Colofon. Projectgroep bestaande uit: S. Zondervan D. Smit R. Bronckers. Datum van uitgave: 28 november 2014

Transcriptie

1

2 Colofon Projectgroep bestaande uit: S. Zondervan D. Smit R. Bronckers Datum van uitgave: 28 november 2014 Contactadres: Beneluxweg SJ OOSTERHOUT Postbus AA OOSTERHOUT Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

3 Inhoud 1 Inleiding Kader; Ontwerp-Tracébesluit A4 Vlieland - N Bouwstenen Leeswijzer Inventarisatie en opgave Beschrijving A4, Amsterdam - Belgische grens A4, traject N14 - Vlietland Kernkwaliteiten omgeving Kernkwaliteiten traject Visie; Deltaroute Opgave Uitgangspunten overige aspecten Archeologie en cultuurhistorie Geluid Natuur Water Landschappelijke inpassing Landschappelijke inpassing Inpassing van de weg Inpassing van maatregelen Vormgeving Beheer en onderhoud Literatuur...15 blad 1 van 1

4 blad 2 van 2

5 1 Inleiding Voor u ligt het rapport Landschap Archeologie en Cultuurhistorie - vormgeving en inpassing - (LACH) bij het Tracébesluit (TB) A4 Vlietland - N14. Het doel van het LACH is het vastleggen van de landschappelijk inpassing en vormgeving van de A4. In het rapport LACH wordt daarom ingegaan op aspecten landschap, archeologie en cultuurhistorie, waarbij ook de inpassing vanuit andere aspecten zoals geluid, water en natuur betrokken worden. 1.1 Kader; Tracébesluit A4 Vlieland - N14 Door het gebied Holland Rijnland e.o. lopen de rijkswegen A4 en A44 (N44). De verkeersdruk op de rijkswegen is hoog, waarbij in de huidige situatie sprake is van afwikkelingsproblemen. Door terugslag van de file op de snelwegen en door drukte op het hoofdwegennet, wordt ook het onderliggend wegennet steeds zwaarder belast. Om de bereikbaarheid in de regio Holland Rijnland te vergroten en ruimtelijke ontwikkelingen op te vangen wordt de A4 tussen Vlietland en de N14 verbreed van 2x3 naar 2x4 rijstroken. De verbreding vindt plaats in de middenberm. In de middenberm is hiervoor reeds voldoende ruimte aanwezig, waarbij op enkele stukken ook de asfalt verharding reeds is aangelegd. Op 12 september 2013 heeft de minister de startbeslissing voor deze verbreding genomen. Om de verbreding juridisch mogelijk te maken wordt de Verkorte Tracéwetprocedure doorlopen. Figuur 1.1 Globale aanduiding tracé (O)TB verbreding A4 Vlietland-N14 (bron; Aansluitend aan het tracé van de A4 tussen de N14 en Vlietland wordt ter hoogte van Vlietland de Rijnlandroute gerealiseerd. Op 26 juni 2013 hebben Provinciale Staten van Zuid-Holland ingestemd met het realiseren van de Rijnlandroute. Onderdeel van dit project Rijnlandroute is het verlengen van de blad 3 van 3

6 bestaande parallelstructuur langs de A4. Dit betreft een verlenging vanaf de aansluiting met de N206/Zoeterwoude-Dorp tot aan de nieuwe aansluiting Vlietland. De realisatie van de Rijnlandroute is voor het project A4 Vlietland-N14 als autonome ontwikkeling beschouwd. De startbeslissing is in het TB nader uitgewerkt. In het kader van het TB zijn de effecten van de weg onderzocht zijn de benodigde maatregelen ten behoeve van de omgeving beschreven. Het voorliggende rapport LACH is in het kader van het TB opgesteld. 1.2 Bouwstenen Het TB bestaat uit 1. het Besluit, 2. de Kaarten, 3. de Toelichting 4. de Bijlagen. De bijlagen betreffen naast de Startbeslissing de onderzoeksrapporten bij het (O)TB. Deze rapporten moeten in onderlinge samenhang worden bezien. 1.3 Leeswijzer Na deze inleiding beschrijft hoofdstuk 2 de inventarisatie van de weg en de omgeving en geeft het de landschappelijke opgave voor de A4. In hoofdstuk 3 worden uitgangspunten van andere aspecten (archeologie en cultuurhistorie, geluid, natuur en water) beschreven die relevant zijn voor de landschappelijke inpassing. De inpassing van de weg zelf wordt beschreven in hoofdstuk 4. Dat hoofdstuk sluit af met de gevolgen van de verbreding van de A4 op het landschapsbeheer en het onderhoud. blad 4 van 4

7 2 Inventarisatie en opgave Dit hoofdstuk betreft de landschappelijke analyse van de omgeving van de A4 tussen Vlietland en de N14. De kernkwaliteiten en de opgave in deze analyse zijn ontleend aan het drieluik 'De route naar ruimtelijke kwaliteit van snelwegen, Rijkswaterstaat, 2013' en het 'Routeontwerp A4'. 2.1 Beschrijving A4, Amsterdam - Belgische grens Rijksweg 4 is de snelweg tussen knooppunt De Nieuwe Meer (A10) bij Amsterdam en de grens bij België. Oorspronkelijk liep de rijksweg 4 van Amsterdam naar Den Haag via de huidige A44. Begin van de jaren 60 werd de 'nieuwe' A4 geopend aan de oostkant van Leiden en Den Haag. De huidige A4 bestaat uit meerdere - niet met elkaar verbonden - wegdelen. Het is de bedoeling dat alle delen van de A4 in de toekomst verbonden worden. De oorspronkelijke landschappelijke inpassing van de A4 bestond uit laanbeplanting. Inmiddels hebben populieren plaatsgemaakt voor een benadering waarin de karakteristiek van de landschappen per gebiedstype wordt versterkt. Een kenmerk van de A4 is dat de weg zich op veel plekken ondergeschikt maakt aan de omgeving. Tussen Amsterdam en Rotterdam volgt de A4 veelal de rationele verkaveling van de veenweidegebieden. Tussen Leidschendam en Den Haag is de A4 uitgevoerd met royale obstakelvrije bermen aan de westzijde. Aan de oostzijde ligt de A4 zo dicht mogelijk langs de parallel vaart A4, traject N14 - Vlietland Tussen Leiden en Leidschendam ligt de A4 op de overgang van het recreatielandschap Vlietlanden en het open veenweidelandschap rondom Stompwijk met historische dorpslinten, windmolens en kerktorens. De A4 vormt de grens van het Groene Hart. A4 Figuur 2.1 A4 langs het groene hart (bron; blad 5 van 5

8 Figuur 2.2 Wegprofiel huidige situatie in het veenweidelandschap (bron; De route naar ruimtelijke kwaliteit van snelwegen, Rijkswaterstaat, 2013) Tussen Zoeterwoude en Stompwijk is de kwaliteit van het Groene Hart direct zichtbaar vanaf de snelweg. Het afwisselende patroon van dorpslinten en erfbeplanting geeft het landschap diepte. De oude molen (Zelden van Passe) bij Zoeterwoude (net ten noorden van het plangebied) is van oudsher een belangrijk oriëntatiepunt langs de A4 en een belangrijke beelddrager voor het Groen Hart. Twee nieuwe en hoge windturbines vormen een contrast met de oude windmolen. Figuur 2.3 De A4 tussen het recreatielandschap Vlietlanden (links) en het open veenweidelandschap Ter hoogte van recreatielandschap Vlietlanden is op enige afstand van de weg opgaand groen aanwezig. In de middenberm is ruimte voor de verbreding van de A4. Er is vrij zicht op het veenweidelandschap. blad 6 van 6

9 Figuur 2.4 Wegprofiel huidige situatie (bron; De route naar ruimtelijke kwaliteit van snelwegen, Rijkswaterstaat, 2013). De huidige brede berm biedt ruimte voor wegverbreding. De A4 wordt binnen het plangebied voor de verbreding éénmaal bovenlangs en éénmaal onderlangs met een viaduct gekruist. De Kniplaan gaat ter hoogte van de Vogelplas met één enkele rijbaan (voor de twee richtingen gezamenlijk) en een fietspad over de A4 heen. Figuur 2.5 Viaduct Kniplaan over de A4 Het viaduct is rank vormgegeven. Om het zicht op de omgeving zoveel mogelijk te behouden zijn geen opgaande (groen)elementen toegepast ten behoeve van de inpassing. Het fietspad 'Hofweg' gaat met een viaduct onder de A4 door. De A4 zelf blijft op maaiveld liggen. Het fietspad en het viaduct zijn vanaf de weg en de omgeving niet tot nauwelijks zichtbaar. Het viaduct heeft geen 'opening' tussen de rijbanen van de A4. Figuur 2.6 Viaduct Hofweg onder de A4 Het pad en het viaduct zijn eenvoudig en rank vormgegeven. Vanuit de omgeving is het viaduct nauwelijks zichtbaar. Er zijn geen begeleidende structuren. (bron; Op enkele locaties staan geluidschermen langs de A4. Ter hoogte van Leidschendam is binnen het bebouwd gebied een geluidscherm aanwezig. Hier is alleen vrij zicht richting het oosten. Nabij de aansluiting van de N14 ligt de weg aan weerszijden tussen geluidschermen. De schermen zijn met klimplanten bedekt. Ook ten noorden van de Kniplaan (west van de A4) en ter hoogte van de recreatiehaven aan de Meerburglaan (oost van de A4) zijn langs de A4 geluidschermen aanwezig. blad 7 van 7

10 Figuur 2.6 Overgang vanuit Leidschendam naar het open veenweidelandschap Ter hoogte van Leidschendam zijn begroeide geluidschermen aanwezig. In de middenberm is ruimte voor de verbreding van de A4. Er is vrij zicht op het veenweidelandschap. 2.2 Kernkwaliteiten omgeving De kernkwaliteit van de omgeving van de A4 betreft de scherpe grens tussen steden en dorpen (ten westen van de A4) en het open veenweidegebied aan de rand van het Groene Hart (ten oosten van de A4. Ten westen van de A4 ligt het water-recreatiegebied Vlietland. Het opgaande groen rondom de recreatieplas, direct ten westen van de A4, vormt een duidelijk contrast met het open karakter van het Groene Hart ten oosten van de A Kernkwaliteiten traject De ervaarbaarheid van het open veenweidelandschap is - ondanks alle stedelijke ontwikkelingen in de directe omgeving - een kernkwaliteit van het traject. De openheid van het veenweidegebied kenmerkt dit deel van de A4 voor de weggebruiker. De weg en de inpassing verstoren deze openheid zo min mogelijk. 2.4 Visie; De Deltaroute Rijkswaterstaat heeft voor de hele A4 in 2008 een visie opgesteld (bron: De Deltaroute A4, Rijkswaterstaat, 2008). Ondanks dat deze visie voor de rijksoverheid formeel geen status meer heeft, biedt deze nog bruikbare handvatten voor de inpassing van de A4. De visie Deltaroute hanteert voor de inrichting van de weg zelf drie basisprincipes: - Het anticiperen door continu in de gaten houden welke technische ontwikkelingen zich voordoen en wat de gevolgen zouden kunnen zijn voor het Routeontwerp van de A4. - Het verduurzamen door het imago van snelwegen en autogebruik te verbeteren. - Het vormgeven als een rivier door de afgezonderde ligging van de snelweg. Omgeven door bossages, taluds en geluidsschermen beweegt de A4 als een rivier met uiterwaarden door het landschap. Een lineaire ruimte, met eigen regels en een eigen dynamiek. Door de A4 als rivier op te vatten, komt de visie met ontwerpregels om deze eigen dynamiek te verbeteren en dwarsrelaties te versterken. Hiervoor wordt onderscheid gemaakt in bouwkundige en groene elementen. Voor de groene elementen kiest de visie duidelijk: water- en rietvegetaties in bermen en overhoeken geven een eigen gezicht aan de A4. De inrichting van de omgeving is gebaseerd op twee pijlers: contrast en contact. blad 8 van 8

11 Het eerste betreft het aanzetten van het verschil tussen de open polders enerzijds en de hoogstedelijke gebieden anderzijds. Dit wordt bereikt door in de stabiele poldergebieden panorama`s vast te leggen en in snelle gebieden als Schiphol, de Zuidas en Rotterdam intensivering te stimuleren. Met contact streeft de visie naar een versterking van de landschappelijke en stedelijke dwarsrelaties over en onder de A4. Dit behelst onder meer het behoud van waardevolle landschappen, de ontwikkeling van snelwegparken, het accentueren van waterstelsels en cultuurhistorische linies (landschappelijk) en de verbetering van stedelijke en mainportnetwerken en van aansluitingen van verschillende infrastructurele lijnen (stedelijk). De A4 Vlietland - N14 is in het Routeontwerp opgenomen als 'Panorama Wijk en Wouden'. 2.5 Opgave Figuur 2.7 Uitsnede Routeontwerp Deltaroute A4. De A4 Vlietland - N14 is getypeerd als 'panorama wijk en wouden'. De opgave voor dit deel van de A4 - de visie - is in " De route naar ruimtelijke kwaliteit van snelwegen" door Rijkswaterstaat beschreven als: - Vensters in het landschap koesteren. - Ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving integraal oppakken met de inpassingsopgave van de weg. Deze opgave blijft met verbreding van de A4 ongewijzigd van toepassing. Er is vanwege de aard van de ontwikkeling geen reden om een nadere gedetailleerdere visie op te stellen. blad 9 van 9

12 blad 10 van 10

13 3 Uitgangspunten overige aspecten 3.1 Archeologie en cultuurhistorie 3.2 Geluid 3.3 Natuur 3.4 Water De nieuwe rijstroken in de middenberm zullen worden aangelegd in een bij de aanleg van de A4 opgebracht zandlichaam (ca. 2 m t.o.v. omliggend maaiveld). Hierbij zullen geen verstoringen van eventueel in de ondergrond aanwezige archeologische resten optreden. Ook bij de verbreding van de bermsloten c.q. aanleg waterbergingen zullen geen bekende of verwachte archeologische resten worden verstoord. Derhalve wordt geadviseerd het plangebied vrij te geven wat betreft het aspect archeologie ten behoeve van de voorgenomen ontwikkeling (aanleg extra rijstroken in de middenberm van de A4). Een cultuurhistorisch waardevolle lijnstructuur vormt de Kniplaan, die met een viaduct de A4 oversteekt. Ook hier heeft de verbreding van de A4 geen effecten op deze landschappelijke structuur. Het project A4 Vlietland - N14 heeft geen invloed op de molenbiotoop van Zelden van Passe. De A4 ligt hoofdzakelijk in buitenstedelijk gebied. Bij de woonbebouwing op het zuidelijk deel van het tracé en halverwege het tracé zijn reeds geluidschermen aanwezig. Als aanvullende geluidwerende maatregel kan voor de A4 Vlietland - N14 worden volstaan met stiller asfalt (dubbellaags zoab). Er zijn geen nieuwe geluidmaatregelen - zoals schermen - waarmee voor de landschappelijke inpassing van middenbermverbreding rekening gehouden moet worden. Bestaande schermen blijven behouden. Voor de verbreding van de A4 zijn voor het aspect natuur geen fysieke mitigerende maatregelen noodzakelijk die landschappelijk ingepast moeten worden. Maatregelen hebben betrekking op de uitvoering van de werkzaamheden. Er zijn geen mitigerende of compenserende maatregelen voor Natura 2000, ecologische hoofdstructuur of beschermde soorten die relevant zijn voor de landschappelijke inpassing. Wel dient bij het realiseren van waterberging door middel van verbreding van de bermsloten rekening gehouden te worden met de geleidende functie van de berm richting de faunapassages, daar waar de waterberging in de buurt van de bestaande - te handhaven - faunapassages wordt aangelegd. Ten behoeve van de waterberging worden enkele bestaande watergangen langs de A4 verbreed. Er worden geen nieuwe duikers of watergangen gerealiseerd. Een overzicht van deze te verbreden watergangen is opgenomen in het rapport deelaspect Water, beknop Waterhuishoudkundig plan (O)TB verbreding A4 Vlietland - N14. Er is bij de bestaande watergangen voldoende mogelijkheid om door middel van verbreding te voorzien in de benodigde waterberging, rekening houdend met kabels en leidingen en de aspecten archeologie en natuur (zie ook paragraaf 3.1 en 3.3). Buiten de TB-grenzen wordt nog circa 17 m 2 aan watercompensatie gerealiseerd binnen de bestaande boezem van het hoogheemraadschap van Rijnland. Het waterschap heeft de wens om de bestaande duikers onder de A4 door weer in goede staat te herstellen. Dit herstel heeft geen gevolgen voor de landschappelijke inpassing. blad 11 van 11

14 blad 12 van 12

15 4 Landschappelijke inpassing 4.1 Inpassing van de weg De verbreding van de A4 omvat een verbreding in de middenberm van de weg. Deze is in de huidige situatie deels voorzien van gras, deels van asfalt. Anders dan geleiderail en enkele verkeersborden is de middenberm op het traject leeg. Er is voor automobilisten vrij zicht naar weerszijden van de weg en vanuit de omgeving - afgezien van het verkeer - vrij zicht over de weg. Het toevoegen van extra rijbanen in de middenberm heeft om deze reden geen relevante landschappelijke impact. Er worden geen nieuwe maatregelen getroffen voor de landschappelijke inpassing van de A4 Vlietland - N14. In de middenberm blijven middengeleiders behouden en er is geen aanleiding om (betonnen) barriers toe te passen. De weg en de inrichting worden sober en doelmatig aangesloten bij de bestaande weg. Dit is in lijn met de visie op dit deel van de A4, waarbij de vensters in het landschap worden gekoesterd. Nieuwe opgaande elementen zijn niet wenselijk. Viaduct Kniplaan Ten behoeve van de middenbermverbreding is geen aanpassing van het bestaande kunstwerk nodig. Ook de landschappelijke inpassing blijft om deze reden ongewijzigd. Figuur 4.1 Schets inpassing middenbermverbreding ter hoogte van de Kniplaan. De middenbermverbreding vindt plaats zonder dat aanvullende inpassende maatregelen noodzakelijk zijn. Het kunstwerk en wegmeubilair blijven ongewijzigd. Ter plaatse van de verbreding is in de huidige situatie gedeeltelijk asfalt en gedeeltelijk gras aanwezig. Viaduct Hofweg Aan dit kunstwerk en fietspad treedt geen verandering op. Er is geen aanleiding voor de toepassing van nadere inpassende maatregelen. 4.2 Inpassing van maatregelen Archeologie en cultuurhistorie Er zijn geen maatregelen in het kader van archeologie en cultuurhistorie die relevant zijn voor de landschappelijke inpassing van de middenbermverbreding en verbreding van de bermsloten. Geluid Er zijn geen akoestisch maatregelen die relevant zijn voor de landschappelijke inpassing van de middenbermverbreding en verbreding van de bermsloten. blad 13 van 13

16 Natuur Er zijn geen ecologische maatregelen die relevant zijn voor de landschappelijke inpassing van de middenbermverbreding. Bij de verbreding van bermsloten nabij de bestaande ecoduikers wordt rekening gehouden met de geleidende functie van de berm richting de ecoduikers. Het verbreden van de bestaande watergangen (in plaats van nieuwe en routebelemmerende buffers/vijvers voor de waterbering) sluit aan bij dit uitgangspunt. Water Het verbreden van de bestaande watergangen voor de aanvullende bergingsopgave sluit aan op het bestaande landschappelijk patroon. Vanuit het landschappelijk patroon is er voor gekozen de bestaande watergangen te verbreden en geen nieuwe waterpartijen te ontwikkelen. Het is wenselijk de bergingsopgave gelijkmatig over de huidige watergang te verdelen. Echter, omdat de bergingsopgave beperkt is kan volstaan worden met lokale verbreding van de delen van de watergang waar vanuit andere belangen, zoals kabels en leidingen en archeologie geen belemmeringen zijn. 4.3 Vormgeving De verbreding van de A4 leidt niet tot aanpassing of realisatie van kunstwerken. Vormgeving - conform het vormgevingsprotocol - is hiermee niet van toepassing op de verbreding. 4.4 Beheer en onderhoud Het beheer en onderhoud van de landschappelijke elementen van de A4 kan op de huidige wijze worden voortgezet, waarbij opgemerkt dat in de middenberm het schraalgrasland (type B) grotendeels door asfalt wordt vervangen. Er worden geen landschapselementen toegevoegd die om nieuwe beheersdanwel onderhoudsmaatregelen vragen. Er ontstaan geen nieuwe belemmeringen voor het beheer en het onderhoud. blad 14 van 14

17 5 Literatuur - De route naar ruimtelijke kwaliteit van snelwegen, Rijkswaterstaat, 2013 'Kijk op de ruimtelijke kwaliteit van snelwegen' 'Geheugen van het snelweglandschap' 'Atlas van de snelwegomgeving' - De Deltaroute A4, Routeontwerp A4, van visie naar praktijk, Rijkswaterstaat, Groenbeheerkaart Rijksweg A4, Rijkswaterstaat Directie Zuid Holland, 2011 Dit rapport is opgesteld in nauwe afstemming met de onderzoeken: - Akoestisch onderzoek (O)TB A4 Vlietland, AnteaGroup, Achtergrondrapport Natuur (O)TB verbreding A4 Vlietland - N14, AnteaGroup, Rapport deelaspect Water, beknop Waterhuishoudkundig plan (O)TB verbreding A4 Vlietland - N14, AnteaGroup, Archeologisch bureauonderzoek (O)TB verbreding A4 Vlietland-N14, AnteaGroup, 2014 blad 15 van 15

18 blad 16 van 16