Achter de verhalen 5: Terug naar de tekst?

Transcriptie

1 Brussel, maart 2014 Paleis der Academiën - Hertogsstraat Brussel Achter de verhalen 5: Terug naar de tekst? Vrije Universiteit Brussel Achter de verhalen, het algemene congres voor de moderne Nederlandse literatuurstudie, is aan zijn vijfde editie toe. Na twee afleveringen in België (Leuven en Gent) en twee in Nederland (Nijmegen en Utrecht) is Brussel aan de beurt. Het congres vindt plaats van woensdag 26 tot vrijdag 28 maart 2014 aan de Vrije Universiteit Brussel, onder de auspiciën van het Studiecentrum voor Experimentele Literatuur (SEL) en het Centrum voor Literatuur, Intermedialiteit en Cultuur (CLIC). Elke congresdag begint en eindigt met een keynote-lezing. De sprekers zijn GILLIS DORLEIJN (Rijksuniversiteit Groningen), RALF GRÜTTEMEIER (Carl von Ossietzky Universität Oldenburg), FRANS-WILLEM KORSTEN (Universiteit Leiden), PIETER VERSTRAETEN (KU Leuven), SVEN VITSE (Universiteit Utrecht) en NACHOEM M. WIJNBERG (Universiteit van Amsterdam). De centrale vraag van het congres is welke plaats de tekst in de modern-letterkundige neerlandistiek inneemt, met andere woorden in welke vormen teksten vandaag bestudeerd worden, of zij hun plaats moeten heroveren in de literatuurstudie dan wel nooit weggeweest zijn en zonder complexen met andere onderzoeksobjecten gecombineerd kunnen worden. In concreto staan zowel een aantal aspecten van de tekst centraal en allerlei transformaties ervan als de mogelijke invalshoeken. Aan elk van die thema s wordt een congresdag besteed. Enerzijds komen verkenningen van nieuwe onderzoeksgebieden en methodologische reflecties aan bod en anderzijds worden concrete tekstanalyses gepresenteerd. Elke congresdag legt andere accenten. Dag 1: Aspecten De laatste jaren tekenen zich interessante vernieuwingen af in de studie van teksten, zoals in het onderzoek van stijl, ruimte, personages en objecten. Hoe geven plaatsen en settings in literatuur (bv. stad vs. platteland) betekenis aan de tekst? Wat voor personages (helden of anti-helden, types of psychologisch uitgewerkte figuren) bevolken de Nederlandse literatuur? Hoe evolueert het personage binnen een oeuvre of in de loop van de literatuurgeschiedenis? Ook de voorstelling van materiële objecten in literatuur verdient onze aandacht: gebruiksvoorwerpen, machines en technologie, geld en handelwaar wijzen naar de ideologie van teksten en moeten een plaats krijgen in de interpretatie ervan. Dag 2: Invalshoeken Vele van de theoretische invalshoeken die de literatuurwetenschap ontwikkeld heeft om de literaire tekst te bestuderen, zoals ideologiekritische interpretatie, discoursanalyse en narratologie, worden vandaag nog altijd in de praktijk gebracht. Andere verdienen een actualisering of een explicietere reflectie. Achter de verhalen 5 wil graag ruimte bieden voor reflectie over tekstgerichte methodes in het algemeen en over enkele velden in het 1

2 bijzonder: hoe kunnen we vandaag bijdragen tot het begrip van literaire genres in de moderne Nederlandse literatuur? Op welke basis interpreteren we teksten? Hoe activeert de tekst het bewustzijn van de lezer? Wat is de potentiële bijdrage van een geactualiseerde thematologie en motievenstudie? Dag 3: Transformaties Literaire teksten zijn geen statische of onveranderlijke objecten. Zij hebben een specifieke ontstaansgeschiedenis, zijn gedurende hun bestaan aan allerhande veranderingen onderhevig en manifesteren zich daarbij in diverse verschijningsvormen, ook in andere dan louter tekstuele media. Binnen het deel Transformaties willen we onderzoekers aan het woord laten die zich bezighouden met onderwerpen als tekstgenese, vertaling, intermedialiteit, adaptatie, teksteditie, kortom: met teksten in de verschillende fasen en stadia van hun bestaan en in de vele vormen en gedaantes die zij hierin kunnen aannemen. Inschrijving Wie het congres wil bijwonen, kan zich nog tot 17 maart 2014 aanmelden via of het webformulier op de congreswebsite. Deelname aan Achter de verhalen 5 is in principe gratis. Wel wordt een bijdrage van 20 euro per dag gevraagd voor de congrescatering (broodjeslunch, koffie en andere dranken; borrel op vrijdag). Niemand is echter verplicht hiervan gebruik te maken, het staat iedereen vrij op eigen gelegenheid te gaan lunchen. Het diner op donderdagavond vindt plaats in restaurant La Manufacture aan de Onze-Lieve-Vrouw Van Vaakstraat 12 / 12 Rue Notre-Dame du Sommeil en is alleen voor sprekers en genodigden. Praktisch Alle informatie over het programma, de locatie, mogelijke accommodatie en inschrijving vindt u op de website: Organisatie Lars Bernaerts, Elke Depreter, Lieselot De Taeye, Hans Vandevoorde en Marc van Zoggel 2

3 Programma Achter de Verhalen 5 Brussel, maart 2014 Vrije Universiteit Brussel 26 maart 2014 Aspecten 10u00 Introductie door Georges Declercq (Decaan Letteren & Wijsbegeerte VUB) en de organisatoren Economie en poëzie Nachoem M. Wijnberg (Universiteit van Amsterdam) 11u30 Literatuur en journalistiek Lieselot De Taeye Hilde Van Belle Beatrix van Dam Van thema tot topos Véronique Dieu Michel De Dobbeleer Wilbert Smulders Personages en identiteit Gwennie Debergh Martina Vitackova Jan Konst 13u00 14u30 Reizen tussen fictie en non-fictie Lut Missinne Malgorzata Drwal Tom Sintobin Posities van de auteur Ryanne Keltjens Alex Rutten Janneke van der Veer Tijd, plaats, lichaam Filip De Ceuster Hans Demeyer Matthieu Sergier 16u30 Kromzwaarden en Delfts blauw. Objecten in de roman Pieter Verstraeten (KU Leuven) 27 maart 2014 Invalshoeken 10u30 Gevechten om tekst: van jurisprudentie tot fragment Frans-Willem Korsten (Universiteit Leiden / Erasmus Universiteit Rotterdam) Schrijvers, literatuur en politiek Odile Heynders Yra van Dijk Sander Bax Poëtica Koen Rymenants Ted Laros Marieke Winkler Digitale perspectieven Jan Gielkens Kim Jautze, Corina Koolen, Andreas van Cranenburgh en Karina van Dalen-Oskam 12u30 14u00 Ideologie en engagement Kevin Absillis Petra Boudewijn Daan Rutten Jaap Faber Pre/Posthumanisme Mina Etemad Barbara Fraipont Hester Meuleman Matthias Velle 16u30 Ideologiekritiek na het postmodernisme Sven Vitse (Universiteit Utrecht) 28 maart 2014 Transformaties 10u30 Terug naar de tekst maar waarom zouden we? Over motivaties van onderzoek naar transformaties van teksten Ralf Grüttemeier (Carl von Ossietzky Universität Oldenburg) Literatuur omschreven Agnes Andeweg Adelheid Ceulemans Jeroen Dera Elke Depreter Voor en na het werk Elli Bleeker Peter Kegel Suzan van Dijk Frans Ruiter Vertalingen Irena Barbara Kalla Judit Gera Jan Oosterholt Stéphanie Vanasten 13u00 14u00 Rondetafelgesprek o.l.v. Jos Joosten met Jeroen Dera, Dirk De Geest, Judit Gera, Kris Humbeeck, Maaike Meijer, Saskia Pieterse en Carl De Strycker 15u00 Het einde van de literatuur Gillis Dorleijn (Rijksuniversiteit Groningen) Borrel 3

4 Volledig programma: sessies, sprekers en titels 26 maart 2014 Aspecten 9u00 [Ingang] 10u00 11u30 Onthaal en registratie aan de hoofdingang Opening door Georges Declercq (Decaan Faculteit Letteren & Wijsbegeerte VUB) Introductie door de organisatoren Economie en poëzie Nachoem M. Wijnberg (Universiteit van Amsterdam) Respondent: Yves T Sjoen (Universiteit Gent) Literatuur en journalistiek (voorzitter: Martina Temmerman, VUB) Lieselot De Taeye (Vrije Universiteit Brussel), Een totale dialoog. Genres en hun betekeniseffecten in de documentaire literatuur van de jaren zestig Hilde Van Belle (KU Leuven Campus Antwerpen), Maar hier gaat alles gewoon verder. Ethosaspecten in De poorten van Damascus van Lieve Joris Beatrix van Dam (WWU Münster), Speaking with the (nearly) dead. Fictionaliserende vertelstrategieën in de actuele geschiedschrijving [Stevin] Van thema tot topos (voorzitter: Lut Missinne, WWU) Véronique Dieu (Université de Liège), Van het klassieke China naar het moderne Amsterdam. Oosterse invloeden in de gedichten van Hans Faverey Michel De Dobbeleer (Universiteit Gent), De (zich) transformerende setting van de belegerde stad. Grol, Kriekebeek en Leningrad in de Nederlandse letteren Wilbert Smulders (Universiteit Utrecht), Elsschot en erotiek 13u00 14u30 Personages en identiteit (voorzitter: Frans Ruiter, UU) Gwennie Debergh (Universiteit Gent), De dubbelganger in het proza van Harry Mulisch: van type tot techniek Martina Vitackova (Universiteit van Pretoria & Palacky Universiteit Olomouc), De andere vrouw. Het vrouwelijke postkoloniale hybride zelf in de teksten van hedendaagse vrouwelijke schrijvers in het Nederlands Jan Konst (Freie Universität Berlin), De heilige plicht van de gehoorzaamheid. Louis Ferron en de autoritaire persoonlijkheid Reizen tussen fictie en non-fictie (voorzitter: Dirk De Geest, KUL) Lut Missinne (WWU Münster), Reisliteratuur en autobiografische literatuur Małgorzata Drwal (Uniwersytet Wrocławski), De rol van de paratekst bij de interpretatie van non-fictionele versus fictionele teksten Tom Sintobin (Radboud Universiteit Nijmegen), Reizen tegen de tijd. Over Italiëverbeeldingen in de Nederlandse literatuur 4

5 [Stevin] Posities van de auteur (voorzitter: Yra van Dijk, UL) Ryanne Keltjens (Rijksuniversiteit Groningen), [A]ls je schrijft, dan ben je nog geen schrijver. De representatie van de auteur als onderhandelingsstrategie Alex Rutten (Open Universiteit), Kunstclowns, de middelmaat en artistieke zwervers: meerstemmigheid in het literaire werk van Agnes Maas-van der Moer Janneke van der Veer (Universiteit Utrecht), Anna Blamans epistolaire avontuur: een nieuw perspectief op brieven 16u30 Tijd, plaats, lichaam (voorzitter: Stéphanie Vanasten, UCL) Filip De Ceuster (Universiteit Antwerpen), 'Vóór het prieel heb ik mijne moeder gekiekt'. Moderne objecten in Maurice Gilliams Elias of het gevecht met de nachtegalen (1936) Hans Demeyer (Universiteit Gent), Anatomie van literaire lichamen: vervreemding & authenticiteit, methode & analyse Matthieu Sergier (Université Saint-Louis Bruxelles & Université catholique de Louvain), Een nouveau journal voor nieuwe tijden. Het experimentele schrijversdagboek als uitdaging aan de geschiedenis Kromzwaarden en Delfts blauw. Objecten in de roman Pieter Verstraeten (KU Leuven) Respondent: Erik Spinoy (Université de Liège) 5

6 27 maart 2014 Invalshoeken 10u30 Gevechten om tekst: van jurisprudentie tot fragment Frans-Willem Korsten (Universiteit Leiden / Erasmus Universiteit Rotterdam) Respondent: Anneleen Masschelein (KU Leuven) Schrijvers tussen literatuur en politiek (voorzitter: Jan Konst, FU Berlin) Odile Heynders (Universiteit van Tilburg), Schrijvers: hun literaire oeuvre, politieke mening en publieke performance Yra van Dijk (Universiteit Leiden), Arnon Grunberg: de publieke intellectueel als opvoeder Sander Bax (Universiteit van Tilburg), Het publieke schrijverschap van Leon de Winter [Stevin] Poëtica (voorzitter: Maaike Meijer, UM) Koen Rymenants (Vrije onderzoeker), De versinterne poëtica van Forum ( ) Ted Laros (Carl von Ossietzky Universität Oldenburg), Poëticale en institutionele autonomiseringstendensen in het Zuid-Afrika van de jaren 70: De Kaapse rechtszaak rond André Brinks Kennis van die Aand (1974) Marieke Winkler (Radboud Universiteit Nijmegen), De wil elkaar te begrijpen wordt vaak verdrongen door de wil elkaar te verslaan. Tekstinterpretatie bij H.A. Gomperts en J.J. Oversteegen in de jaren 60 12u30 14u00 Digitale perspectieven (voorzitter: Bert van Raemdonck, KANTL) Jan Gielkens (Huygens ING), Tekstverlies. Of: is de integriteit van ons werkmateriaal in het geding? Kim Jautze, Corina Koolen, Andreas van Cranenburgh en Karina van Dalen-Oskam (Huygens ING), Meetbare genrekenmerken. The Riddle of Literary Quality Ideologie en engagement (voorzitter: Odile Heynders, UvT) Kevin Absillis (Universiteit Antwerpen), De man die zijn volk modern leerde zijn. Een ideologiekritische lectuur van Hendrik Conscience Petra Boudewijn (Rijksuniversiteit Groningen), De literaire representatie van Indopaupers: slachtoffers van discriminatie of van raciale factoren? Daan Rutten (Universiteit Utrecht), Willem Frederik Hermans, mythograaf Jaap Faber (Karoli Gaspar Reformatus Egyetem, Boedapest), Van encyclopedie tot alternatieve geschiedenis. Ontwikkelingen in het oeuvre van Koen Peeters Pre/Posthumanisme (voorzitter: Inge Arteel, VUB) Mina Etemad (Universiteit van Amsterdam), Samenleven of met rust laten: het posthumanistisch gedachtegoed van Koetsier Herfst Barbara Fraipont (Université catholique de Louvain), Look at the fish and then the theory. Een nieuwe kijk op het dier vanuit Charlotte Mutsaers werk? Hester Meuleman (Vrije onderzoeker), Dichten om te bezweren. Tekstinterpretatie en 6

7 ritual studies Matthias Velle (Universiteit Gent), Philoctetes variaties. Over technologie en tragiek in het werk van Peter Verhelst 16u30 Ideologiekritiek na het postmodernisme Sven Vitse (Universiteit Utrecht) Respondent: Ben Peperkamp (Vrije Universiteit Amsterdam) 7

8 28 maart 2014 Transformaties 10u30 Terug naar de tekst maar waarom zouden we? Over motivaties van onderzoek naar transformaties van teksten Ralf Grüttemeier (Carl von Ossietzky Universität Oldenburg) Respondent: Kris Humbeeck (Universiteit Antwerpen) Literatuur omschreven (voorzitter: Ronald Geerts, VUB) Agnes Andeweg (Universiteit Maastricht), De Vliegende Hollander: over spookverhalen, nationale identiteit en globalisering Adelheid Ceulemans (Koninklijk Conservatorium Antwerpen & Universiteit Antwerpen), 'Eene onloochenbare verwantschap'. Muziek en literatuur in het negentiende-eeuwse Vlaamse cultuurleven Jeroen Dera (Radboud Universiteit Nijmegen), Radiokritiek versus dagbladkritiek in het interbellum: A.M. de Jong en P.H. Ritter jr. Elke Depreter (Vrije Universiteit Brussel), Tekst en beeld in de poëzie van Max Kazan verwijzingen naar surrealistische beeldende kunst in de Vlaamse (post)experimentele poëzie [Stevin] Voor en na het werk (voorzitter: Kim Gorus, SLA) Elli Bleeker (Huygens ING), Edities met eindeloze mogelijkheden. Over de noodzaak van nieuwe richtlijnen voor digitale edities Peter Kegel (Huygens ING), Haar mond open, bloed op haar slaap. Een tekstgenetische benadering van Ik heb altijd gelijk (1951) binnen de context van het editieproject Volledige Werken Willem Frederik Hermans Suzan van Dijk (Huygens ING), Achter het verhaal van de literatuurgeschiedenis. Het onderzoek naar vergeten teksten Frans Ruiter (Universiteit Utrecht), Bourdieuiaanse meditaties 13u00 14u00 Vertalingen (voorzitter: Arvi Sepp, VUB) Irena Barbara Kalla (Uniwersytet Wrocławski), 'De eindeloosheid in beweging'. Over Wonen in de vloed van Albert Bontridder. Judit Gera (Eötvös Loránd Universiteit Budapest), Twee mogelijke betekenissen van Conscience's De Leeuw van Vlaanderen in het Hongaars Jan Oosterholt (Open Universiteit & Carl von Ossietzky Universität Oldenburg), Victor Hugo vernederlandst : Adriaan van der Hoops Han van Ysland en La Esmeralda (1837) Stéphanie Vanasten (Université catholique de Louvain), Als twee keerzijden van dezelfde medaille. Vertalen én schrijven als transtekstuele praktijk bij Leonard Nolens Rondetafelgesprek o.l.v. Jos Joosten (Radboud Universiteit Nijmegen) met: Jeroen Dera (Radboud Universiteit Nijmegen), Dirk De Geest (KU Leuven), Judit Gera (Eötvös Loránd Universiteit Budapest), Kris Humbeeck (Universiteit Antwerpen), Maaike Meijer (Universiteit Maastricht), Saskia Pieterse (Universiteit Utrecht), Carl De Strycker (Poëziecentrum) 8

9 15u00 Het einde van de literatuur Gillis Dorleijn (Rijksuniversiteit Groningen) Borrel 9