 E-MAIL: STICHTING@VOORKOM.NL WWW.VOORKOM.NL inhoud LES 1: KENNISMAKING MET ROKEN 3 GEWOONTEN 3 ROKEN EN JOUW GEZONDHEID 4 VERSLAAFD AAN

Nadere informatie

OUDERVOORLICHTING Riskante Gewoontes. mijn ouders mogen trots op mij zijn. Ik ben verslaafd aan twitter, en niet aan drugs.

OUDERVOORLICHTING Riskante Gewoontes. mijn ouders mogen trots op mij zijn. Ik ben verslaafd aan twitter, en niet aan drugs. OUDERVOORLICHTING Riskante Gewoontes mijn ouders mogen trots op mij zijn. Ik ben verslaafd aan twitter, en niet aan drugs. Vroegsignalering en geïndiceerde preventie Voormalige afdeling preventie Advies,

Nadere informatie

Plan van aanpak, 17 september 2014

Plan van aanpak, 17 september 2014 Plan van aanpak, 17 september 2014 DEP WORKS B.V. / DEP WORKS office & management support / DEP WORKS MEET&GREET Marnick de Groot Milan van der Maaten Luuk Roordink Afdeling: Marketing & Communicatie Contactpersonen:

Nadere informatie

Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14)

Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14) Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14) Reflectieverslag Maandag hebben we gebrainstormd en we hebben voor mijn

Nadere informatie

Speelwijzer Go VMBO game

Speelwijzer Go VMBO game Speelwijzer Go VMBO game Voor docenten basisonderwijs Welkom bij Go VMBO. Het spel dat uw leerlingen helpt om een gedegen keuze te maken voor het voortgezet onderwijs. Door het spelen van deze uitdagende

Nadere informatie

WWW.VOORKOM.NL LESBRIEF OVER ROKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144

WWW.VOORKOM.NL LESBRIEF OVER ROKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 WWW.VOORKOM.NL V.S.O. Roken stoer? Stoppen is sterker! LESBRIEF OVER ROKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief Over Roken V.S.O. Colofon: Deze lesbrief hoort

Nadere informatie

Research. Drugs in de stad. Lies van Roessel

Research. Drugs in de stad. Lies van Roessel Research Drugs in de stad Lies van Roessel 16 feb 2011 Maandag college Gerard Mulder - In kaart gebracht wat je al weet - invalshoek gekozen - Lacunes? - denkbeeldige opdrachtgever? Vandaag Research for

Nadere informatie

Nuchter opvoeden Alcohol en Drugs in de Opvoeding. Floris Munneke Anita van Stralen

Nuchter opvoeden Alcohol en Drugs in de Opvoeding. Floris Munneke Anita van Stralen Nuchter opvoeden Alcohol en Drugs in de Opvoeding Floris Munneke Anita van Stralen Programma Trends Invloeden op het kind Wat vindt u? Het gesprek met uw kind Verwijsmogelijkheden Wat roept het onderwerp

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Toepassen van Sociale Marketing op ontwikkeling van alcoholmatigingsinterventies

Toepassen van Sociale Marketing op ontwikkeling van alcoholmatigingsinterventies Toepassen van Sociale Marketing op ontwikkeling van alcoholmatigingsinterventies A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11

Nadere informatie

Art/Media & Me Autobiotic Selfie document

Art/Media & Me Autobiotic Selfie document Art/Media & Me Autobiotic Selfie document Yannick Seyeux Game Design - G&I1D Docenten Saskia Freeke Sonja van Vuure Martin Lacet John Hennequin 20-11-2015 Uitleg artefact Voor deze opdracht heb ik een

Nadere informatie

onderzoek ontwerp realisatie implementatie

onderzoek ontwerp realisatie implementatie Usability testing onderzoek ontwerp realisatie implementatie onderzoek concept ontwerpen prototype realisatie & specificatie onderzoek ontwerp realisatie implementatie vandaag onderzoek ontwerp realisatie

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

Projectplan. Open project Versie 2.0. Elga de Klerk 21 november CMD2F

Projectplan. Open project Versie 2.0. Elga de Klerk 21 november CMD2F Projectplan Open project Versie 2.0 Elga de Klerk 21 november 2011 0834991 CMD2F Inhoudsopgave Inleiding! 3 Achtergrond opdracht! 4 Partner! 5 Onderzoeksplan! 6 Succesfactoren en risico s! 8 Deliverables!

Nadere informatie

Ik ben Alice - docenten

Ik ben Alice - docenten Doelgroep: voortgezet onderwijs, middenbouw havo en vwo Voor u ligt de lesbrief die hoort bij een bezoek aan het wetenschapsfilmfestival InScience. Tijdens het festivalbezoek gaan leerlingen de documentaire

Nadere informatie

Daphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders.

Daphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Zo konden we voelen hoe is om gehandicapt te zijn. Ik zelf vond het heel leerzaam en heb

Nadere informatie

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen?

Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Hoe help ik mijn kind nee zeggen tegen roken, drinken en blowen? Uw kind en roken, drinken en blowen? U kunt er iets aan doen! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

Haw it der oer! Marcel Seuninga/ Auke Zandstra

Haw it der oer! Marcel Seuninga/ Auke Zandstra Haw it der oer! Marcel Seuninga/ Auke Zandstra Programma Enkele cijfers over roken, drinken en gamen Jongeren en alcohol Andere drugs Enkele tips t.a.v. opvoeding en genotmiddelen Vragen en afsluiting

Nadere informatie

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN?

HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? HOE HELP IK MIJN KIND NEE ZEGGEN TEGEN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? UW KIND EN ROKEN, DRINKEN EN BLOWEN? U KUNT ER IETS AAN DOEN! Kinderen die opgroeien krijgen te maken met allerlei verleidingen. Bijvoorbeeld

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

34300 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie. van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2016

34300 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie. van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2016 34300 XVI Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (XVI) voor het jaar 2016 34300 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs,

Nadere informatie

a) In heel je leven... b) In de voorbije 12 maanden... c) In de voorbije 30 dagen... 1 2 3 4 5 6 7

a) In heel je leven... b) In de voorbije 12 maanden... c) In de voorbije 30 dagen... 1 2 3 4 5 6 7 1. Je bent 1 een jongen 2 een meisje 2. In welk jaar ben je geboren? Jaar 19 3. Welke van de volgende personen maken deel uit van je huisgezin? Kruis aan wat van toepassing is. 1 Vader 1 Stiefvader 1 Moeder

Nadere informatie

Onderzoek Project Vrij: Escape rooms

Onderzoek Project Vrij: Escape rooms 1 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Methode... 3 Analyse... 4 Volgorde van de puzzels... 4 Acteurs in Escape rooms... 4 Grootte van de groep... 5 Speeltijd... 5 Thema en verhaal... 5 Conclusie... 6 Bronnen...

Nadere informatie

Doelgroeps Onderzoek. Naam: Ismay Verbeek Klas: GAR1-D Project: Van Venster naar Poort Vak: Research Docent: Harald Warmelink

Doelgroeps Onderzoek. Naam: Ismay Verbeek Klas: GAR1-D Project: Van Venster naar Poort Vak: Research Docent: Harald Warmelink Doelgroeps Onderzoek 1 Naam: Ismay Verbeek Klas: GAR1-D Project: Van Venster naar Poort Vak: Research Docent: Harald Warmelink Inhoud Inleiding blz. 3 Methode blz. 4 Analyse blz. 5 Conclusie blz. 9 Bronvermelding

Nadere informatie

Monitor. alcohol en middelen

Monitor. alcohol en middelen Gemeente Utrecht, Volksgezondheid Monitor www.utrecht.nl/gggd alcohol en middelen www.utrecht.nl/volksgezondheid Thema 3 Gebruik van de verslavingszorg in Utrecht - 2012 1 Colofon Uitgave Gemeente Utrecht,

Nadere informatie

FLIPPEN. Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2

FLIPPEN. Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2 FLIPPEN Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2 Verantwoording: Opleiding: Media Vormgeven School: Media college Amsterdam Jaar: 1 Projectomschrijving: Het maken van

Nadere informatie

VOORLICHTING AAN OUDERS VAN HET CHR. LYCEUM OVER DRUGS. / pagina

VOORLICHTING AAN OUDERS VAN HET CHR. LYCEUM OVER DRUGS. / pagina VOORLICHTING AAN OUDERS VAN HET CHR. LYCEUM OVER DRUGS / pagina eens oneens VIA INVOEGEN KOPTEKST EN VOETTEKST KUNT U DEZE TEKST WIJZIGEN / pagina 2 Cannabis/hasj is verslavend VIA INVOEGEN KOPTEKST EN

Nadere informatie

Eindverslag SLB module 12

Eindverslag SLB module 12 Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie

Nadere informatie

Hasj en wiet zijn drugs. Dat heet blowen. In deze folder vind je:

Hasj en wiet zijn drugs. Dat heet blowen. In deze folder vind je: Je hebt vast wel eens van hasj of wiet gehoord. Hasj en wiet zijn drugs. Hasj en wiet worden meestal gerookt. Er wordt een soort sigaret gedraaid met tabak en hasj of wiet. Dat heet blowen. In deze folder

Nadere informatie

Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden

Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Soorten vragen, vraagwoorden, signaal- en sleutelwoorden Schema 1 Soorten vragen Open vraag

Nadere informatie

VMBO-congres, 9 november 2009. Eveline Crone. Brain & Development lab Leiden : www.brainanddevelopmentlab.nl

VMBO-congres, 9 november 2009. Eveline Crone. Brain & Development lab Leiden : www.brainanddevelopmentlab.nl VMBO-congres, 9 november 2009 Ontwikkelende hersenen Eveline Crone Brain & Development lab Leiden : www.brainanddevelopmentlab.nl b l Brein en onderwijs Op welke leeftijd zijn scholieren in staat om keuzes

Nadere informatie

Lesbrief verslaving aan games of sociale media

Lesbrief verslaving aan games of sociale media Lesbrief verslaving aan games of sociale media Tijd: 45 55 minuten Leerjaar 1-Profiel1,2,3 Introduceer het onderwerp kort: gamen en actief zijn op sociale media zijn superleuk. Hoe komt dat eigenlijk?

Nadere informatie

Vroeg Interventiedienst Drugs

Vroeg Interventiedienst Drugs VRIND Vroeg Interventiedienst Drugs Als aan ouders gevraagd wordt wat hun grootste bekommernissen zijn voor hun kinderen in de toekomst, dan scoort 'drugs' zeer hoog. Ouders maken zich zorgen over drugs.

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Games in een educatieve setting

Games in een educatieve setting Games in een educatieve setting workshop Inez Groen Ontwikkelen spellen Testen spellen Schrijven over spellen Doceren met/over spellen -> met een leerdoel! Maar eerst: wat is je favoriete game en waarom?

Nadere informatie

Interviews. Studenten interview. Games. Voorlichting. Gebruik. Persoonlijk

Interviews. Studenten interview. Games. Voorlichting. Gebruik. Persoonlijk Interviews Datum: 22 maart Door: Peter Uithoven IAD 2 en Michelle Reints GDD 2 van Team 19 Project: Drugs and the City Studenten interview Doel interview uitleggen Aangeven: het is anoniem. Games Wat voor

Nadere informatie

Opvoeden in andere culturen

Opvoeden in andere culturen Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552

Nadere informatie

Uw kind en genotmiddelen Dinsdag 7 oktober 2014. Linda van Delft Gezondheidsbevorderaar 088-3084284 lvandelft@ggdhm.nl

Uw kind en genotmiddelen Dinsdag 7 oktober 2014. Linda van Delft Gezondheidsbevorderaar 088-3084284 lvandelft@ggdhm.nl Uw kind en genotmiddelen Dinsdag 7 oktober 2014 Linda van Delft Gezondheidsbevorderaar 088-3084284 lvandelft@ggdhm.nl Wat zijn genotmiddelen? Dit zijn stoffen die een verandering van het bewustzijn veroorzaken

Nadere informatie

INLEIDING WAT DACHT JE VOORAF VAN.. EN WAAROM?

INLEIDING WAT DACHT JE VOORAF VAN.. EN WAAROM? INLEIDING WAT DACHT JE VOORAF VAN.. EN WAAROM? Sabeth Keek een beetje tegen het project op omdat het om een applied game ging. het leek mij een moelijke doelgroep. Het leek mij wel lastiger om in te leven

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Rob Duits Sander Helling Xander Knol André van de Polder Paco Josée Klas: Rood. Onderzoeksrapport. Medialandschap

Rob Duits Sander Helling Xander Knol André van de Polder Paco Josée Klas: Rood. Onderzoeksrapport. Medialandschap Rob Duits Sander Helling Xander Knol André van de Polder Paco Josée Klas: Rood Onderzoeksrapport Medialandschap Inhoudsopgave 05 Voorbereiding onderzoek - Doel van het onderzoek - Onderzoeksvraag en deelvragen

Nadere informatie

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?

Nadere informatie

Test-plan Project Portfolio

Test-plan Project Portfolio Test-plan Project Portfolio Naam Groep: 1UP Klas: GAR2A + B Test Monitor Data-loggers Tech Operator Recruiter Annelieke Henzen Nicole Abramczuk en Ismay Verbeek Ismay Verbeek Iedereen Inhoudsopgave Introductie

Nadere informatie

1 Ben of word jij weleens gepest?

1 Ben of word jij weleens gepest? Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6

Nadere informatie

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Kraak de geest van de DJ

Kraak de geest van de DJ Kraak de geest van de DJ Een observatie Door Nicky van Veen Inleiding Hoe komt het dat creatievelingen zo goed kunnen performen en zo creatief kunnen zijn op het moment dat ze moeten schitteren. Om dit

Nadere informatie

Onderzoek Inwonerspanel: Maatschappelijke stage (MAS)

Onderzoek Inwonerspanel: Maatschappelijke stage (MAS) 1 (13) Onderzoek Inwonerspanel: Maatschappelijke stage (MAS) Auteur Tineke Brouwers Respons onderzoek Op 31 mei kregen de panelleden van 12 tot en met 16 jaar (89 personen) een e-mail met de vraag of zij

Nadere informatie

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK. Wat is dat? Eva van de Sande. Radboud Universiteit Nijmegen

WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK. Wat is dat? Eva van de Sande. Radboud Universiteit Nijmegen WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Wat is dat? Eva van de Sande Radboud Universiteit Nijmegen EERST.. WETENSCHAPSQUIZ 1: Hoe komen we dingen te weten? kdsjas Google onderzoek boeken A B C 1: We weten dingen door

Nadere informatie

USERTESTING. Testplan Werking en interesse. Product. Testdoelen. Methodes

USERTESTING. Testplan Werking en interesse. Product. Testdoelen. Methodes USERTESTING Testplan Werking en interesse Product Op de basisschool worden vooral vakken gegeven waarop de inspectie controleert. Veel vakken die ook belangrijk zijn worden hierdoor niet gegeven. Ons doel

Nadere informatie

Caféplay II Spel - Turnbased strategiespel met alledaagse voorwerpen. Misha Heesakkers 2037969

Caféplay II Spel - Turnbased strategiespel met alledaagse voorwerpen. Misha Heesakkers 2037969 Caféplay II Spel - Turnbased strategiespel met alledaagse voorwerpen Misha Heesakkers 2037969 Inhoud Gamedesign 3 Laatste Prototype 4 Procesverslag 5 Protoype 1 6 Protoype 2 7 Protoype 3 8 Protoype 4 9

Nadere informatie

Achtergronden. De verslaving. Controleverlies

Achtergronden. De verslaving. Controleverlies Achtergronden We beschouwen verslaving vandaag als een ziekte. Door veranderingen in de hersenen zijn verslaafden niet goed in staat om hun innamegedrag onder controle te houden. Een verslaafde drinker

Nadere informatie

Ten slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan!

Ten slotte wens ik je veel plezier bij het lezen. Hopelijk geeft het de kennis en de inspiratie om ook zelf met je kinderen aan de slag te gaan! inleiding Voor al mijn kinderen schrijf ik hun ontwikkelingen op in een schrift. Ik schrijf op wanneer en hoelang ze sliepen, wat ze aten, hoe ze speelden en hoe we samen de dag doorbrachten. Dat lijkt

Nadere informatie

Wat je moet weten over hasj en wiet

Wat je moet weten over hasj en wiet Wat je moet weten over hasj en wiet 1 2 Je hebt vast wel eens van hasj of wiet gehoord. Hasj en wiet zijn drugs. Hasj en wiet worden meestal gerookt. Er wordt een soort sigaret gedraaid met tabak en hasj

Nadere informatie

Tabak, cannabis en harddrugs

Tabak, cannabis en harddrugs JONGERENPEILING 0 ZUID-HOLLAND NOORD De jongerenpeiling heeft als doel om periodiek op systematische wijze ontwikkelingen in gezondheid en gewoonten van jongeren in kaart te brengen. Dit is het eerste

Nadere informatie

DE BIBLIOTHEEK VAN JE DROMEN? groep A

DE BIBLIOTHEEK VAN JE DROMEN? groep A DE BIBLIOTHEEK VAN JE DROMEN? groep A 4 opdrachten! 60 minuten! Bij iedere opdracht zet iemand zijn wekker/ chronometer (op gsm of uurwerk), zodat je zeker niet veel langer dan een kwartier bezig bent.

Nadere informatie

EMOTIONELE INTELLIGENTIE

EMOTIONELE INTELLIGENTIE EMOTIONELE INTELLIGENTIE drs. S. van den Eshof 1 SITUATIE Wat zijn emoties en welke invloed hebben ze op ons leven? Sommige mensen worden bestempeld als over-emotioneel, terwijl anderen van zichzelf vinden

Nadere informatie

Laser Focus. De 6 Concentratie Technieken Die Ze Je Niet Op Je Opleiding Leren..

Laser Focus. De 6 Concentratie Technieken Die Ze Je Niet Op Je Opleiding Leren.. Laser Focus De 6 Concentratie Technieken Die Ze Je Niet Op Je Opleiding Leren.. 1 Delen uit dit E-BOOK zijn afkomstig van de site van StudieVitaminen.nl en het boek Haal meer uit je hersenen. MTcompany

Nadere informatie

Research Drugs en de stad

Research Drugs en de stad Research Drugs en de stad Lies van Roessel, 15 feb 2012 Design & Research Sir Christopher Frayling s (in)famous distinction (1993): into Research through Design for Vandaag Research for Design - Doelgroeponderzoek

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie