Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

Transcriptie

1

2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

3 2 Colofon Redactionele informatie Redactie Auteurs Cor Hylkema Marije Baart de la Faille Lotje Cohen Ellen Lindeman Els de Boer Lieselotte Bicknese Tanja Fedorova Manilde van der Oord Willem Bosveld Josca Boers Merel Groeneveld Carine van Oosteren Hester Booi Merijn Heijnen Olaf Veltmeyer Jolijn Broekhuizen Marcel Janssen Vormgeving, zetwerk, omslag, druk en afwerking Stadsdrukkerij Amsterdam n.v. Foto s omslag Station Amsterdam Bijlmer ArenA - Edwin van Eis (Fotobank Intranet Amsterdam) Station Zaandam - Mark van Kesteren ( Station Almere Centrum - Mark van Kesteren ( Station Hoofddorp - Mark van Kesteren ( Bronvermelding Het overnemen van gegevens is met de volgende bronvermelding toegestaan: O+S Amsterdam Verklaring der tekens. = de gegevens ontbreken x = geheim - = nul - = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met 0(0,0) = het getal is minder dan de helft van de gekozen eenheid niets (blank) = een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen * = niet berekend i.v.m. kleine aantallen = 2009 tot en met /2010 = het gemiddelde over de jaren 2009 tot en met / 10 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz. beginnend in 2009 en eindigend in 2010 Website Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010 staat volledig op de website van O+S, Zie voor meer informatie over de Metropoolregio Amsterdam ook prijs: 15, incl. BTW en excl. verzendkosten ISSN januari 2011 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

4 3 Woord vooraf Dit jaarboek schetst een statistisch beeld van de Metropoolregio Amsterdam. De verwevenheid van de gemeenten in het metropoolgebied is groot en neemt alleen maar toe, of het nu recreatie, wonen of de economie betreft. Door samenwerking kan de concurrentiekracht van de regio, zowel binnen als buiten de landsgrenzen, nog groeien. Dit jaarboek is het derde in zijn soort - misschien niet voldoende om al van een traditie te spreken, maar het begin is er. Samen met specifieke studies, zoals de binnenkort te verschijnen Economische Verkenningen Metropoolregio Amsterdam, en met de instelling van De Economic Development Board voor de Metropoolregio Amsterdam, ontstaan inmiddels wel de tijdreeksen en interpretatiekaders die nodig zijn voor onderbouwde beleidskeuzen. Ik hoop dat dit statistisch jaarboek bijdraagt aan een geïnformeerd debat over de kansen die de Metropoolregio Amsterdam biedt. Maarten van Poelgeest, Wethouder van Amsterdam Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

5 4 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

6 5 Inhoud Woord vooraf 3 Samenvatting 11 1 Kerncijfers 17 tabellen Kerncijfers, 1 januari Bevolking 23 tabellen Bevolking, 1 januari Bevolking naar geslacht, 1 januari Bevolking naar leeftijdsgroepen, 1 januari Bevolking naar leeftijdsgroepen en burgerlijke staat, 1 januari Bevolking naar herkomstgroepering, 1 januari Bevolking naar nationaliteiten, 1 januari Particuliere huishoudens naar samenstelling, 1 januari Loop van de bevolking, Geboorte, Sterfte, Huwelijken, Echtscheidende personen, Vestiging, Vertrek, Binnengemeentelijke verhuizingen, Verhuizingen tussen gemeenten, Prognose bevolking, 1 januari Prognose particuliere huishoudens, 1 januari grafieken 2.1a Bevolking naar leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari Veiligheid 51 tabellen Geregistreerde misdrijven naar politieregio s, Branden en hulpverleningen naar brandweerregio s, Fysieke verloedering naar politieregio s, Dreiging en sociale overlast naar politieregio s, Overlast van vermogensdelicten naar politieregio s, Verkeersoverlast naar politieregio s, Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

7 6 Inhoud Belangrijkste problemen in de buurt naar politieregio s, Onveiligheidsgevoelens naar politieregio s, Slachtofferschap naar politieregio s, Contact met politie naar politieregio s, Functioneren van de politie naar politieregio s, kaarten 3.1a Brandweerregio s b Politieregio s 56 4 Economie 65 tabellen Beroepsbevolking en arbeidsparticipatie, Werkzame beroepsbevolking naar herkomstgroepering en opleidingsniveau, Bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking, Totaal toegevoegde waarde, Volumegroei van het bruto binnenlands product, Volumegroei van de toegevoegde waarde, Bruto binnenlands product, Beloning van werknemers, Niet-werkende werkzoekenden naar geslacht, 1 januari Niet-werkende werkzoekenden naar leeftijdsgroepen, 1 januari Niet-werkende werkzoekenden naar opleidingsniveau, 1 januari Niet-werkende werkzoekenden naar duur niet-werkend, 1 januari Bedrijfsvestigingen, 1 januari Bedrijfsvestigingen naar sectoren, 1 januari Bedrijfsvestigingen in de tertiaire sector, 1 januari Werkzame personen, 1 januari Werkzame personen naar soort banen en geslacht, 1 januari Werkzame personen naar sectoren, 1 januari Werkzame personen in de tertiaire sector, 1 januari Openstaande vacatures, Inkomen en sociale zekerheid 85 tabellen Bevolking en gemiddeld besteedbaar inkomen, Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar sociaal-economische categorie, Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar geslacht, Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar leeftijdsgroepen, Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar herkomstgroepering, Personen met een heel jaar inkomen naar inkomensklassen, Huishoudens naar inkomensklassen, Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

8 Inhoud Huishoudens en het gemiddeld besteedbaar inkomen naar samenstelling huishouden, Uitkeringen WWB, 1 januari Uitkeringen WWB naar leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari Uitkeringen WIA, 1 januari Uitkeringen WIA naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari Uitkeringen WAO, 1 januari Uitkeringen WAO naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari Uitkeringen WAZ, 1 januari Uitkeringen WAZ naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari Uitkeringen Wajong, 1 januari Uitkeringen Wajong naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari Uitkeringen WW, 1 januari Uitkeringen WW naar leeftijdsgroepen, geslacht en werkloosheidspercentage, 1 januari Uitkeringen AOW, Uitkeringen AOW, 2e kwartaal Toegekende aanvragen huurtoeslag van huishoudens naar huishoudenstypen en leeftijdsgroepen, Gemiddelde huurtoeslag per jaar van huishoudens naar huishoudenstypen en leeftijdsgroepen, grafieken 5.1a Gemiddeld besteedbaar inkomen per inwoner, Gezondheid en welzijn 113 tabellen Sterfte naar doodsoorzaken, Medische consumptie naar GGD-regio s, periodegemiddelde Gezondheid en aandoeningen naar GGD-regio s, periodegemiddelde Leefstijl naar GGD-regio s, periodegemiddelde grafieken en kaarten 6.1a Sterfte naar doodsoorzaken, a GGD-regio s Onderwijs 119 tabellen Scholen en leerlingen naar geslacht in het basisonderwijs, 2008/ / Scholen en leerlingen naar geslacht in het speciaal onderwijs, 2008/ / Scholen en leerlingen in het voortgezet onderwijs naar soort onderwijs, 2009/ Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente, 2008/ Leerlingen middelbaar beroepsonderwijs naar woongemeente, 2007/ / Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

9 8 Inhoud Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente en herkomstgroepering, 2008/ Geslaagden voortgezet onderwijs naar woongemeente, 2007/ Studenten hoger onderwijs naar woongemeente, 2007/ / Studenten hoger beroepsonderwijs naar woongemeente en herkomstgroepering, 2008/ Studenten wetenschappelijk onderwijs naar woongemeente en herkomstgroepering, 2008/ Geslaagden hoger onderwijs naar woongemeente, 2007/ Verkeer en vervoer 133 tabellen Lengte van wegen naar beheerder en wegtype, Geregistreerde motorvoertuigen, 1 januari Geregistreerde verkeersslachtoffers naar geslacht, Geregistreerde verkeersslachtoffers naar gevolg, Geregistreerde verkeersslachtoffers naar wijze van deelneming, Goederenoverslag scheepvaart, Goederenoverslag scheepvaart naar soort, Goederenoverslag scheepvaart naar product, Natuur en milieu 145 tabellen Oppervlakte, bevolkingsdichtheid, woningdichtheid en gemiddelde woningbezetting, 1 januari Graasdieren, oppervlakte grasland en bedrijven met graasdieren of grasland, Geproduceerde dierlijke mest, Geproduceerde dierlijke mestsoorten, Stikstofproductie tijdens dierlijke mestproductie, Fosfaatuitscheiding tijdens dierlijke mestproductie, Kali-uitscheiding tijdens dierlijke mestproductie, Meldingen met betrekking tot geluidshinder Schiphol, Bezoeken recreatiegebieden Noord-Holland, grafieken 9.4a Meldingen met betrekking tot geluidshinder Schiphol, 2004 en a Bezoeken recreatiegebieden Noord-Holland per maand, Toerisme 159 tabellen Hotels, 1 juli Hotelkamers, 1 juli Hotelbedden, 1 juli Bruto bedbezetting in hotels, Gasten in hotels, Overnachtingen van hotelgasten, Gemiddelde verblijfsduur in hotels, Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

10 Inhoud Verblijfsrecreatieve logiesvormen, 1 juli Slaapplaatsen in verblijfsrecreatieve logiesvormen, 1 juli Bruto bedbezetting in verblijfsrecreatieve logiesvormen, Gasten in verblijfsrecreatieve logiesvormen, Overnachtingen van gasten in verblijfsrecreatieve logiesvormen, Gemiddelde verblijfsduur in verblijfsrecreatieve logiesvormen, grafieken 10.1a Overnachtingen in hotels per maand, Bouwen en wonen 169 tabellen Woningvoorraad, 1 januari Woningvoorraad naar eengezins- en meergezinswoningen en aantal kamers per woning, 1 januari Woningvoorraad naar bouwperiode, 1 januari Woningvoorraad naar eigendom, 1 januari Woonruimtenvoorraad, 1 januari Woningvoorraad en mutaties in de woningvoorraad, Groei van de woningvoorraad, Gereedgekomen woningen naar eigendom en eengezins- en meergezinswoningen, Gemiddelde woningwaarde, 1 januari Gemeentelijke woonlasten, grafieken 11.2a Nieuwbouw, Politiek 185 tabellen Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen, uitgebrachte geldige stemmen en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, 3 maart Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen, uitgebrachte geldige stemmen en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, 9 juni grafieken 12.1a Opkomst bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, 3 maart a Opkomst bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, 9 juni Bijlagen 193 A Verklaring van begrippen en gebruikte afkortingen 193 B Kaart Metropoolregio Amsterdam naar gemeenten en subregio s, 1 januari Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

11 10 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

12 11 Samenvatting De Metropoolregio Amsterdam is een informeel samenwerkingsverband van lokale en provinciale overheden in de Noordvleugel van de Randstad. Samen maken de partners afspraken op het gebied van verkeer en vervoer, economie, verstedelijking, landschap en duurzaamheid. Het metropoolgebied strekt zich globaal uit van IJmuiden tot Lelystad en van Purmerend tot de Haarlemmermeer. Bevolking Veertien procent van de Nederlandse bevolking, oftewel ruim 2,2 miljoen mensen, woont in de Metropoolregio Amsterdam. Amsterdam is met inwoners verreweg de grootste gemeente in de regio, gevolgd door Almere met inwoners. Haarlem, Zaanstad en Haarlemmermeer hebben ieder meer dan inwoners. In 2009 nam de bevolking van de Metropoolregio met bijna toe. Deze groei komt door een geboorteoverschot (bijna ), een positief vestigingsoverschot met de rest van het land (5.000) en een positief extern migratiesaldo (bijna personen). Vooral door het immigratieoverschot is de bevolkingsgroei sterker dan de jaren ervoor. Naar verwachting neemt het aantal inwoners van de Metropoolregio tussen 2010 en 2030 met toe, een groei van 9% in 20 jaar (Nederland 5%). De meeste nieuwe inwoners worden in Amsterdam ( ) en Almere ( ) verwacht. Tussen de verschillende gemeenten zijn er grote verschillen in leeftijdsopbouw. Zo heeft Amsterdam weinig gezinnen, kinderen en ouderen. De potentiële beroepsbevolking is er groter en is bovendien relatief jong. De groeigemeenten Almere en Haarlemmermeer huisvesten veel kinderen en gezinnen en weinig ouderen. Ouderen vinden we vooral in de subregio Het Gooi en Vechtstreek. Ook in de kleine gemeenten in de omgeving van Haarlem (Heemstede, Bloemendaal en Zandvoort) behoort meer dan 20% tot de ouderen. In de Metropoolregio is het aandeel niet-westerse allochtonen bijna twee keer zo hoog als landelijk. De hoogste percentages vinden we in Amsterdam (35,0%) en Almere (27,3%). In Almere is, door afnemende suburbanisatie vanuit Amsterdam, de groei van het aandeel allochtonen minder sterk dan voorheen. Veiligheid In 2009 werden bijna misdrijven geregistreerd in de Metropoolregio. Dit zijn er minder dan in Dit komt neer op een daling van Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

13 12 Samenvatting 100 naar 94 misdrijven per inwoners. Binnen de Metropoolregio worden in 2009 relatief gezien vermogensdelicten het meest gepleegd in Amsterdam- Amstelland (68%), vernielingen in Flevoland (22%) en geweldsdelicten in Zaanstreek-Waterland (12%). In drie van de vijf politieregio s binnen de Metropoolregio vinden bewoners hondenpoep het meest voorkomende buurtprobleem. Met name bewoners van Gooi en Vechtstreek vinden hondenpoep vaak voorkomen in hun buurt: 37%, gevolgd door Flevoland en Kennemerland (allebei 33%). In Amsterdam- Amstelland staat rommel op straat op nummer één. In totaal vindt 35% dat dit vaak voorkomt. In Zaanstreek-Waterland vindt men vooral dat er te hard wordt gereden (32%). De problemen die volgens bewoners vaak voorkomen, zijn ook de problemen die met voorrang moeten worden aangepakt. Opvallend is de positie van jongerenoverlast. Gemiddeld vindt 14% dat dit met prioriteit moet worden aangepakt, terwijl dit niet in de top vijf van meest voorkomende problemen voorkomt. Hoewel weinig bewoners zich vaak onveilig voelen, geeft een kwart aan zich wel eens onveilig te voelen. In Amsterdam-Amstelland is dit met 35% weer een stuk hoger. De percentages in de andere drie regio s komen ongeveer overeen met het landelijke gemiddelde. Economie Net als de rest van Nederland is de Metropoolregio herstellende van de economische recessie. Een aantal sectoren heeft een forse klap opgelopen: de financiële sector, de industrie, luchtvaart, toerisme, delen van de zakelijke dienstverlening en de bouw. De totale Nederlandse economie kromp in 2009 met bijna 4%. In de Metropoolregio krompen alleen IJmond (Corus), Haarlemmermeer (Schiphol) en Almere meer. De eerste aanwijzingen in de Metropoolregio van de recessie waren de afname van het aantal passagiers op Schiphol en de daling van het luchtvrachtverkeer. Rond de jaarwisseling van 2009/2010 zette het herstel van het aantal vluchten weer in. Daarnaast trekt het toerisme in Amsterdam alweer aan sinds de tweede helft van 2009, een paar maanden eerder dan in de rest van Nederland. Het vrachtverkeer over water vertoont nog geen tekenen van herstel. De overslag in het derde kwartaal van 2010 lag 10% onder het niveau van hetzelfde kwartaal in Het effect van de recessie op de arbeidsmarkt is vooralsnog gematigder dan verwacht. De totale werkgelegenheid nam in 2009 zelfs licht toe. De malaise in de financiële sector was vooral voelbaar in Amsterdam, waar de sector in % van het aantal banen verloor. De werkloosheid in de Metropoolregio steeg wel, maar niet zo veel als voorspeld. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

14 Samenvatting 13 Inkomen en sociale zekerheid Het gemiddeld besteedbaar jaarinkomen in de Metropoolregio lag in 2007 met hoger dan in de rest van Nederland ( per inwoner). Binnen de Metropoolregio zijn de laagste inkomens te vinden in Flevoland en Almere en de hoogste inkomens in Het Gooi en Vechtstreek en de agglomeratie Haarlem. De inkomensverschillen tussen mannen en vrouwen zijn in de Metropoolregio iets kleiner dan gemiddeld in Nederland, in beide gevallen ligt het gemiddelde jaarinkomen van mannen een stuk hoger dan dat van vrouwen. Dit is vooral het gevolg van de omvang van de werkweek: mannen werken vaker fulltime dan vrouwen. Landelijk heeft 20% van de huishoudens jaarlijks minder te besteden dan In de Metropoolregio geldt dit voor 22% van de huishoudens. In Amsterdam is het percentage met 30% het hoogst. Dit is deels te verklaren door het relatief hoge aantal eenpersoonshuishoudens. Gezondheid en welzijn Evenals in de rest van Nederland daalt in de Metropoolregio het aandeel sterfgevallen door hart- en vaatziekten. Kanker is nu de meest voorkomende doodsoorzaak. In 2009 werd 31,2% van de sterfgevallen in de regio veroorzaakt door kanker, tegenover 27,5% door hart- en vaatziekten. Alleen in de subregio Het Gooi en Vechtstreek zijn hart- en vaatziekten nog wel de meest voorkomende doodsoorzaak. Het aandeel sterfgevallen door uitwendige oorzaken zoals ongevallen, zelfdoding en moord ligt in de Metropoolregio Amsterdam hoger dan landelijk (5,1%, versus 4,2%). Alleen in de Zaanstreek is dit aandeel met 4% iets ondergemiddeld. Met uitzondering van de ggd regio Kennemerland hebben inwoners van de Metropoolregio Amsterdam vaker contact met de huisarts en met de specialist dan overige Nederlanders. De medische consumptie van de inwoners van de ggd regio Gooi en Vechtstreek ligt op alle terreinen hoger dan gemiddeld. Amsterdammers gaan minder vaak naar de tandarts en gebruiken minder vaak medicijnen op recept. Amsterdammers en inwoners van de ggd regio Zaanstreek-Waterland ervaren vaker een matige of slechte gezondheid dan bewoners uit de rest van de Metropoolregio. Inwoners van de ggd regio Gooi en Vechtstreek en Amsterdammers rapporteren vaker malaiseklachten zoals moeheid en slapeloosheid dan overige inwoners. Onderwijs In de Metropoolregio volgen ruim leerlingen basisonderwijs. In de afgelopen vier jaar zijn de leerlingaantallen in enkele delen van de Metropoolregio duidelijk gestegen, maar in de kleinere regio s dalen de aantallen juist (Waterland+, Zaanstreek en IJmond). Het aantal leerlingen op het voortgezet Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

15 14 Samenvatting onderwijs steeg afgelopen jaar 1% en kwam hiermee op Zaanstreek en Flevoland laten het gebruikelijke beeld zien: een groter aandeel leerlingen op het praktijkonderwijs en leerwegondersteunend onderwijs en een lager aandeel leerlingen op het havo/vwo. De enige uitzondering hierop is Amsterdam, waar zowel een groot aandeel pro/lwoo leerlingen als een hoog aandeel havo/vwo leerlingen is. In de regio s Amstel-Meerlanden, de agglomoratie Haarlem en Het Gooi en Vechtstreek is sprake van een hoog aandeel havo/vwo leerlingen en een laag aandeel pro/lwoo leerlingen. In 2008/ 09 zijn er mbo studenten in de Metropoolregio. mbo opleidingen bevinden zich in de hele regio. De twee universiteiten en de meeste hbo opleidingen in de regio bevinden zich in Amsterdam, maar er zijn ook hbo opleidingen in Almere, Haarlem, Zaanstad en Diemen. Het aantal hbo en wo studenten in de regio is het afgelopen jaar met 36% gestegen tot In heel Nederland was in dezelfde periode de stijging 20%. Verkeer en vervoer Er zijn of worden in de nabije toekomst een aantal maatregelen genomen om de doorstroom van verkeer en vervoer te bevorderen en gebieden te ontsluiten die moeilijk met het openbaar vervoer te bereiken zijn. De steeds grotere verkeersstromen leiden niet tot meer verkeersslachtoffers. In 2009 werden in totaal verkeersslachtoffers geregistreerd in de Metropoolregio, ruim minder dan in Ongeveer 40% van deze verkeersslachtoffers viel in Amsterdam. Ook in Amsterdam is een daling van het aantal verkeersslachtoffers te zien, echter niet zo fors als in de Metropoolregio. In Amsterdam vielen in verkeersslachtoffers per inwoners. Dit aantal ligt hoger dan het gemiddelde voor de Metropoolregio (16 verkeersslachtoffers per inwoners) en het landelijke gemiddelde (14 op ). Zowel in de Metropoolregio (28%) als in Nederland (35%) vallen de meeste verkeersslachtoffers onder automobilisten. Maar in Amsterdam zijn fietsers (30%), gevolgd door bromfietsers (26%) de grootste groepen verkeersslachtoffers. Met 21% komen automobilisten pas op de derde plaats. Natuur en milieu De Metropoolregio Amsterdam beslaat bijna km 2. Hiervan is 38% water en 19% grasland. In heel Nederland gaat het om respectievelijk 19% en 25%. De bevolkingsdichtheid is met mensen per km 2 zeer hoog (Nederland: 491 mensen per km 2 ) en de woonbezetting relatief laag (2,18 tegenover 2,31 landelijk). Het intensieve ruimtegebruik, onder andere door Schiphol, maakt dat milieu en natuur bijzondere aandacht verdienen in de Metropoolregio. De mestproductie in de Metropoolregio nam tussen 2004 en % af, terwijl de hoeveelheid in Nederland met 1% toenam. Door de jaren heen Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

16 Samenvatting 15 is telkens ongeveer 2% van de Nederlandse mestproductie afkomstig uit de Metropoolregio. In 2009 was het aantal klachten over geluidshinder van Schiphol met veel lager dan in voorgaande jaren (ongeveer ). De afname lijkt met name te komen doordat het aantal klachten per persoon gedaald is van 59 naar 15. Maar ook daalde het aantal personen dat een klacht indiende. Tussen 2006 en 2008 nam het totaal aantal bezoeken aan de recreatiegebieden in Noord-Holland met ongeveer 3% toe tot In 2009 lag het aantal bezoeken met weer iets lager. Het aantal bezoeken aan het Groengebied Amstelland blijft toenemen. Ten opzichte van 2006 is het aantal bezoeken aan dit gebied op jaarbasis met 17% toegenomen. 1 Toerisme Amsterdam is de belangrijkste toeristische trekpleister van Nederland: 27% van alle hotelovernachtingen vindt daar plaats en nog eens 5% in de overige gemeenten van de Metropoolregio. Om het toerisme verder te stimuleren en tegelijkertijd beter te spreiden, treedt de hoofdstad vanaf 2009 samen met de regio naar buiten als één toeristisch product: Metropoolregio Amsterdam. Speciaal ontwikkelde ov-routes, evenementen en betere informatie moeten ervoor zorgen dat toeristen naast hun bezoek aan Amsterdam ook bijvoorbeeld een bezoek aan de Zaanse Schans of de Hollandse kust brengen. In 2009 telde de Metropoolregio in totaal bijna hotelkamers: 7% meer dan in 2008 en bijna een derde van de hotelcapaciteit in Nederland. Het doel van de Metropoolregio is om voor extra hotelkamers te realiseren, waarvan in Amsterdam. Na een krimp in 2008 groeide het toerisme in Amsterdam in 2009 met 3%. In de overige gebieden in de Metropoolregio kromp het toerisme met 7%. Bouwen en wonen De Metropoolregio telt in 2010 ruim 1 miljoen woningen. In 2009 was de toename 1%. De verwachting is dat vanaf volgend jaar het aantal nieuwbouwopleveringen daalt als gevolg van de kredietcrisis. Van de ruim opgeleverde nieuwbouwwoningen in 2009 was 67% een koopwoning. De koopwoningvoorraad nam hierdoor 1% toe tot 46%. Het aandeel sociale huurwoningen nam af tot 38% en de particuliere huurvoorraad bleef 16%. Landelijk is 58% een koopwoning, 32% sociale verhuur en 10% particuliere verhuur. Het verschil met de Metropoolregio komt door het hoge aandeel sociale huurwoningen in Amsterdam (49%). In Het Gooi en Vechtstreek staan de duurste woningen van de Metropoolregio en in Flevoland zijn de woningprijzen het laagst. In de duurdere gemeenten stegen de WOZ-waarden sterker dan in de goedkopere gemeenten. Ook de Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

17 16 Samenvatting woonlasten verschillen sterk per gemeente. In Edam-Volendam betalen bewoners ongeveer de helft van bewoners uit Blaricum ( 1168 per jaar voor een meerpersoonshuishouden). In de periode zijn de tarieven gemiddeld met 3% gestegen. Politiek In 2010 werden zowel Gemeenteraadsverkiezingen als Tweede Kamerverkiezingen gehouden. Bij beide verkiezingen was de opkomst in de Metropoolregio iets lager dan gemiddeld; dit werd voornamelijk veroorzaakt door de lage opkomst in Amsterdam. Bij de Gemeenteraadsverkiezingen werd vaker op GroenLinks (+5%), pvda (+4%), D66 (+4%) en vvd (+3%) gestemd dan gemiddeld in Nederland. Aan de andere kant werd er minder vaak op lokale partijen (-8%) en op het cda (-7%) gestemd. Almere was de enige gemeente van de Metropoolregio waarbij de pvv deelnam aan de Gemeenteraadsverkiezingen. De pvv kreeg hier bijna 22% van de stemmen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen stemde in Almere 18% op de pvv, in de Metropoolregio 14% en in Nederland 15%. Gemeenten waarin vaak op de pvv gestemd is, zijn Edam-Volendam (31%), Oostzaan en Purmerend (beide 21%). Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

18 17 1 Kerncijfers 1 Metropoolregio Amsterdam naar gemeenten en subregio s, 1 januari Zaanstreek agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek Waterland + IJmond Amstel-Meerlanden Flevoland Amsterdam 1 Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Lelystad 30 Beemster 31 Edam-Volendam 32 Landsmeer 33 Oostzaan 34 Purmerend 35 Waterland 36 Zeevang Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

19 18 Kerncijfers Kerncijfers, 1 januari 2010 % niet- bevolkingsopper- opper- westerse dichtheid vlakte vlakte in alloch- % 65- bevolking per km 2 gemeente/subregio in km 2 km 2 land bevolking tonen plussers jaar 1 ) land Wormerland ,0 17, Zaanstad ,3 15, Zaanstreek ,1 15, Beverwijk ,6 16, Heemskerk ,5 17, Uitgeest ,7 13, Velsen ,0 17, IJmond ,3 16, Bloemendaal ,7 23, Haarlem ,7 15, Haarlemmerliede en Spaarnwoude ,2 15, Heemstede ,0 23, Zandvoort ,0 21, agglomeratie Haarlem ,9 17, Aalsmeer ,9 14, Amstelveen ,5 18, Diemen ,4 14, Haarlemmermeer ,4 11, Ouder-Amstel ,5 17, Uithoorn ,8 16, Amstel-Meerlanden ,2 14, Blaricum ,1 20, Bussum ,4 19, Hilversum ,9 17, Huizen ,9 15, Laren ,5 26, Muiden ,0 17, Naarden ,2 19, Weesp ,3 16, Wijdemeren ,2 18, Het Gooi en Vechtstreek ,7 18, Almere ,3 7, Lelystad ,5 10, Flevoland ,8 8, Beemster ,6 17, Edam-Volendam ,5 13, Landsmeer ,7 17, Oostzaan ,8 16, Purmerend ,6 14, Waterland ,4 17, Zeevang ,0 14, Waterland ,1 15, Amsterdam ,0 11, Metropoolregio Amsterdam ,7 13, Nederland ,2 15, ) Potentiële beroepsbevolking. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

20 Kerncijfers Kerncijfers, 1 januari 2010 (vervolg) gemiddeld woning- gemid- gemidbesteed- dichtheid delde delde % koopbaar % lage woning- per km 2 woning- waarde woningen gemeente/subregio inkomen 1 ) inkomens 2 ) voorraad land bezetting woningen 3 ) 4 ) Wormerland 36,6 16, , ,1 Zaanstad 33,2 19, , ,4 Zaanstreek 33,5 19, , ,1 Beverwijk 32,2 20, , ,3 Heemskerk 35,6 15, , ,0 Uitgeest 39,4 12, , ,7 Velsen 35,3 17, , ,6 IJmond 34,9 17, , ,4 Bloemendaal 56,8 13, , ,7 Haarlem 33,2 21, , ,4 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 39,9 13, , ,6 Heemstede 47,6 15, , ,8 Zandvoort 34,7 24, , ,0 agglomeratie Haarlem 37,2 20, , ,8 Aalsmeer 40,0 14, , ,4 Amstelveen 39,9 17, , ,1 Diemen 35,3 19, , ,0 Haarlemmermeer 39,7 13, , ,0 Ouder-Amstel 44,4 12, , ,6 Uithoorn 38,2 13, , ,2 Amstel-Meerlanden 39,5 15, , ,8 Blaricum 57,5 10, , ,2 Bussum 43,2 18, , ,6 Hilversum 36,4 20, , ,0 Huizen 39,1 17, , ,0 Laren 48,7 18, , ,8 Muiden 45,5 14, , ,3 Naarden 49,1 14, , ,4 Weesp 35,1 18, , ,6 Wijdemeren 41,9 14, , ,2 Het Gooi en Vechtstreek 40,6 17, , ,5 Almere 34,6 16, , ,8 Lelystad 32,6 20, , ,2 Flevoland 34,0 17, , ,1 Beemster 40,6 17, , ,3 Edam-Volendam 40,3 12, , ,8 Landsmeer 42,4 14, , ,6 Oostzaan 39,0 13, , ,9 Purmerend 34,2 17, , ,1 Waterland 42,4 14, , ,4 Zeevang 41,7 16, , ,3 Waterland + 37,5 15, , ,4 Amsterdam 30,6 30, , ,4 Metropoolregio Amsterdam 34,7 22, , ,7 Nederland 34,3 20, , ,8 1 ) Gemiddeld besteedbaar inkomen huishoudens 2008 (x euro). bron: CBS/VROM 2 ) % huishoudens met een besteedbaar inkomen minder dan euro in ) Gemiddelde waarde woningen = WOZ-waarde x euro (prijspeil 2008), voorlopige cijfers. 4 ) 1 januari Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

21 20 Kerncijfers Kerncijfers, 1 januari 2010 (vervolg) WWB gemeente/subregio <65 jr. WIA WAO WAZ Wajong WW AOW 1 ) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) 2e kwartaal bron: CBS/UWV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

22 Kerncijfers Kerncijfers, 1 januari 2010 (vervolg) werkzame personen 3 ) openbedrijfs- staande % werk- vesti- grote kleine vacagemeente/subregio NWW 1 ) loosheid 2 ) gingen 3 ) banen banen totaal tures 4 ) Wormerland 271 2, Zaanstad , Zaanstreek , Beverwijk , Heemskerk 783 3, Uitgeest 179 2, * Velsen , IJmond , Bloemendaal 268 2, * Haarlem , Haarlemmerliede en Spaarnwoude 76 2, * Heemstede 371 2, Zandvoort 408 3, agglomeratie Haarlem , Aalsmeer 502 2, Amstelveen , Diemen 653 3, Haarlemmermeer , Ouder-Amstel 251 3, Uithoorn 581 3, Amstel-Meerlanden , Blaricum 161 2, Bussum 694 3, Hilversum , Huizen , Laren 174 2, * Muiden 139 3, * Naarden 299 3, Weesp 547 4, Wijdemeren 399 2, Het Gooi en Vechtstreek , Almere , Lelystad , Flevoland , Beemster 118 2, * Edam-Volendam 285 1, Landsmeer 152 2, * Oostzaan 158 2, * Purmerend , Waterland 236 2, * Zeevang 106 2, * Waterland , Amsterdam , Metropoolregio Amsterdam , Nederland , ) Niet-werkende werkzoekenden. bron: UWV WERKbedrijf/CBS/LISA 2 ) Niet-werkende werkzoekenden als % van de bevolking van jaar. 3 ) 1 januari ) 1 september Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

23 22 Kerncijfers Kerncijfers, schooljaar 2009/ 10 (slot) leerlingen studenten opengemeente/subregio BAO 1 ) SO 1 ) VO 2 ) MBO 2 ) HBO 2 ) WO 2 ) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 3 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Leerlingen naar schoolgemeente, schooljaar 2009/ 10. bron: OCW/DUO/CBS 2 ) Leerlingen/studenten naar woongemeente, schooljaar 2008/ ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

24 23 2 Bevolking 2 De Metropoolregio Amsterdam is een informeel samenwerkingsverband van lokale en provinciale overheden in de Noordvleugel van de Randstad. Samen maken de partners afspraken op het gebied van verkeer en vervoer, Bevolking Metropoolregio Amsterdam per gemeente, 1 januari Metropoolregio Amsterdam: minder dan < < < en meer 1 Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Lelystad 30 Beemster 31 Edam-Volendam 32 Landsmeer 33 Oostzaan 34 Purmerend 35 Waterland 36 Zeevang bron: CBS Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

25 24 Bevolking economie, verstedelijking, landschap en duurzaamheid. De ambitie is om de Metropoolregio Amsterdam blijvend te ontwikkelen tot een (inter)nationaal concurrerend gebied waar het goed wonen en werken is. Belangrijk kenmerk van de metropoolsamenwerking vormt het feit dat dit gebeurt op vrijwillige basis. Het metropoolgebied is in 2009 uitgebreid met Lelystad en strekt zich nu globaal uit van IJmuiden tot Lelystad en van Purmerend tot de Haarlemmermeer. Internationaal wordt de naam Amsterdam Metropolitan Area gevoerd. Bevolkingsontwikkeling Veertien procent van de Nederlandse bevolking woont in de Metropoolregio Amsterdam, dat is meer dan 2,2 miljoen mensen. Amsterdam is met zijn inwoners verreweg de grootste gemeente in de regio. Almere volgt met inwoners. Haarlem, Zaanstad en Haarlemmermeer hebben meer dan inwoners. In 2009 is de bevolking van de Metropoolregio met bijna inwoners toegenomen. Deze groei komt door een geboorteoverschot (bijna ), een positief vestigingsoverschot met de rest van het land (5.000) en een positief extern migratiesaldo (bijna personen). Vooral door dit immigratieoverschot is de groei in de regio sterker dan de jaren ervoor. In 2005 was er nog sprake van een emigratieoverschot van ruim 4 duizend personen. Sinds 2008 is er sprake van een groeiend immigratieoverschot. De natuurlijke aanwas is al jaren een stabiele groeifactor. Binnen de regio is Amsterdam het afgelopen jaar het sterkst gegroeid, met ruim inwoners (1,5%) meer dan een jaar eerder. Deze toename is zelfs sterker dan de al spectaculaire groei in 2008, toen nam het inwoneraantal met ruim inwoners (1,2%) toe. De natuurlijke aanwas is ook in de Amsterdamse bevolkingstoename al jaren een stabiele groeifactor. De echte verandering wordt veroorzaakt door het toegenomen immigratieoverschot. Op de tweede plaats staat Almere met een bevolkingsgroei van inwoners. Deze groei komt vooral door het grote geboorteoverschot, na Amsterdam de hoogste in de regio. De lichte bevolkingsgroei van Haarlem gedurende 2008 is dit jaar sterk doorgezet. De bevolking van Haarlem is met inwoners toegenomen, de sterkste groei van de grotere gemeenten binnen de regio. Van de kleinere gemeenten groeide Aalsmeer het sterkst met inwoners, dit als gevolg van nieuwbouw. Bevolkingsprognoses laten een groei zien van de Metropoolregio. Verwacht wordt dat het aantal inwoners in de Metropoolregio in de periode van met inwoners zal toenemen, een groei van 9% in 20 jaar. Dit is meer dan de landelijke groei die in dezelfde periode 5% bedraagt. De meeste Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

26 Bevolking 25 Loop van de bevolking in de Metropoolregio inclusief Lelystad, x geboorteoverschot binnenlands migratiesaldo buitenlands migratiesaldo toe-/afname bevolking 1 ) 1 ) Incl. administratieve en overige correcties. bron: CBS inwoners worden in Amsterdam (+7.000) en Almere ( ) verwacht. Zij worden op afstand gevolgd door Ouder-Amstel ( ), Haarlemmermeer ( ) en Zaanstad ( ). Relatief jonge beroepsbevolking De bevolkingssamenstelling van de Metropoolregio Amsterdam wijkt op een aantal punten af van het Nederlands gemiddelde. Qua leeftijdsopbouw zijn de verschillen vrij gering. Het aandeel kinderen is vrijwel gelijk aan het Nederlands gemiddelde. Het aandeel gezinnen is daarentegen iets kleiner dan in de rest van het land. Tussen de verschillende gemeenten zijn er echter grote verschillen. Zo heeft Amsterdam weinig gezinnen, kinderen en ouderen. De potentiële beroepsbevolking is er groter, die bovendien relatief jong is. De groeigemeenten Almere en Haarlemmermeer hebben veel kinderen en gezinnen. Er wonen net zoals in Amsterdam maar weinig ouderen. Ouderen vinden we vooral in de subregio Het Gooi en Vechtstreek (18,3%), waarbij het aandeel ouderen in Laren (26,9%) er uitspringt. Ook in de kleine gemeenten in de omgeving van Haarlem (Heemstede, Bloemendaal en Zandvoort) behoort meer dan 20% tot de ouderen. Een groot verschil tussen de Metropoolregio en Nederland is het aandeel allochtonen. Het aandeel niet-westerse allochtonen is er bijna twee keer zo hoog als het landelijke gemiddelde. Ook het aandeel westerse allochtonen is hoger in de regio. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

27 26 Bevolking Bevolking van de Metropoolregio in vergelijking met Nederland, 1 januari 2010 (procenten) % jaar Metropoolregio jaar 65 jaar e.o. Nederland nietwesterse allochtonen westerse allochtonen gezinnen bron: CBS Wel zijn er grote verschillen tussen de gemeenten. De hoogste percentages nietwesterse allochtonen vinden we in Amsterdam (35,0%) en Almere (27,3%). Het aandeel allochtonen in Almere nam vooral in de jaren negentig toe als gevolg van suburbanisatie van allochtonen uit Amsterdam. Deze suburbanisatie is de laatste jaren echter sterk afgenomen, waardoor de groei van het aandeel allochtonen in Almere minder sterk is dan voorheen. De laagste aandelen vinden we in de regio s IJmond (8,3%) en Het Gooi en Vechtstreek (8,7%), Lage gemiddelde woningbezetting Het aantal mensen dat gemiddeld in een woning woont noemen we de gemiddelde woningbezetting (gwb). Deze is in de Metropoolregio 2,17; dat is lager Gemiddelde woningbezetting (GWB) in de Metropoolregio, hoogste en laagste in 2010 % 2,75 2,50 2,25 2,00 1,75 1,50 1,25 1,00 Almere Zeevang Beemster Haarlemmermeer Weesp Haarlem Zandvoort Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

28 Bevolking 27 dan het Nederlands gemiddelde. Dit wordt veroorzaakt doordat het aandeel gezinnen in de Metropoolregio relatief laag is en er meer alleenstaanden zijn. De hoogste gwb s vinden we in gemeenten met veel gezinnen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de groeigemeenten Almere en Haarlemmermeer, waar veel jonge gezinnen naar toe zijn getrokken, bovenaan staan. Lage gwb s vinden we vooral in gemeenten met weinig gezinnen en veel alleenstaanden. In het algemeen zijn dit grote steden, die gezien de culturele voorzieningen en uitgaansmogelijkheden aantrekkelijk zijn voor alleenstaanden. Opvallend is de lage gwb van Zandvoort, maar deze gemeente heeft na Amsterdam het laagste aandeel gezinnen en het op vier na hoogste aandeel alleenstaanden. 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

29 28 Bevolking Bevolking, 1 januari gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

30 Bevolking Bevolking naar geslacht, 1 januari gemeente/subregio mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

31 30 Bevolking Bevolking naar leeftijdsgroepen, 1 januari 2010 leeftijdsgroep in jaren gemeente/subregio totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

32 Bevolking Bevolking naar leeftijdsgroepen, 1 januari 2010 (slot) leeftijdsgroep in jaren gemeente/subregio totaal Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

33 32 Bevolking 2.1a Bevolking naar leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari mannen vrouwen Metropoolregio excl. Amsterdam Amsterdam bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

34 Bevolking Bevolking naar leeftijdsgroepen en burgerlijke staat, 1 januari 2010 leeftijdsgroep in jaren en ouder onge- ge- onge- ge- onge- ge- onge- gegemeente/subregio 0-14 totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

35 34 Bevolking Bevolking naar leeftijdsgroepen en burgerlijke staat, 1 januari 2010 (slot) leeftijdsgroep in jaren en ouder onge- ge- onge- ge- onge- ge- onge- gegemeente/subregio 0-14 totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal huwd 1 ) huwd 2 ) totaal Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Incl. gescheiden en weduwstaat. bron: CBS 2 ) Incl. geregistreerd partnerschap. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

36 Bevolking Bevolking naar herkomstgroepering, 1 januari 2010 allochtonen totaal westers niet-westers waaronder alloch- autochgemeente/subregio totaal totaal Marokko Suriname Turkije tonen tonen totaal 2 Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerl. en Spaarnw Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

37 36 Bevolking Bevolking naar nationaliteiten, 1 januari 2010 staat- Groot- Ver- overig loos/ Neder- Brit- Duits- Frank- overig Ma- overig enigde Ame- Oce- onbegemeente/subregio land Turkije tannië land Italië Spanje rijk Polen Europa rokko Afrika Staten rika Azië anië kend totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

38 Bevolking Bevolking naar nationaliteiten, 1 januari 2010 (slot) staat- Groot- Ver- overig loos/ Neder- Brit- Duits- Frank- overig Ma- overig enigde Ame- Oce- onbegemeente/subregio land Turkije tannië land Italië Spanje rijk Polen Europa rokko Afrika Staten rika Azië anië kend totaal Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

39 38 Bevolking Particuliere huishoudens naar samenstelling, 1 januari 2010 meerpersoonshuishouden eenpersoons- ongehuwd gehuwd ongehuwd gehuwd overig huis- paar z. paar z. paar met paar met eenouder- huisgemeente/subregio houden kinderen kinderen kinderen kinderen gezin houden totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

40 Bevolking Loop van de bevolking, 2009 externe migratie saldo toe-/ stand overige stand afname gemeente/subregio geboorte sterfte vestiging vertrek 1 ) correcties bevolking Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Inclusief administratieve correcties. bron: CBS 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

41 40 Bevolking Geboorte, gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

42 Bevolking Sterfte, gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: CBS 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

43 42 Bevolking Huwelijken, gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

44 Bevolking Echtscheidende personen, gemeente/subregio mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

45 44 Bevolking Vestiging, gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

46 Bevolking Vertrek, ) gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 2 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Inclusief administratieve correcties. bron: CBS 2 ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

47 46 Bevolking Binnengemeentelijke verhuizingen, gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

48 Bevolking Verhuizingen tussen gemeenten, 2009 gemeente van vestiging Bloe- Edam- H liede/ Haar- Aals- Amstel- Amster- Beem- Bever- Blari- men- Volen- Haar- Spaarn- lemmer- Heems- Heem- Hilver- Landsgemeente van vertrek meer Almere veen dam ster wijk cum daal Bussum Diemen dam lem woude meer kerk stede sum Huizen meer Aalsmeer Almere Amstelveen Amsterdam Beemster Beverwijk Blaricum Bloemendaal Bussum Diemen Edam-Volendam Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Heemskerk Heemstede Hilversum Huizen Landsmeer Laren Lelystad Muiden Naarden Oostzaan Ouder-Amstel Purmerend Uitgeest Uithoorn Velsen Waterland Weesp Wijdemeren Wormerland Zaanstad Zandvoort Zeevang totaal vestiging vestiging van elders totaal-generaal vestiging totaal-generaal vertrek vestigingsoverschot Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

49 48 Bevolking Verhuizingen tussen gemeenten, 2009 (slot) gemeente van vestiging totaal- Wor- vertrek gene- Naar- Oost- Ouder- Purmer- Uit- Uit- Water- Wijde- mer- Zaan- Zand- Zee- totaal naar raal gemeente van vertrek Laren Lelystad Muiden den zaan Amstel end geest hoorn Velsen land Weesp meren land stad voort vang vertrek elders vertrek Aalsmeer Almere Amstelveen Amsterdam Beemster Beverwijk Blaricum Bloemendaal Bussum Diemen Edam Volendam Haarlem Haarl liede en Spaarnwoude Haarlemmermeer Heemskerk Heemstede Hilversum Huizen Landsmeer Laren Lelystad Muiden Naarden Oostzaan Ouder-Amstel Purmerend Uitgeest Uithoorn Velsen Waterland Weesp Wijdemeren Wormerland Zaanstad Zandvoort Zeevang totaal vestiging vestiging van elders totaal-generaal vestiging totaal-generaal vertrek vestigingsoverschot bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

50 Bevolking Prognose bevolking, 1 januari gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 2 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

51 50 Bevolking Prognose particuliere huishoudens (x 1.000), 1 januari gemeente/subregio Wormerland 6,6 6,8 7,0 7,1 7,2 Zaanstad 64,3 67,4 69,9 72,0 73,6 Zaanstreek 70,9 74,2 76,9 79,1 80,8 Beverwijk 17,9 18,0 18,6 19,0 19,3 Heemskerk 16,8 17,1 17,2 17,3 17,4 Uitgeest 5,1 5,3 5,4 5,5 5,6 Velsen 29,6 30,4 30,9 31,4 31,9 IJmond 69,3 70,8 72,1 73,2 74,2 Bloemendaal 9,2 9,4 9,6 9,9 10,0 Haarlem 73,2 73,7 74,6 75,3 76,2 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 2,2 2,3 2,3 2,3 2,4 Heemstede 11,3 11,4 11,6 11,7 11,8 Zandvoort 8,2 8,4 8,5 8,6 8,7 agglomeratie Haarlem 104,1 105,2 106,6 107,8 109,1 Aalsmeer 12,0 13,1 13,6 14,0 14,3 Amstelveen 39,1 41,6 42,3 42,9 43,5 Diemen 12,0 12,1 12,6 13,1 13,5 Haarlemmermeer 58,4 61,5 64,8 68,2 71,4 Ouder-Amstel 5,7 5,8 5,8 5,8 5,9 Uithoorn 12,1 12,6 13,1 13,5 14,1 Amstel-Meerlanden 139,3 146,7 152,2 157,5 162,7 Blaricum 3,9 4,2 4,3 4,4 4,5 Bussum 14,7 14,7 14,9 15,2 15,4 Hilversum 40,0 41,0 41,8 42,5 43,1 Huizen 18,0 18,1 18,3 18,5 18,6 Laren 5,2 4,8 4,9 4,9 4,9 Muiden 2,8 2,9 3,3 3,6 3,8 Naarden 7,3 7,5 7,7 7,8 7,9 Weesp 8,3 8,7 9,0 9,2 9,5 Wijdemeren 9,8 10,0 10,1 10,2 10,3 Het Gooi en Vechtstreek 110,0 111,9 114,3 116,3 118,0 Almere 76,7 84,5 96,0 105,8 112,6 Lelystad 32,2 33,9 35,8 37,2 38,2 Flevoland 108,9 118,4 131,8 143,0 150,8 Beemster 3,5 3,6 3,7 3,8 3,9 Edam-Volendam 11,2 11,9 12,4 12,8 13,2 Landsmeer 4,3 4,4 4,6 4,7 4,7 Oostzaan 3,8 3,9 4,0 4,0 4,1 Purmerend 34,1 35,2 36,6 37,8 38,8 Waterland 7,1 7,1 7,3 7,4 7,5 Zeevang 2,5 2,6 2,7 2,8 2,8 Waterland + 66,6 68,7 71,3 73,3 75,0 Amsterdam 422,1 424,0 433,9 442,2 449,9 Metropoolregio Amsterdam 1091,2 1119,9 1159,1 1192,4 1220,5 Nederland 7386,1 7618,8 7860,1 8060,6 8195,6 bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

52 51 3 Veiligheid 3 Criminaliteit gedaald In 2009 zijn er in totaal bijna misdrijven geregistreerd in de (politieregio s van de) Metropoolregio. Het aantal misdrijven is in vergelijking tot 2007 gedaald met ruim 7.000, dit komt neer op een daling van 100 naar 94 misdrijven per inwoners. Relatief gezien worden in 2009 de meeste vermogensdelicten in Amsterdam- Amstelland gepleegd (68%), dit is duidelijk meer dan in heel Nederland (57%). In Flevoland vinden met 22% relatief de meeste vernielingen plaats in de Metropoolregio, in heel Nederland is dit 18%. Zaanstreek-Waterland kent met 12% de meeste geweldsdelicten, in heel Nederland bestaat 10% van alle geregistreerde misdrijven uit geweldsdelicten. De Integrale Veiligheidsmonitor Veiligheid en criminaliteit kunnen worden bezien aan de hand van politiecijfers maar ook aan de hand van ondervinding en beleving van burgers. In het najaar van 2008 is voor het eerst de Integrale Veiligheidsmonitor (ivm) uitgevoerd, de opvolger van de Veiligheidsmonitor Rijk (vmr). In de ivm wordt aan de hand van een enquête gevraagd naar leefbaarheid en onveiligheidsgevoelens in een woonbuurt, beleving van buurtproblemen, ervaringen met veel voorkomende criminaliteit, aangiftegedrag, het functioneren van de politie en preventiegedrag. Met de ivm is een verdere stap gezet in de integratie van cijfers op het gebied van veiligheid. Het onderzoek werkt met een gestandaardiseerde vragenlijst met verplichte en facultatieve blokken. De gehele vragenlijst wordt door het Centraal Bureau voor de Statistiek afgenomen onder ongeveer burgers in Nederland, gelijkmatig verdeeld over de politie regio s. Daarnaast kan, indien gewenst, elke gemeente zelf extra enquêtes laten afnemen waardoor bijvoorbeeld uitspraken op wijkniveau kunnen worden gedaan. In dit hoofdstuk zijn de belangrijkste resultaten uit de vmr opgenomen vanaf 2006 tot en met 2008 en de resultaten van de ivm van 2008 en De data voor de vmr van 2008 zijn verzameld aan het begin van het jaar, de data voor de ivm van 2008 aan het einde van het jaar. De resultaten worden weergegeven voor de vijf politieregio s die onderdeel uitmaken van de Metropoolregio Amsterdam: Kennemerland, Zaanstreek-Waterland, Gooi en Vechtstreek, Flevoland en Amsterdam-Amstelland. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

53 52 Veiligheid Top vijf meest voorkomende buurtproblemen per politieregio Amsterdam- Zaanstreek- Gooi en Amstelland Kennemerland Waterland Vechtstreek Flevoland Nederland 1. rommel op 1. hondenpoep 1. te hard rijden 1. hondenpoep 1. hondenpoep 1. hondenpoep straat op straat op straat op straat op straat 2. hondenpoep 2. te hard rijden 2. hondenpoep 2. te hard rijden 2. te hard rijden 2. te hard rijden op straat op straat 3. te hard rijden 3. aanrijdingen/ 3. aanrijdingen/ 3. aanrijdingen/ 3. rommel op 3. aanrijdingen/ parkeeroverlast parkeeroverlast parkeeroverlast straat parkeeroverlast 4. aanrijdingen/ 4. rommel 4. rommel 4. rommel 4. aanrijdingen/ 4. rommel parkeeroverlast op straat op straat op straat parkeeroverlast op straat 5. overlast van 5. geluidsoverlast 5. vernieling van 5. geluidsoverlast 5. vernieling van 5. geluidsoverlast groepen jongeren door verkeer straatmeubilair door verkeer straatmeubilair door verkeer bron: CBS/IVM 2009 Hondenpoep op straat meest voorkomende buurtprobleem In de ivm wordt onder andere gevraagd of respondenten van 25 buurtproblemen willen aangeven of deze vaak, soms of (bijna) nooit voorkomen (tabel tot en met 3.2.4). Daarnaast is gevraagd welke twee buurtproblemen met voorrang moeten worden aangepakt (tabel 3.2.5). In de tabel hierboven staan per politieregio de vijf meest genoemde buurtproblemen. In drie van de vijf politieregio s staat hondenpoep op de eerste plaats. Met name bewoners in Gooi en Vechtstreek vinden dat er vaak hondenpoep ligt in hun buurt (37%), gevolgd door Flevoland en Kennemerland (allebei 33%). In heel Nederland vindt 32% dat hondenpoep vaak voorkomt in de buurt. In Amsterdam-Amstelland staat rommel op straat op nummer één. In totaal vindt 35% dat dit vaak voorkomt. Dit is een stuk meer dan in de politieregio Gooi en Vechtstreek en heel Nederland, waarbij 21% het vaak vindt voorkomen. In Zaanstreek-Waterland vindt men vooral dat voertuigen te hard rijden (32%). In de andere vier politieregio s van de Metropoolregio staat dit probleem op nummer twee of drie. Te hard rijden is het belangrijkste buurtprobleem De problemen die volgens bewoners vaak voorkomen, zijn ook de problemen die met voorrang moeten worden aangepakt. Het te hard rijden van voertuigen vinden bewoners van de Metropoolregio het belangrijkste probleem, gevolgd door parkeeroverlast en hondenpoep. Ook in 2008 waren dit de meest genoemde problemen. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

54 Veiligheid 53 Top 10 belangrijkste buurtproblemen, 2008 en 2009 (procenten) 1 ) te hard rijden parkeeroverlast hondenpoep 3 overlast door groepen jongeren rommel op straat inbraak in woningen geluidsoverlast door verkeer beschadiging of vernieling aan auto s andere vormen van geluidsoverlast vernieling van telefooncellen, bus- of tramhokjes % ) Gemiddelde van de vijf politieregio s. bron: CBS/IVM Opvallend is de positie van jongerenoverlast. Gemiddeld vindt 14% dat dit met prioriteit moet worden aangepakt. Dit is gelijk aan 2008, maar komt niet overeen met de meest voorkomende buurtproblemen. Alleen binnen de politieregio Amsterdam-Amstelland komt jongerenoverlast in de top vijf voor. Het is niet zo dat ook alleen deze bewoners het aanpakken van jongerenoverlast prioriteit geven. In Amsterdam-Amstelland vindt 16% dat jongerenoverlast met prioriteit moet worden aangepakt, in Zaanstreek-Waterland is dit zelfs 17%, in Kennemerland 14%, en in Gooi en Vechtstreek en Flevoland 11%. Kwart voelt zich weleens onveilig Hoewel weinig bewoners zich vaak onveilig voelen, geeft een kwart aan zich wel eens onveilig te voelen. In Amsterdam-Amstelland is dit met 35% weer een stuk hoger. De percentages in de andere drie regio s komen ongeveer overeen met het landelijke gemiddelde. In Nederland voelt 2% van de bewoners zich vaak onveilig, in Amsterdam- Amstelland is dit met 4% hoger. De andere drie regio s komen weer overeen met het landelijk gemiddelde. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

55 54 Veiligheid Geregistreerde misdrijven 1 ) naar politieregio s, Amster- Zaan- Gooi en dam- Kennemer- streek- Vecht- Amstelland land Waterland streek Flevoland Nederland vermogensmisdrijven diefstal/verduistering en inbraak bedrog valsheidsmisdrijven heling afpersing en afdreiging bankbreuk witwassen overige vermogensmisdrijven vernieling en openbare orde vernieling en beschadiging tegen de openbare orde brandstichting/ontploffing tegen het openbaar gezag geweldsmisdrijven mishandeling bedreiging en stalking seksuele misdrijven misdrijven tegen het leven vrijheidsbeneming/gijzeling mensenhandel overige geweldsmisdrijven overige misdrijven wetboek van strafrecht verkeersmisdrijven verlaten plaats ongeval rijden onder invloed rijden tijdens ontzegging/obm rijden tijdens rijverbod voeren vals kenteken joyriding weigeren blaastest/bloedonderzoek overige verkeersmisdrijven drugsmisdrijven harddrugs softdrugs (vuur)wapenmisdrijven verboden wapenbezit verboden wapenhandel niet gespecificeerd 472 milieumisdrijven misdrijven overige wetten ) Voorlopige cijfers. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

56 Veiligheid Branden en hulpverleningen naar brandweerregio s, branden waarvan schadebedrag alle totaal woningbrand branden (x 1 mln. euro) hulpverleningen brandweerregio ) ) ) ) Zaanstreek-Waterland , Kennemerland 2 ) ,2 35, Amsterdam-Amstelland 2 ) , Gooi en Vechtstreek , Flevoland ,1 28, ) Cijfers ten dele beschikbaar. bron: CBS 2 ) Met ingang van 1 januari 2008 is de gemeente Haarlemmermeer overgegaan van de brandweerregio Amsterdam-Amstelland naar de regio Kennemerland a Brandweerregio s Kennemerland Gooi en Vechtstreek Zaanstreek-Waterland Flevoland Amsterdam-Amstelland Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Beemster 30 Edam-Volendam 31 Landsmeer 32 Oostzaan 33 Purmerend 34 Waterland 35 Zeevang 36 Zeewolde 37 Lelystad 38 Dronten 39 Urk 40 Noordoostpolder bron: Ministerie BZK Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

57 56 Veiligheid 3.1b Politieregio s Kennemerland Gooi en Vechtstreek Zaanstreek-Waterland Flevoland Amsterdam-Amstelland Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Beemster 30 Edam-Volendam 31 Landsmeer 32 Oostzaan 33 Purmerend 34 Waterland 35 Zeevang 36 Zeewolde 37 Lelystad 38 Dronten 39 Urk 40 Noordoostpolder bron: Ministerie BZK Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

58 Veiligheid Fysieke verloedering naar politieregio s, % komt vaak voor VMR IVM 1 ) politieregio bekladding van muren en/of gebouwen Amsterdam-Amstelland 12,7 17,4 15,0 19,5 18,2 Kennemerland 5,5 7,1 7,8 8,1 7,4 Zaanstreek-Waterland 8,1 7,7 12,1 13,1 12,6 Gooi en Vechtstreek 5,2 4,7 5,3 6,3 6,1 Flevoland 8,2 8,0 5,9 8,9 8,6 Nederland 5,8 6,7 6,9 8,9 8,1 rommel op straat Amsterdam-Amstelland 34,5 31,0 35,6 36,2 34,7 Kennemerland 22,8 24,7 26,6 21,9 24,4 Zaanstreek-Waterland 22,3 26,2 21,8 23,6 24,4 Gooi en Vechtstreek 17,0 17,6 17,8 16,8 20,6 Flevoland 24,9 25,4 23,7 23,9 27,3 Nederland 20,0 20,2 20,3 20,2 21,3 hondenpoep op straat Amsterdam-Amstelland 38,8 36,2 31,6 29,7 26,9 Kennemerland 35,6 32,8 33,5 29,8 32,9 Zaanstreek-Waterland 37,6 37,4 33,4 33,0 32,1 Gooi en Vechtstreek 45,0 40,2 42,2 42,2 37,2 Flevoland 35,1 32,0 32,3 34,2 32,9 Nederland 36,5 34,2 33,4 33,1 31,9 vernieling van straatmeubilair (telefooncellen, bus- of tramhokjes) Amsterdam-Amstelland 13,9 13,1 15,3 12,8 11,0 Kennemerland 13,1 17,7 15,1 16,1 11,9 Zaanstreek-Waterland 21,6 24,4 24,1 18,1 21,0 Gooi en Vechtstreek 15,8 16,2 17,6 14,5 11,5 Flevoland 24,7 23,8 25,7 21,5 18,4 Nederland 14,7 16,0 16,3 14,1 11,8 schaalscore ) fysieke verloedering Amsterdam-Amstelland 4,0 4,0 3,9 4,5 4,2 Kennemerland 3,2 3,4 3,5 3,8 3,8 Zaanstreek-Waterland 3,6 3,8 3,7 4,3 4,3 Gooi en Vechtstreek 3,3 3,3 3,3 3,7 3,6 Flevoland 3,5 3,6 3,5 3,9 4,0 Nederland 3,2 3,2 3,2 3,7 3,6 1 ) De uitkomsten van de IVM zijn niet zonder meer vergelijkbaar met die van de VMR. bron: CBS/VMR/IVM 2 ) IVM 2008 herziene cijfers. 3 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

59 58 Veiligheid Dreiging en sociale overlast naar politieregio s, 2009 (% komt vaak voor ) Amster- Zaan- Gooi en dam- Kennemer- streek- Vecht- % komt vaak voor Amstelland land Waterland streek Flevoland Nederland overlast van groepen jongeren 19,1 13,7 14,6 12,1 12,3 11,9 mensen die op straat worden lastig gevallen 4,8 1,2 1,4 1,6 1,7 2,1 drugsoverlast 7,3 2,2 6,2 2,9 5,0 4,9 dronken mensen op straat 11,2 4,4 6,7 6,3 6,7 6,8 bedreiging 5,0 2,2 2,3 1,9 2,4 2,2 gewelddelicten 5,6 1,2 2,1 1,3 1,9 1,9 straatroof 3,6 0,4 0,5 0,6 0,6 0,8 vrouwen en meisjes die op straat ongewenst aandacht krijgen 8,7 1,6 2,4 2,3 4,2 3,3 jeugdcriminaliteit 10,0 4,5 4,5 4,0 5,6 4,9 sociale overlast (schaalscore 1-10) 2,6 1,5 1,8 1,5 1,6 1,7 dreiging (schaalscore 1-10) 2,2 1,1 1,2 1,0 1,2 1,1 bron: CBS/IVM Overlast van vermogensdelicten naar politieregio s, 2009 (% komt vaak voor ) Amster- Zaan- Gooi en dam- Kennemer- streek- Vecht- % komt vaak voor Amstelland land Waterland streek Flevoland Nederland fietsendiefstal 19,0 8,5 8,4 7,4 7,6 9,8 diefstal uit auto s 14,3 3,5 4,9 5,8 3,4 6,3 beschadiging aan/diefstal vanaf auto s 14,9 8,6 11,7 10,8 9,0 10,2 inbraak in woningen 9,5 5,1 6,4 10,1 6,0 6,8 overlast van vermogensdelicten (schaalscore 1-10) 3,9 2,6 2,7 3,0 2,4 2,7 bron: CBS/IVM 2009 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

60 Veiligheid Verkeersoverlast naar politieregio s, % komt vaak voor VMR IVM politieregio agressief verkeersgedrag Amsterdam-Amstelland 15,6 14,1 12,1 16,7 17,1 Kennemerland 9,6 12,3 11,3 12,2 11,1 Zaanstreek-Waterland 9,2 8,2 9,7 11,4 11,9 Gooi en Vechtstreek 9,9 11,3 8,5 11,4 13,4 Flevoland 9,5 10,1 9,0 11,7 11,2 Nederland 10,9 10,6 10,0 11,5 12,2 geluidsoverlast door verkeer Amsterdam-Amstelland 18,1 18,2 18,2 19,6 18,8 Kennemerland 12,3 13,7 12,9 15,2 17,0 Zaanstreek-Waterland 14,1 12,9 14,9 15,8 14,5 Gooi en Vechtstreek 11,3 15,6 14,6 14,9 16,9 Flevoland 7,9 9,4 8,9 6,9 12,0 Nederland 12,1 12,7 12,0 13,6 15,1 te hard rijden Amsterdam-Amstelland 25,9 25,8 24,9 25,6 26,9 Kennemerland 24,7 29,5 24,9 29,9 31,2 Zaanstreek-Waterland 30,0 28,2 28,2 30,9 32,3 Gooi en Vechtstreek 25,2 27,2 28,1 32,1 34,0 Flevoland 26,7 25,8 27,8 25,5 29,1 Nederland 29,2 29,1 28,4 30,7 31,7 aanrijdingen/parkeeroverlast 1 ) Amsterdam-Amstelland 6,3 5,9 5,2 25,1 23,9 Kennemerland 3,4 3,9 5,4 26,9 27,8 Zaanstreek-Waterland 4,5 4,1 3,7 30,4 28,7 Gooi en Vechtstreek 4,2 3,8 5,0 30,6 27,9 Flevoland 3,6 3,5 3,4 20,8 24,1 Nederland 4,1 3,9 3,8 24,1 24,4 schaalscore ) verkeersoverlast 2 ) Amsterdam-Amstelland 3,1 3,2 3,1 4,1 4,0 Kennemerland 3,3 2,9 2,8 3,9 4,0 Zaanstreek-Waterland 2,6 2,7 2,8 3,9 3,9 Gooi en Vechtstreek 2,4 2,9 2,9 4,0 4,0 Flevoland 2,4 2,5 2,5 3,2 3,6 Nederland 2,9 2,8 2,7 3,7 3,8 1 ) VMR = aanrijdingen, IVM = parkeeroverlast. bron: CBS/VMR/IVM 2 ) In de VMR ( ) is aanrijdingen in plaats van parkeeroverlast opgenomen in de schaalscore. 3 ) IVM 2008 herziene cijfers. 3 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

61 60 Veiligheid Belangrijkste problemen in de buurt naar politieregio s, 2009 (% genoemd) Amster- Zaan- Gooi en dam- Kennemer- streek- Vecht- Amstelland land Waterland streek Flevoland Nederland fietsendiefstal 6,9 4,6 2,3 3,5 2,9 4,2 diefstal uit auto s 5,6 1,4 1,8 4,0 3,2 3,3 beschadiging of vernieling aan auto s en diefstal vanaf auto s 6,7 4,3 3,7 7,5 4,9 5,7 bedreiging 2,0 0,2 0,4 0,8 1,0 1,0 bekladding van muren en/of gebouwen 5,4 2,0 4,8 1,7 3,1 2,6 overlast door groepen jongeren 16,2 14,3 16,9 11,2 11,1 11,4 dronken mensen op straat 1,8 0,9 0,3 1,7 1,6 1,4 mensen die op straat worden lastig gevallen 2,3 0,6 0,7 0,7 0,8 0,9 rommel op straat 19,4 11,7 10,6 8,1 17,3 10,8 hondenpoep 9,7 17,4 14,6 18,9 16,9 16,5 vernieling van telefooncellen, bus- of tramhokjes 2,8 4,8 5,0 3,7 7,5 3,8 inbraak in woningen 7,6 5,9 4,9 9,3 6,4 7,4 gewelddelicten 2,7 0,5 0,3 0,5 1,2 0,8 drugsoverlast 2,9 1,3 2,6 0,9 2,4 2,7 overlast door omwonenden 4,8 2,7 3,1 3,9 4,5 3,5 straatroof 2,0 0,6 0,1 0,1 0,4 0,4 agressief verkeersgedrag 6,6 6,0 5,0 5,7 4,7 5,6 geluidsoverlast door verkeer 6,1 7,7 6,9 7,6 4,8 6,2 andere vormen van geluidsoverlast 7,5 7,9 4,6 3,5 5,5 4,4 te hard rijden 12,6 22,5 22,1 25,3 21,1 24,0 parkeeroverlast 10,9 18,8 15,6 18,1 16,0 15,2 overlast van zwervers/daklozen 1,6 0,7 0,3 0,6 overlast door horecagelegenheden 1,9 0,8 0,7 0,9 0,5 1,1 vrouwen en meisjes worden op straat nagefloten 2,9 0,3 0,6 0,9 1,6 1,2 jeugdcriminaliteit 5,4 2,2 2,6 2,8 4,6 3,1 geen probleem genoemd 23,7 21,0 25,6 21,3 26,2 26,4 bron: CBS/IVM 2009 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

62 Veiligheid Onveiligheidsgevoelens naar politieregio s, VMR IVM 1 ) politieregio voelt zich wel eens onveilig (%) Amsterdam-Amstelland 26,2 25,6 28,1 34,5 35,0 Kennemerland 25,7 19,5 17,0 23,5 24,2 Zaanstreek-Waterland 17,7 19,5 16,9 23,7 23,8 Gooi en Vechtstreek 23,1 20,5 21,5 24,7 26,1 Flevoland 22,4 22,9 22,2 26,5 29,2 Nederland 23,7 21,8 20,3 25,5 25,8 voelt zich vaak onveilig (%) Amsterdam-Amstelland 4,7 3,3 4,7 4,1 3,8 Kennemerland 4,3 1,5 2,1 2,3 1,3 Zaanstreek-Waterland 2,2 2,2 1,6 2,6 1,2 Gooi en Vechtstreek 3,0 2,6 2,5 1,5 1,6 Flevoland 3,1 2,7 4,3 2,6 2,9 Nederland 3,8 2,9 3,0 2,1 2,4 doet s avonds en s nachts niet open vanwege onveiligheid (% komt vaak voor ) 2 ) Amsterdam-Amstelland 23,0 18,5 16,9 13,8 15,0 Kennemerland 15,1 11,6 10,9 7,7 9,9 Zaanstreek-Waterland 11,1 12,9 11,5 9,6 10,0 Gooi en Vechtstreek 13,3 14,9 12,9 7,0 10,1 Flevoland 14,8 12,3 14,0 7,4 11,7 Nederland 15,3 14,1 12,7 8,3 10,0 rijdt of loopt om om onveilige plekken te mijden (% komt vaak voor ) 2 ) Amsterdam-Amstelland 10,4 9,1 8,8 6,5 6,0 Kennemerland 7,2 4,6 4,8 3,6 2,9 Zaanstreek-Waterland 4,4 6,0 5,2 3,8 3,5 Gooi en Vechtstreek 4,9 4,7 4,6 2,0 3,7 Flevoland 7,1 8,1 7,1 3,2 5,1 Nederland 6,6 5,9 5,4 4,0 4,0 staat kinderen niet toe ergens naar toe te gaan vanwege onveiligheid (% komt vaak voor ) 2 ) Amsterdam-Amstelland 17,5 22,7 19,7 5,5 5,9 Kennemerland 21,8 11,4 20,9 4,6 2,9 Zaanstreek-Waterland 17,5 23,4 17,4 4,9 4,6 Gooi en Vechtstreek 16,2 18,5 21,4 2,8 3,3 Flevoland 18,3 20,5 22,5 5,5 4,9 Nederland 20,1 18,7 19,1 3,6 4,0 voelt zich s avonds op straat in de buurt onveilig (% komt vaak voor ) 2 ) Amsterdam-Amstelland 12,4 12,9 13,7 6,4 7,1 Kennemerland 9,6 6,1 5,7 3,1 2,9 Zaanstreek-Waterland 5,3 6,5 6,1 2,5 4,4 Gooi en Vechtstreek 7,7 7,7 7,8 2,8 3,7 Flevoland 7,1 9,7 8,5 4,0 4,5 Nederland 8,4 8,2 7,5 4,0 4,3 voelt zich s avonds alleen thuis niet op zijn gemak (% komt vaak voor ) 2 ) Amsterdam-Amstelland 4,8 3,2 4,3 3,2 3,6 Kennemerland 3,1 3,2 2,7 1,8 1,4 Zaanstreek-Waterland 2,5 2,9 1,4 2,4 1,9 Gooi en Vechtstreek 2,5 2,6 2,9 1,9 2,8 Flevoland 3,2 3,0 4,3 2,1 3,9 Nederland 3,0 3,0 2,9 2,5 2,4 1 ) IVM 2008 herziene cijfers. bron: CBS/VMR/IVM 2 ) Facultatief blok. Deze vragen zijn niet aan alle respondenten gesteld. 3 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

63 62 Veiligheid Slachtofferschap naar politieregio s, VMR IVM 1 ) politieregio slachtofferschap geweldsdelicten (%) Amsterdam-Amstelland 7,5 5,7 6,8 8,6 8,4 Kennemerland 4,4 5,5 4,7 4,8 5,0 Zaanstreek-Waterland 4,1 5,0 5,2 4,3 6,6 Gooi en Vechtstreek 5,6 4,1 4,1 5,6 5,7 Flevoland 6,0 5,3 7,6 4,9 7,6 Nederland 5,1 5,3 5,2 5,4 5,7 slachtofferschap vermogensdelicten (%) Amsterdam-Amstelland 20,2 19,2 19,1 21,6 20,8 Kennemerland 11,9 10,6 12,3 11,7 14,4 Zaanstreek-Waterland 9,9 12,9 10,0 12,5 12,3 Gooi en Vechtstreek 11,1 11,8 11,0 12,1 14,5 Flevoland 13,9 12,0 13,3 15,2 14,6 Nederland 13,7 12,3 11,8 13,2 13,3 slachtofferschap vandalismedelicten (%) Amsterdam-Amstelland 14,9 13,0 16,7 19,1 18,1 Kennemerland 12,8 12,8 12,7 14,6 12,2 Zaanstreek-Waterland 10,6 12,0 11,7 14,0 16,2 Gooi en Vechtstreek 11,7 11,7 13,9 18,4 14,9 Flevoland 14,2 11,5 12,2 14,4 15,1 Nederland 12,0 11,7 11,9 13,6 14,2 slachtofferschap totaal (%) 2 ) Amsterdam-Amstelland 36,7 30,7 36,6 37,3 36,2 Kennemerland 26,2 25,7 27,9 27,0 25,6 Zaanstreek-Waterland 22,9 27,4 23,6 26,1 28,1 Gooi en Vechtstreek 25,7 25,8 26,6 29,5 28,3 Flevoland 30,7 25,3 28,2 28,9 29,1 Nederland 27,2 25,8 25,4 26,1 26,9 1 ) IVM 2008 herziene cijfers. bron: CBS/VMR/IVM 2 ) Exclusief overige delicten. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

64 Veiligheid Contact met politie naar politieregio s, politieregio contact in de eigen gemeente (% contact gehad) Amsterdam-Amstelland 40,2 38,6 Kennemerland 30,0 30,2 Zaanstreek-Waterland 32,7 31,4 Gooi en Vechtstreek 36,0 36,1 Flevoland 33,8 39,0 Nederland 31,5 32,3 contact vanwege handhaving (in % van het laatste contact) Amsterdam-Amstelland 24,0 21,8 Kennemerland 20,4 23,4 Zaanstreek-Waterland 26,4 21,2 Gooi en Vechtstreek 28,2 25,0 Flevoland 23,1 32,2 Nederland 25,9 24,9 contact vanwege aangifte/melding (in % van het laatste contact) Amsterdam-Amstelland 34,6 34,7 Kennemerland 39,0 38,2 Zaanstreek-Waterland 28,4 43,3 Gooi en Vechtstreek 31,0 37,0 Flevoland 32,9 33,8 Nederland 34,8 35,2 contact vanwege andere contacten (in % van het laatste contact) Amsterdam-Amstelland 41,4 43,6 Kennemerland 40,6 38,4 Zaanstreek-Waterland 45,1 35,5 Gooi en Vechtstreek 40,7 37,9 Flevoland 43,9 34,0 Nederland 39,3 39,9 tevredenheid over optreden politie bij laatste contact (% (zeer) tevreden) Amsterdam-Amstelland 56,8 61,7 Kennemerland 64,3 67,6 Zaanstreek-Waterland 54,7 52,2 Gooi en Vechtstreek 62,7 58,3 Flevoland 55,5 55,4 Nederland 60,3 59,6 tevredenheid over optreden politie bij laatste contact (% (zeer) ontevreden) Amsterdam-Amstelland 24,9 22,8 Kennemerland 21,5 17,3 Zaanstreek-Waterland 30,4 28,6 Gooi en Vechtstreek 19,8 25,8 Flevoland 24,0 29,2 Nederland 22,5 23,3 IVM bron: CBS/IVM 3 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

65 64 Veiligheid Functioneren van de politie naar politieregio s, VMR IVM 1 ) politieregio functioneren politie in de buurt (schaalscore 0-10) Amsterdam-Amstelland 6,0 6,3 6,0 5,5 5,5 Kennemerland 5,7 5,8 5,7 5,3 5,2 Zaanstreek-Waterland 5,5 5,5 5,5 4,9 4,9 Gooi en Vechtstreek 5,6 5,8 5,5 5,1 5,3 Flevoland 5,6 5,6 5,8 5,1 4,9 Nederland 5,8 5,9 5,9 5,2 5,2 beschikbaarheid van de politie (schaalscore 0-10) Amsterdam-Amstelland 5,0 5,6 5,5 4,9 4,9 Kennemerland 4,7 5,1 4,9 4,5 4,4 Zaanstreek-Waterland 4,6 4,6 4,5 4,0 4,1 Gooi en Vechtstreek 4,8 5,1 4,8 4,2 4,5 Flevoland 4,5 4,6 4,9 4,4 4,1 Nederland 4,8 5,0 5,0 4,3 4,3 vertrouwen in de politie (schaalscore 0-10) Amsterdam-Amstelland 6,4 6,5 Kennemerland 6,4 6,4 Zaanstreek-Waterland 6,2 6,2 Gooi en Vechtstreek 6,3 6,4 Flevoland 6,3 6,3 Nederland 6,4 6,3 politie als crimefighter (schaalscore 0-10) Amsterdam-Amstelland 5,2 5,3 Kennemerland 5,2 5,2 Zaanstreek-Waterland 4,9 4,9 Gooi en Vechtstreek 4,9 5,1 Flevoland 5,1 5,0 Nederland 5,2 5,1 wederkerigheid politie-burgers (schaalscore 1-10) Amsterdam-Amstelland 5,5 5,4 Kennemerland 5,2 5,2 Zaanstreek-Waterland 4,9 4,8 Gooi en Vechtstreek 5,1 5,4 Flevoland 5,0 5,1 Nederland 5,3 5,2 communicatie politie-burgers (schaalscore 1-10) Amsterdam-Amstelland 5,8 5,8 Kennemerland 5,6 5,6 Zaanstreek-Waterland 5,4 5,3 Gooi en Vechtstreek 5,5 5,7 Flevoland 5,5 5,6 Nederland 5,7 5,6 1 ) IVM 2008 herziene cijfers. bron: CBS/VMR/IVM Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

66 65 4 Economie De Metropoolregio is herstellende van de economische recessie, net als de rest van Nederland. In 2010 herstelde het vertrouwen van de producenten en consumenten zich en ook de AEX-index ziet er weer een stuk beter uit dan in Toch is het niveau van voor de recessie nog niet behaald. Voor een deel is het herstel het gevolg van de wereldhandel, die sinds de tweede helft van 2009 weer aantrok. Sinds medio 2010 vertraagt de groei echter weer. De overheid heeft een grote rol gespeeld in het bescheiden houden van de effecten van de recessie op korte termijn. Dit was niet alleen in Nederland het geval, maar gebeurde op mondiale schaal. 4 Een aantal sectoren in de Metropoolregio heeft een forse klap opgelopen: de financiële sector, de industrie, luchtvaart, toerisme en de bouw. De totale Nederlandse economie kromp in 2009 met bijna 4%. Alleen IJmond (Corus), Haarlemmermeer (Schiphol) en Almere krompen meer. Ook delen van de zakelijke dienstverlening zoals uitzendbureaus, architectenen reclamebureaus hebben het zwaar gehad. De uitzendbureaus zijn nu bezig met een come back, maar dat kan nog niet gezegd worden van bijvoorbeeld de architectenbureaus. De vastgoedmarkt is nog niet hersteld en dat heeft gevolgen. Bouwbedrijven komen in de problemen doordat overheden afzien van plannen of plannen temporiseren. De komende jaren zal er minder gebouwd worden, minder bedrijfsgebouwen, minder kantoren en ook minder woningen. Luchtvaart alweer hersteld De eerste aanwijzingen voor de recessie die in de Metropoolregio zichtbaar werden waren de afname van het aantal passagiers dat op Schiphol vloog en de daling van het vrachtverkeer. Dit laatste was een gevolg van de plotselinge daling van de wereldhandel. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

67 66 Economie Groei van de vracht op Schiphol ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder, % jan apr jul okt jan apr jul okt jan apr jul okt bron: Amsterdam Airport Schiphol Rond de jaarwisseling van 2009/2010 zette het herstel weer in, vooral door de toegenomen export. Ook het aantal passagiers op Schiphol is weer toegenomen, zowel de intercontinentale als de Europese. Een deel van de passagiers die Schiphol aandoet, verblijft als toerist in de Metropoolregio en we zien dat het toerisme in Amsterdam alweer aantrekt sinds de tweede helft van 2009, een paar maanden eerder dan in de rest van Nederland. Haven nog niet Terwijl het vrachtverkeer door de lucht weer aardig hersteld lijkt, is dit voor het vrachtverkeer over water nog niet het geval. De overslag in de haven leek zich rond de laatste jaarwisseling te herstellen, maar nam in de loop van 2010 verder af. De overslag in het derde kwartaal van 2010 lag 10% onder het niveau van hetzelfde kwartaal in Havenoverslag per kwartaal, x 1 mln. ton I II III IV I II III IV I II III IV I II III bron: Haven Amsterdam Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

68 Economie 67 Arbeidsmarkt minder getroffen dan verwacht Het effect van de recessie op de arbeidsmarkt in de Metropoolregio is vooralsnog gematigder dan verwacht. De totale werkgelegenheid nam in 2009 nog licht toe, ten opzichte van 2008, ondanks de eerder genoemde tegenslagen in de luchtvaart, toerisme, bouw en de financiële sector. De malaise in de financiële sector was vooral voelbaar in Amsterdam, waar de sector in % van het aantal banen verloor. De werkloosheid steeg wel (en de participatiegraad van de mra-bewoners daalde), maar niet zo veel als voorspeld. Hier worden verschillende verklaringen voor gegeven. Bedrijven zijn minder vaak tot ontslag overgegaan dan gedacht werd, vermoedelijk omdat de recessie voorafgegaan werd door een periode van krapte op de arbeidsmarkt. De overheid heeft een deel van de werkloosheid voorkomen door maatregelen als deeltijd-ww. Een laatste verklaring vormen de zzp ers. Zij hebben een deel van de klappen opgevangen. Uit een onderzoek naar het effect van de economische recessie voor de zzp ers in Amsterdam, blijkt dat een deel van de zzp ers minder opdrachten hebben gehad, hierdoor aan inkomsten hebben ingeboet en vaker hebben ingeteerd op hun financiële reserves. De zzp ers in de bouwsector en in de creatieve industrie hebben hier het meeste last van gehad. 1 Dat de arbeidsmarkt inmiddels weer aantrekt blijkt onder andere uit de toename van het aantal vacatures en uit een afname van het aantal geregistreerde werklozen in ZZP ers in Amsterdam: het effect van de economische recessie, O+S, Dit is nog niet zichtbaar in de tabellen in dit hoofdstuk. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

69 68 Economie Beroepsbevolking en arbeidsparticipatie, 2009 werkzame werkloze netto bevolking beroeps- beroeps- arbeids jaar bevolking bevolking particigemeente/subregio (x 1.000) (x 1.000) (x 1.000) patie (%) Zaanstreek ,6 w.v. Zaanstad ,7 IJmond 1 ) ,1 w.v. Beverwijk ,2 w.v. Heemskerk ,1 w.v. Velsen ,6 agglomeratie Haarlem ,7 w.v. Haarlem ,5 Het Gooi en Vechtstreek ,6 w.v. Bussum ,4 w.v. Hilversum ,3 w.v. Huizen ,9 Flevoland ,2 w.v. Almere ,1 w.v. Lelystad ,6 Groot-Amsterdam 2 ) ,9 w.v. Amsterdam ,1 w.v. Amstelveen ,8 w.v. Haarlemmermeer ,7 w.v. Purmerend ,3 Metropoolregio Amsterdam ,3 Nederland ,2 1 ) Inclusief Castricum. bron: CBS 2 ) Inclusief Graft-De Rijp. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

70 Economie Werkzame beroepsbevolking (15-64 jaar) naar herkomstgroepering en opleidingsniveau (x 1.000), 2009 herkomstgroepering onderwijsniveau autoch- alloch- lager middelbaar hoger gemeente/subregio tonen tonen onderwijs onderwijs onderwijs totaal Zaanstreek w.v. Zaanstad IJmond 1 ) w.v. Beverwijk w.v. Heemskerk w.v. Velsen agglomeratie Haarlem w.v. Haarlem Het Gooi en Vechtstreek w.v. Bussum w.v. Hilversum w.v. Huizen Flevoland w.v. Almere w.v. Lelystad Groot-Amsterdam 2 ) w.v. Amsterdam w.v. Amstelveen w.v. Haarlemmermeer w.v. Purmerend Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Inclusief Castricum. bron: CBS 2 ) Inclusief Graft-De Rijp. 4 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

71 70 Economie Bruto binnenlands product (BBP) per hoofd van de bevolking (x 1 euro), gemeente/subregio ) Zaanstreek IJmond 2 ) agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek Flevoland w.v. Almere w.v. Flevoland-Midden Groot-Amsterdam 3 ) w.v. Amsterdam w.v. Edam-Volendam e.o w.v. Haarlemmermeer e.o Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Inclusief Castricum. 3 ) Inclusief Graft-De Rijp Totaal toegevoegde waarde (basisprijzen x 1 mln. euro), gemeente/subregio ) Zaanstreek IJmond 2 ) agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek Flevoland w.v. Almere w.v. Flevoland-Midden Groot-Amsterdam 3 ) w.v. Amsterdam w.v. Edam-Volendam e.o w.v. Haarlemmermeer e.o Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Inclusief Castricum. 3 ) Inclusief Graft-De Rijp. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

72 Economie Volumegroei van het bruto binnenlands product (BBP), (procenten) gemeente/subregio ) ) Zaanstreek 1,7 2,7 3,1 2,0 3,5 IJmond 2 ) 2,7 0,6 5,1 1,5 8,3 agglomeratie Haarlem 1,4 3,7 0,0 1,8 2,8 Het Gooi en Vechtstreek 1,7 2,6 2,5 2,0 3,8 Flevoland 4,0 7,5 8,8 2,3 3,5 w.v. Almere 5,7 8,5 10,7 2,7 4,2 w.v. Flevoland-Midden 2,8 4,3 5,5 2,1 2,7 Groot-Amsterdam 3 ) 3,3 3,8 3,0 2,7 3,7 w.v. Amsterdam 2,8 3,6 2,0 3,3 3,2 w.v. Edam-Volendam e.o. 3,3 5,7 3,9 3,0 3,4 w.v. Haarlemmermeer e.o. 7,4 3,7 4,2 1,3 5,3 Nederland 2,0 3,4 3,6 2,0 4,0 1 ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Inclusief Castricum. 3 ) Inclusief Graft-De Rijp Volumegroei van de toegevoegde waarde (basisprijzen), (procenten) gemeente/subregio ) ) Zaanstreek 1,8 2,7 3,2 2,2 3,0 IJmond 2 ) 2,8 0,5 5,2 1,6 7,9 agglomeratie Haarlem 1,4 3,7 0,0 1,9 2,3 Het Gooi en Vechtstreek 1,7 2,5 2,5 2,1 3,3 Flevoland 4,1 7,4 8,8 2,4 3,0 w.v. Almere 5,7 8,4 10,8 2,9 3,7 w.v. Flevoland-Midden 2,8 4,3 5,5 2,3 2,2 Groot-Amsterdam 3 ) 3,4 3,7 3,0 2,9 3,2 w.v. Amsterdam 2,8 3,5 2,0 3,5 2,7 w.v. Edam-Volendam e.o. 3,3 5,6 4,0 3,1 2,9 w.v. Haarlemmermeer e.o. 7,5 3,6 4,2 1,4 4,9 Nederland 2,1 3,3 3,7 2,2 3,5 1 ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Inclusief Castricum. 3 ) Inclusief Graft-De Rijp. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

73 72 Economie Bruto binnenlands product (BBP) (marktprijzen x 1 mln. euro), gemeente/subregio ) Zaanstreek IJmond 2 ) agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek Flevoland w.v. Almere w.v. Flevoland-Midden Groot-Amsterdam 3 ) w.v. Amsterdam w.v. Edam-Volendam e.o w.v. Haarlemmermeer e.o Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Inclusief Castricum. 3 ) Inclusief Graft-De Rijp Beloning van werknemers (x 1 mln. euro), gemeente/subregio ) Zaanstreek IJmond 2 ) agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek Flevoland w.v. Almere w.v. Flevoland-Midden Groot-Amsterdam 3 ) w.v. Amsterdam w.v. Edam-Volendam e.o w.v. Haarlemmermeer e.o Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Inclusief Castricum. 3 ) Inclusief Graft-De Rijp. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

74 Economie Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar geslacht, 1 januari januari januari 2010 gemeente/subregio mannen vrouwen totaal mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV WERKbedrijf 4 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

75 74 Economie Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar leeftijdsgroepen, 1 januari 2010 leeftijdsgroep in jaren gemeente/subregio jaar jaar jaar jaar jaar jaar Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest x x Velsen IJmond Bloemendaal x x Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude x x Heemstede x Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel x x Uithoorn x Amstel-Meerlanden Blaricum x x Bussum Hilversum Huizen Laren x x Muiden x x Naarden x x Weesp Wijdemeren x Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster x x Edam-Volendam x Landsmeer x Oostzaan 10 x Purmerend Waterland x x Zeevang x x Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV WERKbedrijf Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

76 Economie Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar opleidingsniveau, 1 januari 2010 MBO/ basis- HAVO/ HBO/ WO/ gemeente/subregio onderwijs VMBO VWO bachelor master onbekend totaal Wormerland x 271 Zaanstad x 4761 Zaanstreek x 5032 Beverwijk x 1079 Heemskerk x 783 Uitgeest Velsen x 1299 IJmond x 3340 Bloemendaal Haarlem x 3647 Haarlemmerliede en Spaarnwoude x x 76 Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem x 4770 Aalsmeer x 502 Amstelveen x 1785 Diemen Haarlemmermeer x 2794 Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden x 6566 Blaricum x 161 Bussum Hilversum x 2577 Huizen Laren Muiden x 139 Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek x 6013 Almere x 7159 Lelystad x 2922 Flevoland x Beemster x 118 Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang x 106 Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV WERKbedrijf 4 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

77 76 Economie Niet-werkende werkzoekenden (NWW) naar duur niet-werkend, 1 januari 2010 t/m langer gemeente/subregio maanden maanden maanden 1-2 jaar 2-3 jaar dan 3 jaar totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest x Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude 14 x 21 x x Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster x x Edam-Volendam Landsmeer x Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang x Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV WERKbedrijf Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

78 Economie Bedrijfsvestigingen, gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: LISA 4 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

79 78 Economie Bedrijfsvestigingen naar sectoren, 2009 gemeente/subregio primair industrie bouw tertiair quartair totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: LISA Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

80 Economie Bedrijfsvestigingen in de tertiaire sector, 2009 rep. van en vervoer, onroerend totaal veshandel in opslag en financiële goed en tigingen consum.- commu- instel- zakelijke tertiaire gemeente/subregio artikelen horeca nicatie lingen diensten sector Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: LISA Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

81 80 Economie Werkzame personen, gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: LISA Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

82 Economie Werkzame personen naar soort banen en geslacht, 2009 grote banen 1 ) kleine banen 2 ) totaal werkzame gemeente/subregio mannen vrouwen mannen vrouwen personen Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Personen 12 uur of meer per week werkzaam. bron: LISA 2 ) Personen minder dan 12 uur per week werkzaam. 4 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

83 82 Economie Werkzame personen naar sectoren, 2009 gemeente/subregio primair industrie bouw tertiair quartair totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: LISA Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

84 Economie Werkzame personen in de tertiaire sector, 2009 reparatie totaal van en vervoer, onroerend werkzame handel in opslag en financiële goed en personen consum.- commu- instel- zakelijke tertiaire gemeente/subregio artikelen horeca nicatie lingen diensten sector Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: LISA 4 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

85 84 Economie Openstaande vacatures, januari 1 juli 1 januari 1 sept. 1 januari 1 sept. gemeente/subregio Wormerland * 13 * * * 24 Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest * * * * * * Velsen IJmond Bennebroek 1 ) * * Bloemendaal * 21 * 11 * * Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude * * 10 * 10 * Heemstede * 19 Zandvoort * 41 agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel * * * 11 Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum * * * * * 32 Bussum Hilversum Huizen Laren * * * Muiden * 11 * Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster * * * Edam-Volendam * 21 Landsmeer * * * * * * Oostzaan * * * * * * Purmerend Waterland * * * Zeevang * * * * * * Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: UWV WERKbedrijf * Minder dan 10 openstaande vacatures. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

86 85 5 Inkomen en sociale zekerheid Over de inkomens op regionaal niveau is veel minder bekend dan op nationaal niveau. De belangrijkste databron is het Regionaal Inkomensonderzoek (rio) van het cbs, waarbij de fiscale gegevens van het Ministerie van Financiën worden gekoppeld aan de Gemeentelijke Basisadministratie (gba). De meest recente regionale gegevens hebben betrekking op 2007 en gedeeltelijk 2008 en beslaan derhalve nog niet de periode van de meest recente conjunctuurverslechtering. 5 Metropoolregio gemiddeld meer te besteden dan landelijk Het gemiddeld besteedbaar jaarinkomen in de Metropoolregio lag in 2007 met per inwoner hoger dan de in de rest van Nederland. Binnen de Metropoolregio zijn de laagste inkomens te vinden in Flevoland: het besteedbaar inkomen in de steden Almere en Lelystad ligt ruim lager dan gemiddeld in de Metropoolregio. De hoogste inkomens zijn te vinden in Het Gooi en Vechtstreek en de agglomeratie Haarlem. In Blaricum is het besteedbaar jaarinkomen gemiddeld per inwoner en in Bloemendaal is dat Inkomensverschillen Metropoolregio groter In de Metropoolregio liggen de inkomens gemiddeld wat hoger dan landelijk. Als we kijken naar de verschillen tussen specifieke groepen dan blijken de inkomens van autochtonen en niet-westerse allochtonen met een heel jaar inkomen in de Metropoolregio meer uiteen te lopen dan gemiddeld in Nederland. Autochtonen verdienen gemiddeld per jaar, meer dan gemiddeld in Nederland. Niet-westerse allochtonen uit de Metropoolregio verdienen gemiddeld Niet-westerse allochtonen hebben vaker een lager opleidings niveau, waardoor ze vaak minder verdienen dan autochtonen. De inkomens verschillen tussen mannen en vrouwen zijn in de Metropoolregio iets kleiner dan gemiddeld in Nederland, in beide gevallen ligt het gemiddelde jaar inkomen van mannen een stuk hoger dan dat van vrouwen. Dit is vooral het gevolg van de omvang van de werkweek: mannen werken vaker fulltime dan vrouwen. Besteedbaar inkomen van Amsterdamse huishoudens vaker laag Vooral in Amsterdam wonen veel huishoudens met een laag besteedbaar inkomen. Dertig procent van de huishoudens in Amsterdam heeft per jaar minder te besteden dan Dit is deels te verklaren door het relatief hoge aantal Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

87 86 Inkomen en sociale zekerheid Gemiddeld persoonlijk inkomen (x 1 euro) naar geslacht en herkomstgroepering, mannen vrouwen autochtonen westerse allochtonen niet-westerse allochtonen Metropoolregio Amsterdam Nederland Bron: CBS/RIO 2007 eenpersoonshuishoudens. In de Metropoolregio is dit met 22% iets hoger dan het landelijk gemiddelde. De 20% hoogste inkomens ( of meer) zijn te vinden in de regio Amstel-Meerlanden met 29% van de huishoudens en Het Gooi en Vechtstreek met 28% van de huishoudens. Bloemendaal is echter de koploper, hier heeft 44% van de huishoudens een hoger besteedbaar inkomen dan 80% van de Nederlanders. Aandeel hoge en lage huishoudinkomens ten opzichte van het landelijk gemiddelde in de Metropoolregio, 2008 % agglomeratie Haarlem Amstel-Meerlanden Flevoland - Het Gooi en Vechtstreek minder dan meer dan IJmond Waterland + Zaanstreek Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Bron: CBS/RIO 2008 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

88 Inkomen en sociale zekerheid 87 Armoede in Nederland stijgt Uit het armoedesignalement 2010 van het Sociaal en Cultureel Planbureau (scp) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (cbs) komt naar voren dat de armoede in Nederland is toegenomen. Het risico op armoede is vooral groot bij eenoudergezinnen, bijstandsontvangers en alleenstaanden jonger dan 65 jaar. De Amsterdamse Armoedemonitor 2009 (o+s) laat zien dat dit beeld ook geldt voor Amsterdam. Hier is een stijging te zien van het aantal minimahuishoudens in Van alle huishoudens behoort 16,5% tot de minima. Vooral eenoudergezinnen en alleenstaanden boven de 65 jaar behoren vaak tot de minima. 5 Aantal uitkeringen Werkloosheidswet fors gestegen Het aantal ww-uitkeringen in de Metropoolregio Amsterdam is in het jaar 2009 toegenomen tot ruim , een forse stijging ten opzichte van In 2005 lag het aantal ww-uitkeringen in de regio ook net boven de , waarna het aantal afnam tot ongeveer in In Amsterdam deed zich een soortgelijke ontwikkeling voor. De stijging is volgens het uwv onder andere het gevolg van de tijdelijke deeltijd ww-regeling, die is ingesteld om de gevolgen van de economische recessie te verzachten. Het aantal ww-uitkeringen is het grootst onder 35 tot 44 jarigen, in de Metropoolregio worden er ruim uitkeringen aan hen verstrekt. WW-uitkeringen (x 1.000) in Amsterdam en de Metropoolregio Amsterdam, 1 januari x Metropoolregio Amsterdam Amsterdam Bron: UWV Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

89 88 Inkomen en sociale zekerheid Bevolking en gemiddeld besteedbaar inkomen, 2007 bevolking 1 januari 2008 gemiddeld gemiddeld besteedbaar inkomen persoonlijk inkomen waaronder met inkomen per persoon met een heel jaar inkomen per inwoner een heel jaar inkomen totaal totaal in % van (x rang- (x ranggemeente/subregio (x 1.000) (x 1.000) inwoners euro) nummer euro) nummer Wormerland 15,9 11,3 71,1 15, ,7 161 Zaanstad 142,9 101,4 71,0 14, ,4 245 Zaanstreek 158,8 112,7 71,0 14,2 27,5 Beverwijk 37,3 26,8 71,8 14, ,9 209 Heemskerk 38,4 27,2 70,8 14, ,8 162 Uitgeest 12,2 8,5 69,7 15, ,6 63 Velsen 67,6 47,3 70,0 14, ,7 116 IJmond 155,5 109,8 70,6 14,8 29,2 Bennebroek 5,1 3,5 68,6 19,6 9 36,7 18 Bloemendaal 16,9 10,8 63,9 24,7 2 53,3 3 Haarlem 147,6 106,2 72,0 15, ,0 112 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 5,4 3,8 70,4 16, ,1 54 Heemstede 25,6 17,2 67,2 20,2 8 41,8 8 Zandvoort 16,7 12,0 71,9 16, ,2 77 agglomeratie Haarlem 217,3 153,5 70,6 16,9 33,3 Aalsmeer 26,4 18,5 70,1 15, ,6 65 Amstelveen 79,0 54,7 69,2 17, ,5 15 Diemen 24,0 16,6 69,2 15, ,7 93 Haarlemmermeer 140,6 96,5 68,6 15, ,7 47 Ouder-Amstel 13,0 9,1 70,0 18, ,5 17 Uithoorn 27,5 19,3 70,2 16, ,2 56 Amstel-Meerlanden 310,5 214,7 69,1 16,3 33,5 Blaricum 9,0 6,2 68,9 25,3 1 53,1 1 Bussum 31,7 21,7 68,5 19, ,0 11 Hilversum 83,8 59,5 71,0 16, ,7 50 Huizen 41,9 29,1 69,5 16, ,2 40 Laren 11,0 7,2 65,5 22,9 4 47,8 5 Muiden 6,6 4,4 66,7 19, ,5 9 Naarden 17,1 11,3 66,1 20,2 7 44,5 7 Weesp 17,6 12,8 72,7 15, ,0 108 Wijdemeren 23,4 16,4 70,1 17, ,5 26 Het Gooi en Vechtstreek 242,1 168,6 69,6 17,8 36,1 Almere 183,3 121,0 66,0 13, ,6 115 Lelystad 73,1 49,6 67,9 13, ,1 199 Flevoland 256,4 170,6 66,5 13,4 29,2 Beemster 8,5 5,9 69,4 16, ,9 81 Edam-Volendam 28,4 19,3 68,0 15, ,6 94 Landsmeer 10,2 7,2 70,6 17, ,4 25 Oostzaan 9,2 6,5 70,7 16, ,7 91 Purmerend 78,4 55,7 71,0 14, ,0 210 Waterland 17,0 12,1 71,2 17, ,3 36 Zeevang 6,3 4,3 68,3 15, ,8 62 Waterland + 158,0 111,0 70,3 15,2 29,9 Amsterdam 747,1 522,4 69,9 15, ,0 105 Metropoolregio Amsterdam 2245,7 1563,3 69,6 15,5 31,1 Nederland 16405, ,6 69,4 14,4 28,3 1 ) Voorlopige cijfers. bron: CBS/RIO 2007 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

90 Inkomen en sociale zekerheid a Gemiddeld besteedbaar inkomen per inwoner, Metropoolregio Amsterdam: euro tot euro euro < euro euro < euro euro < euro euro en meer 1 Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Lelystad 30 Beemster 31 Edam-Volendam 32 Landsmeer 33 Oostzaan 34 Purmerend 35 Waterland 36 Zeevang bron: CBS/RIO 2007 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

91 90 Inkomen en sociale zekerheid Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar sociaal-economische categorie, 2007 personen met een heel jaar inkomen gemiddeld persoonlijk inkomen (x euro) werkloosheids- en werklooszelf- werk- pensioen- bijstands- heids- en totaal standige nemer ontvanger uitkering zelf- werk- pensioen- bijstandsgemeente/subregio (x 1.000) (%) (%) (%) (%) totaal standige nemer ontvanger uitkering Wormerland 11,3 8,0 49,6 24,8 1,8 28,7 x 32,5 19,0 x Zaanstad 101,4 6,3 51,0 21,6 3,5 27,4 39,0 31,0 20,1 12,5 Zaanstreek 112,7 6,5 50,8 21,9 3,3 27,5 39,0 31,1 20,0 12,5 Beverwijk 26,8 6,3 52,2 23,5 3,0 27,9 38,2 31,8 19,0 x Heemskerk 27,2 5,9 50,7 25,4 2,6 28,8 39,6 33,1 21,1 x Uitgeest 8,5 8,2 54,1 20,0 2,4 31,6 x 35,4 20,6 x Velsen 47,3 6,8 50,3 24,5 2,5 29,7 44,1 33,2 21,6 x IJmond 109,8 6,6 51,2 24,1 2,6 29,2 41,0 33,0 20,8 x Bennebroek 3,5 8,6 42,9 31,4 0,0 36,7 x 40,8 24,6 x Bloemendaal 10,8 11,1 37,0 31,5 1,9 53,3 67,2 67,8 30,4 x Haarlem 106,2 7,8 49,2 21,6 3,5 30,0 40,0 35,1 20,6 12,3 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 3,8 10,5 47,4 23,7 0,0 32,1 x 34,8 x x Heemstede 17,2 8,7 39,5 33,1 1,7 41,8 55,0 52,2 26,2 x Zandvoort 12,0 10,0 43,3 28,3 3,3 31,2 40,8 35,9 21,3 x aggl. Haarlem 153,5 8,4 46,6 24,4 3,0 33,3 44,6 38,7 22,6 12,3 Aalsmeer 18,5 8,1 53,5 22,7 1,6 31,6 43,0 35,1 18,9 x Amstelveen 54,7 7,3 45,3 26,9 2,4 36,5 45,6 45,4 24,4 x Diemen 16,6 9,0 47,0 21,1 3,6 30,7 38,1 36,3 19,3 x Haarlemmermeer 96,5 8,0 56,3 17,0 2,1 32,7 43,7 35,9 22,8 12,3 Ouder-Amstel 9,1 11,0 47,3 22,0 2,2 36,5 x 42,8 22,1 x Uithoorn 19,3 7,8 51,3 23,3 1,6 32,2 43,6 35,7 21,7 x Amstel-Meerlanden 214,7 8,0 51,7 21,1 2,2 33,5 43,6 38,2 22,5 12,3 Blaricum 6,2 11,3 40,3 29,0 3,2 53,1 x 67,7 29,0 x Bussum 21,7 9,2 46,1 26,7 2,3 40,0 48,8 49,1 23,6 x Hilversum 59,5 8,7 47,2 25,4 3,0 32,7 44,6 39,0 22,3 12,7 Huizen 29,1 8,6 50,5 22,7 2,4 33,2 43,9 38,3 23,5 x Laren 7,2 12,5 34,7 36,1 1,4 47,8 x 58,7 29,1 x Muiden 4,4 13,6 43,2 25,0 0,0 40,5 x 47,2 x x Naarden 11,3 8,8 45,1 30,1 1,8 44,5 53,9 55,9 26,3 x Weesp 12,8 8,6 49,2 22,7 3,1 30,0 37,6 35,3 19,4 x Wijdemeren 16,4 12,2 45,1 25,6 1,2 34,5 41,4 38,8 22,6 x Het Gooi en Vechtstr. 168,6 9,5 46,6 25,8 2,4 36,1 44,7 42,7 23,5 12,7 Almere 121,0 6,4 57,9 12,6 4,2 29,6 35,8 33,4 20,3 15,2 Lelystad 49,6 6,9 49,8 17,1 4,8 28,1 39,9 30,8 21,4 12,4 Flevoland 170,6 6,5 55,5 13,9 4,4 29,2 37,1 32,7 20,7 14,3 Beemster 5,9 13,6 42,4 27,1 0,0 30,9 x 33,3 18,4 x Edam-Volendam 19,3 13,5 51,3 19,2 1,0 30,6 50,1 31,5 17,6 x Landsmeer 7,2 11,1 44,4 26,4 2,8 34,4 x 39,4 20,9 x Oostzaan 6,5 7,7 47,7 24,6 0,0 30,7 x 34,5 19,1 x Purmerend 55,7 6,5 51,2 21,5 2,5 28,0 35,8 32,0 20,4 x Waterland 12,1 9,9 44,6 24,8 1,7 33,3 49,2 37,3 19,0 x Zeevang 4,3 14,0 46,5 20,9 0,0 31,8 x 33,0 x x Waterland + 111,0 9,1 49,2 22,3 1,8 29,9 43,0 33,1 19,6 x Amsterdam 522,4 9,8 45,4 15,8 8,1 30,0 35,3 37,5 20,2 13,9 Metropoolregio A dam 1563,3 8,5 48,7 19,7 4,6 31,1 37,0 36,5 21,1 13,7 Nederland 11385,6 7,9 48,3 22,2 3,7 28,3 38,6 32,2 20,5 14,9 bron: CBS/RIO 2007 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

92 Inkomen en sociale zekerheid Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar geslacht, 2007 personen met een heel jaar inkomen (x 1.000) gemiddeld persoonlijk inkomen (x euro) 15 jaar en ouder 15 jaar en ouder gemeente/subregio totaal mannen vrouwen totaal mannen vrouwen Wormerland 11,3 5,9 5,4 28,7 37,1 19,5 Zaanstad 101,4 52,3 49,1 27,4 34,5 19,9 Zaanstreek 112,7 58,2 54,5 27,5 34,8 19,9 Beverwijk 26,8 13,8 13,0 27,9 35,7 19,6 Heemskerk 27,2 13,9 13,3 28,8 38,0 19,2 Uitgeest 8,5 4,5 4,0 31,6 41,2 21,0 Velsen 47,3 24,4 22,8 29,7 39,1 19,7 IJmond 109,8 56,6 53,1 29,2 38,2 19,6 Bennebroek 3,5 1,7 1,8 36,7 49,5 24,5 Bloemendaal 10,8 5,4 5,4 53,3 77,0 29,3 Haarlem 106,2 53,0 53,2 30,0 36,8 23,3 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 3,8 2,0 1,9 32,1 41,6 21,9 Heemstede 17,2 8,4 8,8 41,8 57,4 26,9 Zandvoort 12,0 5,9 6,1 31,2 40,7 22,1 agglomeratie Haarlem 153,5 76,4 77,2 33,3 42,6 24,0 Aalsmeer 18,5 9,7 8,9 31,6 40,9 21,5 Amstelveen 54,7 26,8 27,9 36,5 47,7 25,7 Diemen 16,6 8,2 8,4 30,7 36,5 25,0 Haarlemmermeer 96,5 50,2 46,3 32,7 42,0 22,7 Ouder-Amstel 9,1 4,6 4,6 36,5 46,5 26,3 Uithoorn 19,3 9,8 9,5 32,2 41,5 22,7 Amstel-Meerlanden 214,7 109,3 105,6 33,5 43,0 23,7 Blaricum 6,2 3,2 3,0 53,1 77,7 26,7 Bussum 21,7 10,8 10,9 40,0 55,4 24,8 Hilversum 59,5 30,0 29,5 32,7 42,1 23,2 Huizen 29,1 14,8 14,3 33,2 44,4 21,8 Laren 7,2 3,6 3,6 47,8 67,5 28,1 Muiden 4,4 2,3 2,1 40,5 50,5 29,5 Naarden 11,3 5,7 5,6 44,5 60,7 28,1 Weesp 12,8 6,6 6,2 30,0 36,4 23,3 Wijdemeren 16,4 8,5 7,9 34,5 45,1 23,0 Het Gooi en Vechtstreek 168,6 85,5 83,1 36,1 47,9 24,0 Almere 121,0 61,8 59,2 29,6 37,1 21,7 Lelystad 49,6 25,7 24,0 28,1 35,6 20,0 Flevoland 170,6 87,5 83,2 29,2 36,7 21,2 Beemster 5,9 3,1 2,8 30,9 40,4 20,6 Edam-Volendam 19,3 10,6 8,7 30,6 40,9 18,0 Landsmeer 7,2 3,7 3,6 34,4 44,1 24,5 Oostzaan 6,5 3,3 3,2 30,7 39,9 21,3 Purmerend 55,7 27,8 27,9 28,0 35,9 20,2 Waterland 12,1 6,3 5,8 33,3 43,1 22,6 Zeevang 4,3 2,3 2,0 31,8 41,2 21,0 Waterland + 111,0 57,1 54,0 29,9 38,8 20,5 Amsterdam 522,4 262,4 260,0 30,0 35,0 24,9 Metropoolregio Amsterdam 1563,3 793,0 770,7 31,1 38,9 23,1 Nederland 11385,6 5925,9 5459,7 28,3 36,0 19,9 5 bron: CBS/RIO 2007 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

93 92 Inkomen en sociale zekerheid Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar leeftijdsgroepen, 2007 personen met een heel jaar inkomen (x 1.000) gemiddeld persoonlijk inkomen (x euro) gemeente/subregio jaar jaar jaar 65 jaar e.o jaar jaar jaar 65 jaar e.o. Wormerland 1,0 3,8 3,9 2,5 12,5 31,5 36,1 21,7 Zaanstad 9,7 38,3 33,9 19,5 12,5 30,8 32,8 19,1 Zaanstreek 10,7 42,1 37,8 22,0 12,5 30,8 33,2 19,4 Beverwijk 2,6 9,7 8,7 5,8 12,9 31,6 33,9 19,6 Heemskerk 2,8 9,1 9,3 6,2 12,1 31,9 35,4 22,0 Uitgeest 0,9 3,2 3,0 1,5 x 34,1 40,0 x Velsen 4,6 15,9 16,3 10,3 12,8 33,2 36,6 21,1 IJmond 10,9 37,9 37,3 23,8 12,6 32,6 36,0 21,0 Bennebroek 0,2 0,8 1,4 1,0 x x x x Bloemendaal 0,6 2,4 4,5 3,2 x 68,7 69,4 34,0 Haarlem 9,9 41,0 34,5 20,6 12,4 35,0 35,3 19,8 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 0,4 1,1 1,6 0,7 x x x x Heemstede 1,0 4,3 6,7 5,1 8,8 50,6 52,3 27,8 Zandvoort 0,8 3,8 4,4 3,0 x 34,7 38,4 22,1 agglomeratie Haarlem 12,9 53,4 53,1 33,6 12,1 37,8 40,9 22,7 Aalsmeer 1,7 6,7 6,3 3,8 10,8 36,1 38,9 21,5 Amstelveen 4,8 17,3 18,7 13,9 11,2 43,6 45,5 24,2 Diemen 1,6 5,5 6,2 3,3 10,3 35,2 37,3 20,7 Haarlemmermeer 9,5 39,6 32,9 14,4 11,9 36,6 39,2 21,8 Ouder-Amstel 0,7 2,9 3,6 1,9 x 47,3 44,0 x Uithoorn 1,7 7,0 6,6 4,1 11,0 36,0 39,8 22,5 Amstel-Meerlanden 20,0 79,0 74,3 41,4 11,4 38,3 40,9 22,6 Blaricum 0,4 1,4 2,8 1,6 x 67,2 68,5 x Bussum 1,5 7,4 7,2 5,6 11,3 45,5 51,8 25,1 Hilversum 5,1 21,3 19,3 13,7 11,8 37,6 40,6 21,9 Huizen 2,9 9,2 11,2 5,8 11,0 36,7 41,5 23,1 Laren 0,3 1,7 2,7 2,5 x 60,6 62,3 31,3 Muiden 0,3 1,3 1,8 1,0 x x x x Naarden 0,7 3,5 4,1 3,0 x 58,7 55,0 27,9 Weesp 1,2 4,5 4,6 2,5 13,2 34,0 36,0 20,6 Wijdemeren 1,3 5,0 6,3 3,8 11,1 38,5 42,2 24,6 Het Gooi en Vechtstreek 13,7 55,3 60,0 39,5 11,6 41,2 45,3 23,9 Almere 13,9 52,3 41,6 13,0 12,4 31,7 36,0 19,2 Lelystad 5,0 19,4 18,3 6,9 12,5 30,3 33,2 19,8 Flevoland 18,9 71,7 59,9 19,9 12,4 31,3 35,1 19,4 Beemster 0,5 1,8 2,3 1,4 x 37,2 39,0 x Edam-Volendam 2,1 7,1 6,7 3,3 17,1 35,0 35,8 19,2 Landsmeer 0,6 2,1 2,9 1,6 x 50,2 39,0 x Oostzaan 0,5 2,3 2,3 1,4 x 37,8 36,3 x Purmerend 5,3 20,6 19,1 10,5 12,4 31,7 33,4 19,3 Waterland 1,1 3,5 4,8 2,7 12,0 36,6 42,5 21,4 Zeevang 0,4 1,4 1,7 0,8 x x x x Waterland + 10,5 38,8 39,8 21,7 13,5 34,5 35,9 19,6 Amsterdam 52,5 229,4 161,9 78,0 12,0 34,8 33,9 20,0 Metropoolregio Amsterdam 150,1 607,6 524,1 279,9 12,1 35,3 37,2 21,2 Nederland 1181,5 4085,8 3855,1 2246,8 11,9 31,7 34,8 19,8 bron: CBS/RIO 2007 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

94 Inkomen en sociale zekerheid Personen met een heel jaar inkomen en het gemiddeld persoonlijk inkomen naar herkomstgroepering, 2007 personen met een heel jaar inkomen (x 1.000) allochtonen gemiddeld persoonlijk inkomen (x euro) allochtonen autoch- niet- autoch- nietgemeente/subregio totaal tonen westers westers totaal tonen westers westers Wormerland 11,3 10,2 0,7 0,4 28,7 29,0 x x Zaanstad 101,4 78,7 9,1 13,6 27,4 28,5 27,3 21,4 Zaanstreek 112,7 88,9 9,8 14,0 27,5 28,6 27,3 21,4 Beverwijk 26,8 21,6 3,0 2,2 27,9 28,5 28,1 21,9 Heemskerk 27,2 22,9 2,7 1,7 28,8 29,5 28,2 20,7 Uitgeest 8,5 7,7 0,5 0,2 31,6 31,9 x x Velsen 47,3 41,1 3,8 2,3 29,7 30,2 29,5 21,7 IJmond 109,8 93,3 10,0 6,4 29,2 29,8 28,7 21,5 Bennebroek 3,5 3,0 0,4 0,1 36,7 37,2 x x Bloemendaal 10,8 9,2 1,4 0,2 53,3 52,4 60,0 x Haarlem 106,2 84,2 11,2 10,8 30,0 30,8 31,7 21,8 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 3,8 3,4 0,3 0,2 32,1 32,5 x x Heemstede 17,2 14,5 2,1 0,6 41,8 41,1 50,2 x Zandvoort 12,0 10,0 1,5 0,5 31,2 31,2 32,4 x agglomeratie Haarlem 153,5 124,3 16,9 12,4 33,3 33,8 36,6 21,8 Aalsmeer 18,5 16,4 1,4 0,7 31,6 31,3 38,9 x Amstelveen 54,7 40,2 8,8 5,7 36,5 35,8 41,9 32,9 Diemen 16,6 11,5 1,9 3,3 30,7 32,0 30,9 25,9 Haarlemmermeer 96,5 77,9 9,6 9,0 32,7 33,1 34,3 28,0 Ouder-Amstel 9,1 7,5 1,0 0,7 36,5 36,5 40,5 x Uithoorn 19,3 16,3 1,9 1,1 32,2 32,4 35,2 25,3 Amstel-Meerlanden 214,7 169,8 24,6 20,5 33,5 33,6 37,3 28,9 Blaricum 6,2 5,4 0,7 0,2 53,1 51,6 x x Bussum 21,7 17,9 2,8 1,0 40,0 40,4 42,7 25,2 Hilversum 59,5 48,4 6,5 4,6 32,7 33,1 36,6 23,0 Huizen 29,1 24,2 3,1 1,8 33,2 33,7 35,7 22,0 Laren 7,2 6,2 0,9 0,1 47,8 47,5 x x Muiden 4,4 3,8 0,4 0,2 40,5 40,5 x x Naarden 11,3 9,4 1,4 0,5 44,5 44,5 48,9 x Weesp 12,8 10,2 1,4 1,3 30,0 31,1 30,5 21,3 Wijdemeren 16,4 14,6 1,4 0,4 34,5 34,1 39,1 x Het Gooi en Vechtstreek 168,6 140,1 18,6 10,1 36,1 36,4 38,2 22,8 Almere 121,0 83,0 11,8 26,2 29,6 30,9 30,9 24,8 Lelystad 49,6 38,4 4,3 6,9 28,1 29,2 27,5 21,9 Flevoland 170,6 121,4 16,1 33,1 29,2 30,4 30,0 24,2 Beemster 5,9 5,6 0,3 0,1 30,9 31,0 x x Edam-Volendam 19,3 18,1 0,7 0,5 30,6 30,9 x x Landsmeer 7,2 6,5 0,6 0,2 34,4 33,7 x x Oostzaan 6,5 5,8 0,4 0,2 30,7 30,9 x x Purmerend 55,7 44,4 5,1 6,2 28,0 28,6 27,4 24,6 Waterland 12,1 11,0 0,9 0,2 33,3 33,3 x x Zeevang 4,3 4,0 0,3 0,1 31,8 31,8 x x Waterland + 111,0 95,4 8,3 7,5 29,9 30,3 27,4 24,6 Amsterdam 522,4 302,1 73,7 146,6 30,0 32,8 35,0 21,8 Metropoolregio Amsterdam 1563,3 1135,3 178,0 250,6 31,1 32,4 34,3 22,8 Nederland 11385,6 9436,8 998,1 950,7 28,3 28,9 29,6 21,5 bron: CBS/RIO Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

95 94 Inkomen en sociale zekerheid Personen met een heel jaar inkomen (x 1.000) naar inkomensklassen, 2007 personen met een heel jaar inkomen (x 1.000) met persoonlijk inkomen per jaar minder euro- euro- euro dan < < < euro gemeente/subregio euro euro euro euro en meer totaal Wormerland 2,2 2,1 2,1 2,3 2,5 11,3 Zaanstad 18,2 20,4 21,8 21,7 19,2 101,4 Zaanstreek 20,4 22,5 23,9 24,0 21,7 112,7 Beverwijk 4,7 5,5 5,7 5,5 5,5 26,8 Heemskerk 5,2 4,9 5,7 5,2 6,2 27,2 Uitgeest 1,5 1,4 1,6 1,8 2,2 8,5 Velsen 8,5 8,8 9,8 9,6 10,6 47,3 IJmond 19,9 20,6 22,8 22,1 24,5 109,8 Bennebroek 0,5 0,6 0,5 0,7 1,1 3,5 Bloemendaal 1,9 1,5 1,5 1,6 4,5 10,8 Haarlem 17,4 20,6 22,0 22,6 23,6 106,2 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 0,8 0,7 0,7 0,7 1,0 3,8 Heemstede 2,8 2,6 2,8 3,0 6,0 17,2 Zandvoort 1,9 2,7 2,3 2,4 2,7 12,0 agglomeratie Haarlem 25,3 28,7 29,8 31,0 38,9 153,5 Aalsmeer 3,4 3,3 3,5 3,8 4,5 18,5 Amstelveen 9,3 8,6 9,8 10,6 16,4 54,7 Diemen 2,8 2,9 3,1 3,6 4,1 16,6 Haarlemmermeer 15,8 15,2 18,4 20,8 26,4 96,5 Ouder-Amstel 1,4 1,4 1,6 1,8 2,9 9,1 Uithoorn 3,3 3,1 3,9 3,8 5,1 19,3 Amstel-Meerlanden 36,0 34,5 40,3 44,4 59,4 214,7 Blaricum 1,1 0, ,2 6,2 Bussum 3,5 3,8 3,9 4,0 6,5 21,7 Hilversum 10,1 11,2 11,9 11,9 14,3 59,5 Huizen 5,4 5,1 5,5 5,5 7,5 29,1 Laren 1,3 1,1 1,1 1,3 2,5 7,2 Muiden 0,7 0,7 0,7 0,8 1,4 4,4 Naarden 2,0 1,6 1,6 1,8 4,2 11,3 Weesp 2,0 2,4 2,7 2,8 2,9 12,8 Wijdemeren 3,0 2,6 3,0 3,1 4,7 16,4 Het Gooi en Vechtstreek 29,1 29,4 31,4 32,2 46,2 168,6 Almere 19,6 21,6 25,6 27,4 26,8 121 Lelystad 8,5 10,4 10,4 10,6 9,8 49,6 Flevoland 28,1 32,0 36,0 38,0 36,6 170,6 Beemster 1 1,2 1,1 1,1 1,4 5,9 Edam-Volendam 3,9 3,5 3,0 4,1 4,8 19,3 Landsmeer 1,3 1,2 1,3 1,3 2,2 7,2 Oostzaan 1,1 1,2 1,1 1,3 1,7 6,5 Purmerend 9,6 11,0 11,7 12,6 10,7 55,7 Waterland 2,2 2,1 2,1 2,4 3,3 12,1 Zeevang 0,8 0,8 0,9 0,8 1,1 4,3 Waterland + 19,9 21,0 21,2 23,6 25,2 111,0 Amsterdam 91,9 117,8 101, ,9 522,4 Metropoolregio Amsterdam 270,6 306,5 307,2 315,3 363,4 1563,3 Nederland 2277,2 2277,2 2277,2 2277,2 2277, ,6 bron: CBS/RIO 2007 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

96 Inkomen en sociale zekerheid Huishoudens (x 1.000) naar inkomensklassen, ) besteedbaar inkomen per jaar minder euro- euro- euro dan < < < euro gemeente/subregio euro euro euro euro en meer totaal Wormerland 1,1 1,2 1,4 1,4 1,6 6,5 Zaanstad 12,1 13,1 12,6 13,0 11,4 62,1 Zaanstreek 13,2 14,3 14,0 14,4 13,0 68,6 Beverwijk 3,5 3,6 3,6 3,5 3,0 17,2 Heemskerk 2,5 3,1 3,6 3,7 3,6 16,4 Uitgeest 0,6 0,8 0,9 1,2 1,4 5,0 Velsen 5,1 5,7 5,9 6,1 6,3 29,1 IJmond 11,7 13,2 14,0 14,5 14,3 67,7 Bloemendaal 1,2 1,0 1,3 1,5 4,0 9,0 Haarlem 15,0 15,0 13,0 12,1 13,5 68,7 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 0,3 0,4 0,4 0,5 0,7 2,2 Heemstede 1,7 1,6 1,7 1,9 4,1 11,0 Zandvoort 1,9 1,7 1,5 1,3 1,6 7,9 agglomeratie Haarlem 20,1 19,7 17,9 17,3 23,9 98,8 Aalsmeer 1,6 2,0 2,1 2,5 3,3 11,3 Amstelveen 6,1 6,6 6,0 6,6 10,1 35,4 Diemen 2,0 1,9 1,8 2,0 2,5 10,2 Haarlemmermeer 7,7 8,7 10,7 13,1 16,4 56,6 Ouder-Amstel 0,7 1,0 1,0 1,0 1,9 5,5 Uithoorn 1,6 2,0 2,2 2,7 3,2 11,8 Amstel-Meerlanden 19,7 22,2 23,8 27,9 37,4 130,8 Blaricum 0,4 0,6 0,6 0,7 1,5 3,8 Bussum 2,6 2,6 2,4 2,5 4,1 14,2 Hilversum 7,7 7,7 7,4 6,6 8,7 38,0 Huizen 3,1 3,2 3,1 3,5 4,9 17,7 Laren 0,9 0,7 0,7 0,8 1,8 4,8 Muiden 0,4 0,4 0,5 0,6 0,9 2,7 Naarden 1,0 0,9 1,2 1,1 2,7 7,1 Weesp 1,5 1,8 1,7 1,4 1,8 8,1 Wijdemeren 1,4 1,6 1,7 2,0 3,1 9,7 Het Gooi en Vechtstreek 19,0 19,5 19,3 19,2 29,5 106,1 Almere 11,9 13,5 15,4 16,7 15,4 73,0 Lelystad 6,4 6,0 6,6 6,4 5,4 30,6 Flevoland 18,3 19,5 22,0 23,1 20,8 103,6 Beemster 0,6 0,6 0,5 0,7 1,1 3,4 Edam-Volendam 1,4 1,8 2,1 2,4 3,3 11,1 Landsmeer 0,6 0,8 0,7 0,9 1,3 4,2 Oostzaan 0,5 0,5 0,7 0,8 1,1 3,7 Purmerend 5,7 6,6 6,9 7,8 6,4 33,4 Waterland 1,0 1,0 1,1 1,6 2,2 7,0 Zeevang 0,4 0,4 0,4 0,6 0,7 2,5 Waterland + 10,2 11,7 12,4 14,8 16,1 65,3 Amsterdam 112,0 85,3 64,6 50,5 58,8 371,2 Metropoolregio Amsterdam 224,2 205,4 188,0 181,7 213,8 1012,1 Nederland 1389,1 1389,1 1389,1 1389,1 1389,1 6945,5 1 ) Voorlopige cijfers. bron: CBS/RIO Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

97 96 Inkomen en sociale zekerheid Huishoudens en het gemiddeld besteedbaar inkomen naar samenstelling huishouden, ) huishoudens (x 1.000) gemiddeld besteedbaar inkomen (x euro) eenper- eenpersoons- paar paar een- soons- paar paar eengemeente/ huis- zonder met ouder- huis- zonder met oudersubregio totaal houden kinderen kinderen gezin totaal houden kinderen kinderen gezin Wormerland 6,5 1,7 2,1 2,1 0,5 36,6 19,3 36,0 51,8 x Zaanstad 62,1 20,1 17,6 17,4 4,7 33,2 19,8 36,0 46,3 26,5 Zaanstreek 68,6 21,8 19,7 19,5 5,2 33,5 19,8 36,0 46,9 26,5 Beverwijk 17,2 6,2 4,8 4,5 1,1 32,2 20,1 35,8 45,3 25,8 Heemskerk 16,4 5,1 5,0 4,8 1,1 35,6 21,3 38,5 48,1 29,5 Uitgeest 5,0 1,3 1,6 1,7 0,2 39,4 21,8 40,7 51,8 x Velsen 29,1 9,6 8,4 8,5 1,8 35,3 20,8 38,1 49,6 27,5 IJmond 67,7 22,2 19,8 19,5 4,2 34,9 20,8 37,9 48,4 27,6 Bloemendaal 9,0 2,7 2,9 2,7 0,5 56,8 30,3 61,8 81,1 x Haarlem 68,7 28,7 18,0 15,4 4,4 33,2 20,8 38,2 49,9 28,4 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 2,2 0,6 0,7 0,7 0,1 39,9 x x x x Heemstede 11,0 3,8 3,3 3,0 0,6 47,6 27,8 53,3 68,4 x Zandvoort 7,9 3,3 2,2 1,6 0,6 34,7 21,5 42,9 51,5 x agglomeratie Haarlem 98,8 39,1 27,1 23,4 6,2 37,2 22,2 43,1 56,2 28,4 Aalsmeer 11,3 3,0 3,5 3,8 0,7 40,0 24,3 39,3 53,5 x Amstelveen 35,4 14,0 9,3 8,9 2,2 39,9 24,1 44,4 60,8 31,2 Diemen 10,2 3,7 2,7 2,5 0,9 35,3 21,7 39,2 50,0 x Haarlemmermeer 56,6 14,9 16,3 19,8 3,8 39,7 22,2 41,8 51,6 30,7 Ouder-Amstel 5,5 1,8 1,6 1,6 0,4 44,4 24,5 45,9 65,5 x Uithoorn 11,8 3,7 3,5 3,6 0,7 38,2 22,9 40,4 51,8 x Amstel-Meerlanden 130,8 41,1 36,9 40,2 8,7 39,5 23,1 42,1 54,3 30,9 Blaricum 3,8 1,1 1,3 1,1 0,2 57,5 32,9 66,3 75,7 x Bussum 14,2 5,7 3,7 3,7 0,8 43,2 23,5 47,7 69,7 x Hilversum 38,0 14,7 10,5 9,1 2,4 36,4 21,7 40,2 56,1 30,2 Huizen 17,7 5,6 5,1 5,3 1,2 39,1 21,2 43,7 54,5 31,2 Laren 4,8 1,7 1,6 1,1 0,2 48,7 28,7 55,8 69,8 x Muiden 2,7 0,8 0,9 0,8 0,2 45,5 x x x x Naarden 7,1 2,3 2,0 2,2 0,4 49,1 26,6 52,5 72,4 x Weesp 8,1 3,1 2,3 1,9 0,5 35,1 21,7 39,9 51,2 x Wijdemeren 9,7 2,7 3,2 2,9 0,6 41,9 24,8 42,9 56,8 x Het Gooi en Vechtstreek 106,1 37,7 30,6 28,1 6,5 40,6 23,1 44,8 60,0 30,5 Almere 73,0 19,5 17,4 24,8 7,6 34,6 19,9 37,8 45,1 26,5 Lelystad 30,6 9,1 8,8 8,9 2,3 32,6 18,5 36,8 43,4 25,1 Flevoland 103,6 28,6 26,2 33,7 9,9 34,0 19,5 37,5 44,7 26,2 Beemster 3,4 0,9 1,2 1,1 0,2 40,6 x 41,6 54,8 x Edam-Volendam 11,1 2,8 3,3 4,3 0,5 40,3 21,2 38,3 54,9 x Landsmeer 4,2 1,1 1,3 1,4 0,3 42,4 25,2 43,7 56,6 x Oostzaan 3,7 0,9 1,3 1,2 0,2 39,0 x 38,9 52,4 x Purmerend 33,4 10,1 9,6 10,1 2,6 34,2 19,5 36,9 47,2 27,6 Waterland 7,0 1,9 2,2 2,4 0,4 42,4 22,2 44,1 57,9 x Zeevang 2,5 0,5 0,9 0,9 0,1 41,7 x x x x Waterland + 65,3 18,2 19,8 21,4 4,3 37,5 20,5 38,9 51,4 27,6 Amsterdam 371,2 189,6 73,1 57,1 35,2 30,6 21,5 41,0 47,4 25,7 Metropoolregio Amsterdam 1012,1 398,3 253,2 242,9 80,2 34,7 21,6 40,7 50,8 26,9 Nederland 6945,5 2279,9 2057,6 1938,5 437,9 34,3 20,2 37,4 47,7 27,6 1 ) Voorlopige cijfers. bron: CBS/RIO 2008 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

98 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WWB (thuiswonenden tot 65 jaar), 1 januari ) gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 2 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Afgerond op veelvouden van 10. bron: CBS 2 ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

99 98 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WWB naar leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari ) leeftijdsgroep in jaren geslacht gemeente/subregio mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Afgerond op veelvouden van 10. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

100 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WIA, 1 januari gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) 3 8 Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: UWV 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

101 100 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WIA naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari 2010 mate arbeidsongeschiktheid IVA WGA leeftijdsgroep in jaren geslacht gemeente/ subregio geheel deels geheel mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

102 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WAO, 1 januari gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: UWV 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

103 102 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WAO naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari 2010 mate arbeidsongeschiktheid leeftijdsgroep in jaren geslacht gemeente/subregio deels geheel mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

104 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WAZ, 1 januari gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: UWV 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

105 104 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WAZ naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari 2010 mate arbeidsongeschiktheid leeftijdsgroep in jaren geslacht gemeente/subregio deels geheel mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

106 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen Wajong, 1 januari gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: UWV 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

107 106 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen Wajong naar mate arbeidsongeschiktheid, leeftijdsgroepen en geslacht, 1 januari 2010 mate arbeidsongeschiktheid leeftijdsgroep in jaren geslacht gemeente/subregio deels geheel mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: UWV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

108 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WW, 1 januari gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: UWV 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

109 108 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen WW naar leeftijdsgroepen, geslacht en werkloosheidspercentage, 1 januari 2010 leeftijdsgroep in jaren geslacht WWpercengemeente/subregio mannen vrouwen totaal tage 1 ) Wormerland ,9 Zaanstad ,6 Zaanstreek ,5 Beverwijk ,2 Heemskerk ,7 Uitgeest ,7 Velsen ,0 IJmond ,9 Bloemendaal ,0 Haarlem ,5 Haarlemmerliede en Spaarnwoude ,6 Heemstede ,3 Zandvoort ,6 agglomeratie Haarlem ,4 Aalsmeer ,0 Amstelveen ,2 Diemen ,5 Haarlemmermeer ,4 Ouder-Amstel ,2 Uithoorn ,0 Amstel-Meerlanden ,3 Blaricum ,3 Bussum ,4 Hilversum ,7 Huizen ,6 Laren ,9 Muiden ,5 Naarden ,6 Weesp ,0 Wijdemeren ,3 Het Gooi en Vechtstreek ,6 Almere ,3 Lelystad ,8 Flevoland ,4 Beemster ,4 Edam-Volendam ,2 Landsmeer ,9 Oostzaan ,8 Purmerend ,2 Waterland ,5 Zeevang ,7 Waterland ,8 Amsterdam ,8 Metropoolregio Amsterdam ,6 Nederland ,8 1 ) WW-percentage = het aantal lopende uitkeringen als percentage van het aantal inwoners van jaar. bron: UWV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

110 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen AOW, gemeente/subregio 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal 1e kwartaal 2e kwartaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

111 110 Inkomen en sociale zekerheid Uitkeringen AOW, 2e kwartaal 2010 gemeente/subregio volledig 1 ) gekort 2 ) mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Volledig houdt in dat over de gehele AOW-periode (50 jaar) rechten zijn opgebouwd. bron: CBS 2 ) Voor elk jaar dat de pensioengerechtigde tussen het 15de en 65ste jaar niet verzekerd is geweest, bijvoorbeeld vanwege wonen in het buitenland, wordt op het ouderdomspensioen 2% gekort. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

112 Inkomen en sociale zekerheid Toegekende aanvragen huurtoeslag van huishoudens naar huishoudenstypen en leeftijdsgroepen, 2007 eenpersoonshuishoudens meerpersoonshuishoudens totaal huis- totaal gemeente/subregio <65 jaar 65+ jaar totaal <65 jaar 65+ jaar totaal houdens minima Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VROM 5 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

113 112 Inkomen en sociale zekerheid Gemiddelde huurtoeslag per jaar (x 1 euro) van huishoudens naar huishoudenstypen en leeftijdsgroepen, 2007 eenpersoonshuishoudens meerpersoonshuishoudens totaal huis- totaal gemeente/subregio <65 jaar 65+ jaar totaal <65 jaar 65+ jaar totaal houdens minima Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VROM Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

114 113 6 Gezondheid en welzijn Kanker en hart- en vaatziekten belangrijkste doodsoorzaken Evenals in geheel Nederland daalt het aandeel sterfgevallen dat wordt veroorzaakt door hart- en vaatziekten in de regio. Kanker vormt nu de meest voorkomende doodsoorzaak, daarna komen hart- en vaatziekten. In de Metropoolregio Amsterdam werd 31,2% van de sterfgevallen in 2009 veroorzaakt door kanker tegenover 27,5% door hart- en vaatziekten. Het verschil is het grootst in de subregio Amstel-Meerlanden (met uitzondering van de gemeente Diemen) en in Almere. In de subregio Het Gooi en Vechtstreek zijn hart- en vaatziekten nog wel de meest voorkomende doodsoorzaak. Het aandeel sterfgevallen door uitwendige oorzaken zoals ongevallen, zelfdoding en moord ligt in de Metropoolregio Amsterdam en in de gemeente Amsterdam hoger dan landelijk (5,1%, 5,8% versus 4,2%). Dat geldt voor alle subregio s in de Metropoolregio Amsterdam, met uitzondering van de Zaanstreek (4,0% uitwendige oorzaken). 6 Meer medische consumptie in Metropoolregio Amsterdam Inwoners van de ggd regio s in de Metropoolregio Amsterdam, met uitzondering van ggd Kennemerland, hebben vaker contact met de huisarts en met de specialist dan overige Nederlanders. De medische consumptie van de inwoners van de ggd regio Gooi en Vechtstreek ligt op alle terreinen hoger dan gemiddeld. Amsterdammers gaan minder vaak naar de tandarts en gebruiken minder vaak medicijnen op recept. Verschillen in ervaren gezondheid en leefstijl Amsterdammers en inwoners van de ggd regio Zaanstreek-Waterland ervaren vaker een matige of slechte gezondheid dan bewoners uit andere ggd-gebieden in de Metropoolregio. Inwoners van de ggd regio Gooi en Vechtstreek en Amsterdammers rapporteren vaker malaiseklachten zoals moeheid en slapeloosheid dan overige inwoners. Een ongezonde leefstijl komt vaker voor onder Amsterdammers dan onder overige inwoners uit de Metropoolregio en dan onder overige Nederlanders. Zo roken Amsterdamse mannen vaker dan de overige mannen en voldoen Amsterdammers minder vaak aan de norm gezond bewegen. Toch ligt het aandeel Amsterdammers met overgewicht lager dan onder inwoners elders in de regio en dan gemiddeld in Nederland. In Flevoland en in de regio Zaanstreek- Waterland komt overgewicht juist relatief vaak voor, vooral onder vrouwen. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

115 114 Gezondheid en welzijn Sterfte naar doodsoorzaken, 2009 (procenten) ziekten ziekten van ademnieuw- van hart en halings- uitwendige overige totaal gemeente/subregio vormingen vaatstelsel stelsel oorzaken oorzaken abs. Wormerland 36,4 33,6 7,5 2,8 19,6 107 Zaanstad 30,9 28,1 8,9 4,1 28, Zaanstreek 31,4 28,6 8,8 4,0 27, Beverwijk 32,5 29,0 8,6 5,1 24,7 372 Heemskerk 32,7 28,0 10,1 3,8 25,4 346 Uitgeest 39,7 23,3 6,8 2,7 27,4 73 Velsen 33,0 27,4 11,1 5,3 23,3 588 IJmond 33,1 27,8 9,9 4,7 24, Bloemendaal 28,3 29,7 12,7 6,2 23,2 276 Haarlem 28,6 27,6 10,7 5,1 27, Haarlemmerliede en Spaarnwoude 41,0 20,5 15,4 5,1 17,9 39 Heemstede 30,1 29,1 11,1 4,6 25,2 306 Zandvoort 25,4 29,8 7,8 5,4 31,7 205 agglomeratie Haarlem 28,7 28,2 10,8 5,2 27, Aalsmeer 36,7 26,1 8,9 3,3 25,0 180 Amstelveen 30,4 24,6 11,5 5,2 28,4 790 Diemen 27,5 36,3 7,6 4,7 24,0 171 Haarlemmermeer 35,1 26,1 9,5 4,6 24,6 797 Ouder-Amstel 32,2 28,9 9,1 7,4 22,3 121 Uithoorn 37,9 25,8 7,9 6,8 21,6 190 Amstel-Meerlanden 33,1 26,5 9,9 5,1 25, Blaricum 29,1 24,1 10,1 8,9 27,8 79 Bussum 28,7 26,4 10,3 5,3 29,3 341 Hilversum 29,6 31,3 8,8 4,7 25,5 850 Huizen 31,0 34,0 10,3 3,0 21,7 300 Laren 26,1 26,1 13,0 4,2 30,7 238 Muiden 43,5 15,2 10,9 6,5 23,9 46 Naarden 31,1 33,5 9,8 2,4 23,2 164 Weesp 29,3 24,0 8,0 5,3 33,3 150 Wijdemeren 27,4 33,3 11,5 5,1 22,6 234 Het Gooi en Vechtstreek 29,4 29,8 10,0 4,6 26, Almere 36,5 24,6 10,7 5,2 23,0 843 Lelystad 32,9 28,0 8,3 5,1 25,7 471 Flevoland 35,2 25,8 9,8 5,2 24, Beemster 40,0 29,1 3,6 7,3 20,0 55 Edam-Volendam 35,1 27,6 12,1 4,0 21,3 174 Landsmeer 30,7 30,7 6,7 4,0 28,0 75 Oostzaan 35,1 37,7 3,9 1,3 22,1 77 Purmerend 32,0 27,9 12,6 4,3 23,3 635 Waterland 40,7 28,8 11,9 6,8 11,9 118 Zeevang 44,1 20,6 5,9 5,9 23,5 34 Waterland + 34,2 28,6 10,9 4,5 21, Amsterdam 30,0 26,4 10,6 5,8 27, Metropoolregio Amsterdam 31,2 27,5 10,2 5,1 26, Nederland 31,6 29,0 10,4 4,2 24, bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

116 Gezondheid en welzijn a Sterfte naar doodsoorzaken, 2009 (procenten) 40 % Zaanstreek IJmond nieuwvormingen Amstel- Meerlanden agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek ziekten van hart en vaatstelsel Flevoland Amsterdaregio Metropool- Amsterdam Waterland + Nederland bron: CBS 6 6.2a GGD-regio s Kennemerland Gooi en Vechtstreek Zaanstreek-Waterland Flevoland Amsterdam Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Beemster 30 Edam-Volendam 31 Landsmeer 32 Oostzaan 33 Purmerend 34 Waterland 35 Zeevang 36 Zeewolde 37 Lelystad 38 Dronten 39 Urk 40 Noordoostpolder bron: Ministerie BZK Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

117 116 Gezondheid en welzijn Medische consumptie naar GGD-regio s, periodegemiddelde (procenten) GGD GGD Zaan- GGD Gooi en streek- Kenne- Vecht- GGD GGD Waterland merland streek Flevoland Amsterdam Nederland contact met huisarts 74,4 72,2 74,1 75,0 74,5 72,8 contact met een specialist 42,5 40,5 44,4 41,8 41,8 40,6 contact met de tandarts 81,0 80,5 78,9 80,7 76,6 78,0 contact met een fysiotherapeut 19,7 20,4 23,0 17,1 17,1 18,3 contact met RIAGG 1,5 1,8 2,2 1,0 2,0 1,4 medicijngebruik op recept 39,6 36,2 41,0 34,7 36,4 38,1 medicijngebruik niet op recept 41,9 39,3 47,4 40,8 40,1 39,4 gebruik van de anticonceptiepil 44,6 41,7 39,9 32,6 35,6 38,2 bron: CBS Gezondheid en aandoeningen naar GGD-regio s, periodegemiddelde (procenten) GGD GGD Zaan- GGD Gooi en streek- Kenne- Vecht- GGD GGD Waterland merland streek Flevoland Amsterdam Nederland subjectief ervaren gezondheidstoestand minder dan goed 19,5 18,2 18,5 18,4 19,7 19,4 langdurige aandoeningen hoge bloeddruk 12,3 12,6 10,6 9,9 11,6 11,8 migraine 11,9 11,0 11,7 11,6 15,2 12,0 astma, chronische bronchitis, CARA 7,2 8,0 10,4 8,1 8,3 7,7 gewrichtsslijtage 8,7 10,4 9,8 6,9 10,3 9,8 suikerziekte totaal 4,0 2,3 4,5 2,7 3,1 3,7 suikerziekte type 1 (met gebruik insuline) 0,9 0,2 0,9 0,4 0,2 0,7 suikerziekte type 2 (overig) 3,1 2,0 3,6 2,4 2,9 2,9 rugaandoening 7,9 8,7 9,5 8,3 9,1 8,7 ooit beroerte gehad 1,2 1,4 1,8 1,5 2,1 1,9 ooit hartinfarct gehad 1,7 2,1 2,2 1,7 2,1 2,1 mental health inventory 8,3 9,2 13,5 10,0 13,2 9,6 malaiseklachten minstens 1 malaiseklacht 71,6 73,6 75,3 74,4 75,2 72,2 moeheid 47,0 45,8 50,6 49,4 51,2 45,6 slapeloosheid 23,2 24,4 26,9 22,9 26,7 22,4 bron: CBS

118 Gezondheid en welzijn Leefstijl naar GGD-regio s, periodegemiddelde (procenten) GGD GGD Zaan- GGD Gooi en streek- Kenne- Vecht- GGD GGD Waterland merland streek Flevoland Amsterdam Nederland roken 12 jaar of ouder rokers 24,7 28,0 28,4 26,6 29,7 28,7 rokers man 26,5 33,0 31,6 29,4 37,6 32,5 rokers vrouw 22,8 23,3 25,5 23,3 22,3 25,0 zware rokers onder bevolking 5,8 9,2 7,8 6,9 7,4 7,1 zware rokers onder bevolking man 6,2 12,7 8,6 9,5 10,2 8,6 zware rokers onder bevolking vrouw 5,2 6,0 7,1 4,0 4,8 5,7 alcoholgebruik 12 jaar of ouder drinkt nooit alcohol 15,9 16,8 17,2 19,4 17,0 18,9 zware of overmatige drinker 20,1 20,5 22,2 16,3 17,5 17,8 lichamelijke activiteit 12 jaar of ouder voldoen aan norm gezond bewegen 58,2 56,5 55,6 54,0 52,2 55,4 onder- en overgewicht 20 jaar of ouder ondergewicht 0,7 1,2 2,0 1,6 2,0 1,8 normaal gewicht 49,7 53,8 52,9 48,1 57,5 52,3 overgewicht totaal 49,6 44,9 45,1 50,3 40,5 45,9 matig overgewicht 35,6 34,8 35,5 36,3 32,7 34,9 ernstig overgewicht 14,0 10,1 9,6 14,1 7,8 11,1 overgewicht man totaal 51,9 52,6 51,7 50,9 46,1 51,2 matig overgewicht man 36,7 42,9 45,2 40,7 40,0 41,2 ernstig overgewicht man 15,2 9,7 6,5 10,2 6,1 10,0 overgewicht vrouw totaal 47,0 37,7 38,7 49,7 35,1 40,7 matig overgewicht vrouw 34,3 27,1 26,0 31,3 25,6 28,6 ernstig overgewicht vrouw 12,7 10,6 12,7 18,4 9,5 12,1 gebitsprothesen 16 jaar of ouder geen gebitsprothese 69,5 69,9 63,1 74,0 73,8 68,4 kunstgebit boven en onder 10,5 10,3 11,3 8,5 8,1 12,7 bron: CBS 6 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

119 118 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

120 119 7 Onderwijs Basisonderwijs In de Metropoolregio volgen ruim leerlingen in 2009/ 10 basisonderwijs, dit zijn ruim leerlingen meer dan in 2008/ 09. In de afgelopen vier jaar zijn de leerlingaantallen in enkele delen van de Metropoolregio duidelijk gestegen (o.a. in Amsterdam, Amstel-Meerlanden en Het Gooi en Vechtstreek). In de kleinere regio s zijn de leerlingaantallen juist gedaald (Waterland+, Zaanstreek en IJmond). Voortgezet onderwijs In totaal zitten er in de Metropoolregio leerlingen op een middelbare school. Dit is een stijging van 1% ten opzichte van 2008/ 09. De verdeling over verschillende schoolniveaus verschilt per regio. In het algemeen gaat een groter aandeel leerlingen op het praktijkonderwijs (pro) en leerwegondersteunend (lwoo) onderwijs (op het vmbo) samen met een lager aandeel leerlingen op het havo/vwo (zoals te zien is in de Zaanstreek en Flevoland). De enige uitzondering hierop is Amsterdam, waar zowel een groot aandeel pro/lwoo leerlingen als een hoog aandeel havo/vwo leerlingen is. In Amsterdam zijn de pro/lwoo leerlingen voornamelijk van niet-westerse allochtone herkomst, en 7 Leerlingen in het basisonderwijs, 2006/ 07 en 2009/ 10 Amsterdam Amstel-Meerlanden Het Gooi en Vechtstreek Almere agglomeratie Haarlem Waterland + Zaanstreek IJmond x / / 10 bron: CBS Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

121 120 Onderwijs Leerlingen in het voortgezet onderwijs, naar onderwijsniveau, 2009/ 10 (procenten) Zaanstreek Flevoland Amsterdam IJmond Waterland + Amstel-Meerlanden agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek % PRO/LWOO VMBO gemengde brugklassen HAVO/VWO bron: CBS de havo/vwo leerlingen voornamelijk van autochtone herkomst. In de regio s Amstel-Meerlanden, de agglomoratie Haarlem en Het Gooi en Vechtstreek zien we het omgekeerde van de Zaanstreek en Flevoland, een hoog aandeel havo/ vwo leerlingen en een laag aandeel pro/lwoo leerlingen. MBO, HBO en WO In 2008/ 09 1 zijn er mbo studenten in de Metropoolregio. Hiervan woont de grootste concentratie, een derde (32%), in Amsterdam, 17% woont in Flevoland en 12% in Amstel-Meerlanden. mbo opleidingen bevinden zich in de hele regio. De twee universiteiten en de meeste hbo opleidingen in de regio bevinden zich in Amsterdam, maar er zijn ook hbo opleidingen in Almere, Haarlem, Zaanstad en Diemen. Niet alle studenten wonen in deze steden. In de hele regio is er namelijk sprake van een toename van het aantal hbo en wo studenten. In het schooljaar 2002/ 03 woonden er ruim studenten in de Metropoolregio, in het schooljaar 2008/ 09 zijn het er ruim , dit is een stijging van 36%. In Almere was de stijging zelfs bijna 50%. In heel Nederland was in dezelfde periode de stijging 20%. 1 De gegevens van aantallen studenten in 2009/ 10 zijn nog niet beschikbaar. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

122 Onderwijs Scholen en leerlingen naar geslacht in het basisonderwijs, 2008/ / / / 10 leerlingen leerlingen gemeente/subregio scholen mannen vrouwen totaal scholen mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: OCW/DUO 7 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

123 122 Onderwijs Scholen en leerlingen naar geslacht in het speciaal onderwijs, 2008/ / / / 10 leerlingen leerlingen gemeente/subregio scholen mannen vrouwen totaal scholen mannen vrouwen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarl liede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: OCW/DUO Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

124 Onderwijs Scholen en leerlingen in het voortgezet onderwijs naar soort onderwijs, 2009/ 10 leerlingen gemengde praktijkgemeente/subregio scholen brugklassen LWOO VMBO HAVO onderwijs VWO totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: OCW/DUO Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

125 124 Onderwijs Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente, 2008/ 09 1 ) AVO VMBO-bk VMBO-gt HAVO VWO praktijkgemeente/subregio leerj. 1-3 leerj. 3-4 leerj. 3-4 leerj. 3-5 leerj. 3-6 onderwijs totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

126 Onderwijs Leerlingen middelbaar beroepsonderwijs naar woongemeente, 2007/ / / / 09 1 ) gemeente/subregio BOL BBL BOL BBL Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 7 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

127 126 Onderwijs Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente en herkomstgroepering, 2008/ 09 (procenten) 1 ) VMBO AVO/VWO/HAVO niet- nietwesterse westerse westerse westerse alloch- alloch- autoch- totaal alloch- alloch- autoch- totaal gemeente/subregio tonen tonen tonen abs. tonen tonen tonen abs. Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

128 Onderwijs Geslaagden voortgezet onderwijs naar woongemeente, 2007/ 08 1 ) gemeente/subregio VMBO-bk VMBO-gt HAVO VWO MBO Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 7 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

129 128 Onderwijs Studenten hoger onderwijs naar woongemeente, 2007/ / / / 09 1 ) hoger weten- hoger wetenberoeps- schappelijk beroeps- schappelijk gemeente/subregio onderwijs onderwijs onderwijs onderwijs Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

130 Onderwijs Studenten hoger beroepsonderwijs naar woongemeente en herkomstgroepering, 2008/ 09 (procenten) 1 ) nietwesterse westerse alloch- alloch- autoch- totaal gemeente/subregio tonen tonen tonen (abs.) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 7 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

131 130 Onderwijs Studenten wetenschappelijk onderwijs naar woongemeente en herkomstgroepering, 2008/ 09 (procenten) 1 ) nietwesterse westerse alloch- alloch- autoch- totaal gemeente/subregio tonen tonen tonen (abs.) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

132 Onderwijs Geslaagden hoger onderwijs naar woongemeente, 2007/ 08 1 ) hoger beroepsonderw. wetenschappelijk onderwijs master/ beroepsvervolg- fase/ gemeente/subregio bachelor opleiding bachelor master doctoraal postmaster Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 7 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

133 132 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

134 133 8 Verkeer en vervoer De Metropoolregio Amsterdam, lopend van IJmuiden in het westen tot Lelystad in het oosten, is een druk gebied qua verkeer en vervoer. s Ochtends staan er op werkdagen files vanuit de hele Metropoolregio richting Amsterdam. En aan het eind van de middag staan de snelwegen richting de regio vol. In het openbaar vervoer zijn in de spits meestal weinig zitplaatsen vrij. Tijdens warme zomerdagen loopt het verkeer van en naar de kust regelmatig vast. Druk is het ook op Schiphol, Nederlands grootste luchthaven voor passagiers- en goederenvervoer. En ook de Amsterdamse haven wordt een steeds drukker goederenvervoersknooppunt. Er zijn of worden in de nabije toekomst een aantal maatregelen genomen om de doorstroom van verkeer en vervoer te bevorderen en gebieden te ontsluiten die moeilijk met het openbaar vervoer te bereiken zijn 1. Op het terrein van openbaar vervoer komt er tussen Haarlem-Noord en IJmuiden een Hoogwaardig Openbaar Vervoerverbinding (hov). Dat houdt in dat er op een deels vrijliggend tracé met hoge frequentie bussen gaan rijden met een korte en betrouwbare reistijd en gebruiksvriendelijke haltes met aanvullende voorzieningen zoals informatiezuilen en fietsenstallingen. Verder komt er een nieuw treinstation Halfweg-Zwanenburg en breidt Prorail het spoor uit op het traject Schiphol Amsterdam Almere Lelystad. Op die manier wordt het mogelijk om 12 treinen per uur te laten rijden tussen Amsterdam en Flevoland en zijn derhalve Schiphol en de Zuidas beter per spoor bereikbaar. Voor het goederenvervoer is sinds juni 2010 de railaansluiting Meteren/Geldermalsen in gebruik genomen, waardoor de haven van Amsterdam nu verbonden is met de Betuweroute. Dit is een belangrijke mijlpaal in de versterking van de positie van de Amsterdamse haven in het Europese achterland. Ook voor automobilisten wordt van alles gedaan om ze snel op de plaats van bestemming te laten komen. Op diverse snelwegen zijn in 2010 spitsstroken aangelegd voor een betere doorstroming. Deze stroken liggen op de A9 (Velsen- Raasdorp en Badhoevedorp-Raasdorp), A4 (Badhoevedorp-Nieuwe Meer) en A10 (Nieuwe Meer-Amstel), A1 (Watergraafsmeer-Diemen) en de A1/A6 (Diemen-Muiderberg-Almere Stad West). Verder wordt momenteel druk gebouwd aan de tweede Coentunnel en een nieuwe snelweg, de Westrandweg. Deze zullen in 2012 gereed zijn. Rijkswaterstaat legt de Westrandweg aan om te voorkomen dat het knelpunt zich verplaatst van de Coentunnel naar de A10 West. 8 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

135 134 Verkeer en vervoer Schiphol Aan de zogenaamde Alderstafel, een overleg over de toekomst van de luchthavens Lelystad, Eindhoven en Schiphol en hun omgeving onder leiding van de heer Alders, zijn afspraken gemaakt over enerzijds de groei van het aantal vliegbewegingen van de mainport Schiphol, en anderzijds het terugdringen van geluidhinder. klm, Luchtverkeersleiding Nederland en Schiphol zijn eind 2010 een eenjarig experiment gestart om geluidhinder te beperken. De navigatieapparatuur van vrijwel alle vliegtuigen van klm is aangepast waardoor de vliegtuigen hun route nauwkeuriger kunnen vliegen en dus bij vertrek vanaf de Kaagbaan precies over het dunbevolkte gebied tussen Hoofddorp en Nieuw-Vennep vliegen. Naar verwachting zal dit experiment leiden tot minder geluidhinder voor maximaal 400 inwoners van Nieuw-Vennep, Zwaanshoek, Cruquius en delen van Hoofddorp. Men hoopt dat dit mogelijkheden biedt om het aantal vliegbewegingen voor goederen- en personenvervoer te vergroten. Aantal verkeerslachtoffers in Metropoolregio daalt fors De uitbreiding van het wegen- en spoornet en het intensiever gebruik maken van bestaande wegen, rails en start- en landingsbanen is mooi, maar hoe zit het met de verkeersveiligheid? Levert dat niet logischerwijs meer verkeersslachtoffers op? Hoe dat zich ontwikkelt zal de toekomst uit moeten wijzen. Voorlopig zijn in 2009 goede resultaten geboekt in vergelijking met het jaar er voor. In 2009 werden in totaal verkeersslachtoffers geregistreerd in de Metropoolregio, ruim minder dan in Ongeveer 40% van deze Verkeersslachtoffers per inwoners (twee- en driejaarlijkse gemiddelde, oplopend gesorteerd op ) Flevoland Het Gooi en Vechtstreek Zaanstreek Waterland IJmond agglomeratie Haarlem Amsterdam Amstel-Meerlanden Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VenW/RWS/DVS/CBS/bewerking O+S

136 Verkeer en vervoer 135 verkeersslachtoffers viel in Amsterdam. Ook in Amsterdam is een daling van het aantal verkeersslachtoffers te zien, echter niet zo fors als in de Metropoolregio. In Amsterdam vielen in verkeersslachtoffers per inwoners. Dit aantal ligt hoger dan het gemiddelde voor de Metropoolregio (16 verkeersslachtoffers per inwoners) en het landelijke gemiddelde (14 op ). Zowel in de Metropoolregio (28%) als in Nederland (35%) vallen de meeste verkeersslachtoffers onder automobilisten. Maar in Amsterdam zijn fietsers (30%), gevolgd door bromfietsers (26%) de grootste groepen verkeersslachtoffers. Met 21% komen automobilisten pas op de derde plaats. 1 Bron: Persberichten. 2 Met terugwerkende kracht zijn de verkeersslachtoffers in Lelystad sinds 2005 opgenomen in deze publicatie. Dat heeft tot gevolg dat Almere en Lelystad vanaf dat jaar samen de subregio Flevoland vormen. 8 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

137 136 Verkeer en vervoer Lengte van wegen naar beheerder en wegtype, 2009 (x 1 km) lengte van wegen beheerd door gemeente w.v. onge- w.v. getotale scheiden scheiden watergemeente/subregio weglengte totaal rijbanen rijbanen schap provincie rijk Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

138 Verkeer en vervoer Geregistreerde motorvoertuigen, 1 januari personenauto s bedrijfsauto s motorrijwielen gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 8 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

139 138 Verkeer en vervoer Geregistreerde verkeersslachtoffers naar geslacht, gemeente/subregio totaal mannen vrouwen onbekend Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 1 ) Bloemendaal 2 ) Haarlem Haarl liede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. bron: VenW/RWS/DVS 2 ) Cijfers 2008 inclusief Bennebroek. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

140 Verkeer en vervoer Geregistreerde verkeersslachtoffers naar gevolg, 2009 gewonden opgenomen in gemeente/subregio overleden ziekenhuis eerstehulp overig totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp 1 1 Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VenW/RWS/DVS 8 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

141 140 Verkeer en vervoer Geregistreerde verkeersslachtoffers naar wijze van deelneming, 2009 personen- motor- brom- en voetgemeente/subregio auto fiets snorfiets fiets ganger overig totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp 1 1 Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VenW/RWS/DVS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

142 Verkeer en vervoer Goederenoverslag scheepvaart (x ton), gemeente/subregio ) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 8 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

143 142 Verkeer en vervoer Goederenoverslag scheepvaart naar soort (x ton), ) binnenlandse vaart internationale vaart gemeente/subregio geladen gelost geladen gelost Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum 42 Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

144 Verkeer en vervoer Goederenoverslag scheepvaart naar product (x ton), ) land- vaste ertsen, bouw- en brandstof- metalen, voedings- fen, aard- metaal- ruwe producten, oliën en residuen mineralen dieren en aardolie- en metalen en bouw- overige gemeente/subregio veevoeder producten halffabrik. materialen producten totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 8 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

145 144 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

146 145 9 Natuur en milieu De Metropoolregio Amsterdam beslaat in totaal bijna km 2, waarvan 970 km 2 (oftewel 38%) water is. De oppervlakte van heel Nederland bestaat voor 19% uit water. Van het wateroppervlak in de Metropoolregio ligt twee derde in de deelregio Flevoland. De hoeveelheid grasland in de Metropoolregio ligt met 300 km 2 (19%) onder het landelijke cijfer (25%). De bevolkingsdichtheid in de Metropoolregio is met mensen per km 2 zeer hoog te noemen (in Nederland wonen gemiddeld 491 mensen per km 2 ). De woonbezetting is bovendien relatief laag (2,18 tegenover 2,31 landelijk). Deze kenmerken van de regio, waarin bovendien Schiphol een belangrijke speler is, maken dat het milieu en de natuur bijzondere aandacht verdienen. Milieuontwikkelingen De mestproductie in de Metropoolregio nam tussen 2004 en 2008 af met 1%, terwijl de hoeveelheid in Nederland met 1% toenam. Door de jaren heen is telkens ongeveer 2% van de gehele Nederlandse mestproductie afkomstig uit de Metropoolregio. Ten opzichte van 2004 is de aan de mestproductie verbonden stikstofproductie in de regio met 4% toegenomen en de jaarlijkse fosfaatuitscheiding met 5%. Landelijk waren deze toenames groter, zowel mestgerelateerde stikstofproductie als fosfaatuitscheiding nam in Nederland met 9% toe tussen 2004 en De kali-uitscheiding tijdens dierlijke mestproductie nam in deze periode landelijk met 2% toe, terwijl deze in de Metropoolregio gelijk bleef. 9 Meldingen geluidshinder In 2009 was het aantal meldingen over geluidshinder van Schiphol veel lager dan in de voorgaande jaren. Toen lag het aantal klachten (in de eerste drie kwartalen) rond de , maar over heel 2009 waren er slechts klachten. De afname lijkt met name te komen doordat het aantal klachten per persoon lager is: in de eerste tien maanden van 2008 waren dit er nog 59 per persoon maar in heel 2009 waren dit er gemiddeld 15. In 2009 hebben in totaal personen een klacht ingediend over geluidshinder van Schiphol, tegenover in de eerste tien maanden van Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

147 146 Natuur en milieu Bezoeken recreatiegebieden Noord-Holland (x 1.000), x Geestmerambacht Park van Luna Het Twiske Alkmaarderen Hemmeland Uitgeestermeer Spaarnwoude Groengebied Amstelland bron: Recreatie Noord-Holland NV Bezoek recreatiegebieden Tussen 2006 en 2008 nam het totaal aantal bezoeken aan de recreatiegebieden in Noord-Holland met ongeveer 3% toe. In 2009 lag het aantal bezoeken weer iets lager: tegen bezoeken in Net als de vorige jaren blijft het aantal bezoeken aan het Groengebied Amstelland toenemen. Ten opzichte van 2006 is het aantal bezoeken aan dit gebied op jaarbasis met 17% toegenomen. De Metropoolregio Amsterdam Belangrijke aspecten van het samenwerkingsverband Metropoolregio Amsterdam betreffen onder meer klimaat, zeespiegelrijzing, luchtkwaliteit, demografie, leefbaarheid, energie en duurzaamheid. Het Metropolitane Landschap is opgebouwd uit tien gebiedsidentiteiten. Voor elk gebied is een ontwikkelingsperspectief opgesteld, met daarin opgenomen diverse acties. Een greep uit de metropoolprojecten: Versterken Stellingszone Amsterdam De 135 kilometer lange Stelling van Amsterdam is gelegen op 15 tot 20 kilometer rond het centrum van Amsterdam en is aangelegd tussen 1880 en Tot doel is gesteld om de kernkwaliteiten van de Stelling van Amsterdam, opgenomen in de UNESCO Werelderfgoedlijst, te behouden en ondertussen ruimte te maken voor ontwikkeling op het gebied van recreatie en bedrijvigheid. In het Uitvoeringsprogramma Stelling van Amsterdam zijn onder andere het vergroten van de publieke toegankelijkheid, het behoud van het Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

148 Natuur en milieu 147 militair historisch complex en het vergroten van de naamsbekendheid en bezoekersaantallen als tussendoelen geformuleerd. Realisering OostvaardersWold Het landschap tussen Almere, Zeewolde en Lelystad wordt nu gekenmerkt door zijn agrarische functie en heeft een grootschalig open karakter. Door de groei van Almere en in mindere mate de verdere ontwikkeling van luchthaven Lelystad neemt de druk op dit gebied de komende jaren toe. In OostvaardersWold wordt gewerkt aan de ontwikkeling van een gebied van ongeveer ha, waarin plaats is voor nieuwe natuur, recreatiegebieden en waterelementen. Park 21 e eeuw Zowel de Bollenstreek als de Haarlemmermeerpolder kennen een nog relatief open landschap in de drukke Randstad. In dit gebied vindt realisatie plaats van een hoogwaardig Metropolitaan Park met sterke bovenregionale aantrekkingskracht: het Park 21 e eeuw, kortweg Park21. Hiertoe wordt het gebied omgevormd tot een aaneengesloten recreatiegebied, met een diversiteit van waterrijke natuurgebieden, parkachtige bosgebieden en agrarische gebieden voor fietsen, wandelen en paardrijden. Ook worden faciliteiten gerealiseerd voor het organiseren van evenementen. 9 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

149 148 Natuur en milieu Oppervlakte, bevolkingsdichtheid, woningdichtheid en gemiddelde woningbezetting, 1 januari 2010 bevolkings- woning- geopper- opper- dichtheid dichtheid middelde vlakte in vlakte in per km 2 per km 2 woninggemeente/subregio in km 2 km 2 land bevolking land woningen land bezetting Wormerland ,43 Zaanstad ,28 Zaanstreek ,30 Beverwijk ,30 Heemskerk ,30 Uitgeest ,49 Velsen ,28 IJmond ,31 Bloemendaal ,41 Haarlem ,11 Haarlemmerliede en Spaarnwoude ,46 Heemstede ,28 Zandvoort ,97 agglomeratie Haarlem ,15 Aalsmeer ,47 Amstelveen ,17 Diemen ,37 Haarlemmermeer ,50 Ouder-Amstel ,29 Uithoorn ,33 Amstel-Meerlanden ,37 Blaricum ,23 Bussum ,18 Hilversum ,18 Huizen ,30 Laren ,30 Muiden ,35 Naarden ,29 Weesp ,12 Wijdemeren ,37 Het Gooi en Vechtstreek ,23 Almere ,55 Lelystad ,41 Flevoland ,51 Beemster ,51 Edam-Volendam ,49 Landsmeer ,36 Oostzaan ,42 Purmerend ,34 Waterland ,41 Zeevang ,52 Waterland ,39 Amsterdam ,95 Metropoolregio Amsterdam ,18 Nederland ,31 bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

150 Natuur en milieu Graasdieren, oppervlakte grasland en bedrijven met graasdieren of grasland, 2009 bedrijven met graaspaarden melk- en vlees- en grasland dieren of gemeente/subregio en pony s fokvee weidevee schapen geiten opp. (ha) grasland Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort 88 2 agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 9 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

151 150 Natuur en milieu Geproduceerde dierlijke mest (x kg), gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

152 Natuur en milieu Geproduceerde dierlijke mestsoorten (x kg), 2008 dunne mest vaste mest mest overige vlees- vlees- fok- vlees- diergemeente/subregio rundvee kalveren pluimvee varkens varkens rundvee pluimvee soorten Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 9 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

153 152 Natuur en milieu Stikstofproductie tijdens dierlijke mestproductie (x kg), gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort 7 4 agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

154 Natuur en milieu Fosfaatuitscheiding tijdens dierlijke mestproductie (x kg), gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort 3 2 agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS 9 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

155 154 Natuur en milieu Kali-uitscheiding tijdens dierlijke mestproductie (x kg), gemeente/subregio Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort 10 7 agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

156 Natuur en milieu Meldingen met betrekking tot geluidshinder Schiphol, 2009 meldingen 1e 2e 3e 4e totaal gemeente/subregio kwartaal kwartaal kwartaal kwartaal totaal melders Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam bron: Bewoners Aanspreekpunt Schiphol 9 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

157 156 Natuur en milieu 9.4a Meldingen met betrekking tot geluidshinder Schiphol, 2004 en 2009 (procenten) 9,9% 2,9% 0,7% 20,4% 2,1% 4,1% 3,1% 8,1% 5,5% 2,8% 0,7% 0,6% 8,8% 32,5% 41,6% 56,1% ) 2009 Amsterdam Waterland + Amstel-Meerlanden Flevoland Het Gooi en Vechtstreek agglomeratie Haarlem IJmond Zaanstreek 1 ) Klachten bron: CROS/BAS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

158 Natuur en milieu Bezoeken recreatiegebieden Noord-Holland (x 1.000), recreatiegebied Geestmerambacht Park van Luna Het Twiske Alkmaarder- en Uitgeestermeer Hemmeland Spaarnwoude. 1 ) waarvan: Oosterbroek/Buitenhuizen Houtrak Veerplas Groene Weelde Groengebied Amstelland. 1 ) waarvan: Elsenhove Ouderkerkerplas De Hoge Dijk/Gaasperzoom Gaasperplas Overdiemen totaal. 1 ) ) Als gevolg van een wijziging in de methodiek is het niet mogelijk om de bezoeken bron: Recreatie aan Spaarnwoude en Groengebied Amstelland over 2005 opnieuw te berekenen Noord-Holland NV met de aangepaste verhoudingsgetallen a Bezoeken recreatiegebieden Noord-Holland per maand, 2009 x jan feb mrt apr mei jun Spaarnwoude 1 ) Groengebied Amstelland Het Twiske Geestmerambacht Alkmaarder- en Uitgeestermeer Park van Luna Hemmeland 1 ) Exclusief de deelgebieden Veerplas en Groene Weelde. bron: Recreatie Noord-Holland NV jul aug sep okt nov dec Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

159 158 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

160 Toerisme Amsterdam is de belangrijkste toeristische trekpleister van Nederland: 27% van alle hotelovernachtingen vindt daar plaats. Nog eens 5% van de landelijke overnachtingen vindt plaats in de gemeenten die samen met Amsterdam de Metropoolregio vormen. Om het bezoek van buitenlandse toeristen aan Amsterdam en de regio verder te stimuleren en tegelijkertijd het toerisme beter te spreiden, treedt de hoofdstad vanaf 2009 samen met de regio naar buiten als één toeristisch product: Metropoolregio Amsterdam. Speciaal ontwikkelde ov- routes, evenementen en betere informatievoorzieningen moeten ervoor zorgen dat toeristen naast hun bezoek aan Amsterdam ook bijvoorbeeld een bezoek aan de Zaanse Schans, de Hollandse kust of de Aalsmeerse Bloemenveiling brengen. Ook heeft de Metropoolregio als doel om tot extra hotelkamers te realiseren, waarvan in Amsterdam. Hotelcapaciteit geconcentreerd in Amsterdam, rond Schiphol en Haarlem In 2009 telde de Metropoolregio 1 in totaal bijna hotelkamers, 7% meer dan in Dit is bijna een derde van de hotelcapaciteit in Nederland. De meeste kamers in de Metropoolregio zijn in Amsterdam (68%). Verder vallen hotelconcentraties op in Haarlemmermeer rond de luchthaven Schiphol (plaatsen Hoofddorp, Badhoevedorp, Lijnden en Schiphol), in het stadscentrum van Haarlem en de badplaats Zandvoort. In de periode nam vooral de absolute capaciteit van Amsterdamse hotels toe, gevolgd door Amstel- Meerlanden en Waterland. Relatief gezien neemt de capaciteit van Flevoland het meest toe. 10 Afname toerisme in de Metropoolregio Na een krimp in 2008 groeide het toerisme in Amsterdam weer in Met een groei van 3% ten opzichte van 2008 loopt de hoofdstad voor op de landelijke trend ( 3%), maar ook op die van de overige gebieden in de Metropoolregio ( 7%). Het aantal overnachtingen is in 2009 in alle deelgebieden van de Metropoolregio gedaald, behalve in Flevoland (+9%). In de gebieden pal rondom Amsterdam nam het toerisme met 8% af. Opmerkelijk is dat vooral Nederlanders dit gebied in 2009 links lieten liggen ( 13%). In de andere gebieden nam vooral het buitenlandse toerisme af. Ook verbleven gasten in de regionale hotels minder lang dan in Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

161 160 Toerisme In totaal telde Amsterdam in ,6 miljoen hotelovernachtingen. Daarnaast vonden nog 2,9 miljoen overnachtingen in de andere gemeenten van de Metropoolregio plaats, waarvan 1,7 miljoen in de gemeenten rondom Amsterdam (Amstel-Meerlanden en Waterland samen). In 2009 lagere kamerbezetting en prijzen Door de groeiende hotelcapaciteit en het wegblijven van toeristen in 2009 nam de kamerbezetting in de Metropoolregio af. De meeste Amsterdamse hotels zijn op jaarbasis tussen de 50% en 80% bezet. 2 Het aandeel onderbezette hotels (voor Hotelovernachtingen per COROP-gebied in de Metropoolregio Amsterdam, 2009 IJmond 8% Zaanstreek 19% Waterland 8% Agglomeratie Haarlem 2% AMSTERDAM +3% Flevoland +9% Amstel-Meerlanden 8% Het Gooi en Vechtstreek 16% Hotelovernachtingen, 2009 minder dan < < en meer Groei hotelovernachtingen groei daling bron: CBS/ bewerking O+S

162 Toerisme 161 minder dan 50%) is in de hoofdstad toegenomen, maar is relatief klein vergeleken met de regio. Regionale hotels zijn gemiddeld op jaarbasis minder bezet (57%) dan de Amsterdamse hotels (69%). Om de lage bezetting tegen te gaan zijn kamerprijzen in 2009 verlaagd. Opmerkelijk is dat in 2009 aanzienlijk meer Amsterdamse hotels hun prijzen hebben verlaagd (73%) dan hotels in de regio (34%). 1 De cijfers van het CBS over het aantal logiesaccommodaties buiten Amsterdam zijn op niveau van COROP-gebieden beschikbaar, die iets ruimer zijn begrensd dan de Metropoolregio. Enkele gemeenten in de gebieden Flevoland, IJmond en Waterland horen strikt genomen niet tot de Metropoolregio, hoewel de cijfers van deze gemeenten mee zijn gerekend. 2 Bron: Toerisme in Amsterdam 2009/2010, oktober 2010 O+S. 10 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

163 162 Toerisme Hotels, 1 juli corop/gemeente Zaanstreek IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Hotelkamers, 1 juli corop/gemeente Zaanstreek x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Hotelbedden, 1 juli corop/gemeente Zaanstreek x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

164 Toerisme Bruto bedbezetting in hotels, (procenten) corop/gemeente Zaanstreek x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Gasten in hotels, % buiten- % buiten- % buitenlandse landse landse hotel- hotel- hotel- hotel- hotel- hotelcorop/gemeente gasten gasten gasten gasten gasten gasten Zaanstreek IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam w.v. Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland corop/gemeente Zaanstreek IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam w.v. Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S 10 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

165 164 Toerisme Overnachtingen van hotelgasten, % buiten- % buiten- % buitenlandse landse landse overnach- overnach- overnach- overnach- overnach- overnachcorop/gemeente tingen tingen tingen tingen tingen tingen Zaanstreek IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland corop/gemeente Zaanstreek IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam Amstel-Meerlanden/Waterland Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Gemiddelde verblijfsduur in hotels, (nachten) corop/gemeente Zaanstreek 1,88 2,00 1,93 1,59 1,51 IJmond 1,64 1,64 1,84 1,92 1,85 agglomeratie Haarlem 1,95 1,93 1,95 1,82 1,77 Groot-Amsterdam 1,74 1,77 1,73 1,77 1,79 w.v. Amsterdam 1,82 1,84 1,82 1,84 1,85 Amstel-Meerlanden/Waterland + 1,40 1,48 1,45 1,53 1,56 Het Gooi en Vechtstreek 1,71 1,39 1,39 1,55 1,40 Flevoland 1,83 1,43 1,39 1,55 1,56 Metropoolregio Amsterdam 1,75 1,76 1,74 1,77 1,78 Nederland 1,80 1,76 1,78 1,76 1,76 bron: CBS/bewerking O+S Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

166 Toerisme a Overnachtingen in hotels per maand, x jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Amsterdam Waterland + en Amstel-Meerlanden bron: CBS 10.1a Overnachtingen in hotels per maand, 2009 (slot) x jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec agglomeratie Haarlem IJmond Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Zaanstreek bron: CBS Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

167 166 Toerisme Verblijfsrecreatieve logiesvormen, 1 juli corop/gemeente Zaanstreek x x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam x x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x x Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Slaapplaatsen in verblijfsrecreatieve logiesvormen, 1 juli corop/gemeente Zaanstreek x x x x x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam x x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x x Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Bruto bedbezetting in verblijfsrecreatieve logiesvormen, (procenten) corop/gemeente Zaanstreek x x x x x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam x x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x x Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

168 Toerisme Gasten in verblijfsrecreatieve logiesvormen, % buiten- % buiten- % buitenlandse landse landse corop/gemeente gasten gasten gasten gasten gasten gasten Zaanstreek x x x x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam x x x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x x x Het Gooi en Vechtstreek x Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland corop/gemeente Zaanstreek 103 x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S 10 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

169 168 Toerisme Overnachtingen van gasten in verblijfsrecreatieve logiesvormen, % buiten- % buiten- % buitenlandse landse landse overnach- overnach- overnach- overnach- overnach- overnachcorop/gemeente tingen tingen tingen tingen tingen tingen Zaanstreek x x x x IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam x x x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x x x Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland corop/gemeente Zaanstreek IJmond agglomeratie Haarlem Groot-Amsterdam w.v. Amsterdam x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS/bewerking O+S Gemiddelde verblijfsduur in verblijfsrecreatieve logiesvormen, (nachten) corop/gemeente Zaanstreek x x x x x IJmond 5,30 4,08 5,73 4,17 4,78 agglomeratie Haarlem 4,01 4,11 3,80 4,27 4,13 Groot-Amsterdam 3,68 3,50 3,27 3,52 3,52 w.v. Amsterdam x x x x x Amstel-Meerlanden/Waterland + x x x x x Het Gooi en Vechtstreek 3,29 3,59 3,18 3,02 2,56 Flevoland 4,60 4,30 4,21 4,39 4,49 Metropoolregio Amsterdam 4,25 4,04 3,86 4,11 4,11 Nederland 5,16 4,98 4,90 4,89 4,77 bron: CBS/bewerking O+S Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

170 Bouwen en wonen De Metropoolregio telt in 2010 ruim 1 miljoen woningen. Met de uitbreiding van de Metropoolregio met Lelystad ( woningen) en de vermeerdering van de woningvoorraad ( woningen) komt het totaal aantal woningen nu uit op In alle gemeenten is de woningvoorraad in 2009 nog gegroeid met gemiddeld 1%, deze groei was wel lager dan in 2008 (1,2%). De verwachting is dat pas volgend jaar een daling in het aantal nieuwbouwopleveringen is te zien als gevolg van de kredietcrisis. Meer koopwoningen In de Metropoolregio zijn in nieuwbouwwoningen opgeleverd. Daarvan is 67% een koopwoning, 33% is een huurwoning (zowel sociale huur als vrije sectorhuur). De woningvoorraad is het sterkst gegroeid in Zaanstad, Heemskerk, Haarlem, Aalsmeer, Diemen, Almere en Lelystad (+1,7%). De koopwoningvoorraad is met 1% toegenomen, van 45% in 2008 naar 46% in De woningvoorraad in de sociale verhuur nam af van 39% naar 38%. De particuliere huurvoorraad bleef gelijk op 16%. De samenstelling van de woningvoorraad verschilt sterk van het gemiddelde in Nederland: hier is 58% een koopwoning, 32% is in eigendom van een corporatie en 10% is particuliere verhuur. Dit komt door de afwijkende woningvoorraad in Amsterdam. Zonder Amsterdam zijn de verhoudingen in koop- en huurwoningen in de Metropoolregio gelijk aan Nederland. De koopvoorraad in Amsterdam groeit wel, in 2008 was 23% van de woningvoorraad een koopwoning, in 2009 is dit toegenomen naar 24%. In 2009 zijn de corporatiewoningen in Amsterdam voor het eerst niet meer in de meerderheid, het aandeel bedraagt nu 49%. 11 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

171 170 Bouwen en wonen Woningvoorraad naar eigendom, 1 januari 2009 Amsterdam Diemen Zaanstad Hilversum Amstelveen Beverwijk Haarlem Weesp Heemskerk Velsen Huizen Ouder-Amstel Zandvoort Purmerend Uithoorn Aalsmeer Bussum Almere Wormerland Muiden Heemstede Blaricum Oostzaan Laren Lelystad Haarlemmermeer Wijdemeren Landsmeer H lemmerliede/spaarnwoude Bloemendaal Waterland Uitgeest Naarden Beemster Zeevang Edam-Volendam Metropoolregio A dam Nederland eigenaar/bewoner sociale verhuur particuliere verhuur bron: VROM/SYSWOV Weinig grote woningen in Amsterdam Een kwart van de woningen in de Metropoolregio heeft vijf kamers of meer. Dit is veel lager dan gemiddeld in Nederland (38%). In Amsterdam heeft slechts 9% van de woningen vijf kamers of meer. Tellen we Amsterdam niet mee, dan komt het gemiddelde voor de Metropoolregio op 36% grote woningen. Behalve in Amsterdam staan er ook weinig grote woningen in Weesp, Diemen, Beverwijk, Zandvoort en Zaanstad (minder dan 30%). De bouwperiode van de woningen heeft een belangrijke invloed op het karakter van een stad. Haarlem, Bloemendaal, Heemstede, Bussum, Hilversum, Laren en Amsterdam bestaan voor een groot deel (meer dan 40%) uit woningen van voor In Landsmeer, Weesp en Amstelveen staat veel naoorlogse bouw ( ). Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Diemen, Ouder-Amstel, Blaricum, Huizen, Almere, Lelystad, Purmerend en Waterland zijn grotendeels gebouwd in de periode Almere is de jongste gemeente: 58% van de woningvoorraad is na 1990 gebouwd. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

172 Bouwen en wonen 171 Gemiddelde woningwaarde (WOZ) (x euro), 1 januari x euro Zaanstreek Het Gooi en Vechtstreek IJmond Flevoland agglomeratie Haarlem Waterland + Amstel-Meerlanden Amsterdam 2009 bron: CBS Woningprijzen stijgen sneller in duurdere gemeenten In Het Gooi en Vechtstreek staan de duurste woningen van de Metropoolregio (gemiddelde woz-waarde van v ). Ook in de agglomeratie Haarlem (v ) zijn de woningen duur. In Flevoland (v ) en Zaanstreek (v ) zijn de woningprijzen het laagst. In de duurdere gemeenten stegen de woz-waarden ook sterker dan in de goedkopere gemeenten. In Het Gooi en Vechtstreek en in de agglomeratie Haarlem was de stijging boven de 20% in de periode In Waterland+ en Amsterdam was dit eveneens het geval. 11 Verkoopprijzen van koopwoningen (x euro), x euro Flevoland (PV) Amsterdam Noord-Holland (PV) Haarlem Almere Zaanstad bron: CBS Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

173 172 Bouwen en wonen In Flevoland lag de prijsstijging op 13% en in de Zaanstreek op 14%. De verschillen tussen de duurdere en de goedkopere gemeenten zijn daarmee groter geworden. De woz-waarden worden mede vastgesteld op basis van de verkoopprijzen van woningen in het jaar ervoor. In de woz-waarden van 2009 komen dus de woningprijzen van 2008 terug. Over het jaar 2008 was er nog sprake van een stijging in verkoopprijzen, waardoor ook de woz-waarden van 2009 nog een stijging laten zien. De verkoopprijzen van koopwoningen dalen sinds de tweede helft van De daling was sterk tot halverwege 2009 waarna de prijzen zich stabiliseerden. In 2010 lijken de prijzen weer iets te stijgen, in Noord-Holland is dit iets meer het geval dan in Flevoland. Woonlasten in Blaricum tweemaal zo hoog als in Edam-Volendam De woonlasten verschillen sterk per gemeente. Het gaat dan om de onroerend zaakbelasting, de reinigingsheffing en het rioolrecht. Hoeveel er wordt geheven, bepaalt een gemeente zelf. In Edam-Volendam zijn bewoners het goedkoopste uit: v 561 per jaar voor meerpersoonshuishoudens. In Blaricum zijn de tarieven het hoogst: v 1168 per jaar voor een meerpersoonshuishouden. In de periode zijn de tarieven gemiddeld met 3% gestegen. In Purmerend en Weesp waren de stijgingen fors, respectievelijk 28% en 15%. De tarieven zijn ondanks de stijging nog altijd relatief laag (v 618 in Purmerend en v 604 in Weesp). Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

174 Bouwen en wonen Woningvoorraad, 1 januari gemeente/subregio ) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 2 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

175 174 Bouwen en wonen Woningvoorraad naar eengezins- en meergezinswoningen en aantal kamers per woning, 1 januari 2009 meer- woningen met kamers eengezins- gezinsgemeente/subregio woningen woningen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VROM/SYSWOV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

176 Bouwen en wonen Woningvoorraad naar bouwperiode, 1 januari 2009 gemeente/subregio voor totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VROM/SYSWOV 11 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

177 176 Bouwen en wonen Woningvoorraad naar eigendom, 1 januari 2009 eigenaar/ sociale particuliere gemeente/subregio bewoner verhuur verhuur totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: VROM/SYSWOV Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

178 Bouwen en wonen Woonruimtenvoorraad, 1 januari ) capaciteit bijzondere woon- recreatie- woongemeente/subregio woningen eenheden woningen gebouwen Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude 2168 Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 11 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

179 178 Bouwen en wonen Woningvoorraad en mutaties in de woningvoorraad, 2009 verminvermeerdering dering stand stand 1 ) gemeente/subregio totaal nieuwbouw totaal saldo Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Incl. administratieve correcties; voorlopige cijfers. bron: CBS Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

180 Bouwen en wonen Groei van de woningvoorraad, groei (absoluut) groei (procenten) gemeente/subregio Wormerland ,2 2,2 0,1 Zaanstad ,6 1,7 2,0 Zaanstreek ,5 1,7 1,8 Beverwijk ,6 1,3 0,1 Heemskerk ,5 2,0 2,8 Uitgeest ,2 2,5 0,5 Velsen ,2 0,4 0,1 IJmond ,0 1,2 0,8 Bloemendaal ,1 0,0 0,2 Haarlem ,1 1,9 2,1 Haarlemmerliede en Spaarnwoude ,2 1,2 Heemstede ,8 0,8 1,6 Zandvoort ,2 1,9 0,9 agglomeratie Haarlem ,9 1,6 1,8 Aalsmeer ,1 8,1 4,9 Amstelveen ,2 1,1 0,5 Diemen ,0 0,0 3,0 Haarlemmermeer ,9 0,7 0,5 Ouder-Amstel ,9 0,7 0,2 Uithoorn ,9 2,1 1,1 Amstel-Meerlanden ,4 1,5 1,1 Blaricum ,1 0,1 1,1 Bussum ,6 0,1 0,9 Hilversum ,6 0,3 0,1 Huizen ,0 2,1 0,0 Laren ,3 0,1 Muiden ,0 0,8 0,1 Naarden ,3 0,3 0,5 Weesp ,4 0,8 0,5 Wijdemeren ,1 1,5 0,7 Het Gooi en Vechtstreek ,5 0,7 0,4 Almere ,1 2,0 1,8 Lelystad ,8 1,5 1,7 Flevoland ,3 1,8 1,8 Beemster ,0 0,0 1,2 Edam-Volendam ,2 0,8 0,7 Landsmeer ,2 0,8 0,9 Oostzaan ,7 0,1 Purmerend ,7 1,5 0,1 Waterland ,0 0,5 0,7 Zeevang ,4 1,4 0,4 Waterland ,9 1,0 0,4 Amsterdam ,2 0,9 0,8 Metropoolregio Amsterdam ,0 1,2 1,0 Nederland ,9 1,1 1,0 bron: CBS 11 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

181 180 Bouwen en wonen Gereedgekomen woningen naar eigendom en eengezins- en meergezinswoningen, 2009 huurwoningen koopwoningen totaal huur- en koopwoningen een- meer- een- meer- een- meergezins- gezins- gezins- gezins- gezins- gezinsgemeente/subregio woningen woningen totaal woningen woningen totaal woningen woningen totaal Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland bron: CBS

182 Bouwen en wonen a Nieuwbouw, x Zaanstreek IJmond agglomeratie Amstel- Haarlem Meerlanden Het Gooi en Vechtstreek Flevoland Waterland + Amsterdam bron: CBS 11 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

183 182 Bouwen en wonen Gemiddelde woningwaarde (WOZ) (x euro), 1 januari gemeente/subregio ) ) ) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 2 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam Metropoolregio Amsterdam Nederland ) Voorlopige cijfers. bron: CBS 2 ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

184 Bouwen en wonen Gemeentelijke woonlasten (euro s per jaar per huishouden), ) gemiddelde woning 2 ) eenpersoonshuishouden meerpersoonshuishouden rangnr. gemeente/subregio 3 ) Wormerland Zaanstad Zaanstreek Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen IJmond Bennebroek 4 ) Bloemendaal Haarlem Haarlemmerliede en Spaarnwoude Heemstede Zandvoort agglomeratie Haarlem Aalsmeer Amstelveen Diemen Haarlemmermeer Ouder-Amstel Uithoorn Amstel-Meerlanden Blaricum Bussum Hilversum Huizen Laren Muiden Naarden Weesp Wijdemeren Het Gooi en Vechtstreek Almere Lelystad Flevoland Beemster Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Zeevang Waterland Amsterdam 5 ) Metropoolregio Amsterdam ) De gemeentelijke woonlasten bestaan uit onroerende zaakbelasting (OZB), bron: COELO/Atlas reinigingsheffing en rioolrecht woningen. van de lokale lasten 2 ) De gemiddelde woning is vastgesteld door het CBS, verschilt per gemeente en is gerelateerd aan de waarde van de woning. 3 ) Woonlasten subregio berekend als gemiddelde van de woonlasten per gemeente. 4 ) Met ingang van 1 januari 2009 gemeente Bloemendaal. 5 ) Woonlasten Amsterdam berekend als gemiddelde van de woonlasten per stadsdeel. 11 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

185 184 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

186 Politiek Nog meer dan in andere jaren speelden in 2010 politiek en verkiezingen een grote rol. Zo werden er dit jaar zowel Gemeenteraadsverkiezingen als Tweede Kamerverkiezingen gehouden en werd voor het eerst sinds 1973 weer een minderheidskabinet (vvd en cda met gedoogsteun van de pvv) geïnstalleerd. Bij zowel de lokale als de landelijke verkiezingen was de opkomst in de Metropoolregio iets lager dan gemiddeld in Nederland; dit werd voornamelijk veroorzaakt door de lage opkomst in Amsterdam. Bij de Gemeenteraadsverkiezingen is er in de Metropoolregio duidelijk vaker op GroenLinks (+5%), pvda (+4%), D66 (+4%) en vvd (+3%) gestemd dan gemiddeld in Nederland. Aan de andere kant werd er in de Metropoolregio juist veel minder vaak op lokale partijen ( 8%) en op het cda ( 7%) gestemd. Almere, waar rechtse partijen van oudsher op veel steun kunnen rekenen, was de enige gemeente van de Metropoolregio waarbij de pvv deelnam aan de Gemeenteraadsverkiezingen. De pvv kreeg in Almere bijna 22% van de stemmen en was daarmee in één keer de grootste partij in de Gemeenteraad. Bij de Tweede Kamerverkiezingen werd er in Almere wat minder vaak op de pvv gestemd (18%). Dit percentage is wel hoger dan het gemiddelde voor de hele Metropoolregio (14%) en voor heel Nederland (15%). Andere gemeenten waarin vaak op de pvv gestemd is, zijn Edam-Volendam (31%), Oostzaan en Purmerend (beide 21%). De huidige landelijke coalitie bestaat uit cda en vvd met gedoogsteun van de pvv. Deze drie partijen samen haalden de helft van alle stemmen binnen. Voor de Metropoolregio is gekeken hoe de steun voor deze coalitie per gemeente is. In de figuur valt per gemeente te zien of en in welke mate het stemgedrag afwijkt van het landelijke gemiddelde. 12 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

187 186 Politiek Steun voor landelijke coalitie (VVD, CDA en PVV) per gemeente (procenten) Afwijkingen van steun voor coalitie t.o.v. landelijk gemiddelde >15% meer steun voor coalitie dan landelijk tussen 2% en 15% meer steun voor coalitie dan landelijk geen verschil met landelijk gemiddelde (tussen 2% en 2%) tussen 2% en 15% minder steun voor coalitie dan landelijk >15% minder steun voor coalitie dan landelijk Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

188 Politiek Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen, uitgebrachte geldige stemmen en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, 3 maart 2010 blanco/ geldig uitgebrachte stemmen per partij (%) on- totaal kiesge- geldige geldige oprechtig- stem- stem- komst lokale overige gemeente/subregio den men men % CDA PVDA VVD GL SP CU D66 partijen grp. Wormerland ,3 10,4 13,1 15,0 10,9 15,8 34,8 Zaanstad ,8 6,8 19,0 16,1 8,4 6,8 3,3 8,5 26,4 4,6 Zaanstreek ,4 7,2 18,4 16,0 8,7 7,8 2,9 7,6 27,4 4,1 Beverwijk ,3 14,4 22,5 21,6 14,6 9,1 17,8 Heemskerk ,4 18,3 20,7 18,0 12,1 11,8 19,1 Uitgeest ,3 12,3 11,1 13,9 20,6 42,1 Velsen ,2 9,3 14,7 18,7 7,7 6,1 4,4 13,4 25,7 IJmond ,6 13,0 17,6 18,7 9,7 4,7 1,9 10,6 23,8 Bloemendaal 1 ) ,6 19,9 13,9 33,6 8,4 14,3 9,8 Haarlem ,0 7,9 16,4 12,8 15,1 12,3 2,0 18,5 11,4 3,6 Haarlemmerliede en Spaarnwoude ,0 20,1 15,9 32,5 7,4 24,1 Heemstede ,3 15,5 12,1 30,0 9,7 18,2 14,5 Zandvoort ,9 13,6 11,2 26,5 7,6 7,2 34,0 agglomeratie Haarlem ,6 10,7 15,2 18,5 13,0 8,3 1,3 17,4 13,1 2,4 Aalsmeer ,5 28,9 24,6 46,6 Amstelveen ,8 9,7 12,6 24,8 14,7 5,2 2,9 15,2 14,9 Diemen ,8 8,7 20,6 21,9 13,1 8,9 9,5 17,3 Haarlemmermeer ,8 13,5 10,5 24,4 8,3 11,9 21,7 9,7 Ouder-Amstel ,5 19,2 11,6 19,2 12,2 18,4 19,4 Uithoorn ,3 14,1 11,6 30,3 2,8 23,2 18,0 Amstel-Meerlanden ,0 13,8 11,1 24,6 9,1 2,0 1,0 10,8 21,8 5,8 12 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

189 188 Politiek Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen, uitgebrachte geldige stemmen en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, 3 maart 2010 (slot) blanco/ geldig uitgebrachte stemmen per partij (%) on- totaal kiesge- geldige geldige oprechtig- stem- stem- komst lokale overige gemeente/subregio den men men % CDA PVDA VVD GL SP CU D66 partijen grp. Blaricum ,7 8,4 9,1 26,2 11,7 44,6 Bussum 2 ) ,2 14,6 15,8 34,6 14,9 4,0 10,9 5,1 Hilversum ,3 8,5 15,1 19,5 8,0 8,6 4,3 20,6 15,3 Huizen ,9 17,1 12,0 23,8 9,5 6,0 11,7 16,7 3,2 Laren ,7 10,1 9,4 33,0 7,1 40,3 Muiden 2 ) ,6 20,9 25,6 31,0 22,4 Naarden 2 ) ,3 13,1 10,6 36,9 24,9 14,5 Weesp 2 ) ,2 16,2 11,2 18,3 11,9 13,9 18,4 10,2 Wijdemeren ,7 16,7 10,6 16,8 6,2 8,8 40,8 Het Gooi en Vechtstreek ,1 12,8 13,4 24,0 9,1 3,0 3,1 14,8 18,6 1,2 Almere ,0 4,6 17,8 15,3 8,0 4,8 2,9 8,3 11,3 26,9 Lelystad ,8 7,0 18,6 18,7 7,2 5,2 7,2 6,5 23,6 6,0 Flevoland ,1 5,2 18,0 16,2 7,8 4,9 4,0 7,8 14,4 21,7 Beemster ,1 16,4 12,9 17,2 20,9 32,5 Edam-Volendam ,7 15,2 15,4 21,2 9,4 38,8 Landsmeer ,8 8,8 24,2 30,6 8,6 12,9 14,8 Oostzaan ,7 11,4 15,3 28,8 20,9 6,6 17,0 Purmerend ,2 8,8 16,5 19,4 6,1 6,4 9,1 25,4 8,4 Waterland ,4 20,0 11,7 27,5 16,7 7,5 7,2 9,4 Zeevang ,1 7,1 18,1 17,3 57,4 Waterland ,7 12,0 16,0 22,0 8,5 3,8 7,6 26,4 3,7 Amsterdam ,4 3,3 29,3 16,9 15,1 7,2 1,3 14,8 6,4 5,6 Metropoolregio Amsterdam ,5 8,3 19,9 19,2 11,3 5,5 1,8 12,4 15,4 6,1 Nederland 3 ) ,1 14,8 15,7 15,7 6,7 4,2 3,8 8,1 23,7 7,3 1 ) Verkiezingen in november 2008 (Bloemendaal en Bennebroek). bron: Kiesraad/DPG 2 ) Verkiezingen 24 november ) Totaal verkiezingen 3 maart Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

190 Politiek a Opkomst bij de verkiezingen voor de Gemeenteraad, 3 maart 2010 (procenten) Metropoolregio Amsterdam: 52,5% 43% < 50% 50% < 55% 55% < 60% 60% < 66% 1 Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 1 ) 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 2 ) 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 2 ) 25 Naarden 2 ) 26 Weesp 2 ) 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Lelystad 30 Beemster 31 Edam-Volendam 32 Landsmeer 33 Oostzaan 34 Purmerend 35 Waterland 36 Zeevang 12 1 ) November bron: Kiesraad/DPG 2 ) 24 november Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

191 190 Politiek Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen, uitgebrachte geldige stemmen en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, 9 juni 2010 blanco/ geldig uitgebrachte stemmen per partij (%) on- totaal kiesge- geldige geldige oprechtig- stem- stem- komst overige gemeente/subregio den men men % CDA PVDA SP VVD PVV GL CU D66 PVDD SGP grp. Wormerland ,6 10,1 21,3 12,1 23,2 14,6 7,7 1,5 6,7 1,5 0,2 1,2 Zaanstad ,6 7,5 25,0 11,4 19,8 17,5 7,4 1,7 6,3 1,8 0,3 1,3 Zaanstreek ,1 7,8 24,6 11,5 20,2 17,2 7,5 1,7 6,3 1,8 0,3 1,3 Beverwijk ,3 9,9 20,3 10,9 20,9 19,9 7,7 0,9 6,4 1,6 0,1 1,4 Heemskerk ,3 13,1 19,3 10,3 21,7 16,6 7,6 1,4 6,9 1,6 0,1 1,4 Uitgeest ,8 11,7 18,3 9,7 27,5 13,2 7,2 0,8 8,6 1,5 0,1 1,4 Velsen ,2 9,8 20,4 9,6 22,1 19,3 6,6 2,2 7,1 1,7 0,2 1,3 IJmond ,4 10,8 19,9 10,1 22,2 18,3 7,1 1,6 7,0 1,6 0,1 1,3 Bloemendaal ,0 12,2 14,6 3,8 39,7 6,9 6,6 1,1 12,5 1,6 0,1 0,8 Haarlem ,5 7,2 25,6 9,2 19,0 12,1 11,4 1,4 10,8 2,0 0,1 1,2 Haarlemmerliede en Spaarnwoude ,6 13,2 16,7 7,2 28,6 16,6 6,2 0,8 8,0 1,4 0,1 1,2 Heemstede ,1 12,2 16,8 4,6 34,8 7,7 7,4 1,1 13,1 1,4 0,2 0,7 Zandvoort ,8 7,5 15,6 7,0 34,8 19,1 5,4 0,4 6,7 2,0 0,0 1,5 agglomeratie Haarlem ,2 8,5 22,3 7,8 24,7 11,7 9,8 1,2 10,9 1,9 0,1 1,1 Aalsmeer ,9 15,7 12,4 5,5 34,5 14,3 4,6 3,5 6,7 1,2 0,5 1,0 Amstelveen ,4 9,3 21,3 6,5 28,6 11,2 7,8 1,7 10,8 1,6 0,2 1,0 Diemen ,8 6,2 27,5 8,8 21,6 15,7 8,5 1,3 7,7 1,6 0,1 1,0 Haarlemmermeer ,6 11,1 15,8 6,9 31,7 16,4 5,3 2,2 7,5 1,4 0,6 1,3 Ouder-Amstel ,8 11,7 20,2 5,8 27,8 11,0 7,9 1,3 11,1 1,5 0,9 0,7 Uithoorn ,6 11,8 17,0 7,1 31,6 15,5 5,8 1,4 7,1 1,3 0,1 1,2 Amstel-Meerlanden ,4 10,8 18,0 6,8 30,3 14,5 6,3 2,0 8,4 1,4 0,4 1,1 Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

192 Politiek Kiesgerechtigden, blanco/ongeldige stemmen, uitgebrachte geldige stemmen en opkomstpercentage bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, 9 juni 2010 (slot) blanco/ geldig uitgebrachte stemmen per partij (%) on- totaal kiesge- geldige geldige oprechtig- stem- stem- komst overige gemeente/subregio den men men % CDA PVDA SP VVD PVV GL CU D66 PVDD SGP grp. Blaricum ,0 11,8 13,7 5,9 39,3 10,6 5,5 0,9 9,7 1,4 0,2 1,0 Bussum ,4 9,9 17,3 6,5 32,1 10,2 8,0 1,6 11,6 1,5 0,2 1,0 Hilversum ,1 9,2 20,6 8,8 23,6 13,4 8,2 2,6 10,6 1,7 0,5 1,0 Huizen ,8 14,1 15,8 6,8 27,2 12,8 6,2 5,2 7,8 1,3 1,8 1,0 Laren ,6 11,5 12,0 4,7 45,7 9,5 5,0 0,7 8,7 1,3 0,1 0,8 Muiden ,8 10,5 20,6 6,4 29,0 10,2 7,5 0,7 12,5 1,6 0,0 0,9 Naarden ,9 10,2 15,2 5,1 38,2 8,4 6,9 1,4 11,8 1,8 0,3 0,8 Weesp ,1 9,6 22,6 9,6 23,3 13,4 8,4 1,3 8,7 1,3 0,3 1,4 Wijdemeren ,6 14,6 14,0 6,5 33,3 13,1 5,7 1,9 8,1 1,3 0,5 1,1 Het Gooi en Vechtstreek ,7 11,0 17,7 7,3 29,2 12,1 7,2 2,5 9,9 1,5 0,6 1,0 Almere ,3 5,2 23,7 9,4 25,9 17,7 6,5 2,1 6,4 1,6 0,1 1,5 Lelystad ,9 7,3 20,7 10,2 23,6 19,3 6,2 3,7 5,2 1,7 0,5 1,5 Flevoland ,2 5,8 22,8 9,6 25,2 18,1 6,4 2,6 6,0 1,6 0,2 1,5 Beemster ,9 13,1 16,9 7,6 32,8 13,8 5,8 0,8 6,9 1,3 0,0 1,1 Edam-Volendam ,4 19,4 9,0 5,1 25,5 31,3 3,4 0,6 3,3 1,0 0,1 1,2 Landsmeer ,6 6,3 23,3 6,6 29,6 16,1 7,0 0,6 7,6 1,6 0,3 1,1 Oostzaan ,9 5,8 19,4 8,0 28,0 20,9 6,5 1,6 6,5 1,5 0,3 1,5 Purmerend ,8 6,4 21,8 10,7 24,9 20,5 5,7 1,0 5,7 1,5 0,1 1,4 Waterland ,4 13,0 19,4 7,7 26,1 15,5 7,3 1,4 7,3 1,2 0,1 1,0 Zeevang ,5 8,4 18,4 7,4 33,0 16,1 6,5 0,8 6,1 1,8 0,1 1,4 Waterland ,0 10,1 18,6 8,5 26,5 21,1 5,6 1,0 5,7 1,4 0,1 1,3 Amsterdam ,8 3,3 35,3 7,2 16,8 9,4 12,5 0,9 11,8 1,8 0,1 0,8 Metropoolregio Amsterdam ,5 7,5 24,9 8,1 23,3 13,7 8,8 1,6 9,2 1,7 0,2 1,1 Nederland ,4 13,6 19,6 9,8 20,5 15,4 6,7 3,2 6,9 1,3 1,7 1,1 bron: Kiesraad/DPG 12 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

193 192 Politiek 12.2a Opkomst bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer, 9 juni 2010 (procenten) Metropoolregio Amsterdam: 74,5% 70% < 75% 75% < 80% 80% < 82% 82% < 86% 1 Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Lelystad 30 Beemster 31 Edam-Volendam 32 Landsmeer 33 Oostzaan 34 Purmerend 35 Waterland 36 Zeevang bron: Kiesraad/DPG Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

194 193 A Verklaring van begrippen en gebruikte afkortingen A Alleenstaande Allochtonen Ammoniak aow Autochtonen avo B bao Bachelor bas Basisonderwijs bbl bbp Persoon die alleen een huishouden voert (eenpersoonshuishouden), behalve alleenwonenden vallen hier ook kamerbewoners onder. Allochtonen zijn personen, van wie minstens een ouder in het buitenland is geboren. Vervluchtiging van ammoniak in stal en opslag, uitgedrukt in stikstof. De Algemene Ouderdomswet is een collectief basispensioen, dat wordt uitgekeerd aan mensen van 65 jaar en ouder die in Nederland wonen of hebben gewoond. De aow bedraagt 2% van het volledige aow-pensioen voor ieder jaar dat iemand tussen zijn of haar 15e en 65e jaar in Nederland heeft gewoond en niet in het buitenland heeft gewerkt. Personen van wie beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het geboorte land van de persoon zelf. Algemeen voortgezet onderwijs. Basisonderwijs. Met ingang van het studiejaar 2002/ 03 is in het hoger onderwijs het bachelormasterstelsel ingevoerd. Als gevolg daarvan zijn de meeste reguliere hbo-opleidingen omgezet in bacheloropleidingen van 4 jaar. Bij een beperkt aantal studies is daar een masteropleiding aan toegevoegd. Bij de invoering van het bachelormasterstelsel zijn de wetenschappelijke opleidingen van meet af aan opgedeeld in een bacheloropleiding van 3 jaar en een daarop aansluitende masteropleiding van 1, 2 of 3 jaar. Zowel de bachelor- als masteropleiding worden afgesloten met een diploma. Een bachelordiploma geeft toegang tot een masteropleiding in het hbo of wo. De bacheloropleidingen van het hbo en wo zijn in de praktijk niet gelijkwaardig. Voor toelating tot een masteropleiding aan de universiteit moet een gediplomeerde hbo er vrijwel altijd eerst een schakelprogramma volgen. Het niveau van het bachelordiploma in het wo is gelijk aan dat van het diploma van het vroegere kandidaatsexamen. Bewoners Aanspreekpunt Schiphol. Het onderwijs zoals opgenomen in de Wet Primair Onderwijs (wpo). Het reguliere basisonderwijs is bedoeld voor kinderen van 4-12 jaar. Beroepsbegeleidende leerweg. Het bruto binnenlands product (bbp) is het eindresultaat van de productieve activiteiten van de ingezeten productie-eenheden. Het is gelijk aan de toegevoegde waarde tegen basisprijzen van alle bedrijfsklassen samen, aangevuld met enkele transacties die niet naar bedrijfsklassen worden verdeeld. De toe gevoegde waarde (basisprijzen) per bedrijfsklasse is gelijk aan het verschil tussen de productie (basisprijzen) en het intermediair verbruik (aankoopprijzen). B Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

195 194 Bijlagen Het bbp per inwoner is het bbp gedeeld door het gemiddeld aantal inwoners van Nederland of de betreffende regio in de verslagperiode. Bedbezetting hotels Het aantal overnachtingen gedeeld door (het aantal bedden x 365) x 100. Bedrijfsvestiging Een locatie van een onderneming, instelling of zelfstandige beroepsbeoefenaar (dat wil zeggen elke fabriek, werkplaats, kantoor of andere bedrijfsruimte, dan wel complex daarvan) waarin of van waaruit een economische activiteit of zelfstandig (vrij) beroep wordt uitgeoefend door minimaal één werkzaam persoon. Beroepsbevolking ccs 1991 Volgens deze definitie van het ccs uit 1991 worden tot de beroepsbevolking gerekend personen van 15 tot en met 64 jaar die tenminste 12 uur per week werken, of werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste 12 uur per week gaan werken, of verklaren ten minste 12 uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor tenminste 12 uur per week te vinden. Van de beroepsbevolking worden personen die ten minste 12 uur per week werken tot de werkzame beroepsbevolking gerekend en degenen die niet of minder dan 12 uur per week werken tot de werkloze beroepsbevolking. Besteedbaar inkomen Bruto-inkomen uit arbeid, onderneming, vermogen en ontvangen overdrachten verminderd met de premies sociale zekerheid, loon-, inkomsten- en vermogensbelasting en andere betaalde overdrachten (o.a. premies ziektekosten en alimentatie voor ex-partner). Bevolkingsdichtheid Het aantal inwoners per oppervlakte-eenheid (gewoonlijk per km 2 land). Bevolkingsprognose Een vooruitberekening van de omvang en samenstelling van de bevolking. De prognose is gebaseerd op veronderstellingen over de demografische factoren geboorte, sterfte en migratie. Binnengemeentelijke Personen die verhuizen waarbij het oude en het nieuwe adres in dezelfde verhuizingen gemeente liggen. Wijzigingen van adres die het gevolg zijn van wijziging van straatnaam, huisnummer of iets dergelijks worden niet als verhuizing beschouwd. bol Beroepsopleidende leerweg. Bouwperiode Met ingang van 1 januari 1998 is de bouwperiode vastgesteld op basis van de opvoerdatum van het woonobject. Bruto arbeidsparticipatie Beroepsbevolking (werkzaam + werkloos) in procenten van de bevolking van jaar. Burgerlijke staat Ongehuwd, gehuwd, partnerschap, weduwstaat en gescheiden. C Capaciteit bijzonder woongebouw cara cbs Consumentenprijsindexcijfers Het aantal plaatsen dat in het gebouw aanwezig is voor permanente huisvesting van een verzameling van personen, waarvan de huishoudelijke verzorging bedrijfsmatig wordt uitgevoerd (institutioneel huishouden). Chronische aspecifieke respiratorische aandoeningen. Centraal Bureau voor de Statistiek. cpi meet de gemiddelde prijsverandering van goederen en diensten die huishoudens voor hun levensonderhoud aanschaffen. Deze aankopen worden gedaan uit het netto besteedbaar inkomen. De nieuwe basis voor vergelijking is 2006=100. De cpi alle huishoudens heeft betrekking op alle huishoudens van Nederland. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

196 Bijlagen 195 corop gebied D duo dvs E Echtgenote Echtpaar Echtscheiding Eengezinswoning Eenoudergezin Eenpersoonshuishouden Eigendom Eigen woning Expat Externe migratie F Fosfaatuitscheiding G Gast Gasvormige stikstofverliezen Geboorte Geboorte /sterfteoverschot Gehuwd Gemiddelde verblijfsduur De corop indeling is een administratieve indeling van Nederland naar gebieden, kleiner dan provincies die is ontworpen door de Coördinatie Commissie Regionaal Onderzoeksprogramma (corop). Nederland telt 43 corop gebieden. De Metropoolregio bestaat uit de volgende corop gebieden: Groot-Amsterdam (Amsterdam, Waterland + en Amstel-Meerlanden), agglomeratie Haarlem, IJmond, Het Gooi en Vechtstreek en de gemeenten Almere en Lelystad die deel uitmaken van het corop gebied Flevoland. De toeristische statistieken van Almere en Lelystad zijn alleen beschikbaar op het niveau van het hele corop gebied Flevoland. Dienst Uitvoering Onderwijs. Dienst Verkeer en Scheepvaart. Met de wettige echtgenoot samenwonende vrouw. Man en vrouw die voor de wet in de echt verbonden zijn. Ontbinding van het huwelijk door rechterlijk vonnis op de bij de wet omschreven gronden. Elke woning die tevens een geheel pand vormt. Hieronder vallen vrijstaande woningen, aaneen gebouwde woningen, zoals twee onder één kap gebouwde hele huizen, boerderijen met woningen en alle rijenhuizen. Gezin dat wordt gevormd door één ouder met één of meer kinderen. Huishouden bestaande uit één persoon (=alleenstaande). Geeft het soort eigenaar van een (woon)object aan. Een woning waarvan de eigenaar op hetzelfde adres woont als de gebruiker. Een expatriate of afgekort expat is iemand die gedurende langere tijd in het buitenland verkeert, m.n. werknemer die door een internationaal opererende organisatie in het buitenland is gestationeerd. Vestiging in en vertrek uit de gemeente. Er zijn bij fosfaat geen gasvormige verliezen. De fosfaatuitscheiding is dus gelijk aan de hoeveelheid fosfaat in de mest na bewaring. Iemand die overnacht in een als zodanig geregistreerde logiesverstrekkende inrichting en die minstens één maar niet meer dan 59 nachten verblijft. Gasvormige stikstofverliezen in stal en mestopslag. Tijdens uitscheiding en bewaring van mest treedt vervluchtiging op van stikstof in de vorm van ammoniak en overige gasvormige stikstofverbindingen. Het aantal levendgeborenen, behorend tot de werkelijke bevolking van een gemeente; dit getal is dus exclusief baby s, die wel in een gemeente geboren zijn, maar elders woonachtig zijn. Het saldo van geboorte en sterfte. Wettig in de echt verbonden. Het totaal aantal overnachtingen gedeeld door het aantal gasten. B Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

197 196 Bijlagen Gemiddelde woningbezetting Geregistreerde misdrijven Geregistreerde werkloosheid Gescheiden Geslacht ggd Graasdieren Grote baan H havo hbo Herkomstgroepering Hoger onderwijs Hotel Huishouden Huwelijk I Interne migratie ioaw ioaz iva ivm Het aantal inwoners gedeeld door het aantal woningen. Het totaal door de politie in processen-verbaal (van aangifte of ambtshalve opgemaakt) vastgelegde strafbare feiten. In deze statistiek worden alleen de misdrijven geteld; overtredingen vallen buiten deze statistiek. Personen die bij het uwv werkbedrijf ingeschreven zijn in de leeftijd van 15 tot en met 64 jaar die niet of minder dan 12 uur per week werken èn beschikbaar zijn voor een baan van 12 uur of meer per week of werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste 12 uur per week gaan werken. Het huwelijk is wettig ontbonden, de echtscheiding is uitgesproken. Man of vrouw. Gemeentelijke gezondheidsdienst. Graasdieren zijn paarden en pony s, rundvee, schapen en geiten op agrarische bedrijven. Baan van 12 uur of meer per week. Hoger algemeen voortgezet onderwijs. Hoger beroepsonderwijs. De herkomstgroepering wordt voor de eerste generatie allochtonen bepaald aan de hand van de persoon zelf. Voor de tweede generatie aan de hand van de moeder, tenzij die in Nederland is geboren. In dat geval is gerubriceerd aan de hand van het geboorteland van de vader. Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Hotel is een accommodatie waarin logies verstrekt worden tegen boeking per nacht. Een huishouden bestaat uit één of meer personen die alleen of samen een leefeenheid vormen; dit uit zich bijvoorbeeld in het gebruik van een gemeenschappelijke woonkamer of keuken. Huishoudens zijn dus gezinnen, samenwonenden, woongroepen en alleenstaanden die een zelfstandige huishouding voeren. Echtverbintenis voltrokken door de ambtenaar van de burgerlijke stand. Vestiging en vertrek binnen de gemeente; ook wel verhuizingen genoemd. Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers, uitgevoerd door de Dienst Werk en Inkomen. Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen, uitgevoerd door de Dienst Werk en Inkomen. De wia kent twee soorten uitkeringen, de iva en de wga. De regeling Inkomensvoorziening Volledig Arbeidsongeschikten (iva) verstrekt uitkeringen aan volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. Integrale veiligheidsmonitor. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

198 Bijlagen 197 K Kali-uitscheiding Kameraantal per woning Er zijn bij kali geen gasvormige verliezen. De uitgescheiden kali is dus gelijk aan de hoeveelheid kali in de mest na bewaring. Is volgens oppervlaktenormen naar beneden bijgesteld bij gering woonoppervlak. Kamerbezetting hotels Het aantal overnachtingen gedeeld door (het aantal kamers x 365) x 100, gedeeld door het gemiddeld aantal personen per kamer. Kiesgerechtigden Gemeenteraad Alle ingezetenen van de betreffende gemeente, die op de dag van de kandidaatstelling geregistreerd zijn, niet zijn uitgesloten van het kiesrecht en op de dag van de stemming de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt en onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie zijn. Degenen die geen onderdaan zijn van een lidstaat van de Europese Unie dienen gedurende 5 jaar onafgebroken ingezetene te zijn van Nederland en in het bezit te zijn van een geldige verblijfstitel. Daarnaast kunnen personen op grond van bepaalde internationale verdragen kiesgerechtigd zijn (geprivilegieerden). Kiesgerechtigden Tweede Kamer Alle ingezetenen van de betreffende gemeente, die op de dag van de kandidaatsstelling geregistreerd zijn, met de Nederlandse nationaliteit, niet zijn uitgesloten van het kiesrecht en op de dag van de stemming de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt. Kind Met de wettige vader en/of moeder samenwonende ongehuwde persoon zonder eigen kinderen. Kleine baan Baan van minder dan 12 uur per week. L Leeftijd Leeftijdsgroep lisa Logiesverstrekkende accommodatie Loop van de bevolking lwoo M Malaiseklachten Master Het verschil tussen de teldatum en de geboortedatum. Samentelling van twee of meer leeftijden. Landelijk Informatie Systeem Arbeidsorganisaties. Bedrijf dat tegen betaling overnachtinggelegenheid biedt. Hieronder worden gerekend: hotels, jeugdhotels, jeugdherbergen, kampeerterreinen en pensions. De ontwikkeling van de bevolking, gebaseerd op geboorte, sterfte, externe migratie en verhuizingen. Leerweg Ondersteunend Onderwijs. Betreft vragen over de volgende klachten waar men gedurende de laatste 14 dagen last van heeft gehad: hoofdpijn, moeheid, slapeloosheid, pijn in de rug en pijn in spieren of gewrichten. Met ingang van het studiejaar 2002/ 03 is in het hoger onderwijs het bachelormasterstelsel ingevoerd. Als gevolg daarvan zijn de meeste reguliere hbo-opleidingen omgezet in bacheloropleidingen van 4 jaar. Bij een beperkt aantal studies is daar een masteropleiding aan toegevoegd. Bij de invoering van het bachelormasterstelsel zijn de wetenschappelijke opleidingen van meet af aan opgedeeld in een bacheloropleiding van 3 jaar en één of meer daarop aansluitende masteropleidingen van 1, 2 of 3 jaar. Zowel de bachelor- als masteropleiding worden afgesloten met een diploma. B Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

199 198 Bijlagen Mate van arbeidsongeschiktheid mavo mbo Meergezinswoning Meerpersoonshuishouden Mestproductie Mestsoorten Mineralenproductie Misdrijven N Nationaliteit De hoedanigheid van tot een bepaalde natie te behoren of van een bepaalde natie deel uit te maken. Het verkrijgen van het Nederlanderschap door verlening (zelfstandige naturali- satie of medenaturalisatie), verandering van de nationaliteit (staatsburgerschap). Persoon met de Nederlandse nationaliteit. Werkzame beroepsbevolking in procenten van de bevolking van jaar. Een persoon die niet de Nederlandse nationaliteit heeft. Allochtonen afkomstig uit Afrika, Zuid- en Midden-Amerika en Azië met uitzondering van Indonesië en Japan. Ziekelijke weefselontaarding. Er worden zowel goedaardige als kwaadaardige gezwellen (kanker), inclusief kwaadaardige bloedziekten onder verstaan (icd-10 codes C00-D48). Naturalisaties/resp. nationaliteitswijzigingen Nederlander Netto arbeidsparticipatie Niet-Nederlander Niet-westerse allochtonen Nieuwvorming Het door het uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (uwv) vastgestelde percentage, dat aangeeft in hoeverre de persoon niet in staat is hetzelfde te verdienen als een vergelijkbaar gezond persoon. Het percentage wordt bepaald aan de hand van zowel een verzekeringsgeneeskundig, als een arbeidskundigonderzoek bij het uwv. Middelbaar algemeen voortgezet onderwijs. Middelbaar beroepsonderwijs. Elke woning die samen met andere woonruimten en/of bedrijfsruimten een geheel pand vormt. Hieronder vallen flats, galerij-, portiek-, beneden- en bovenwoningen, appartementen en woningen boven bedrijfsruimten, voor zover deze zijn voorzien van een buiten de bedrijfsruimte gelegen toegangsdeur. Huishouden bestaande uit meerdere personen. De mestproductie is gedefinieerd als de hoeveelheid mest die aanwezig is in stalopslag en in opslag buiten de stal, inclusief schoonmaakwater en vermorst drinkwater. Voor rundvee en schapen komt daar nog de hoeveelheid mest bij die deze dieren produceren wanneer ze in de wei lopen. Dierlijke mest kan worden onderscheiden in dunne mest en vaste mest. Tot dunne mest wordt gerekend dunne stalmest en weidemest. Dunne stalmest is de stalmest van rundvee (behalve de stalmest van gekalfde vleeskoeien), alle varkensmest en de mest van leghennen en leghenouderdieren in een stalsysteem met dunne mest. Weidemest is de mest van rundvee en schapen als ze in de wei lopen. Vaste mest is de stalmest van gekalfde vleeskoeien, de stalmest van schapen, geiten, paarden en pony s, de pluimveemest in stalsystemen met vaste mest en alle mest van konijnen, nertsen en vossen. Gekalfde vleeskoeien zijn voor de vleesproductie bestemde vrouwelijke runderen, ouder dan twee jaar, die minstens een keer gekalfd hebben, ook wel aangeduid met zoog-, mest- en weidekoeien. De mineralenproductie betreft de uitgescheiden mineralen stikstof, fosfaat en kali tijdens de mestuitscheiding. Geteld worden de misdrijven, die als hoofdincident in het bedrijfsprocessensysteem X-pol zijn ingevoerd. De datum van telling is de datum dat het misdrijf ter kennisname van de politie is gekomen. Cijfers zijn inclusief pogingen. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

200 Bijlagen 199 nww O ocw Ongehuwd Opkomstpercentage Overige gasvormige stikstofverliezen Overnachting o+s P Partnerschap Personen met een heel jaar inkomen Praktijkonderwijs Prijsindexcijfers Primair onderwijs Primaire sector Q Quartaire sector R Recreatiewoning Niet-werkende werkzoekenden. Hiertoe worden alle bij het uwv werkbedrijf ingeschreven werkzoekenden van 15 t/m 64 jaar gerekend die geen werk hebben. Wordt meestal uitgedrukt als percentage van de bevolking van jaar. Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Niet en nog nooit wettig in de echt verbonden. Het percentage uitgebrachte stemmen (geldig, blanco en ongeldig) van het totaal aantal kiesgerechtigden. Vervluchtiging van overige gasvormige stikstofverbindingen, in stal en opslag, uitgedrukt in stikstof. Het verblijf van een gast voor een nacht in een als zodanig geregistreerde logiesverstrekkende accommodatie. Dienst Onderzoek en Statistiek. Geformaliseerde relatie, gelijkwaardig met huwelijk. Rechten en plichten liggen grotendeels vast in de wet, i.t.t. het samenlevingscontract. Personen met een geheel jaar inkomen, worden tot de categorie met 52 weken inkomen gerekend. De categorie zelfstandigen behoort tot deze groep. Personen die in het onderzoeksjaar gedurende kortere tijd of over een qua tijdsduur onbekende periode inkomen hebben, worden samengeteld in de groep minder dan 52 weken inkomen. Ook personen die uitsluitend kinderbijslag, individuele huursubsidie en of tegemoetkoming studiekosten ontvangen worden tot deze categorie gerekend. Vanuit het grondmateriaal is het niet mogelijk om de groep parttime werkers van de fulltimers te onderscheiden. Hierdoor zullen ook bij de personen met een heel jaar inkomen lage inkomens kunnen voorkomen. Praktijkonderwijs bereidt leerlingen voor op een plaats op de regionale arbeidsmarkt. Het is leerwegondersteunend onderwijs voor leerlingen waarvan niet verwacht wordt dat ze het voortgezet onderwijs met een diploma zullen afsluiten. Leerlingen die vroeger als moeilijk lerende kinderen op vso-scholen zaten, zijn nu opgegaan in het praktijkonderwijs. Zie consumentenprijsindexcijfers. Basis- en speciaal onderwijs. Landbouw, visserij en winning van delfstoffen. Niet-commerciële dienstverlening. Een tot bewoning bestemd gebouw dat gelegen is op een officieel voor recreatie aangewezen terrein en/of bestemd is voor bewoning gedurende de vakantie. Een recreatiewoning voldoet aan alle criteria die gelden voor woningen, maar hoeft niet geschikt te zijn voor bewoning gedurende het gehele jaar. B Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

201 200 Bijlagen Recreatie Noord-Holland nv riagg rio rws S sbo so soa Speciaal onderwijs Sterfte Stikstofproductie syswov T Tertiair onderwijs Tertiaire sector Toegevoegde waarde U Uitgebrachte geldige stemmen Uitwendige oorzaken uwv V vbo VenW Verblijfsrecreatieve logiesvormen Verhuizing Recreatie Noord-Holland zorgt in opdracht van de besturen van de recreatieschappen voor de ontwikkeling, aanleg, het beheer en onderhoud van zes recreatiegebieden in Noord-Holland: Het Twiske, Alkmaarder- en Uitgeestermeer, Geestmerambacht, Spaarnwoude, Landschap Waterland en Groengebied Amstelland. Recreatie Noord-Holland is een overheids nv met de Provincie Noord-Holland als enige aandeelhouder. Regionaal Instituut voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg. Regionaal inkomensonderzoek. Rijkswaterstaat. Speciaal basisonderwijs voor kinderen met een betrekkelijk laag of laag intelligentieniveau en voor kinderen die een leerachterstand hebben. (voorheen iobk, lom en mlk). Speciaal onderwijs. Seksueel overdraagbare aandoeningen. Onderwijs bestemd voor kinderen voor wie vaststaat dat zij overwegend op een orthopedagogische of ortho-didactische benadering zijn aangewezen; voor kinderen van 12 jaar en ouder is er voortgezet speciaal onderwijs. Het aantal overledenen, behorend tot de werkelijke bevolking van een gemeente; dit getal is dus exclusief personen die wel in een gemeente gestorven zijn, maar elders woonachtig waren. Stikstofproductie heeft betrekking op de hoeveelheid uitgescheiden stikstof tijdens opstallen en tijdens beweiding, verminderd met de gasvormige stikstof verliezen die optreden in stal en opslag. In de mestwetgeving is dit de stikstofproductie die getoetst wordt aan gebruiksnormen voor dierlijke mest. Gasvormige stikstofverliezen bestaan uit ammoniak en overige gasvormige stikstofverbindingen. SYSteem WOningVoorraad. Hoger beroepsonderwijs en wetenschappelijk onderwijs. Commerciële dienstverlening. Verschil tussen de marktwaarde van productie en de daarvoor ingekochte grondstoffen. Stemmen uitgebracht bij de verkiezingen die niet blanco of ongeldig zijn. Niet-natuurlijke doodsoorzaken. uwv, Uitvoering Werknemersverzekeringen. Voorbereidend beroepsonderwijs. Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Verblijfsrecreatieve logiesvormen zijn kampeerterreinen, huisjesterreinen, groepsaccommodaties (kampeerboerderijen, kamphuizen, vakantiehuizen). Vertrek van een adres binnen de gemeente en vestiging op een adres binnen de gemeente. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

202 Bijlagen 201 Vertrek Vestiging (bedrijfs) Vestiging Vinexwijk vmbo vmbo-bk vmbo-gt vmr vrom vwo Vertrek van een adres binnen de gemeente naar een bestemming buiten de gemeente of landsgrens. Een locatie van een onderneming, instelling of zelfstandige beroepsbeoefenaar, dat wil zeggen elke fabriek, werkplaats, kantoor, winkel of andere bedrijfsruimte, dan wel elk complex daarvan, waarin of van waaruit een economische activiteit, andere (niet-economische) activiteit, of zelfstandig (vrij) beroep wordt uitgeoefend door minimaal één werkzaam persoon. Vestiging op een adres binnen de gemeente met een herkomst van buiten de gemeente of landsgrens. Nieuwbouwwijk gebouwd in het kader van de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra. Voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. vmbo: basis beroepsgericht, kader beroepsgericht. vmbo: gemengd en theoretisch beroepsgericht. Veiligheidsmonitor Rijk. Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu. Voorbereidend wetenschappelijk onderwijs. W Wajong wao Waterschap waz Weduwstaat Werkloosheidspercentage Werklozen Werkloze beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten. Deze wet is op 1 januari 1998 in werking getreden en heeft tot doel een regeling te treffen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering voor mensen die geen beroep kunnen doen op de wao omdat een arbeidsverleden ontbreekt (personen die arbeidsongeschikt worden voor hun 17e levensjaar en personen die een opleiding/ studie volgen). Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering. In werking getreden op 1 januari Uitkering voor personen in loondienst die langer dan een jaar ziek zijn, en ook geen andere werkzaamheden kunnen uitvoeren tegen een gelijke loonwaarde. Overheidsinstantie die, onder toezicht van Provinciale Staten, in een bepaalde regio tot taak heeft de waterhuishouding te regelen en belast is met onderhoud van wegen en bruggen. Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen. In werking getreden op 1 januari Betreft een arbeidsongeschiktheidsverzekering voor personen die als zelfstandige werkzaam zijn, als beroepsbeoefenaar, of als meewerkende echtgenoot. De wettige echtgeno(o)t(e) door sterfte verloren hebbend en niet opnieuw wettig in de echt verbonden. Werkloze beroepsbevolking in procenten van de totale beroepsbevolking. Zie niet-werkende werkzoekenden (nww), werkloze beroepsbevolking en geregistreerde werkloosheid. Mensen die niet of minder dan 12 uur per week werken, binnen twee weken beschikbaar zijn voor een baan van 12 of meer uur per week en daar actief naar op zoek zijn. Alle mensen tussen jaar die tenminste twaalf uur per week in loondienst of eigen bedrijf werken (zie ook definitie beroepsbevolking). B Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

203 202 Bijlagen Werkzame personen Westerse allochtonen wga wia wo Woningdichtheid Woningvoorraad Wooneenheid woz ww wwb Personen die een beroep uitoefenen en 12 uur of meer per week werkzaam zijn. Hieronder vallen directeuren van nv s en bv s, eigenaars, meewerkende gezinsleden, personeel in loondienst, krachten geleend van uitzendbureaus en personen werkzaam via regelingen voor gesubsidieerde arbeid zoals Wet Inschakeling Werkzoekenden (jwg, banenpool), Melkert -banen en wsw. Tot de werkenden worden ook buitendienstmedewerkers gerekend zoals vertegenwoordigers, service-/onderhoudsmedewerkers, varend/rijdend personeel en thuiswerkers die op de loonlijst staan. Ook personen afwezig wegens ziekte/vakantie worden meegeteld. Allochtonen afkomstig uit Europa (inclusief de gehele voormalige Sovjet-Unie), Noord-Amerika, Oceanië, Indonesië en Japan. De wia kent twee soorten uitkeringen, de iva en de wga. De regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsongeschikten (wga) verstrekt uitkeringen aan gedeeltelijk arbeidsongeschikten en niet-duurzaam arbeidsongeschikten. De wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen voorziet werknemers en ambtenaren van een uitkering in geval zij arbeidsongeschikt raken. De wet is in werking getreden per 29 december 2005 en is van toepassing op personen die op of na deze datum voor het eerst een arbeidsongeschiktheidsuitkering toegekend krijgen. Er is een wachttijd van 104 weken. Het betreft dus mensen die ziek geworden zijn vanaf 1 januari De wia kent twee soorten uitkeringen, de iva en de wga. Wetenschappelijk onderwijs. Het aantal woningen per oppervlakte-eenheid (gewoonlijk per km 2 land). Het totaal voor bewoning geschikte woningen. Een (deel van een) tot bewoning bestemd gebouw dat bestemd is voor permanente bewoning door een particulier huishouden en dat voldoet aan alle criteria die van toepassing zijn op woningen. Voor eventueel ontbrekende keuken en/of douche dient een gemeenschappelijke voorziening in het gebouw aanwezig te zijn. Het gebouw waarin de wooneenheid is gelegen, is gebouwd of verbouwd met bestemming bewoning door meerdere particuliere huishoudens. Door de gemeenten periodiek getaxeerde waarde van onroerende zaken in het kader van de Wet waardering onroerende zaken (Wet woz). Werkloosheidswet. In werking getreden in 1952 en in 1987 vervangen door een nieuwe Werkloosheidswet. Doel van de wet is werknemers te verzekeren tegen de financiële gevolgen van werkloosheid. Wet Werk en Bijstand. Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

204 203 B Metropoolregio Amsterdam naar gemeenten en subregio s, 1 januari B Zaanstreek agglomeratie Haarlem Het Gooi en Vechtstreek Waterland + IJmond Amstel-Meerlanden Flevoland Amsterdam 1 Amsterdam 2 Wormerland 3 Zaanstad 4 Beverwijk 5 Heemskerk 6 Uitgeest 7 Velsen 8 Bloemendaal 9 Haarlem 10 Haarlemmerliede en Spaarnwoude 11 Heemstede 12 Zandvoort 13 Aalsmeer 14 Amstelveen 15 Diemen 16 Haarlemmermeer 17 Ouder-Amstel 18 Uithoorn 19 Blaricum 20 Bussum 21 Hilversum 22 Huizen 23 Laren 24 Muiden 25 Naarden 26 Weesp 27 Wijdemeren 28 Almere 29 Lelystad 30 Beemster 31 Edam-Volendam 32 Landsmeer 33 Oostzaan 34 Purmerend 35 Waterland 36 Zeevang Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

205 204 Aantekeningen Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

206 Aantekeningen 205 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

207 206 Aantekeningen Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

208 Aantekeningen 207 Metropoolregio Amsterdam in cijfers 2010

209 208 Aantekeningen Feiten en cijfers over de Metropoolregio Amsterdam

210