Omwille van de beknoptheid geven wij in het advies alleen aan op welke punten de RAR tot een wijziging adviseert.

Transcriptie

1 Aan Stadsregio Amsterdam afdeling openbaar vervoer tav dhr N. van Paridon Postbus AP Amsterdam datum : 11 juni 2009 uw kenmerk : 2009/DA/229 ons kenmerk : 2009/0422/bm-rar bijlage(n) : - Onderwerp : Advies RAR ontwerp Programma van Eisen concessie Zaanstreek Inlichtingen : Geachte heer van Paridon, De Reizigers Advies Raad (RAR) voor het openbaar vervoer in de concessie gebieden van de Stadsregio Amsterdam heeft op 30 maart 2009 het verzoek ontvangen een advies uit te brengen over het ontwerp Programma van Eisen (PvE) ten behoeve van de aanbesteding van de concessie Zaanstreek. Om tot een advies te komen had de RAR de beschikking over het ontwerp programma met bijlagen. Na bestudering en afweging van belangen zijn wij tot de onderstaande algemene opmerkingen gekomen en vervolgens tot een afrondend advies. De RAR vindt de periode tussen de ontvangst van het advies verzoek - 30 maart - en de datum waarop het advies van de RAR wordt verwacht - 16 april met daartussen de Paasdagen - te kort om een verantwoord advies te kunnen formuleren. Het betreft een belangrijk en omvangrijk programma voor het openbaar vervoer in een groot gebied en voor een lange periode. Dit betekent dat de RAR de nodige tijd moet krijgen om een dergelijk PvE te kunnen beoordelen en van commentaar te kunnen voorzien. Hoewel de RAR niet heeft kunnen voldoen aan dit verzoek heeft het wel een grote druk gelegd op de werkzaamheden van de werkgroep leden. Het verzoek aan de Stadsregio is dan ook om voor de advisering van de RAR voor dit soort documenten een ruimere tijd in te plannen. Omwille van de beknoptheid geven wij in het advies alleen aan op welke punten de RAR tot een wijziging adviseert. Algemene opmerkingen ontwerp PvE: In de stukken die aan de RAR zijn voorgelegd wordt niet gesproken over de hoogte van het budget dat de Stadsregio Amsterdam voor de komende concessie Zaanstreek ter beschikking stelt. Ook is niet aangegeven hoe het budget voor de exploitatie van het openbaar vervoer in de Zaanstreek zich verhoudt ten opzichte van de andere concessies. De RAR verzoekt de Stadsregio Amsterdam om hier inzicht in te verschaffen, zodat eventueel over het budget geadviseerd kan worden. De Stadsregio Amsterdam zet sterk in op het versterken van de bereikbaarheidslijnen in de Zaanstreek. Ook de RAR is van mening dat het verder versterken van het bereikbaarheidsnet wenselijk is. De RAR is echter van mening dat het beleid van de Stadsregio Amsterdam zich 1

2 teveel richt op het versterken van de bereikbaarheidslijnen en heeft ernstige bezwaren tegen de keuze van de Stadsregio om de bereikbaarheidsfunctie van het openbaar vervoer te versterken ten koste van het ontsluitende net in de Zaanstreek. De Stadsregio Amsterdam stelt de ontsluiting van Assendelft-Zuid ( De Zuid ), Westzaan-Zuid (J.J. Allanbuurt ), Zaandam Havenbuurt en Zaandam Zuiderhout niet verplicht. Het niet meer bedienen van deze kernen vindt de RAR een verarming en maatschappelijk erg ongewenst. De keuze om deze buurten niet meer te bedienen wordt gemaakt op basis van toetsingscriteria uit paragraaf van het ontwerp PvE die in praktijk erg vreemd uitpakken. De RAR adviseert dan ook om genoemde buurten alsnog op te nemen als buurten die ontsloten dienen te worden en op een andere wijze te beoordelen of een buurt ontsloten dient te worden met openbaar vervoer. Zaanstad-West is grotendeels op Beverwijk georiënteerd. De belangrijke aansluiting op een bus richting Beverwijk ontbreekt in het ontwerp PvE. De RAR adviseert derhalve de overstapmogelijk op de bus naar Beverwijk bij Pont Buitenhuizen op te nemen in het PvE. De RAR vindt dat de ontsluiting van Oostzaan-Noord (buurt Noordeinde ) en recreatiegebied t Twiske zeer gewenst is en zou dit opgenomen willen zien in het PvE. Ook is vanuit Oostzaan behoefte aan een betere verbinding met Amsterdam Sloterdijk. Het PvE zet vooral in op het verhogen van de bezetting van de bereikbaarheidlijnen en laat daarmee de reizigerswinst liggen die juist op de ontsluitende lijnen valt te bereiken mits de frequenties van de ontsluitende lijnen worden verhoogd. De, nu al, forse reizigersgroei door de in 2007 geïntroduceerde Shophopper is daar het bewijs van. Een minimale frequentie van 30 minuten en soms zelfs 60 minuten voor ontsluitende lijnen is volgens de RAR weinig aantrekkelijk. Een stad met de omvang van Zaanstad zou volgens de RAR ontsloten moeten worden met minuten frequenties vanuit elke woonwijk. In het indicatieve lijnennet is er geen verbinding meer via de Bernardbrug. Dat betekent dat de overstap van de 69 en de 89 op de Van Goghweg op een bus naar het ziekenhuis en / of de scholen vervalt. Dan moet men altijd mee naar het station om daar over te stappen of met de gekoppelde lijn naar het Zaans Medisch Centrum te rijden. Dat is onwenselijk, vooral als straks de reizigers met de OV-chipkaart per kilometer gaan betalen. Het versterken van de bereikbaarheidslijnen moet leiden tot een toenemend gebruik en zo tot een verbetering van de bereikbaarheid en leefbaarheid binnen de Stadsregio. Het valt de RAR echter op dat deze bereikbaarheidslijnen niet extra onder de aandacht worden gebracht in de vorm van een afwijkende vormgeving, kleur, naam en apart communicatietraject. De RAR adviseert daar aandacht aan te besteden. In het PvE wordt een hoofdstuk begripsomschrijvingen gemist. In het PvE worden ruimtelijke, infrastructurele en sociaal/economische ontwikkelingen gemist die de komende jaren worden verwacht. In het PvE wordt een voorwaarde over de beschikbaarheid van reserve materieel gemist. Opmerkingen per hoofdstuk: 2. Onderwerp van Concessieverlening Het bevreemdt de RAR dat, ondanks alle eerdere bezwaren tegen de inkorting van lijn 88 tot het traject Wormerveer - Purmerend v.v., in dit ontwerp PvE de gemeente Wormerland niet bij de concessie Zaanstreek is gevoegd. Dat biedt namelijk de mogelijkheid van een rechtstreekse verbinding tussen Wormerland en Zaandam. De RAR adviseert de gemeente Wormerland, per afloop van de huidige concessie Waterland, op te nemen in het concessiegebied Zaanstreek en de rechtstreekse verbinding tussen Purmerend, Wormerland, station Wormerveer en Zaandam te herstellen De duur van de concessie is gesteld op 8 jaar. De RAR vindt dat de toekomstige vervoerder daarmee voor een te lange termijn verzekerd is van deze concessie en daarmee minder scherp zal worden. Om die reden adviseert de RAR een concessieduur van 4 jaar met de mogelijkheid tot verlenging van de concessie met 4 jaar. 2

3 3. Vervoerkundige eisen en wensen 3.1 De Stadsregio Amsterdam geeft aan in lijnfiches de contouren van het voorzieningenniveau vast te stellen. Aangezien het PvE geen inzicht verschaft over die lijnfiches wenst de RAR daar op enig moment nog wel over te kunnen adviseren Het PvE onderscheidt 2 OV knooppunten. Er ontbreekt een nadere omschrijving van het begrip knooppunt, maar in de visie van de RAR behoren ook Wormerveer NS en busstation de Vlinder tot knooppunt gerekend te worden Alinea 1 eindigt met de zin: onder voorbehoud dat inwoners van de betreffende buurten met enige regelmaat gebruik maken van het openbaar vervoer. Hiermee lijken toekomstige woonwijken uitgesloten te raken van OV. Bovendien vindt de RAR het begrip met enige regelmaat te onduidelijk. Alinea 2 Om de rijtijden van bereikbaarheidslijnen te verminderen stelt de Stadsregio Amsterdam voor om verschillende haltes in Zaandam-Oost, Zaandam-Centrum, Oostzaan en Amsterdam- Noord samen te voegen of te laten vervallen. Het zijn vooral de reizigers vanuit Zaandam en Oostzaan die in de gelegenheid moeten zijn op de bus naar Amsterdam te kunnen stappen. De haltes binnen Zaandam en Oostzaan laten vervallen vindt de RAR dan ook geen goed idee. Er bestaat een voorkeur te zoeken naar mogelijkheden om binnen het grondgebied van de gemeente Amsterdam de lijn te versnellen of haltes over te slaan. Het laten vervallen van de halte Brandegat is ongewenst i.v.m. de bereikbaarheid van het industriegebied Kolkweg-Noord en de woningen op Zijkanaal H. Het laten vervallen van halte Oost-Dorsch in combinatie met het samenvoegen van de haltes Wateringbrug en Viaduct in Oostzaan levert een te grote loopafstand op naar de Vlinder. De halteafstanden in Oostzaan zijn goed zoals ze zijn. Bij het samenvoegen van haltes in Oostzaan worden de loopafstanden naar de halte onnodig hoog. Het laten vervallen van de halte IJdoorn is ongewenst vanwege de belangrijke functie voor de ontsluiting van de scholen en woningen (waaronder de flat IJdoorn, waarin veel ouderen wonen). Bovendien is enkele jaren geleden reeds de halte tussen de haltes IJdoorn en Noordwachter opgeheven. Het samenvoegen van de haltes PA van Heijningestraat en Lange Vonder lijkt wat onlogisch. De RAR adviseert de Stadsregio Amsterdam om de haltes A van Waertweg en Vorticellaweg samen te voegen tot één centrale halte op de Kadoelenweg Een ochtendspits van 07:00-09:00 uur is volgens de RAR niet meer van deze tijd en zou dit dan ook graag verlengd zien tot de periode 6:30 tot 9:30 uur De aankondiging dat er sprake is van een bus op bus aansluiting als twee bussen volgens de dienstregeling minimaal 1 minuut op een halte staan, vindt de RAR te vrijblijvend. Het duidt op toevalligheden en verbindt er verder geen consequenties aan. Dat in tegenstelling tot de aansluitingen op de trein. Een gesuggereerde overstaptijd van 1 minuut is volgens de RAR te krap en kan alleen worden gerealiseerd als de bussen daar ook werkelijk op elkaar wachten. Bovendien vergt dat een goede, directe, communicatie tussen de chauffeurs. De RAR zou hier ook graag een aantal bij naam genoemde overstap locaties vermeld willen zien De RAR ziet de duur dan de zomerdienst graag anders geformuleerd, nl.: de zomerdienst is maximaal de duur van de algemeen erkende zomervakantie van het voorgezet onderwijs. Om te voorkomen dat de vervoerder tijdens de vakantiedienstregeling een volledig andere dienstregeling rijdt dan buiten vakantieperioden verzoekt de RAR om in het PvE op te nemen dat de reguliere dienstregeling als basis dient voor de vakantiedienstregeling, met voetnoten bij ritten die tijdens de vakantieperiode niet rijden Ziet de RAR graag aangevuld met: in de nacht volgend op Koninginnedag geldt minimaal de DR voor de nacht van zaterdag op zondag. 3

4 3.2.1 In het PvE staat de verplichting om een verbinding Oostzaan - Buikslotermeerplein - CS te bieden. Hier is de RAR erg verheugd mee; de verplichting voor het bedienen van het Boven IJ Ziekenhuis ontbreekt echter. Dit zou wel moeten worden opgenomen. De halte Oosterlengte is ons inziens slecht toegankelijk en niet geschikt als halte voor het ziekenhuis, zodat deze bediening alleen kan door het aandoen van de haltes Boven IJ Ziekenhuis of Banne Buiksloot. Met de verplichting om alle bussen tussen Oostzaan en Amsterdam Centraal Station via Buikslotermeerplein te laten rijden maakt de Stadsregio Amsterdam eventuele andere routes (bijvoorbeeld bij herstel van de sneldienst) onmogelijk. De RAR verzoekt de Stadsregio derhalve om rekening te houden met eventuele andere routes. Doordat de lijn uit Oostzaan binnen Amsterdam-Noord een andere route zal rijden verdwijnt deze lijn uit de Kadoelenweg, Landsmeerderdijk en Buiksloterdijk. Het OV-gebruik door bewoners in dit gebied is echter vrij hoog. De RAR verwacht dan ook van de Stadsregio dat er een oplossing komt voor de bewoners van dit gebied t/m De bedieningsperioden zoals in het ontwerp PvE voorgeschreven voldoen ons inziens niet meer aan de eisen van deze tijd. Bovendien gaat men in het Nachtnetoverleg uit van andere bedieningsperiodes voor het dagnet dan hier geformuleerd. In het verlengde hiermee stelt de RAR voor de bediening op alle momenten een uur vroeger te laten starten en een uur later te laten eindigen. De genoemde maximale intervallen vinden wij onvoldoende, zie onze algemene opmerkingen (en 7.2.3) Bij het klein materieel staat niets over staanplaatsen. De RAR is van mening dat reizigers nooit mogen achterblijven op de halte vanwege capaciteitsproblemen, iets wat bij het klein materieel van de huidige Zaanse vervoerder wel regelmatig gebeurd. De RAR verzoekt dan ook om in het PvE op te nemen dat het ook in klein materieel mogelijk moet zijn om te staan. 3.4 Het PvE geeft aan dat het uitgangspunt voor het nachtnet gelijk is aan dat van de huidige opzet. De RAR vindt dat het huidige nachtnet niet voldoet aan hetgeen reizigers en het bedrijfsleven mogen verwachten in het kerngebied van de Metropoolregio Amsterdam. De RAR adviseert daarom; de lijn Zaandam NS - Centrum - Vijfhoek op zaterdagnacht terug te laten keren en te verlengen naar Peldersveld, de lijnvoering van nachtlijn Zaandam - Koog aan de Zaan - Westzaan - Assendelft via de rotonde Rooswijk te laten rijden, de relatie tussen de Zaanstreek en Amsterdam verder te ontwikkelen en de lijn Zaandam - Oostzaan - Amsterdam v.v. de gehele week dag en nacht te laten rijden in een gelijke frequentie als in de huidige concessie Amsterdam, in de opzet van het nachtnet wordt uitgegaan van een aantal belangrijke vertrekpunten; daarin ontbreekt Bob's Party Palace in Uitgeest, een voor Zaankanters belangrijke uitgaansgelegenheid. De RAR adviseert om de nachtlijnen die eindigen op station Krommenie-Assendelft op zaterdagnacht door te laten rijden naar Bob s en vice versa. in het eerste concessiejaar dient de nieuwe vervoerder de nachtlijn Amsterdam - Oostzaan - Zaandam via Landsmeer te rijden. De RAR adviseert om dit uitsluitend van toepassing te verklaren op de bus van Amsterdam richting Zaandam en niet op de bus in omgekeerde richting (conform het huidige nachtnet) De RAR adviseert bij het tweede opsommingsteken toe te voegen: "De laatste rit van deze nachtlijn vertrekt niet eerder dan 5:00 uur vanaf de beginhalte" en bij het derde opsommingsteken: "De laatste ritten van deze nachtlijnen vertrekken niet eerder dan 4:30 uur vanaf de beginhalte Het term voorstel op hoofdlijnen zou de RAR graag willen wijzigen in het Vervoerplan, een term die over het algemeen wordt gehanteerd. De voorgestelde periode van twee weken tussen het overleg van de RAR werkgroep met de concessiehouder over het Vervoerplan en het schriftelijk advies door de RAR is onvoldoende. De RAR stelt voor hier 4 weken van te maken. 4

5 3.5.3 Indien zich onvoorziene omstandigheden voordoen die van invloed zijn op de uitvoering van de concessie dan adviseert de RAR om daar ook in te worden geraadpleegd. Bovendien wordt geadviseerd ook de betreffende gemeente of wegbeheerder, veelal de veroorzaker van de onvoorziene situatie, daarbij te betrekken. 4. Gebruik Infrastructuur 4.2 / 4.5 De RAR wil over herinrichting of veranderende beschikbaarheid van infrastructuur worden geïnformeerd en wenst hierover te kunnen adviseren wanneer het gaat om wijzigingen in de infrastructuur die consequenties hebben voor het OV. 4.3 De RAR vindt het vreemd dat rekening gehouden moet worden met medegebruik busbanen door derden anders dan nood- en hulpdiensten. Daar waar de Stadsregio Amsterdam veelal de aanleg subsidieert wordt verondersteld dat daar voorwaarden over de toegestane gebruikers bij worden gesteld, waarbij anderen dan de genoemde partijen zijn uitgesloten. De RAR adviseert in ieder geval om die mogelijkheid uit te sluiten door het woord derden te schrappen. 4.5 Daar waar de Stadsregio voornemens is met de wegbeheerders een convenant over de beschikbaarheid van de infrastructuur af te sluiten adviseert de RAR hier gelijk op te nemen welke wegbeheerders het betreft aangezien in het verleden vergelijkbare convenanten zijn afgesloten maar niet altijd met alle beheerders van wegen waar het openbaar vervoer gebruik van maakt. 5. Uitvoeringskwaliteit De Stadsregio kan een sanctie opleggen wanneer in een bepaalde periode meer dan 0,5% van alle ritten uitvalt. De RAR vindt dat de Concessiehouder hiermee te veel ruimte wordt geboden en adviseert de periode nader te omschrijven, bijvoorbeeld per kwartaal. Het aanpassen van de DR om bij rituitval weer tot een regelmatige dienstuitvoering te komen, heeft als nadeel dat reizigers die op tijd zijn voor hun rit deze toch missen omdat deze vervroegd is. Volgens de RAR kan een dergelijke aanpassing ook alleen maar worden toegepast op lijnen met een tamelijk hoge frequentie. Bij lijnen met een lage frequentie (30 min) is deze mogelijkheid onwenselijk. De RAR adviseert dan ook dit genuanceerder te omschrijven Bussen mogen nooit te vroeg van beginhaltes of OV-knooppunten. De RAR kan instemmen met deze eis maar, omdat de lijnen in de Zaanstreek vaak grote afstanden overbruggen wil de RAR deze eis aangevuld zien met de z.g. tijdhaltes. 5.5 Om de concessiehouder te kunnen laten voldoen aan de eis bij de aansluitgarantie, adviseert de RAR in het PvE op te nemen dat de chauffeurs rechtstreeks met hun collega s moeten kunnen communiceren om zo de overstap te kunnen garanderen. Het aanvragen van een overstap via de Centrale Verkeersleiding (CVL) werkt in de praktijk erg slecht. 6. Sociale Veiligheid Daar waar de concessiehouder ieder jaar een actieplan sociale veiligheid ter goedkeuring dient voor te leggen aan de Stadsregio adviseert de RAR daar aan toe te voegen: na instemming van de RAR. 7. Materieel / De Stadsregio zet in op vermindering van emissieuitstoot. Dit wordt door de RAR onderschreven. De RAR merkt echter op dat op de ontsluitende lijnen het materieel ouder en vuiler mag zijn dan op de bereikbaarheidslijnen, terwijl juist de ontsluitende lijnen in smallere straten rijden en te maken hebben met meer bochten en stops waardoor de belasting voor de 5

6 omgeving groter is. Om die reden adviseert de RAR de emissie-eisen voor bussen op ontsluitende lijnen aan te scherpen De voorgeschreven euro-3 norm voor het klein materieel lijkt de RAR iets te weinig ambitieus en adviseert deze norm aan te scherpen. 7.4 Volgens deze eis dient de concessiehouder terughoudend met het spelen van muziek in de bus te zijn. De RAR is echter van mening dat de concessiehouder zich dient te onthouden van het spelen van muziek in de voertuigen. 7.5 Zie opmerking Informatie aan de reiziger 9.2 In de gedrukte dienstregelinginformatie wordt een overzicht gevraagd van aansluitingen tussen lijnen van andere concessiehouders. Als daarmee ook de aansluitingen op de treinen worden bedoeld stemt de RAR daarmee in. Beter zou zijn als dat ook nadrukkelijk in het PvE werd opgenomen De voertuigen moeten wel voorzien zijn van een halteomroepsysteem maar er wordt niet gesproken over de aanwezigheid van een of meerdere display s in de voertuigen. Tussen de regels door valt te lezen dat die wel worden geëist, maar de RAR adviseert dat duidelijker in de tekst tot uitdrukking te brengen De informatie op het voertuig moet onder alle omstandigheden goed leesbaar zijn Hoewel aangegeven is dat voor iedere lijn die van een halte vertrekt de concessiehouder ook de vertrektijden op de betreffende halte vermeldt en dat dus ook geldt voor een tijdelijke halte, adviseert de RAR om deze tekst nogmaals op te nemen in de 4 de alinea waar gesproken wordt over het adequaat kenbaar maken van tijdelijke afwijkingen. Daar waar gebruik moet worden gemaakt van een tijdelijke halte dient ook een vertrekstaat te worden toegevoegd De RAR is van mening dat in ieder geval op alle knooppunten een informatie- en kaartverkooploket dient te zijn. Dit mag zowel een vast als mobiel loket zijn. Tevens is de RAR van mening dat tijdens het nachtvervoer op zaterdagnacht ook een (mobiel) verkooppunt dient te zijn in het centrum van Zaandam. 10. Consumentenbescherming 10.1 Het is al erg genoeg als een geplande reis niet kan worden gemaakt vanwege onvolkomenheden bij de concessiehouder. Bovendien kan een gesprek tegen lokaal tarief in het geval van bellen met de mobiele telefoon of internetbellen al gauw tot 2,- per minuut kosten! De RAR is dan ook van mening dat de klantenservice voor vragen of klachten gratis te bereiken moet kunnen zijn. 13. Tarieven en verkrijgbaarheid OV-Chipkaart 13.2 Bepaalde groepen reizigers kunnen met korting reizen, hetgeen de instemming heeft van de RAR. Alleen daar waar gesproken wordt over honden ( 100 %) heeft de RAR een andere mening. Er zijn honden die wel degelijk een plek innemen. Bovendien zijn er veel reizigers die angst hebben voor (grotere) honden en niet naast een hond willen plaatsnemen. Om die reden adviseert de RAR deze korting alleen van toepassing te verklaren voor honden die op schoot kunnen worden genomen. Hoewel de RAR van mening is dat het niet meer van deze tijd is om tijdens nachtperiodes een hoger tarief te vragen aan reizigers dan overdag, is dit voor de RAR geen halszaak. De RAR kan 6

7 daarom instemmen met de voorgestelde maximumtoeslag van 25% op het kilometertarief van de OV-chipkaart. De RAR is van mening dat binnen het Nachtnet alle abonnementen en kortingskaarten welke overdag gelden ook s nachts van toepassing moeten zijn. De RAR verwacht met dit advies een constructieve bijdrage te hebben geleverd aan het tot stand komen van een verantwoord programma van eisen voor het openbaar vervoer in de concessie Zaanstreek. Hoogachtend, Namens de consumentenorganisaties in de Reizigers Advies Raad De voorzitter, Peter Lankhorst 7