Kraamstalmanagement. geboorte & biest. Dr. Theo Geudeke, GD Deventer

Transcriptie

1 Kraamstalmanagement geboorte & biest Dr. Theo Geudeke, GD Deventer Geboorteproces het startsein komt van de biggen het wordt te krap in de baarmoeder 'stress-signaal' dan volgt een cascade van hormonale reacties gevolgen: nestelgedrag zeug verslappen baarmoedermond samentrekken baarmoeder op gang komen melkproductie 1

2 Geboorteproces: nestelgedrag eerste aanzet begint uur voor werpen meeste activiteit vanaf uur voor werpen stopt 2-4 uur voor werpen in wilde zwijnen begint het gedrag al veel eerder Geboorteproces: verloop, werpduur in kraambox: geboorteduur gemiddeld 3-4 uur loslopende zeug: 1 tot 1 ½ uur korter tussenbigtijd 15 minuten, tussen eerste 2 langer nageboorte gem. 4 uur na werpen Wat is te lang? langer dan 4 uur meer dan een ½ uur tussen 2 biggen (behalve bij de 1 e ) 2

3 Geboorteproces: verloop, werpduur Geboorteproces & vitaliteit 'onrijpe' biggen, te vroeg geboren, bijv. bij PRRS licht gewicht grote ovale kop recht voorhoofd en uitpuilende ogen gedrag: apart van andere biggen, op de zij liggen discussie: euthanasie kansloze / risico vormende biggen? beoordelen vitaliteit biggen zie schema 3

4 Geboorteproces & vitaliteit kenmerk slecht matig goed conclusie: kansloos maatregelen! redt zichzelf ademhaling >3 min. niks onregelmatig <15 sec. regelmatig poging tot staan >15 min. <3 min. < 1 min. kleur wit blauw roze geboortegewicht <800 gr gr. >1200 gr. op temperatuur na 60 min. <35 o C na 30 min. <38,5 o C <15 min. 38,5 o C tijd tot biest >6 uur 60 min. < 15 min. afwijkingen gespleten gehemelte gesloten anus misvormingen spreidzit 4x fietsen stuiptrekken spreidzit achter trilbiggen breuken binnenbeer dikke poten dopspenen tweeslachtigheid geen Bigvitaliteit 4

5 Bigvitaliteit PRRS Geboorteproces & doodgeboorte beoordelen doodgeboren biggen dood tijdens werpen of al veel eerder? zie schema 5

6 tijdstip dood orgaan waarneming >12 uur voor werpen alle inwendige organen steenrode kleur enkele uren voor geboorte kort voor/tijdens werpen tijdens werpen tong neusplaat oog luchtpijp mond, neus, luchtpijp, maag navelstreng huid luchtpijp longen darmen maag direct na geboorte stijf wit blauw hoornvlies leeg darmpek aanwezig lang, nat nat, blauw verkleurd of met darmpek, geel bloederig slijm donkerbruin grijs-geel wit tijdens/vlak na werpen neusplaat roze na werpen navelstreng ingedroogd na begin ademhaling longweefsel drijft in water + 15 minuten na werpen klauwtjes slippers afwezig na zuigen maag bevat melk Doodgeboren biggen: veel oorzaken zeug: ras, conditie, worpnummer big: aantal, ligging, gewicht, placenta werpproces: partusduur, drachtlengte omgeving: toezicht, stalontwerp, klimaat, behandelingen gezondheid: PRRS, PCV2, PPV 6

7 Doodgeboren biggen: beperken? drachtlengte: kortere dracht meer doodgeboorte verlengen met Regumate? werptijdstip: overdag werpen beter toezicht? starten met Planate, Dinolytic? werpduur: langer dan 4 uur zuurstofgebrek bespoedigen met Oxytocine? Drachtlengte 7

8 Dracht verlengen? in beginsel mogelijk met Regumate beschreven experiment: 3 dagen vanaf dag 110 resultaat: iets minder doodgeboorte iets meer uitval per saldo evenveel gespeende biggen Bedenkingen: risico op relatief te laat werpen middel (nog) niet hiervoor geregistreerd Geboorte-inductie kan leiden tot minder doodgeboorte indien gecombineerd met goede supervisie daarna wel meer kans op uitval (die laatste, lichte big) niet voor dag 114 toepassen split dose toediening: iets beter voorspelbaar resultaat? 8

9 Geboorte-inductie Planate, Dinolytic : prostaglandine preparaten niet te gebruiken door zwangere vrouwen! in de kling?? irritatie, risico op ontsteking goed in spier werkt net zo best Preparaten PGF2α preparaat werkzame stof dosis zeug werpen na: Dinolytic (Pfizer) Planate (MSD) Prosolvin (Virbac) dinoprost = PGF2α (='natuurlijk') cloprostenol = PGF2α analoog (= synthetisch) luprostiol = PGF2α analoog (= synthetisch) 10 mg 33 uur 175 µg < 1 dag 7,5 mg < 1 dag Let op: ook bronchoconstrictie mogelijk, dus ook niet te gebruiken door astmapatiënten 9

10 Geboorte-bespoediging Piton, LongActon : oxytocinepreparaten Oxytocine (Piton): 0,5 cc gelten, max. 1cc zeugen. kunnen de biggen er uit? na geboortehulp altijd oxytocine geven na het biggen evt. 1-3 cc (nageboorte) na trage partus (>4 uur) te hoog doseren doodgeboorte LongActon : 0,5 cc gelten, max. 1cc zeugen werkt veel langer (tot 8 uur) = handig maar pas op! te hoog doseren melkgift Biest uierkwaliteit biestsamenstelling belang antistoffen beperken variatie in antistoffenconcentratie afname darmdoorlaatbaarheid biestkwaliteit overleggen? tepelvolgorde 10

11 Biest: uierkwaliteit? Zucht, uierkaart en zeugen Na een zoektocht van bijna 2 jaar slaakte het netwerk Vitaal uier een diepe zucht. Het kwam tot de conclusie dat er bitter weinig expertise is op het gebied van zeugenuiers. Het netwerk ontstond doordat zich op sommige bedrijven veel beschadigingen aan spenen en/of uiers voor doen, zonder directe verklaring daarvoor. Netwerkdeelnemers en dierenartsen zijn samen aan de slag gegaan. Er blijkt een veelheid aan factoren, die invloed (kunnen) hebben op het ontstane letsel. In de zoektocht naar verklaringen voor betreffende beschadigingen is zowel nationaal als internationaal naar experts op dit gebied gezocht. Helaas hebben de deskundigen het netwerk niet verder kunnen helpen. Informatie bij Marco Hol Bericht geplaatst op 2 januari 2012 Nieuwsbrief Verantwoorde Veehouderij - WUR webmaster.asg@wur.nl Postbus AB Lelystad Biestsamenstelling biest (3 uur na werpen) melk totaal ruw eiwit (g/kg) totaal immunoglobulinen (g/kg) totaal vet (g/kg) lactose (g/kg) totale energie (kj/kg)

12 Biestsamenstelling Biest = enige bron antistoffen big Belang antistoffen: vaccineren van zeugen resulteert in antistoffen in de biest de biestkwaliteit van gelten is vaak wat minder goed dan van oudere zeugen antistoffen tegen de meeste ziekteverwekkers blijven 6 tot 8 weken aanwezig in de biggen biggen gaan zelf actief immuniteit opbouwen vanaf ongeveer 6 weken leeftijd in de periode na spenen zit er dus een dip in de afweer van de biggen 12

13 Biest Belang antistoffen: Biest Beperken variatie in antistoffenconcentratie Conclusies onderzoek: In tomen met weinig variatie in concentratie van antistoffen tussen de biggen in de toom is de uitval het laagst. Het absolute niveau van de antistoffen zegt minder dan de variatie in het niveau. 13

14 Biest Beperken variatie in antistoffenconcentratie Biest: afname doorlaatbaarheid darm in de eerste 24 uur na geboorte neemt de doorlaatbaarheid van de darm voor antistoffen uit de biest snel af de afname hangt vooral af van de hoeveelheid biest die een big biest gedronken heeft ongeveer 6x biestopname zou genoeg moeten zijn voor een big tijdens de 'biestfase' is er nog geen duidelijke tepelvolgorde: de biggen 'shoppen' voor biest tot bij wel 7 verschillende spenen pas na uur is de speenvolgorde vastgesteld 14

15 Na de biest drinkgedrag biggen 1. intensieve massage uier (1-3 min.), zeug gaat minder 'knorren' en er komt oxytocine vrij 2. als de biggen dat signaal horen, wachten ze met een tepel in de bek op wat komen gaat 3. als de zeug de melk laat schieten, drinken de biggen met snelle kauwbewegingen 4. na sec. stopt de melkafgifte en masseren de biggen de uier nog even de zeug laat keer per dag de melk schieten de melkopbrengst van de voorste spenen is beter dan van de achterste Onderzoek bij geboorteproblemen bloedonderzoek zeug stofwisselingsproblemen (eiwit, energie, Ca/P) infectieziekten (PRRS, griep, Circo) onderzoek doodgeboren biggen Circo, Parvo, PRRS onderzoek biestopname (wat is gewenst?) wegen biggen (gewichtstoename eerste dag) bloedonderzoek biggen (antistoffen) maar ook: waterkwaliteit: nitriet, bacteriën urine-onderzoek: eiwit, nitriet, bloed(kleurstof), ph stalklimaat. 15

16 Wroeten met Biestopname Kengetallen die samenhangen met of worden beïnvloed door biestopname: toomgrootte: grotere toom biest meer 'verdund' overleggen per worpnummer uitval% per worpnummer: >12% tijdstip uitval: ook later in de zoogperiode redenen uitval: ook diarree e.d. uitval na spenen: > 2% groei na spenen 16

17 Wroeten met Biestopname Rond werpen: Geboortehulp: op basis waarvan besluiten om hulp te verlenen? werkwijze / hygiëne? bij hoeveel zeugen (%)? wat is veel? nabehandeling zeugen na geboortehulp? Planate? Oxytocine? LongActon? zo ja, wat is het 'beleid'? drachtlengte of weekdag? op D113 of op donderdag? op grond waarvan wordt beslist te behandelen? Wroeten met Biestopname Biestvoorziening: Toezicht tijdens werpen hoe intensief? hoe regelmatig? Beoordeling uier wanneer is het afwijkend? Overlegbeleid hoeveel? tijdstip? welke zeugen als pleegzeug? Controle biestvoorziening: antibioticum behandelingen bij biggen? waartegen? 17

18 Wroeten met Biestopname (Be)handelingen: vaccinaties zeugen en / of biggen? welke (be)handelingen en wanneer? navel behandeling staarten couperen ijzer spuiten castreren... wat te doen met zwakke biggen? warm leggen? aan uier leggen?... antibiotica?? Wroeten met Biestopname Gezondheid: gezondheidsproblemen zuigende biggen: (geboorte)diarree niezen groei biggen bekend? gezondheidsproblemen gespeende biggen speendiarree & slingerziekte (E. coli) Streptococcen infecties (gewrichten, hersenvliesontsteking) Ziekte van Glässer (Haemophilus parasuis) 18

19 Wroeten met Biestopname Stal: type kraamhok, o.a. vloeruitvoering de biggenblazer: bestaat die nog? maatregelen ter voorkoming doodliggen? stalklimaat grootte afdelingen? verlichting? systeem: 'frisse neus'? ruimte temperatuur: verloop in de zoogperiode? biggennest: type, temperatuur (30 o C), controle? Onderzoek stofwisseling rond werpen bloedtesten interpretatie hoge waarde interpretatie lage waarde NEFA matige voedselvoorziening n.v.t. ureum > 15 mmol/l: nierproblemen eiwittekort, lage voeropname, leverproblemen CTx OC botafbraak, o.a. tbv. melkproductie botopbouw, herstel na lactatie botherstel weinig botopbouw, Ca / P voor melk 19

20 Biestopname: meten? 200 cc nodig voor energiebehoefte 100 cc nodig voor behoefte afweer, IgG biestopname 200 tot 400 cc. gewichtstoename in eerste 24 uur 100 à 200 gram. meten immuunglobulinen in biest: druppel bloed uit gecoupeerde staarteindjes 20