Evaluatie pilootproject Drugbehandelingskamer, Rechtbank Eerste Aanleg, Gent.

Transcriptie

1 Vakgroep Orthopedagogiek Persvoorstelling Evaluatie pilootproject Drugbehandelingskamer, Rechtbank Eerste Aanleg, Gent. 1. Inleiding 1.1. Aanleiding voor het onderzoek Op 1 mei 2008 startte, met akkoord van de toenmalige Minister van Justitie, het pilootproject Drugbehandelingskamer (DBK) binnen de rechtbank van Eerste Aanleg van Gent. In dit project worden alle druggerelateerde dossiers gecentraliseerd. Het DBK-project is bedoeld voor problematische druggebruikers, die daarnaast ook druggerelateerde criminaliteit hebben gepleegd. De onderzoeksgroep IRCP van de Vakgroep Strafrecht en Criminologie en de Vakgroep Orthopedagogiek van de Universiteit Gent voerden een procesevaluatie uit van dit pilootproject. Daarnaast vond een kwantitatieve evaluatie plaats door de Afdeling Research & Development van de Dienst voor het Strafrechtelijk beleid Waarom een drugbehandelingskamer? Binnen justitie is in de loop van de jaren het besef gegroeid dat de reactie vanuit politie, het parket en de rechtbanken tegenover druggebruikers het ultimum remedium (laatste redmiddel) zou moeten zijn. Zij zijn immers niet de aangewezen actoren om een antwoord te formuleren op een maatschappelijk fenomeen zoals het druggebruik, en ze zijn daar ook niet langer toe in staat gezien de groeiende overbelasting van het strafrechtssysteem in het algemeen en de gevangenissen in het bijzonder. Vandaar dat druggebruikers via alternatieve maatregelen zoveel mogelijk moeten doorverwezen worden naar de (drug)hulpverlening omdat daar het probleem van het druggebruik in de kern kan worden aangepakt. Vanuit dit besef zijn op de diverse niveaus van de strafrechtsbedeling verschillende doorverwijsmogelijkheden gecreëerd naar de drughulpverlening. Zo ontstond in 2005 in het gerechtelijk arrondissement Gent het project Proefzorg op parketniveau en startte men in 2008 met de drugbehandelingskamer op het niveau van de straftoemeting (de rechtbank) Hoe werkt de drugbehandelingskamer? 1 De drugbehandelingskamer is een gespecialiseerde kamer binnen de rechtbank van eerste aanleg die de beklaagde de mogelijkheid biedt om -onder toezicht van die kamer- aan zijn (of haar) (drug)probleem te werken. Binnen de drugbehandelingskamer zijn het parket en de rechter gespecialiseerd in de drugsmaterie en is bij elke zitting een liaison aanwezig. De liaison is een hulpverlener die de verbinding vormt tussen justitie en de (drug)hulpverlening. De liaison staat de 1 Voor een gedetailleerde uiteenzetting over de werking verwijzen we graag naar de bijgevoegde brochure 'de drugbehandelingskamer'.

2 beklaagde/cliënt bij in het zoeken naar de meest geschikte hulpverleningsvorm voor die specifieke beklaagde/cliënt. De liaison helpt bovendien bij de verdere doorverwijzing binnen de hulpverlening. De behandeling van een zaak verloopt via verschillende zittingen: de inleidende zitting, de oriëntatiezitting, opvolgzittingen en de eindzitting. De beklaagde wordt gedagvaard op een inleidende zitting. Wanneer de beklaagde de feiten die hem ten laste worden gelegd en de aanwezigheid van een drugproblematiek erkent, polst de rechter naar de bereidheid van de beklaagde om iets aan zijn problematiek te doen. Indien hij daar niet toe bereid is, wordt de zaak onmiddellijk behandeld op klassieke wijze. Is hij daar wel toe bereid dan krijgt hij/zij op de dag van de inleidende zitting een afspraak met de liaison, die op de zitting aanwezig is. De bedoeling is dat de beklaagde samen met de liaison een hulpverleningstraject uitwerkt, al dan niet met bijkomende ondersteuning door het justitiehuis, waarbij men oog heeft niet alleen voor de drugproblematiek maar voor alle levensdomeinen (zoals werk, schulden, woonst). De liaison informeert de beklaagde/cliënt over de bestaande mogelijkheden binnen de hulpverlening (bvb. ambulant of residentieel) en samen werken zij een behandelingstraject uit dat aansluit bij de specifieke problematiek van de beklaagde/cliënt. Twee weken na de inleidende zitting verschijnt de beklaagde/cliënt op een oriëntatiezitting, waar de beklaagde het door hem -in samenspraak met de liaison- ontwikkelde behandeltraject voorstelt en toelicht. Dit traject wordt met alle actoren besproken en geëvalueerd. Indien de rechtbank het traject aanvaardt zal de concrete invulling van het traject opgevolgd worden. De liaison blijft de beklaagde gedurende de invulling van het traject bijstaan. De beklaagde/cliënt moet de eerste maand minimaal om de twee weken voor de rechtbank verschijnen, daarna minstens één maal per maand, op de opvolgzittingen. Tijdens deze zittingen volgen dezelfde actoren (rechter, parket, advocaat) de beklaagde/cliënt gedurende zes tot tien maanden van dichtbij op. Het hulpverleningstraject kan worden bijgestuurd op maat van de beklaagde/cliënt of indien het traject niet naar behoren verloopt. Tijdens de eindzitting kan de straf en de eventueel op te leggen voorwaarden op maat worden bepaald. 2. Resultaten van de procesevaluatie (Vakgroepen Strafrecht en criminologie (Brice De Ruyver, Freya Vander Laenen, en Charlotte Colman) en Orthopedagogiek (Wouter Vanderplasschen)) 2.1. De methode Voor de kwalitatieve evaluatie van het project kozen we voor een procesevaluatie omdat de DBK een nieuwe manier van werken inhoudt: de ervaringen en perspectieven van alle betrokkenen zijn immers belangrijk. De procesevaluatie is gebaseerd op vier methodes: een literatuurstudie, een dossierstudie, interviews en een focusgroep. Op basis van deze eerste evaluatie kunnen we de ervaringen van alle betrokkenen beschrijven en kunnen we sterke punten en knelpunten binnen het project identificeren.

3 Dit is geen effectevaluatie, we kunnen dus geen uitspraken doen over de effectiviteit van het DBKproject of een vergelijking maken met probatie, dat zich op hetzelfde niveau van de strafrechtsbedeling bevindt De resultaten van de procesevaluatie Alle betrokken actoren zijn globaal tevreden over de DBK, maar zijn niet blind voor bepaalde knelpunten Positieve punten De professionelen én de DBK-cliënten zijn tevreden Bij de analyse van de ervaringen van de actoren over hun kerntaken valt op dat alle betrokkenen over het algemeen tevreden zijn met hun opdracht binnen de DBK. Het DBK-project stimuleert bovendien een goede verstandhouding tussen justitie en de hulpverlening. Ook de DBK-cliënten staan globaal genomen positief tegenover het project. Zij beschouwen de DBK vooral als een kans om hun leven terug op het juiste spoor te krijgen en iets te maken van hun toekomst. Zij benadrukken hierbij het interactieve karakter van de DBK. Ook het menselijke gezicht van de rechter kunnen de DBK-cliënten appreciëren. Tot slot hechten zij veel belang aan de figuur van de liaison, niet in het minst omwille van de vertrouwensrelatie die ze met de liaison kunnen opbouwen. De liaison is de hoeksteen van het DBK-project De nieuwe actor, de liaison, vormt zonder twijfel de hoeksteen van het DBK-project. We kunnen zelfs stellen dat zonder deze actor het project geen kans op slagen heeft. Uit de interviews met alle betrokkenen komt naar voor dat de nieuwe functie van liaison, een belangrijke brugfunctie vormt tussen justitie en de (drug)hulpverlening. De liaison zorgt ervoor dat de rechter voorwaarden stelt die aansluiten bij de mogelijkheden van de beklaagde of de behandelende voorzieningen. De liaison en de cliënt bereiden immers samen een aangepast individueel traject voor, dat rekening houdt met zijn/haar specifieke situatie. Hierbij wordt niet enkel gekeken naar de drugsproblematiek, maar ook naar mogelijke problemen op andere leefgebieden die de drugproblemen in stand houden of zelfs versterken. Enkel op die manier kan effectief ingespeeld worden op de drugsproblematiek van de beklaagde. De complexe problematiek van de DBK-cliënten vraagt een veelzijdige aanpak Uit een dossierstudie van één op drie DBK-dossiers is gebleken dat het hulpverleningstraject meestal verschillende levensdomeinen omvat. Naast problemen met illegale drugs en alcohol, hebben heel wat beklaagden psychische gezondheidsproblemen, hoge schulden en zijn ze werkloos. De inspanningen die cliënten op elk van deze en andere domeinen leveren door hulp en ondersteuning te zoeken (bv. ambulante drugbehandeling opstarten, een opleiding bij de VDAB volgen en schuldbemiddeling aanvaarden), helpen deze problemen terug te dringen en dragen bij tot hun sociale re-integratie en strafvermindering. Cliënten zijn zelf verantwoordelijk om deze engagementen tegenover de rechter te bewijzen door afgestempelde aanwezigheidsattesten voor te leggen. Het succesvol uitvoeren van het vooropgestelde traject blijkt geen sinecure: ongeveer één op drie opgestarte DBK-trajecten wordt met goed gevolg beëindigd. Hoewel dit aantal niet spectaculair oogt, betekent dit wel dat men er door het opstarten van de DBK is in geslaagd om op korte termijn zonder

4 strafuitvoering een positieve wending te geven aan het leven van een substantieel aantal problematische druggebruikers die anders een traditioneel vonnis hadden gekregen. Het lijkt ons dan ook interessant om in de toekomst vergelijkend onderzoek uit te voeren naar de effecten van de klassieke afhandeling voor de rechtbank in vergelijking met de alternatieve afhandeling binnen de DBK. Justitie heeft aandacht voor de realiteit van het druggebruik Bovendien houden de justitiële actoren, anders dan in andere zaken, rekening met de realiteit van druggebruik en de mogelijkheid van herval binnen een hulpverleningstraject. Herval is immers eigen aan een drugproblematiek. Door de DBK probeert de rechter actief in te spelen op deze hervalperiodes bij probleemgebruikers, waarbij herval niet onmiddellijk hoeft te leiden tot het beëindigen van het DBK-traject. Knelpunten DBK kost meer tijd op korte termijn, maar levert vermoedelijk tijdswinst op langere termijn In de interviews en de focusgroep wijzen verschillende justitiële actoren erop dat ze tijdens DBKzittingen meer tijd investeren in een dossier dan bij klassieke zittingen (in het bijzonder bij probatie). Toch ervaart men deze tijdsinvestering als zinvol, aangezien men werkt op langere termijn (vermindering van druggebruik en criminaliteit, verbetering op andere levensdomeinen). Daartegenover staat dat, wanneer we een vergelijking maken tussen de opvolgingstermijn van een DBK-dossier en van een probatiedossier, de opvolgingstermijn bij probatie langer is. Dit verschil in tijdsinvestering geeft aan dat het moeilijk in te schatten is welke vorm van afhandeling, klassiek dan wel probatie, uiteindelijk meer tijd en energie vraagt. De taakomschrijving van de liaisons is nog onvoldoende duidelijk Als belangrijk knelpunt duikt de taakomschrijving van de liaisons op: de afstemming ervan met andere actoren, in het bijzonder met justitieassistenten, blijkt niet altijd even duidelijk te zijn voor de actoren op het terrein. Hetzelfde geldt voor het beroepsgeheim van de liaisons tegenover de justitieassistent en de rechter: welke informatie geven liaisons door aan justitie?, vragen sommige hulpverleners zich af. Verder stellen we vast dat de liaisons een grote werklast ervaren, vooral in de beginfase van het traject, bij het opstellen van het behandelingsplan. Toch ervaren de liaisons hun taak als erg zinvol, net omdat men zo beter hulp op maat kan bieden. Het DBK-project zet de capaciteit van de hulpverlening - onbedoeld - verder onder druk Sinds een aantal jaren wordt de Gentse regio geconfronteerd met de grenzen van zijn toch al uitgebreid hulpverleningsaanbod. Door de doorverwijzingen vanuit het DBK-project neemt de druk op de hulpverleningscapaciteit verder toe. Momenteel hebben verschillende (drug)hulpverleningscentra te kampen met wachtlijsten, die een gerichte doorverwijzing van cliënten vanuit het DBK-project kan belemmeren. Dit strookt niet met de doelstelling van de DBK om een snelle en efficiënte doorverwijzing naar de hulpverlening te realiseren. Indien dit capaciteitsprobleem niet op korte termijn opgelost raakt, dreigt het DBK-project slachtoffer te worden van zijn eigen succes. Een goede werking van de DBK hangt immers voor een belangrijk gedeelte af van de snelheid en de kwaliteit van doorverwijzen. Wat hebben we geleerd?

5 Is het DBK-project ook mogelijk in andere gerechtelijke arrondissementen? Uit de procesevaluatie is gebleken dat de beschikbaarheid en toegankelijkheid van het hulpverleningsnetwerk een belangrijke randvoorwaarde vormt voor een adequate doorverwijzing vanuit justitie naar de (drug)hulpverlening. De huidige capaciteitsproblemen in de (drug)hulpverlening in de Gentse regio, die in vergelijking met andere regio s toch al een vrij uitgebreid hulpverleningsnetwerk heeft, maakt duidelijk dat arrondissementen met een beperkt (drug)hulpverleningsaanbod een eventuele bijkomende instroom van DBK-cliënten niet zullen kunnen dragen. In regio s met een beperkt (drug)hulpverleningsaanbod moet dus een uitbreiding van het bestaande drughulpverleningsaanbod gerealiseerd worden voordat sprake kan zijn van een uitbreiding van het DBK-project naar andere arrondissementen. Communiceer meer en duidelijker, zeker over de rol van de liaisons Zowel bij de start van het project als tijdens het project hebben justitie en de (drug)hulpverlening intensief gecommuniceerd. Toch zien we dat in het bijzonder binnen de (drug)hulpverlening soms toch nog onduidelijkheid bestaat over de structuur en het opzet van het project, in het bijzonder over de rol van de liaisons. Heel wat hulpverleners zien de liaison immers (nog) niet als een hulpverlener, wat geleid heeft tot verwarring over het beroepsgeheim van de liaisons.deze vaststellingen wijzen erop dat de communicatie en het overleg tussen de betrokken actoren binnen de DBK nog kan verbeterd worden:. Het is dan ook aan te raden alle hulp- en dienstverleningsvoorzieningen in de regio nog beter te informeren over het DBK-project. Het is hierbij belangrijk dat de informatie niet blijft hangen op directieniveau, maar ook doorsijpelt naar de hulpverleners die werken met DBK-cliënten. De justitieassistenten hebben een belangrijke rol Uit het kwantitatief luik blijkt dat in 40% van de dossiers sprake is van een openstaand gerechtelijk statuut. In de meeste gevallen gaat het om probatie of vrijheid onder voorwaarden. Daarom is het van belang de justitieassistent actief te betrekken binnen het DBK-project: de justitieassistenten volgen immers de voorwaarden bij probatie en vrijheid onder voorwaarden op. Bovendien kan het interessant zijn dat de justitieassistent aanwezig is tijdens de DBK-zittingen. Overleg tussen de liaisons en de justitieassistenten over een concrete cliënt zal dubbel werk vermijden. Daarnaast kunnen de eventueel voorgestelde probatiemaatregelen op de eindzitting door de aanwezigheid van de justitieassistent beter aangepast worden aan de noden van de betrokkene en kunnen de justitieassistenten de cliënten na de eindzitting blijven opvolgen. Een positieve eerste evaluatie Deze procesevaluatie laat positieve punten en knelpunten zien. Duidelijk is alvast dat de verschillende actoren het DBK-project positief inschatten. De motivatie om het project verder te zetten en te optimaliseren blijft dan ook groot. Niettemin willen we het exploratief karakter van deze evaluatie benadrukken. Verder onderzoek, en meer specifiek effectonderzoek is noodzakelijk om uitspraken te kunnen doen over de effectiviteit van het DBK-project.

6 3. Kwantitatief luik (Dienst voor het strafrechtelijk beleid - Saaske De Keulenaer en Stefan Thomaes) De kwantitatieve evaluatie van het pilootproject werd gerealiseerd door de Directie Research, Development en Statistiek van de Dienst voor het Strafrechtelijk beleid. De evaluatie werd verricht aan de hand van een database die werd opgesteld in samenspraak met de actoren betrokken bij het pilootproject. 3.1 Een geslaagd project? In de periode mei december 2009 werden in totaal 280 dossiers voor de drugbehandelingskamer (DBK) gebracht 2. In 148 dossiers (53%) werd een hulpverleningstraject opgestart. In 132 dossiers (47%) was dit niet het geval. Slechts in 12 van deze 132 dossiers (9%) was de beklaagde niet bereid om op het hulpverleningsaanbod in te gaan en in 26 dossiers (20%) besliste de rechter op de inleidings- of oriëntatiezitting dat de beklaagde toch niet in aanmerking kwam om voor de drugbehandelingskamer te verschijnen. In 76 van de 132 dossiers of bijna 60% kon geen hulpverleningstraject worden aangeboden daar de beklaagde verstek liet gaan op de inleidingszitting en in één dossier pleitte de beklaagde onschuldig waardoor één van de voorwaarden om voor de drugbehandelingskamer te verschijnen, niet was voldaan. Van de 148 DBK-dossiers met een opgestart hulpverleningstraject waren er eind 2009 nog 57 lopende. Van de 91 beëindigde hulpverleningstrajecten kenden 41 dossiers een positieve afloop en werd in 30 dossiers het hulpverleningstraject voortijdig stopgezet wegens niet naleving van de vooropgestelde voorwaarden. Opmerkelijk is de vaststelling dat in 20 van deze 30 dossiers (67%) 4 of meer DBKzittingen hebben plaatsgevonden (in de dossiers met naleving voorwaarden gaat het om 63%), waaruit kan worden opgemaakt dat in heel wat dossiers het traject eerst een lange tijd goed loopt, maar dat de beklaagde in de loop van het traject afhaakt. In 6 dossiers werd aanvankelijk een hulpverleningstraject opgestart, maar is gebleken dat de beklaagde toch niet bereid was zich in te schrijven in de hulpverlening. Tot slot werd in 14 dossiers niet geregistreerd of de voorwaarden al dan niet werden nageleefd. Dossiers zonder hulpverleningstraject 132 Geen bereidheid om hulpverleningstraject op te starten 12 Niet aanvaarding door de rechtbank op inleidings- of oriëntatiezitting 26 Verstek op inleidingszitting 76 2 Lopende dossiers die pas eind 2009 zijn opgestart, werden niet in beschouwing genomen daar nog niets kan verteld worden over het verloop van deze dossiers. Indien sprake is van gevoegde dossiers werd enkel het moederdossier geteld.

7 Pleit onschuldig op inleidingszitting 1 Reden onbekend 17 Dossiers waarin een hulpverleningstraject (HV) is opgestart 148 Afgesloten dossiers 91 Naleving voorwaarden 41 Niet naleving voorwaarden 30 Hulpverleningstraject opgestart maar toch geen bereidheid tot hulpverlening 6 Onbekend of voorwaarden al dan niet werden nageleefd 14 Lopende dossiers Wie komt voor DBK 3 De beklaagden die voor de drugbehandelingskamer verschijnen zijn voornamelijk mannen (158 mannen versus 37 vrouwen), die ouder zijn dan 21 jaar en jonger zijn dan 41 jaar. De overgrote meerderheid spreekt Nederlands, heeft een vaste verblijfplaats en werd voorheen al onderworpen aan een rechterlijke beslissing. In 40% van de dossiers (97 van de 234 dossiers) is bij de beklaagde sprake van een openstaand gerechtelijk statuut. In de meeste gevallen gaat het om probatie of vrijheid onder voorwaarden, in mindere mate gaat het om een werkstraf of elektronisch toezicht. De meest voorkomende drug die door de beklaagden wordt gebruikt is heroïne, gevolgd door cocaïne, amfetamines en cannabis. Vloeibare XTC, LSD, alcohol en medicatie komen quasi niet voor. Over de frequentie, de voornaamste wijze en de duurtijd van het gebruik zijn niet voor alle dossiers gegevens voorhanden daar voor deze variabelen enkel gebruik werd gemaakt van de informatie die was opgenomen in de processen-verbaal. Op basis van de aanwezige informatie 4 blijkt dat meer dan de helft van de beklaagden dagelijks gebruikt en 1/3 de van de beklaagden 2 tot 6 dagen in de week gebruikt. Verder blijkt dat inhaleren of roken, en spuiten de voornaamste wijzen van gebruik zijn en dat de duurtijd van gebruik bij de overgrote meerderheid van de beklaagden kan gesitueerd worden tussen minder dan één jaar en 5 jaar. 3.3 Waarom wordt een dossier aanhangig gemaakt voor DBK? De doorverwijzing van beklaagden naar de drugbehandelingskamer geschiedt vooral naar aanleiding van de vaststelling dat de beklaagde een verslaafde is die ernstige druggerelateerde criminaliteit heeft 3 De gegevens die hieronder en in volgende punten worden weergegeven hebben betrekking op 234 dossiers. 46 dossiers die dateren van 2008 en waarin geen hulpverleningstraject werd opgestart, worden niet in beschouwing genomen daar geen controle van deze gegevens kon plaatsvinden. 4 Frequentie van gebruik: informatie onbekend in 40% van de dossiers voornaamste wijze van gebruik: informatie onbekend in 60% van de dossiers duurtijd van gebruik: informatie onbekend in 30% van de dossiers.

8 gepleegd (100 dossiers), de beklaagde een drugdelict heeft gepleegd (76 dossiers) of er sprake is van een mislukte proefzorg-behandeling 5 (74 dossiers). Slechts in 6 dossiers wordt verwezen naar de drugbehandelingskamer naar aanleiding van een mislukte bemiddeling Waarvoor komt een beklaagde voor DBK? Beklaagden verschijnen voor de drugbehandelingskamer voor het plegen van drugdelicten, druggerelateerde criminaliteit of beide. In ongeveer de helft van de dossiers (120 dossiers) diende de rechtbank zich enkel uit te spreken over één of meerdere drugdelicten. Verder was in een derde van de dossiers (76 dossiers) sprake van één of meerdere drugdelicten in combinatie met druggerelateerde criminaliteit. Ook louter druggerelateerde criminaliteit komt in 15% van de dossiers (35 dossiers) voor. Wanneer de drugdelicten in detail worden bekeken, blijkt dat in elk dossier waar een drugdelict voorkomt er steeds sprake is van bezit. Na bezit is verkoop het meest voorkomende drugdelict. De druggerelateerde criminaliteit die het frequentst voorkomt is diefstal, meer bepaald gewone diefstal, diefstal met braak en diefstal met geweld. 3.5 Hoe verloopt het hulpverleningstraject? De kwantitatieve studie omvat ook een analyse van de hulpverleningstrajecten (78 unieke trajecten). Hiervoor kwamen enkel de afgesloten dossiers van 2008 en 2009 in aanmerking, daar voor de lopende dossiers nog geen informatie over het hulpverleningstraject beschikbaar was. Eerst en vooral werd de frequentie nagegaan van de contacten (telefoongesprekken, mails, persoonlijke contacten, ), uitgedrukt in uren, die de liaison-officier met de DBK-cliënten had. Voor 60% van de trajecten geldt een maximum van 10 contacturen tussen de liaison-officier en de beklaagde. Naast de contacten tussen de liaison-officier en de beklaagde, werd in de evaluatie tevens het soort contact tussen de hulpverlening en de beklaagde bestudeerd. Dit leert ons dat in 40 gevallen de hulpverlening ambulant is, tegenover 11 gevallen waarbij er sprake is van een residentieel parcours. In 15 gevallen werd geen hulpverleningsplan opgemaakt. Verder werd nagegaan rond welke thema s er gewerkt wordt in het kader van een hulpverleningstraject. Naast de specifieke verslavingsproblematiek van de cliënten, dat in elk traject aan bod komt, wordt ook vaak geïnvesteerd in de psychologische gezondheid van de betrokkenen (87% van de trajecten), in justitiële aangelegenheden (75%) en in financiële thema s als schulden (84%), werk (68%) en inkomen (68%). Met het oog op de realisatie van het hulpverleningstraject wordt in het kader van de drugbehandelingskamer contact opgenomen met één of meerdere partners binnen de hulpverlening. Voor de 62 hulpverleningstrajecten waarin een hulpverleningsplan is opgesteld, werden in totaal 242 (hulpverlenings)partners geëngageerd. Dit komt neer op een gemiddelde van 3.9 partners per hulpverleningsplan. Er wordt beroep gedaan op een enorme verscheidenheid aan partners. Zo werd een onderscheid gemaakt tussen volgende categorieën: ambulante drughulpverlening, minderheden en drughulpverlening, residentiële behandeling van drugverslaafden, diensten verbonden aan justitie of 5 De doelstelling van Proefzorg bestaat erin het parket reeds op het echelon van de opsporing en vervolging armslag te geven om de delinquent - die bekent feiten te hebben gepleegd en bij wie een verslavingsverschijnsel of ziekte aan de grondslag van de feiten ligt - vlot, efficiënt en adequaat naar de hulpverlening te kunnen sluizen. 6 In een aantal dossiers werd een combinatie van bovenvermelde redenen voor verwijzing naar DBK opgegeven.

9 actief binnen het gevangeniswezen, huisvesting, tewerkstelling en activering, medische sector, financieel beheer en de restcategorie andere partners. 3.6 Welk vonnis wordt uitgesproken? De meest voorkomende straffen zijn de geldboete, de gevangenisstraf, de werkstraf en de verbeurdverklaring. Opschorting komt voor in ongeveer 10% van de dossiers. Op basis van de beschikbare cijfergegevens blijkt dat de rechter vooral een opschorting uitspreekt wanneer de voorwaarden van het hulpverleningstraject werden nageleefd. De opschorting werd met name uitgesproken in 13 van de 41 dossiers waarin de voorwaarden werden nageleefd tegenover 6 dossiers op de overige 136 dossiers. Tevens kan opgemerkt worden dat de werkstraf in verhouding veel meer voorkomt in dossiers waar een hulpverleningstraject werd opgestart, dan in dossiers waarin geen hulpverleningstraject plaatsvond (68% versus 32%). Ook de verbeurdverklaring komt in verhouding veel meer voor indien er sprake was van een hulpverleningstraject. (71% versus 29%). De omgekeerde vaststelling kan gemaakt worden voor de gevangenisstraf en de geldboete. Indien geen hulpverleningstraject is opgestart komt de geldboete (57% versus 43%) en de gevangenisstraf (61% versus 39%) in verhouding meer voor dan indien er wel een traject heeft plaatsgevonden. 3.7 Duurtijd van een dbk-dossier In de studie werd ook nagegaan hoe lang een dossier voor de drugbehandelingskamer loopt. Hierbij werd gekeken naar het aantal zittingen die hebben plaatsgevonden en naar de tijd die verstreken is tussen de datum van de inleidingszitting en de datum van het eindvonnis. Bij 70% van de dossiers met een afgesloten hulpverleningstraject varieert het aantal zittingen tussen 1 en 6. Wanneer meer specifiek naar de dossiers wordt gekeken met een afgesloten hulpverleningsdossier maar waarin de voorwaarden niet werden nageleefd, blijkt dat in ongeveer 2/3 van deze dossiers 4 of meer oriëntatieof opvolgzittingen plaatsvonden. Hieruit kan worden opgemaakt dat in heel wat dossiers het traject eerst goed loopt en dat de beklaagden dus eerder pas naar het einde van de behandeling afhaken. Wanneer de lopende dossiers met hulpverleningstraject onder de loep worden genomen, blijkt dat 82.5% van deze dossiers eind 2009 reeds 4 of meer oriëntatie- of opvolgzittingen heeft gehad. Dit percentage ligt heel wat hoger dan bij de afgesloten dossiers met en zonder naleving van de voorwaarden, niettegenstaande deze dossiers nog lopende zijn en bijgevolg de kans groot is dat er nog zittingen zullen volgen. Om de duurtijd van een dossier voor de drugbehandelingskamer te bepalen werd tevens gekeken naar de tijd tussen de datum van de inleidingszitting en de datum van het eindvonnis. Hieruit bleek dat 83.5% van de dossiers waarin een hulpverleningstraject werd opgestart een eindvonnis krijgt binnen de 8 maand na het plaatsvinden van de inleidingszitting. Betreft het dossiers waarin geen hulpverleningstraject heeft plaatsgevonden dan wordt het dossier in 95% van de gevallen afgesloten binnen de 2 maand. 3.8 Besluit Op basis van de kwantitatieve analyse kan besloten worden dat het pilootproject drugbehandelingskamer zijn doel heeft bereikt en bijgevolg een meerwaarde betekent binnen de strafrechtsbedeling. Uit de cijfers blijkt immers dat in ongeveer 70% van de dossiers die voor de drugbehandelingskamer worden gebracht - de verstekdossiers buiten beschouwing gelaten - een

10 hulpverleningstraject wordt opgestart en dat deze hulpverleningstrajecten in ongeveer de helft van de gevallen een positieve afloop kennen in de zin dat de voorwaarden worden nageleefd. Wanneer de voorwaarden niet worden nageleefd, blijkt dat in 2/3 van de dossiers de beklaagden eerder pas naar het einde van het traject afhaken. Wij zijn dan ook van mening dat het nuttig zou zijn de drugbehandelingskamer verder te laten functioneren.