Delier. Zwolle oktober Piet van Leeuwen. Johannes Hospitium Vleuten en Wilnis Palliatief consulent Antonius Ziekenhuis Nieuwegein en Utrecht

Transcriptie

1 Delier Zwolle oktober 2014 Piet van Leeuwen Johannes Hospitium Vleuten en Wilnis Palliatief consulent Antonius Ziekenhuis Nieuwegein en Utrecht

2 Wat is een delier? Delier komt van het Latijnse woord delirium = waanzinnigheid of ijlheid In het dagelijks gebruik kan misschien beter het woord IJLEN worden gebruikt.

3 Delier: kans op misverstanden (1) Een delier roept het beeld op van wild, onbeheerst gedrag. Maar er zijn veel patiënten die verward / gedesoriënteerd raken op een heel stille, onopvallende manier. Het gaat vaak samen met met boosheid of angst maar dat hoeft niet, het kan ook iemand vrolijk stemmen.

4 Delier: kans op misverstanden (2) IJlen in de stervensfase werd vroeger vaak geïnterpreteerd als doodstrijd, iets wat mensen ook nu nog angstig kan maken. Omstanders vatten wat een patiënt tijdens een delier zegt of doet snel op als iets waar de patiënt een persoonlijke bedoeling mee heeft.

5 Delier: belangrijk onderwerp voor scholing Zorgverleners in de palliatieve zorg worden vaak geconfronteerd met verwardheid in de laatste levensfase en het is belangrijk dat ze dit beeld herkennen en begrijpen. Nog belangrijker is het om deze kennis te delen met de patiënt en diens familie.

6 Wanneer is er sprake van een delier?

7 Wanneer is er sprake van een delier? A. Er zijn stoornissen in het bewustzijn, het denken en/ of het waarnemen B. C. D.

8 Wanneer is er sprake van een delier? A. Er zijn stoornissen in het bewustzijn, het denken en/ of het waarnemen B. Er is sprake van een acuut begin C. D.

9 Wanneer is er sprake van een delier? A. Er zijn stoornissen in het bewustzijn, het denken en/ of het waarnemen B. Er is sprake van een acuut begin C. Er zijn dag- nachtschommelingen D.

10 Wanneer is er sprake van een delier? A. Er zijn stoornissen in het bewustzijn, het denken en/ of het waarnemen B. Er is sprake van een acuut begin C. Er zijn dag- nachtschommelingen D. Er is een lichamelijke aandoening

11 Een delier vaststellen Een delier is niet vast te stellen door een test of een bepaling in het bloed Een delier wordt herkent door een professional aan de hand van de symptomen De DOS-schaal kan je leren deze symptomen te herkennen. Daarom wordt deze nu uitgedeeld

12 Delier komt meer voor bij: Leeftijd boven 70 jaar Een zeer recente operatie Dementie, status na CVA Verminderd gehoor- en gezichtsvermogen Alcoholverslaving Opiaatgebruik Naderend levenseinde

13 Uitlokkende factoren I nfectie W ithdrawal A cute metabolische verstoringen T rauma C entrale zenuwstelsel aangedaan H ypoxie

14 Uitlokkende factoren D eficiencies E ndocrinopathie A cute vasculaire problemen T oxins and drugs H eavy metals

15 Medicijnen die een delier kunnen Opiaten Prednison Benzodiazepines veroorzaken Middelen met een anticholinerge werking Een delier kan ook ontstaan door het plotseling staken van dit soort middelen.

16 Ernstige onrust en toch geen delier Denk aan andere oorzaken voor ernstige onrust, bijvoorbeeld:..een overvolle blaas

17 Voortekenen van een delier Verandering in het dag- nachtritme Snel afleidbaar, rusteloos, angstig Vreemde blik in de ogen, andere uitstraling, familie meldt: patiënt is niet zichzelf

18 Beleid bij een delier Lichamelijke oorzaak opsporen en zo mogelijk behandelen Onrust zonodig wegnemen of voorkomen met Haldol Pas op met extra benzodiazepines en/ of opiaten Voorkom dat patiënt zichzelf in gevaar brengt Stel omstanders gerust, geef informatie

19 Delier: niet altijd een probleem! Kan ook heel prettig zijn Retrograde amnesie 50% Verlaagd bewustzijn - verlaagde lijdensdruk Terminal restlessness: herkennen en accepteren

20 En toch is er wel een probleem Bij patienten boven de 60 is een delier vaak een teken van een bedreigd voortbestaan. Veel patiënten overlijden binnen een jaar nadat er zich een delier bij hen heeft voorgedaan.

21 Aandachtspunten omstanders Uitleg van groot belang. Denk hierbij ook aan schriftelijke informatie (folder) Prikkelarme omgeving, rustige benadering Beperk contactpersonen Attentie voor bril/gehoorapparaat Nachtlampje/klok/kalender Niet tegenspreken, maar ook niet meegaan in waanideeen.