Modelmatige integrale stedelijke ontwikkeling (model based city development)

Transcriptie

1 Modelmatige integrale stedelijke ontwikkeling (model based city development) Plannen maken voor de ruimtelijke ontwikkeling van de stad met gebruik van modellen voor de leefomgeving Rien van Stigt

2 Overzicht van dit college Groei van de stad. Kwaliteit van de leefomgeving. Rollenspel. Hoe sturen we kwaliteit? Met plannen! Plannen op basis van kennis: modellen.

3 1. Groei van de stad

4 Even tussendoor: we gaan Kahooten

5 Even tussendoor: we gaan Kahooten

6

7 Verstedelijking Steden groeien (bevolking, oppervlakte) Autonome oorzaken: # geboorten > # overlijdens Economische oorzaken trek naar de stad: Handel Industrialisering Ontwikkeling dienstensector Verandering samenstelling huishoudens Bijvoorbeeld: Utrecht

8 Bron: Utrechts Archief. Groeikaart Utrecht

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18 Utrecht Bron: Kaart van de verstedelijking

19 Gevolgen van verstedelijking Ruimtebeslag; dat moest wel gestuurd worden. In Nederland speciaal in groeikernen vanaf ca. 1960: gebundelde deconcentratie. Amsterdam e.o Amsterdam e.o Toenemend transport: wonen werken. Dat beïnvloedt de kwaliteit van de leefomgeving.

20 2. Kwaliteit van de leefomgeving Wat is kwaliteit? Wat is kwaliteit van de leefomgeving? Ruimtelijke kwaliteit, milieukwaliteit en duurzaamheid Aspecten van omgevingskwaliteit Indicatoren en referenties

21 Wat is kwaliteit? Kwaliteit is een vaag begrip dat uitdrukt hoe wij over de dingen denken (Robert M. Pirsig) Hoe kun je kwaliteit dan uitdrukken? Dat hangt ervan af hoe je kijkt: Objectief (waarheid) Intersubjectief (juistheid) Kwaliteit als meetbare grootheid vastgestelde norm mening Wordt vastgesteld door Subjectief (waarachtigheid) experts (belangen)groepen individuen in termen van technische aard sociale aard psychische aard en leidt tot handelen in de vorm van ingrepen in de fysieke leefomgeving ingrepen in de fysieke en sociale leefomgeving het faciliteren van individueel handelen ten behoeve van dé mens een bepaalde groep het individu

22 Waarom is kwaliteit belangrijk? Een slimme duurzame stad is geen doel op zich. Het gaat erom de kwaliteit van leven van (alle) mensen te verbeteren zonder daarmee de mogelijkheden in gevaar te brengen om dat steeds te blijven doen. (Fischer en Amekudzi, 2011) Wat is dan kwaliteit van leven?

23 Domeinen van levenskwaliteit (Felce en Perry, 1995)

24 Kwaliteit van de leefomgeving een werkdefinitie Kwaliteit van de leefomgeving is de mate waarin de omgeving in staat is de functies te vervullen ten behoeve van de gebruikers. Hiermee verschuift de definitie van kwaliteit naar die van behoeften en wensen van gebruikers. Wie zijn die gebruikers? We bekijken twee benaderingen: - Maarten Jacobs - Matrix ruimtelijke kwaliteit

25 Kwaliteit en behoeften Jacobs (2000): verschillende behoefte-theorieën. Die zijn tot op zekere hoogte vergelijkbaar; de bekendste is die van Maslow: Er is een hiërarchie: behoeften op elk niveau worden pas van belang als in de behoeften op lagere niveaus wordt voorzien.

26 Kwaliteit op verschillende niveaus M.H. Jacobs (2000) Kwaliteit leefomgeving, Wageningen: Alterra Vier niveaus, afgeleid van behoeften van individuen: Op elk van die niveaus is sprake van: samenhang, variatie en duurzaamheid

27 Voorbeelden Biologisch niveau - samenhang: Voorwaarde voor stabiliteit van ruimtelijke eenheden. Sociaal niveau - variatie: Variatie in functionaliteit en ruimtelijke patronen. Psychisch niveau duurzaamheid: Instandhouding van emotionele banden met het landschap / de omgeving, recreatiemogelijkheden, plekken met persoonlijke associaties

28 Even terug naar Felce en Perry (Felce en Perry, 1995)

29 Welke domeinen van levenskwaliteit kunnen we beïnvloeden door beheer van de leefomgeving? direct indirect (Felce en Perry, 1995)

30 Matrix ruimtelijke kwaliteit Jacobs gaat uit van behoeften van het individu. Een andere benadering is om uit te gaan van de behoeften van de samenleving: Economisch Sociaal Ecologisch Cultureel Daarbij kijkend naar 3 soorten waarden: Gebruikswaarde Belevingswaarde Toekomstwaarde Utilitas Venustas Firmitas (Vitruvius, ± v.chr.)

31 Matrix Ruimtelijke kwaliteit Hooimeijer, P. et al. (2001) Kwaliteit in meervoud. Gouda: Habiforum

32 Milieukwaliteit - werkdefinitie Milieukwaliteit is de toestand van de fysieke omgeving in relatie tot de toestand die nodig is om functies te vervullen ten behoeve van de gebruikers. In de milieukunde beziet men vier typen functies: Gezondheid en veiligheid (van de mens) Materiële gebruiksmogelijkheden Niet-materiële gebruiksmogelijkheden Intrinsieke waarde (onafhankelijk van de mens)

33 Kwaliteit en duurzaamheid Milieukwaliteit Kwaliteit van de leefomgeving Duurzaamheid Kwaliteit van leven

34 Resumerend Kwaliteit van de leefomgeving in de stad staat onder druk door toename van activiteiten op een klein oppervlak. Kwaliteit is te relateren aan behoeften. Die variëren tussen mensen (en met de tijd). Dus kwaliteit is slechts ten dele objectief te bekijken. Maar er zit wel een hiërarchie in. Duurzaamheid = zorgen dat kwaliteit ook in de toekomst (voor iedereen) gegarandeerd is. Hoe stuur je kwaliteit van de leefomgeving als behoeften van mensen niet allemaal hetzelfde zijn?

35 3. Sturen van leefomgevingskwaliteit Verschillende belangen Op één lijn brengen ( win win ) of, als dat niet kan: afwegen ( trade-off ). Zelf ervaren in een rollenspel

36 Rollenspel Een gemeente groeit: 150 woningen nodig Twee locaties Beperkte ruimte voor alle functies: Wonen Voorzieningen Straten en parkeren Groen (en nog veel meer, maar dat zit niet in dit spel) Hoge ambities Kwaliteit (hier: geluidhinder, groen, voorzieningen) Duurzaamheid (hier: nul op de meter ) Autoverkeer terugdringen met slim openbaar vervoer

37 Rollenspel Twee locaties Inbreiding (oud bedrijventerrein) Uitbreiding (weidegebied) Rollen Ontwikkelaar Gemeente: ruimtelijk beleid Gemeente: milieukwaliteit Gemeente: duurzaamheid Vervoersbedrijf Energiebedrijf Adviesbureau: regie proces

38 Rollenspel Doel: probeer zoveel mogelijk van ieders ambities te realiseren. Vraag je af: is dit nu ook de best haalbare kwaliteit en duurzaamheid? Volgende les: uitkomsten vergelijken; daarom tabel met de elementen van het plan invullen:

39 Rollenspel: werkwijze Werk in leerteams. Verdeel de rollen. 1 of 2 studenten per rol. Probeer alle rollen te bezetten. In ieder geval de rol van regisseur (Adviesbureau). Lees je in in je rol (als reminder: de casus staat op de achterkant). Duur: ca. 10 min. Speel je rol. Duur: ca. 30 min. De adviseur rapporteert (tabel + mondeling).

40 Rollenspel: mondelinge rapportage De adviseur rapporteert kort (1 minuut): Welke locatie (en waarom)? De doorslaggevende aspecten van duurzaamheid en/of kwaliteit. En geeft antwoord op één van de volgende vragen (naar keuze): Wat was een lastige keuze? Wat hebben jullie geleerd? Hoe zou je dit idee verkopen aan de gemeente?

41 Besluitvorming in netwerken In de major Model based City Development leren studenten: Hoe besluitvorming in netwerken gaat ( multilevel governance ) Welke belangen een rol spelen (kwaliteit, politiek, betaalbaarheid) En hoe je dat in modellen kunt stoppen om het beter te begrijpen.

42 4. Modellen

43 Wat is een model? Een model is een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid, ontworpen om complexe zaken en processen voor te stellen en te begrijpen. Een model bevat: Variabelen Logische relaties tussen die variabelen

44 Voorbeeld: Een model voor de groei van je spaargeld Variabelen: De inleg Het rentepercentage Oefening: Je wilt over 5 jaar met vakantie naar Mexico. De reis kost De spaarrente is 3%. Hoeveel moet je nu inleggen om over 5 jaar op vakantie te kunnen? En als de rente 5% is?

45 Model based City Development Kwaliteit van de leefomgeving Kwaliteit meetbaar maken met indicatoren Objectief: bijvoorbeeld decibel, aantal huurwoningen Subjectief: bijvoorbeeld tevredenheid Sturen van die kwaliteit in netwerken Modellen: Milieukwaliteit (lucht, geluid, e.d.) Ruimtelijk (3D weergave, verkeer) Financieel (haalbaarheid van projecten) Combinaties Bijdragen aan de kwaliteit van de besluitvorming over ruimtelijke plannen