HOE KLEURT DE INKT IN DE TOEKOMST?

Transcriptie

1 WITBOEK GRAFISCHE SECTOR: HOE KLEURT DE INKT IN DE TOEKOMST? Analyse van de sector van de grafische en de communicatie-industrie Aandachtspunten en bekommernissen op politiek, milieu- en sociaal-economisch vlak FOGRA Maart 008

2 INHOUDSOPGAVE Voorwoord: WIJ HEBBEN U IETS TE VERTELLEN!. Voorwoord. De grafische sector in beeld 5 a. Een verscheiden en innovatieve sector 6 b. De grafische sector in je leven van alledag 8 c. Waar het voor de sector op staat 9. De grafische industrie ten dienste van België a. De grafische industrie en haar economische baten i. Economische indicatoren van de sector: bedrijfsomzet ii. Export 8 iii. Fiscaliteit iv. Investeringen 6 b. De grafische industrie en haar sociale baten i. Directe en indirecte tewerkstelling 7 ii. Vorming en opleiding 9 4. De grafische industrie en duurzaam ondernemen De grafische sector staat eigenlijk voor de bedrijfstak die communicatie naar de burger, naar de verbruiker brengt. Niet noodzakelijk meer uitsluitend op papier, maar ook op andere dragers. Je kunt het zo gek niet bedenken, maar wij hebben het ontworpen of geprint. Bedenk maar eens wat uw leven zou zijn zonder drukwerk of zonder alle andere producten die de grafische sector voortbrengt! Het is en blijft een zeer diverse en creatieve sector met heel wat toegevoegde waarde. Communicatie ontwerpen, produceren, drukken en verkopen. Daar zijn wij bijzonder goed in. Onze eigen communicatie, daar hebben wij in het verleden niet voldoende tijd aan besteed. Dat willen wij nu goed maken en bieden u graag dit Witboek over de Grafische sector aan. Naar ons gevoel zijn hierin de zaken vervat waar wij naar willen refereren wanneer wij het hebben over de toekomst van onze bedrijfstak. En wij nemen wij zeer letterlijk. Dit Witboek hebben wij samen vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers -opgesteld en besproken. a. De sector en papier b. De sector en verpakkingen 4 c. De sector en energieverbruik 5 d. De sector en luchtkwaliteit 6 e. De sector en afvalverwerking 7 f. De sector en veiligheid 8 Wij bespreken het graag met u wanneer zich de gelegenheid voordoet. Want wij willen ook morgen nog tewerkstelling creëren, innoveren en diensten ontwikkelen voor bedrijven, overheidsinstanties, burgers en consumenten. De circa kleine en middelgrote ondernemingen en de ruim arbeiders en bedienden in de grafische en communicatiesector verdienen uw aandacht. 5. Facts & Figures (aantallen, geografische spreiding, lidmaatschappen) 40 Wij danken u nu reeds voor de tijd die u aan ons besteedt. Veel leesgenot! Met vriendelijke groeten, Roby Van Daele: Voorzitter Febelgra Carlo Vandenbussche: Voorzitter BVDU Eddy Elisabeth: Nationaal Secretaris ACV Bouw & Industrie Jean-Michel Cappoen : Nationaal Secretaris BBTK-ABVV.

3 DE GRAFISCHE INDUSTRIE IN BEELD 5

4 De grafische industrie in beeld EEN VERSCHEIDEN EN INNOVATIEVE SECTOR De technologische evolutie in de grafische nijverheid kent haar gelijke niet: dagdagelijks worden nieuwe computergestuurde toepassingen ontwikkeld: digital printing, Computer To Plate, Computer To Press, robotisering bij de afwerking,... Onze hooggekwalificeerde arbeidskrachten verenigen creativiteit, precisie en vakmanschap. De grafische en communicatiesector biedt een schier onuitputtelijk gamma van loopbaanmogelijkheden. De Belgische grafische nijverheid is een zeer arbeids- en kapitaalintensieve sector. Met meer dan bedrijven, die meer dan 8.06 mensen tewerkstellen vertegenwoordigt de sector een grote vakkennis, vakmanschap en specialisaties. DE GRAFISCHE NIJVERHEID IS ZEER DIVERS: Kleine zelfstandige vaklui met één gespecialiseerde expertise Grote bedrijven met efficiënte massaproductie en totaalpakketten; Bedrijven in prepress (drukvoorbereiding), drukken en drukafwerking Offset, diepdruk, zeefdruk,... Een sterke automatisering of informatisering van technieken: computer-to-film, computer-toplate, computer-to-press Geïnformatiseerde eindproducten pdf-formaten, websites, virtueel drukwerk en mailing maar ook artisanale, traditionele boekdrukkunst, met handgeschept papier en handgebonden boeken Drukvoorbereiding:lay-out, paginaopmaak, scanning,... Drukafwerking: snijden, vouwen, binden, stansen, pregen,... Drukken op papier, maar ook op glas, textiel, kunststof, hout, metaal... DE GRAFISCHE SECTOR IS OOK ALTIJD EEN VOORTREKKER WANNEER HET OP INNOVATIE AANKOMT: Grafische bedrijven beperken zich al lang niet meer tot het afleveren van een gedrukt product. Door de informatisering zorgen grafische bedrijven voor de digitale opmaak van een brochure, internet pagina of interactieve multimedia files op een usb-geheugenstick Om de innovatie te stimuleren, ondersteunt de grafische sector het Vlaamse Innovatiecentrum van de Grafische sector, waar er wetenschappelijk onderzoek verricht wordt naar een uitgebreid aanbod van toekomstige druktechnieken en eco-efficiënte toepassingen Om de werkgelegenheids- en vormingsinstellingen zo dicht mogelijk bij de basis te brengen, is er een Centrum voor Gevorderde Technologie in infografie en grafische industrie opgestart in het kader van het FEDER programma van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Competiviteit en territoriale cohesie. De afgelopen drie jaar zijn de investeringen sterk toegenomen én tegelijk nam de bezettingsgraad van het productieapparaat toe: een bewijs dat de sector een sterk innovatief karakter weet te combineren met sterke ondernemingszin. De grafische federatie is ook lid van FESPA (Federation of European Screen Printers Associations), waardoor er op Europese schaal informatie wordt uitgewisseld en samenwerkingsverbanden opgezet. Dankzij informatie en opleiding over de nieuwste digitale technieken en nieuwe milieuwetgeving, zorgt FESPA dat de Europese markt bijblijft Variëteit alom Al heerst het gedrukte woord al sinds eeuwen op eenzame hoogte, haar actualiteit en toekomstperspectieven laten een ongekende en soms onderschatte rijkdom zien. Naast de alom bekende boeken, tijdschriften en kranten, denkt het grote publiek niet steeds aan deze sector bij het surfen op internet, bij het consulteren van een CD-ROM, bij het aantrekken van een veelkleurig t-shirt of bij aankoop van een te gekke poster. met de innovatiestroom wereldwijd. De eerste fase in de productie is de prepress: grafische kunstenaars kunnen met behulp van hoogtechnologische software hun creativiteit botvieren in het ontwerpen van beelden en teksten. Na die stap wordt het communicatiemedium gekozen: drukken op papier of op een andere drager (karton, kunststoffen, metaal, glas, textiel,...), productie van een CD-ROM, publiceren op internet. Drukken kan volgens een veelvoud van technieken. Enkele voorbeelden: het offsetprocédé voor een stripalbum, flexografie voor de veelkleurige verpakkingen van snoepgoed, zeefdruk voor een unieke poster, diepdruk voor uw geliefde tijdschrift,... U merkt het: verscheidenheid troef en er is niets wat de grafische wereld niet aankan! De afwerkingsactiviteiten omvatten het op maat snijden, vouwen, lijmen, inbinden en afwerken van het drukwerk. VARIËTEIT VAN DE VERSCHILLENDE GRAFISCHE PRODUCTEN VOLGENS OMZET (CIJFERS PRODCOM) 6 7

5 De grafische industrie in beeld DE GRAFISCHE SECTOR IN JE LEVEN VAN ALLEDAG De grafische industrie in beeld WAAR HET VOOR DE SECTOR OP STAAT Je wordt wakker. En je denkt... als er nu eens geen grafische sector was: hoe zal mijn leven er dan uitzien? Je wekkerradio maakt je helemaal wakker, maar welk knopje dient nu weer om het alarm af te zetten? En wat is er in hemelsnaam met die handleiding gebeurd: enkel blanco bladen... Je loopt naar de badkamer: wel vreemd, zo n kleurige tandpasta uit een witte tube. Maar niet getreurd, richting ontbijt: een bakje troost en... geen krant. Je wil nog snel even bellen om een afspraak te maken bij de tandarts: om het nummer op te zoeken vind je geen telefoongids en op internet zoeken is ook al geen pretje: onoverzichtelijke, lange lijsten op je scherm zonder enige vorm van lay-out. Onderweg naar het werk wil je even een drankje kopen: waarom zien al die blikjes er zilverkleurig uit? Heb je nu cola, bier of water gekocht? En trouwens, hoe vreemd, al die winkels zonder reclameborden. Op kantoor aangekomen, is er die dag geen post. Je krijgt voortdurend telefoon van klanten die meer informatie willen over allerhande producten. Je noteert ijverig hun adres en je wilt hen een mooie... waar zijn al die brochures naar toe? Je loopt helemaal in de war, naar het toilet... waarom stap je nu toch het damestoilet binnen?. Door al die vreemde gebeurtenissen voel je migraine opkomen. Welke zijn nu precies de pijnstillers in die EHBO kist? Je baas roept je bij je: waar is dat rapport dat JE SCHIET WAKKER UIT JE NACHTMERRIE. LEVEN ZONDER GRAFISCHE SECTOR, JE MAG ER NIET AAN DENKEN! DIT KEER STA JE WERKELIJK OP EN JE TREEDT FRIS EN MONTER HET LEVEN IN AL ZIJN KLEUREN TEGEMOET. De investeringsintensiteit en snelle technologische evolutie vormen een belangrijke uitdaging in een sector waar KMO s de dienst uitmaken. De familiale structuur in de sector zorgt in een aantal gevallen voor moeilijke overnames en opvolging. De informatisering zorgt voor nieuwe uitdagingen. De sector neemt hierin het voortouw en ontdekt zo nieuwe niches. Elektronische informatiedragers zullen altijd complementair blijven aan gedrukte informatie. De prijspolitiek van concurrenten in Oost-Europa en China noopt de sector tot lagere marges en inventiviteit in positionering en strategische allianties Globalisatie en digitalisering zorgen voor een consolidatiegolf: fusies en overnames zullen ook in KMO-land België hun sporen nalaten. De sector doet zodanig veel inspanningen voor een duurzaam papier- afvalbeleid, dat de huidige taksen op huis-aan-huisdrukwerk niet in verhouding staan tot de realiteit. Het imago van de grafische sector wordt bijgestuurd zodat in de toekomst er meer instroom zal zijn van goed opgeleide werkkrachten voor het invullen van de knelpuntvacatures De sector voert een bijzonder duurzaam beleid op het vlak van papier, energie, lucht en afval. In al deze gevallen wordt gezocht naar een billijk evenwicht tussen ecologie en economie. Ook de overheid wordt gevraagd deze balans verder te respecteren. Mensen zijn de kracht van onze sector: wij zijn er van overtuigd dat mensen in een veilige, duurzame, creatieve en innovatieve sector het verschil maken en de toekomst van ons vakmanschap zullen garanderen. 8 9

6 DE GRAFISCHE INDUSTRIE TEN DIENSTE VAN BELGIË

7 De grafische industrie ten dienste van België DE GRAFISCHE INDUSTRIE EN HAAR ECONOMISCHE BATEN ECONOMISCHE INDICATOREN VAN DE SECTOR HET AANTAL GRAFISCHE BEDRIJVEN DAALT SINDS ENIGE JAREN, MAAR DE BEDRIJVEN DIE OVERBLIJVEN ZIJN FINANCIEEL WEL GEZONDER Inleiding De grafische nijverheid groepeert alle bedrijven die één of meerdere activiteiten uitvoeren van beeld- en tekstcreatie, drukken op om het even welk materiaal, afwerking van het drukwerk en alle reproductie- en dupliceringsactiviteiten van audiovisuele communicatie. Tabel: Aantal werkgevers in de grafische nijverheid in België in de periode (RSZ) CIJFERS.-.5. TOTAAL België Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waalse Gewest Vlaamse Gewest Jaarlijkse evolutie % -5,7-0,5 - -5,4 -,7 Het aantal bedrijven daalt sinds enige jaren, maar de bedrijven die overblijven zijn financieel wel gezonder, getuige onderstaande tabel en grafieken DE NACE-BEL-NOMENCLATUUR DEELT DE GRAFISCHE NIJVERHEID IN ONDER VOLGENDE CODES: Tabel: Sectoranalyse op basis van geglobaliseerde jaarrekeningen. Drukkerijen en aanverwante activiteiten. krantendrukkerijen. andere drukkerijen. boekbinden en afwerking.4 opmaak en fotogravure.5 overige activiteiten verwant aan de drukkerijen Onder de overige activiteiten verwant maken geen deel uit van de FEBELondernemingen aan de drukkerijen worden de GRA-leden, maar van de Belgische opgenomen met als Vereniging van Dagbladuitgevers activiteit het vervaardigen en manipuleren (BVDU). van tekeningen, lay-outs,...; de Een gezonde, overwegend KMO sector bewerking van digitale gegevens en In 006 telde de Belgische grafische de overige grafische activiteiten. sector.508 bedrijven en 4577 zelfstandigen. FEBELGRA, de federatie van de Belgische De verdeling is als volgt: grafische nijverheid, groepeert Krantendrukkerijen (code.): de bedrijven die ressorteren onder 9 bedrijven en 807 zelfstandigen de codes.,.,.4 en.5. Grafische bedrijven andere dan De krantendrukkerijen (code.) krantendrukkerijen: 479 bedrijven en 770 zelfstandigen. De grafische sector is een uitgesproken KMO sector: 95,8% van de bedrijven heeft minder dan 50 werknemers en 76,% van de bedrijven stelt zelfs minder dan 0 mensen te werk. Naar aantal gemeten, telt de grafische industrie bedrijven of 0,% van het totale aantal Belgische bedrijven Nettorendabiliteit 0,5 6,6 9,7 0,7 6,59. Cash flow/eigen vermogen 0,84,46 6, 6, 5,6. Nettorendabiliteit totaal activa 4,6 5,69 6,7 6,74 5,8 4. Liquiditeit ruime zin,6,4,5,5,5 5. Current ratio,,6,7,7,9 6. Solvabiliteitsratio 0,9,5,0 8, 7. Algemene schuldgraad,7,,0,04,6 8. Algemene schuldgraad % 68,68 68,7 66,97 67,09 6,89 9. Financiële onafhankelijkheidsgraad 0,4 0,45 0,49 0,49 0,6 0. Bruto rendabiliteit totaal activa 5,8 6,45 8, 8,7,9 Cijfers RSZ, de trimester 006 Cijfer op basis van de neergelegde jaarrekeningen bij de Nationale Bank van België. Gebaseerd op analyse van ratio s van de geglobaliseerde jaarrekeningen (Nationale Bank van België)

8 Productie Uit de officiële productiecijfers in onderstaande tabel blijkt dat de productie blijft toenemen, maar de omzet stijgt niet evenredig door de afkalving van de verkoopprijzen (zie grafiek). PRODUCTIECIJFERS PRODCOM PRODCOM IN MIO Vergelijking van afzetprijs in papier/kartonnijverheid en grafische sector (Jaar 000= index 00) Omzet, productie en toegevoegde waarde Omzet Samen realiseren deze 6056 bedrijven een omzet van.854 miljoen Euro. Gemeten naar omzet, neemt de grafische sector,4% van de omzet van alle bedrijven in België voor haar rekening. Tabel: Omzetcijfer van de grafische nijverheid in België in de periode (BTW-aangiften, N.I.S.) in miljoen EUR TOTAAL TOTAAL Deze cijfers, die geen rekening houden met inflatie, geven aan dat de omzet in 006 gestegen is met,6% ten opzichte van 005. Inflatiegezuiverd steeg de omzet slechts met,7%. Toegevoegde waarde van de sector Het aandeel van de grafische sector in de toegevoegde waarde van de totale industrie bleef vrij stabiel. In 970 droeg de grafische sector (inclusief pulp, papier en uitgevers) bij tot 9.9% van de toegevoegde waarde van de economie. In 004 was de bijdrage van de sector nog 8%. Toch betekent dit dat de sector het slechts relatief goed heeft gedaan in 006, indien we rekening houden met het bijzonder gunstig economisch klimaat in 006 en met de uitzonderlijke stijging van de reclame-uitgaven. Deze stegen in 006 met +6,4%. In principe zijn de reclame-uitgaven een goede weerspiegeling van de resultaten van de sector. Voor 006 was dit slechts ten dele waar. Voornaamste redenen voor deze eerder beperkte groei zijn de verzwakking van de buitenlandse vraag, de afkalving van de verkoopprijzen (zie bijhorende grafiek) in binnen- en buitenland en de alsmaar toenemende concurrentie uit Oost-Europa, Centraal-Europa en Azië. Cijfers NIS, op basis van BTW aangiften Infl atie bedroeg,79% in 006 Cijfers Mediaxim Cijfers Prodcom Cijfers Planbureau 4 5

9 Tabel: aandeel per industriesector in de toegevoegde waarde van de totale industrie en gemiddelde jaarlijkse groeiratio van de toegevoegde waarde (in %) Bron: Federaal Planbureau, Working Paper 5-07, Growth and Productivity in Belgium UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST Primaire metalen en metaalproducten 9,5 5,,7 Voeding, drank, tabak 7,,4,7 Pulp, papier, papierproducten; drukwerk en uitgeverijen 9,9 8,0,8 Textiel en textielproducten 9, 4,4 0, Machines en apparaten 8,5 6,,5 Elektrische en optische apparaten en instrumenten 7, 7,4,5 Andere non-ferro mineralen 7, 5,,4 Overige industrie 5,5,9 0,5 Transport uitrusting 5, 8,7,9 Chemicaliën, chemische producten, synthetische vezels,6 9,5 7,4 Leer en leerproducten, 0, -5,9 Cokes, geraffineerde petroleum, splijt en kweekstoffen,4,8,8 Rubber en plasticproducten 0,7 4,4 7,7 Hout en houtproducten 0,6,9 5,5 Totaal industrie 00 00,4 De bijdrage van de sector tot de groei van de economie neemt wel af per decennium vanaf de jaren 90. In de jaren 70 droeg de grafische sector bij tot 0,% van de totale groei van 4%. In de gouden jaren 80 nam de bijdrage toe tot 0,%. Vanaf de jaren 90 is er een terugval tot 0,% op,% totale groei. Vanaf 000 levert de sector geen bijdrage meer in de groei van de totale economie. Het positieve aspect is wel dat de sector geen negatieve bijdrage levert tot de groei, in tegenstelling tot sommige andere sectoren. Aandeel per industriesector in de economische groei (gemiddelde groeiratio in percent) Bron: Federaal Planbureau, Working Paper 5-07, Growth and Productivity in Belgium Voeding, drank, tabak 0,5 0, 0,0 0, Textiel en textielproducten -0, 0, 0, -0, Leer en leerproducten -0, 0,0 0,0 0,0 Hout en houtproducten 0, 0, 0,0 0, Pulp, papier, papierproducten; drukwerk en uitgeverijen 0, 0, 0, 0,0 Cokes, geraffineerde petroleum, splijt en kweekstoffen 0,9-0, -0, 0,0 Chemicaliën, chemische producten, synthetische vezels 0,6 0,9 0,8 0, Rubber en plasticproducten 0, 0, 0, 0, Andere non-ferro mineralen 0, 0, 0,0 0,0 Primaire metalen en metaalproducten 0,4 0,4 0,0 0, Machines en apparaten 0, 0, 0,0-0, Elektrische en optische apparaten en instrumenten 0,4 0, 0, -0, Transport uitrusting 0,5 0,4 0, 0,0 Overige industrie 0, 0,0 0,0 0,0 Totaal industrie 4,0,8, 0,5 Gezien de grafische sector heel afhankelijk is van export en dan nog specifiek van handel met de buurlanden, zal elke vertraging van de Europese groei waarschijnlijk ook negatieve gevolgen kunnen hebben voor de prestaties van onze bedrij ven. Er is een duidelijke tendens naar verdere digitalisering van de Belgische grafische industrie. Bovendien is er een algemene trend tot zogeheten hybride ondernemingen die digitaal drukken en andere druktechnieken combineren. Men merkt zowel een verschuiving van offset naar digitaal als van zeefdruk naar digitale druk. De verdere globalisering van de economie doet de concurrentiedruk toenemen. Het zou een illusie zijn te geloven dat wij die globalisering kunnen afremmen. Bedrijven moeten hierop dus leren anticiperen door: - de ontwikkeling van nieuwe producten die de vraag doen toenemen en de prijsconcurrentie minder intens maken - de doeltreffendheid van de productieprocessen te verhogen - voordeel te trekken uit de opening van de markten en de dalende prijzen voor import Het is nodig voortdurend in te spelen op de trends in de grafische sector: - Crossmediale context: communicatie gebeurt steeds meer via verschillende mediavormen. Er bestaat een grote waaier aan communicatietechnieken en - kanalen. Grafische bedrijven focussen zich niet enkel meer op de kernactiviteit drukken. - One-stop-shopping: de klant eist steeds meer een compleet dienstenpakket. Een service aanbieden in plaats van enkel het product drukwerk is vandaag de regel! - Real-time economy en printing on demand vragen flexibiliteit en snelle levertijden. - Evolutie van grote orders naar een veelheid van kleinere orders: efficiëntie is nodig om deze uitdaging aan te kunnen. - Inspelen op milieuaspecten: milieubewust ondernemen wint aan belang onder druk van de consumenten. 6 7

10 De grafische industrie ten dienste van België DE GRAFISCHE INDUSTRIE EN HAAR ECONOMISCHE BATEN Import In België werd er in 006 voor.4 miljoen drukwerk geïmporteerd, of wel zo n ton. In vergelijking met de totale Belgische importmarkt ( miljoen ) betekent dat grafische producten 0,4% van de importcijfers voor hun rekening nemen. EXPORT - IMPORT DOOR DE PRIJSCONCURRENTIE VAN EEN GLOBALE WERELDECONOMIE, VERLIEST BELGIË MARKTAANDEEL OP DE GRAFISCHE EXPORTMARKT. Export De Belgische grafische industrie blijft een belangrijke actor in de buitenlandse handel: in 006 werd 8,4% van de productie voor een waarde van.8 miljoen Euro geëxporteerd. Dit vertegenwoordigt ton drukwerk. In vergelijking met de totale Belgische export (78.87 miljoen ) betekent dat de grafische sector instaat voor 0,44% van de export van ons land. Tabel: Export in Euro en in tonnage voor de Belgische grafische nijverheid, inclusief krantendrukkers in de periode (INTRASTAT-statistieken) JAAR EXPORT (MIO ) EVOLUTIE (%) EXPORT (T) EVOLUTIE % , , , , , , , , , ,7 Tabel: Import in Euro en in tonnage voor de Belgische grafische nijverheid, inclusief krantendrukkers in de periode (INTRASTAT-statistieken) JAAR IMPORT (MIO ) EVOLUTIE (%) IMPORT (T) EVOLUTIE % , , , , ,4 45.9, , , 006.4, , De importcijfers nemen over de laatste jaren lichtjes toe, met enige schommelingen. De import uit de buurlanden (die een loonkost- en een energievoordeel hebben t.o.v. België), maar ook de import van drukwerk uit Azië dat niet onderhevig is aan een korte leveringstermijn (kinderboeken, kunstboeken, kalenders,...), verklaren deze tendens. De import in ton nam af met,% tot 54.7 ton Handelsbalans Over de jaren heen gezien, neemt het overschot op de handelsbalans (export minus import) af. In 006 bedroeg dit nog 84 miljoen, hetzij een daling van 50,% in vergelijking met het jaar voordien. De laatste jaren, met uitzondering van 00, nemen de exportcijfers in Euro af. De exporteurs hadden het bijzonder moeilijk op het vlak van de verkoopprijzen, gezien de zware concurrentie met de ons omringende landen, waar de loonkost minder doorweegt op de verkoopprijs. Ook torsen de Belgische grafische bedrijven een handicap op het vlak van energiekost, die opmerkelijk duurder is dan onze buurlanden. De ondernemingen exporteren voornamelijk boeken, reclamedrukwerk, commerciële catalogi, kranten, periodieken en etiketten. De daling in exportomzet maar de toename in tonnage lijkt op het eerste zicht paradoxaal, maar bevestigt de voortdurende prijsdaling per eenheid. Tabel: Handelsbalans Belgische grafische nijverheid, inclusief krantendrukkers in de periode (INTRASTAT-statistieken) JAAR BALANS (MIO ) EVOLUTIE (%) , , , , , Meer dan 90% van de buitenlandse handel (export-import gemengd) wordt gevoerd met onze buurlanden: Frankrijk Nederland Duitsland Verenigd Koninkrijk Cijfers Intrastat Cijfers Intrastat Cijfers Intrastat 8 9

11 UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST De lage prijspolitiek die de Aziatische en Oost-Europese markten momenteel kunnen hanteren, betekent dat zij zeer concurrentieel zijn voor producten die niet onder druk van een korte leveringstermijn staan. Deze tendens zal toenemen. Door de globalisering van economie, zal iedereen sterk prijsconcurrentieel werken. Ook de Belgische grafiche sector bereidt zich hier op voor. Met de introductie van nieuwe producten, de optimalisering van de productieprocessen, het aanboren van nieuwe exportmarkten en een strategische en winstgevende internationale uitbesteding, kan de sector deze druk aan. Bovendien kunnen we rekenen op een aantal export- en importtroeven van de Belgische economie: - hoge kwaliteit van de basisinfrastructuur - kwaliteit van het hoger onderwijs en permanente opleiding - hoge productiviteitsniveaus - internationale openheid Maar er zijn ook een aantal probleemgebieden die België een belangrijk concurrentienadeel opleveren: - hoge fiscale en parafiscale druk - lagere innovatiegraad - lage werkgelegenheidsgraad - overheidsfinanciën. De sector kan haar exportcijfers stabiliseren of doen toenemen, door meer te focussen op kwaliteitsproducten met een hoge toegevoegde waarde. Vooral in het luxesegment zijn er hier nog interessante mogelijkheden. FISCALITEIT DE GRAFISCHE SECTOR BESTRIJDT DE WIL- LEKEUR AAN LOKALE TAKSEN OP HUIS- AAN-HUISBLADEN. EENVORMIGHEID EN AFSTEMMING MET DE AANVAARDINGS- PLICHT DRINGEN ZICH OP. BTW Het spreekt voor zich dat de economische bedrijvigheid van de grafische sector voor heel wat handelsverkeer zorgt. Dit betekent ook dat hier Belasting op Toegevoegde Waarde wordt op betaald. De opbrengst voor de overheid wordt voor 005 op 06 miljoen of 0,54% van de totale BTW opbrengst geschat. De grafische industrie ten dienste van België DE GRAFISCHE INDUSTRIE EN HAAR ECONOMISCHE BATEN Heffingen op ongeadresseerd huis-aan-huisdrukwerk. Al meer dan 0 jaar heffen de gemeenten een belasting op het reclamedrukwerk en ander ongeadresseerd drukwerk. De verantwoording van deze belasting was oorspronkelijk ingegeven voor het financieren van de ophaling en verwerking van papierafval. Een aantal gemeenten (maar dus niet allemaal) hebben een heffing in het leven geroepen om de ophaling en verwerking van ongeadresseerd verzonden papier te betalen. Niet alleen evolueren deze belastingen in sterk stijgende lijn 4, er is tevens een complete diversiteit aan tarieven. Deze zijn ongelijk en willekeurig en veelal berekend per exemplaar. In het merendeel van de gevallen overstijgt deze belasting de ophaling- en verwerkingkosten, die bovendien in gewicht bepaald worden. Zo wordt in 006 de kost voor het ophalen van oud papier op 0,04 Euro per kilogram geraamd 5, terwijl de gemeentebelastingen oplopen tot 0,05 Euro 6 en in sommige gevallen zelfs tot 0,0 Euro 7 per exemplaar. Wetende dat reclamedrukwerk gemiddeld 0 gram weegt, brengt deze heffing een veelvoud van de kost van de gemeenten op. Indicatie op basis van vereenvoudigde berekeningen van FOD Financiën. De totale Belgische BTW opbrengst zou.486 milj bedragen. Omzendbrief budget voor 984 voor de Waalse gemeenten dd 4 november 98 BS 4 januari 984; omzendbrief gemeentebegrotingen 984 dd oktober 98 - onderrichtingen voor de stad Brussel en de gemeenten met een bijzondere taalregeling. BS Uit de Omzendbrief BA 00 0 van 6 mei 000 Gemeentebelastingen (Minister Sauwens): Indien de volledige kostendekking is gerealiseerd, heeft de gemeentebelasting op de kosteloze verspreiding van reclame geen reden van bestaan meer Een ander voorbeeld: Uit het belastingsreglement Wemmel gestemd tijdens de zitting 4 maart 98 genaamd indirecte belasting op de bedeling van publicitair drukwerk : Gelet op het toenemend gebruik van de bedeling van drukwerken in alle brievenbussen; gelet, in het bijzonder, op de invloed daarvan op de hoeveelheid huisvuil en dus op de kosten van de dienst. 4 zie lager tabellen en 5 Jaarverslag Fost plus 006, Facts and figures zoals bvb in Jette, Beersel, Herzele (voor > 5 pagina s); Sint-Pieters-Leeuw (0,06 euro per exemplaar indien > 0 gram) 7 zoals bvb in Elsene 0

12 Tabel I : Ontwikkeling van de tarieven van reclamedrukwerk voor honderd exemplaren ( ) Daarbij komt nog dat de gemeenten bovendien gemiddeld een terugnameprijs ontvangen van 0,058 Euro per kilogram oud papier. Op die manier zijn de lokale drukwerkbelastingen dus een pure winstoperatie. Zowel het VOKA, Fedis als de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven hebben deze disproportie herhaaldelijk aangeklaagd. Tabel II : Begrotingsontvangsten van de gemeenten uit de gemeentebelasting op reclamedrukwerk ( ) 4 Advies CRB 005/85 DEF Jaarverslag Fost plus 006, Facts and fi gures 006. VOKA, persbericht 7 juli 004 Fedis o.a. persbericht 7 februari 005, seminarie 4 juni 006 gemeentelijke belasting op de verspreiding van huis-aan-huisbladen ; Tijdschrift Fedis.net n Interview du ministre Courard : la paix fi scale sera maintenue, voire approfondie...,... CRB, Advies betreffende de gemeentelijke belasting op de verspreiding van ongeadresseerd huis-aan-huisdrukwerk, 6 april 00 + Advies betreffende de gemeentebelasting op de gratis verspreiding van ongeadresseerd reclamedrukwerk, 9 juli Advies CRB 005/85 DEF In principe wordt deze alsmaar stijgende belasting aan de uitgever aangerekend, waardoor die steeds minder frequent of zelfs helemaal geen beroep meer doet op huis-aan-huisdrukwerk als reclamemedium. Vandaar dat ook de grafische sector (vooral sinds 00) sterk onder deze belasting lijdt. Reclamedrukwerk vertegenwoordigt zo n 0% van de omzet van de grafische sector. Het huis-aan-huisdrukwerk betekent voor,6% van de bedrijven, die dergelijk drukwerk produceren, hun core business (meer dan 40% van de omzet). Het betreft hier vooral zelfstandigen (9,05%) en ondernemingen met minder dan 5 werknemers (9,7%) die leven van huis-aan-huisdrukwerk. Vlaanderen De milieuovereenkomsten tussen het Vlaamse Gewest en de betrokken sectoren beantwoorden aan de aanvaardingsplicht die in Vlaanderen sinds 998 geldt. Zo werd naar aanleiding van één van de milieubeleidsovereenkomsten het Interventiefonds Oud Papier opgericht met als doelstelling de ingezamelde gelden te verdelen over de gemeenten. Bovenop deze gewestelijke verplichting heft op Vlaamse gemeenten tevens een taks op ongeadresseerd drukwerk. Momenteel zijn nieuwe milieubeleidsovereenkomsten in onderhandeling. Deze beogen een reële kostendekking van de ophalings- en verwerkingskosten van oud papier uit te werken. Eind 006 heeft het Vlaamse Gewest, met de verantwoordelijke uitgevers, parallel een ontwerpmodel van harmonisatietarifering (volgens gewicht) uitgewerkt. De Vlaamse gemeenten zouden hierin verzocht worden dit te hanteren en uitgevers die in orde zijn met de aanvaardingsplicht, zouden vrijgesteld worden op gemeentelijk vlak. Dergelijke akkoorden zijn onontbeerlijk om duidelijkheid te scheppen. Het is dan ook opportuun dat deze akkoorden snel worden afgewerkt. Belangrijk daarbij is de kleine uitgever (die omwille van een beperkte hoeveelheid drukwerk, niet geviseerd is door de aanvaardingsplicht papier) niet te bestraffen en de huidig toegepaste gemeentebelastingen niet te verhogen. Wallonië In het Waalse landsgedeelte nam sinds eind jaren 90 de aanbevolen maximumheffing op gemeentelijk vlak toe van 0,0 Euro tot 0,074 Euro per exemplaar. Ondanks het verzoek om dit te moduleren in functie van het aantal pagina s, grootte en gewicht, stapten jaar na jaar meer en meer Waalse gemeenten over naar dit maximum bedrag voor het kleinere reclamedrukwerk. Na lange en moeilijke onderhandelingen werd uiteindelijk een standaardreglement uitgewerkt en verspreid naar alle Waalse gemeenten met het verzoek dit voortaan te hanteren. Het merendeel van de gemeenten passen vandaag dit reglement toe en hanteren de voorziene standaardtarieven op basis van gewicht. Het is hierbij belangrijk de gemeenten te blijven aanmoedigen om dit standaardreglement blijvend en volledig over te nemen. Brussels Hoofdstedelijk Gewest In Brussel heerst er tevens een groot verschil in toepassing van de heffingen op gemeentelijk vlak. Er werd in 00 een nieuw raamakkoord oud papier gesloten naar aanleiding van de aanvaardingsplicht inzake oud papier tussen het gewest en de privé sector. Daarin werd toen de aanzet gegeven om de gemeentebelastingen minder willekeurig te maken. Zo werd er gesproken over een standaardmodel, met een tarief per gewicht in combinatie met een (gedeeltelijke) gemeentelijke vrijstelling voor bedrijven die zich in orde stellen met de gewestelijke aanvaardingsplicht. Deze afspraken moeten nu dringend ingevuld worden. Ook hier is het belangrijk te streven naar een oplossing waarbij het totaalbedrag in verhouding staat met de werkelijke kost voor de gemeenten. Cijfers enquête CBR Bijzondere raadgevende commissie Papier advies betreffende de gemeentelijke belasting op de verspreiding van ongeadresseerd huis-aan-huisdrukwerk 6 april 00 Degene die het papier op de markt brengt, zorgt ook voor een bijdrage voor de verwerking ervan Milieubeleidsovereenkomst, gepubliceerd in het BS van 0 februari 999.

13 Preventie In de hele problematiek rond huis-aan-huisbladen, is het essentieel de doelgroep van dit drukwerk, niet uit het oog te verliezen. De grafische sector gelooft sterk in de keuzevrijheid: vele mensen wensen reclamedrukwerk en regionaal gratis drukwerk te (blijven) ontvangen. Deze groep van burgers haalt hiervoor redenen als sociaal contact, informatievoorziening, prijsvergelijking, en dergelijke aan. Tegelijk is er een groep burgers die dit drukwerk liever niet in zijn bus krijgt. Beiden verdienen evenveel respect. De grafische sector ondersteunt dan ook de preventiemaatregelen die op gewestelijk vlak genomen worden: de burger heeft de mogelijkheid om zijn brievenbus vrij te houden van reclamedrukwerk en/of regionaal gratis drukwerk door middel van een Nee dank u sticker. In het voorjaar 007 bedroeg de verspreiding van deze stickers: Tabel: verspreiding neen dank u stickers pub Une initiative du Ministre wallon de l Environnement REGIONALE PERS JA presse gratuite FOLDERS NEEN TOTAAL AANTAL BUSSEN AANTAL STICKERS % UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST DE GRAFISCHE SECTOR WENST: Als volwaardige gesprekspartner te worden erkend. Dat gemeenteheffingen instaan voor gemeentelijke kosten van de verwerking en ophaling van het papier. Deze hef- fing staat dus in directe correlatie met de prijs van oud papier, alsook met ver- goedingen die de gemeenten ontvan- gen uit de gewestelijke milieubeleids- overeenkomsten.. Een harmonisering tussen de verschil- lende gemeenten inzake belasting op huis-aan-huisdrukwerk. Het Waalse Gewest kan hier als voorbeeld dienen. Dat eindgebruikers die geen druk- werk wensen te ontvangen uitdrukke- lijk kenbaar maken via de Nee dank u stickers. Het omgekeerde principe zou voorbij gaan aan de bewezen soci- ale en informatieve impact van dit druk- werk. De grafische sector blijft de pre- ventie ( Nee dank u -brievenbusstick- ers) en sensiblisering (recyclage) onder- steunen. Vlaanderen , Brussels Hoofdstedelijk Gewest , Wallonië ,5 Onderzoek van het OIVO toont aan dat de stickers hun effect niet missen: wie kiest voor een reclamevrije brievenbus, krijgt 5 % minder gewicht (in Brussel) aan reclame in de bus, in Vlaanderen is dit 54 %. Wallonië is begin 007 gestart met een inhaalbeweging om de stickers meer ingang te laten vinden. De grafische sector neemt, op basis van deze cijfers, de positie in dat brievenbussen zonder sticker moeten beschouwd worden als consumenten die huis-aan-huisdrukwerk en gratis regionale pers graag willen ontvangen. Datzelfde onderzoek toont immers aan dat 6 op 0 Belgen geen intentie heeft om een sticker (beperking op huis-aan-huisdrukwerk en/of op gratis regionale pers) te kleven en de facto instemt om alle ongeadresseerd drukwerk te ontvangen. De huis-aan-huisbladen ook het ongeadresseerd reclamedrukwerk vervullen een belangrijke sociale en informatieve functie. Dit blijkt uit het belang dat de ontvangers hechten aan dit drukwerk: wekelijks wordt er zo n minuten gespendeerd aan het reclamedrukwerk en 7 minuten aan de gratis regionale bladen. 97,8 % van de Belgen doorbladert dit drukwerk en hiervan trekt de helft tussen een kwartier en een halfuur uit. CRB, Advies betreffende de gemeentelijke belasting op de verspreiding van ongeadresseerd huis-aan-huisdrukwerk, 6 april 00 + update door Belgique Diffusion voorjaar 007 studie OIVO juni 006 onderzoek Belgique Diffusion, Door-to-Door impact study,

14 De grafische industrie ten dienste van België DE GRAFISCHE INDUSTRIE EN HAAR ECONOMISCHE BATEN De grafische industrie ten dienste van België DE GRAFISCHE INDUSTRIE EN HAAR SOCIALE BATEN INVESTERINGEN / TECHNISCHE INNOVATIES ZORGEN VOOR EEN HOGE INVESTERINGSGRAAD De grafische sector kenmerkt zich door een voortdurende stroom van innovatie en technologische vernieuwingen. De investeringen in het machinepark zijn vaak kapitaalintensief. De investeringsbeslissing wordt dan ook zeer nauwkeurig afgewogen en men bestudeert hierbij vooral de impact op de omzet, de meerwaarde en de mogelijke afschrijvingen. Een verouderd machinepark heeft een negatieve impact op de efficiëntie (lagere productiecapaciteit, hoger verbruik van grondstoffen en energie, meer manuren,...). Om die efficiëntie te optimaliseren en competitief te blijven, is investeren een must voor de sector. Na jaren van voorzichtig investeringsbeleid kwam er in 004 een eerste investeringsgolf. Deze werd in 005 bevestigd met een sterke stijging, vooral omwille van investeringen in automatisering en afwerkingapparatuur, maar ook veel vervangingsinvesteringen. In 006 lijkt deze trend zich te bevestigen, al is de stijging t.o.v. vorige jaren beperkt. De ratio investeringen/omzet steeg lichtjes van 7,% in 005 tot 7,56% in 006. In 006 moet men Tabel : De investeringen in de Belgische grafische nijverheid in de periode in miljoen EUR een opsplitsing maken tussen de krantendrukkerijen en de andere grafische bedrijven. Bij de krantendrukkerijen noteert men een forse daling van de investeringen: van 4, miljoen in 005 tot slechts 8,79 miljoen in 006. Bij de overige grafische bedrijven daarentegen stegen de investeringen met 6,8%. Indien men de investeringsratio berekent inclusief de krantendrukkerijen, ziet men een daling van 7,8% in 005 tot 6,7% in 006. Bezettingsgraad productieapparaat DIRECTE EN INDIRECTE TEWERKSTELLING VOLGENS DE BESCHIKBARE GEGEVENS, STAAT DE GRAFISCHE SECTOR IN VOOR 0,9% VAN DE TEWERKSTELLING Directe tewerkstelling De grafische sector (NACE code.) stelt in België 8.06 personen te werk. Hiervan zijn er.44 arbeiders (6,8%) en 6.77 bedienden (7,9%). Mannen zijn meer vertegenwoordigd (.69 personen of 69,98%) dan vrouwen (5.4 of 0,0%). Vrouwen zijn sterker vertegenwoordigd bij bedienden (45,64%) dan bij arbeiders (,8%). Directe tewerkstelling, in de grafische sector CIJFERS Brussels Hoofdstedelijk Gewest Waalse Gewest Vlaamse Gewest België Jaarlijkse evolutie in % -,7-8, -,7 - -,4 CIJFERS INCLUSIEF TOTAAL TOTAAL UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST De technologische innovaties zullen de grafische sector vooruitstuwen en nieuwe investeringen vereisen. De hoge investeringsgraad en de automatisering zullen er voor zorgen dat de sector steeds beter en efficiënter zal kunnen inspelen op de marktvraag. Cijfers op basis van BTW-aangiften NIS Cijfers op basis van BTW-aangiften NIS Cijfers Febelgra.De bezettingsgraad wordt natuurlijk niet enkel beïnvloed door de investeringsomvang. JAAR GRAAD JAAR GRAAD 00 84, , , , , ,5 006/0 89, In de grafische sector bedroeg de gemiddelde bezettingsgraad in ,5%.De sector presteerde op dit vlak beter dan het gemiddelde van de totale Belgische industrie (8%). Er werd zelf een piek van 89,% bereikt in oktober onder invloed van de algemeen gunstige economische conjunctuur en de lokale verkiezingen. Volgens de Europese federatie Intergraf loopt de tewerkstelling in de sector lichtjes maar continu terug, ondanks groei in omzet. Indirecte tewerkstelling De grafische sector genereert een belangrijke indirecte tewerkstelling bij de producenten van pulp, papier en papierwaren (6 werkgevers, goed voor 4.0 werknemers) Daarnaast zorgt de sector ook nog voor indirecte tewerkstelling in andere sectoren zoals: Producenten van drukmachines Producenten en distributeurs van druktoebehoren (inkt, kleurstoffen, chemische additieven...) Creatieve beroepen (lay-out) Distributie en postbedeling van drukwerk en dagbladen Wanneer we de 8.06 werknemers van de grafische sector optellen met de 4.0 werknemers van de Cijfers: RSZ voor alle Drukkerij en Aanverwante diensten (NACE. International confederation for printing and allied industries a.i.s.b.l. Cijfers RSZ papierproducenten, komen we aan.7 werknemers. De grafische sector staat dus in voor minimaal 0,9% van de tewerkstelling in België ( werknemers). Dit is een voorzichtige berekening, want de partiële cijfers van tewerkstelling in drukmachines, toebehoren, creatieve beroepen en postbedeling zijn hier niet bij gerekend. 6 7

15 Sociale economie De grafische sector zorgt er eveneens voor dat vele beschutte en sociale werkplaatsen kunnen rekenen op activiteiten en inkomsten. De sector werkt al jaren constructief samen met deze bedrijven, omdat hun activiteiten (afwerking, verpakking,...) zeer complementair is. Toch merkt de sector dat beschermde werkplaatsen zich steeds concurrentiëler gaan opstellen, enerzijds door het uitspelen van hun goedkope loonkost en flexibel arbeidskader, anderzijds door aankoop van volledig geautomatiseerde machines. Bovendien nemen de beschermde werkplaatsen steeds meer direct contact op met de klant, waar ze voordien enkel in onderaanneming van de grafische sector werkten. FOGRA en FEBELGRA willen de complementariteit van de grafische sector en de sociale economie behouden en wensen dat de overheid hier duidelijkheid schept. Zij geloven immers sterk in haar jarenlange inspanningen van tewerkstelling voor kansengroepen uit de grafische sector. Dit is gebeurd en gebeurt nog steeds door opleidingsprojecten voor o.a. langdurig werklozen, oudere werknemers, mindervaliden,... en een actieve aanwervingspolitiek voor deze groepen. UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST De grafische sector wil zijn belang op het vlak van directe en indirecte tewerkstelling blijven bestendigen. Toch zijn er een aantal evoluties die in de toekomst hun impact op de tewerkstelling kunnen laten gelden: Technologische innovaties zorgen er vaak voor dat een deel van de manuele arbeid overgenomen wordt door machines. Flexibiliteit en diversificatie van de grafische sector zal een ander, meer flexibel en nog beter opgeleid profiel van de werknemer in de grafische sector vereisen. De toename van internationale concurrentie zal hogere eisen stellen aan werknemers en werkgevers op vlak van flexibiliteit, mobiliteit, opleiding en uitrusting. Omwille van de technologische ontwikkelingen, zal het aantal grote all round bedrijven wellicht toenemen, terwijl de kleine familiebedrijven afnemen en de (kleine) niche-specialisten wellicht licht groeien, waardoor het totaal aantal werknemers in de sector zou kunnen behouden blijven. Op het vlak van werkgelegenheid stelt men vast dat het aantal bedienden blijft toenemen ten nadele van het aantal arbeiders. Dit komt door de evolutie van de grafische functies en de automatisering van de sector. Bovendien wordt de sector gekenmerkt door een structureel tekort aan geschoold personeel (knelpuntvacatures). De sector steunt de sociale economie maar verwerpt elke vorm van concurrentie met de reguliere sector. De grafische industrie kenmerkt zich door razendsnelle evoluties, die voortdurende bijscholing van haar werknemers vereisen. Daarnaast is ook het vinden van goed geschoold personeel geen evidentie. Een van de redenen hiervoor is dat de bestaande voortgezette technische opleidingen niet afgestemd zijn op de vraag van de industrie. Daarom schoolt de sector bestaande werknemers voortdurend bij. Anderzijds neemt de grafische sector ook initiatieven om (al dan niet laaggeschoolde) werklozen te heroriënteren naar een baan in de sector. De grafische industrie ten dienste van België DE GRAFISCHE INDUSTRIE EN HAAR SOCIALE BATEN OPLEIDINGSINITIATIEVEN: SOCIALE EN ECONOMISCHE DIMENSIE FOGRA ZORGT VOOR EEN CONSTANTE STROOM VAN AANGEPASTE OPLEIDINGEN IN EEN SNEL EVOLUERENDE SECTOR Cijfer CEPEGRA 8 9 FOGRA De aanpak van vorming en opleiding wordt voor de sector gecoördineerd door FOGRA (Fonds voor Vorming in de Grafische Industrie), een paritair beheerde vzw, gefinancierd door een werkgeversbijdrage ten bedrage van 0,5% van de loonmassa van de arbeiders (van het Paritair Comité 0), zo n per jaar. Voor de uitvoering heeft FOGRA regionale vzw s in het leven geroepen, GRAFOC voor de Vlaamse Gemeenschap en CEFOGRAF voor de Franstalige Gemeenschap. Voor de organisatie van deze opleidingen werken FOGRA, GRAFOC en CEFO- GRAF samen met de VDAB, FOREM en ACTIRIS, met scholen en opleidingsinstituten en met de bedrijfswereld. Zij stellen middelen, materiaal en technische kennis ter beschikking. CEVORA Naast deze opleidingsactiviteiten voorziet de grafische sector ook in de opleidingsbehoeften van de bedienden, die vallen onder Paritair Comité 8. Hier is de vzw CEVORA actief. Deze heeft samenwerkingsovereenkomsten met GRAFOC en CEFOGRAF, om zoveel mogelijk synergie tussen beide organisaties mogelijk te maken, zoals uitwisseling van competentie, didactisch materiaal, enz. Dankzij de vele cursussen, algemeen of maatwerk, samen met opleidingcentra of samen met bedrijven, wordt de kennis van arbeiders en bedienden constant bijgespijkerd. Naast technische opleidingen en specifieke opleidingen voor trainers, worden er ook managementvaardigheden bijgebracht. De inspanningen leveren bijzonder succesvolle resultaten op. Zo heeft bijvoorbeeld het opleidingcentrum CEPEGRA van Charleroi (een samenwerking tussen FOREM en CEFO- GRAF) een gemiddelde aanwervingratio van 70% van de opgeleide personen. In het Vlaamse Gewest werkt GRAFOC met een systeem van investeringsdossiers en tegemoetkomingsdossiers. In 006 investeerde GRAFOC voor , in grafische apparatuur, die eigendom blijft van GRAFOC, maar ter beschikking wordt gesteld van opleidingscentra voor volwassenen zoals, bijvoorbeeld, VDAB, Syntra en ook andere centra voor volwassenenonderwijs (CVO). Via de tegemoetkomingsdossiers vergoedt GRAFOC 5% van de opleidingskosten van werkgevers. Dit bedrag wordt vermeerderd met 5% en bereikt dus 50% als het gaat om een werknemer ouder dan 45 jaar. UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST De nood aan voortdurende opleiding zal zich in de toekomst enkel maar bestendigen. Het is dan ook een permanente bezorgdheid om hier in te blijven investeren en de sociale en economische belangen van de sector veilig te stellen. Het bestaande klassieke onderwijsaanbod zal zich, nog meer dan nu, moeten richten op de vraag van de sector om makkelijke instap, op alle niveau s van afgestudeerden, mogelijk te maken. Omdat het werken in de grafische sector nog steeds met een aantal achterhaalde clichés kampt, ondernemen de partners uit de sector verschillende initiatieven. Werken in de grafische sector staat al lang niet meer gelijk aan handenarbeid in een stoffig atelier met veel chemicaliën. Vandaag betekent het veel computerwerk en grafische controle van veilige, milieuvriendelijke machines in een gezonde want strikt gecontroleerde omgeving. Ook in de toekomst zal de sector dit nieuwe imago blijven promoten.

16 DE GRAFISCHE INDUSTRIE EN DUURZAAM ONDERNEMEN

17 De grafische industrie en duurzaam ondernemen DE SECTOR EN PAPIER Te vaak wordt er nog in de media verteld dat drukwerk verantwoordelijk is voor het kappen van het regenwoud. Maar de werkelijkheid zit anders in elkaar. Hoewel de grafische sector in staat is via verschillende druktechnieken quasi elk materiaal (plastic, textiel, glas, beton, metaal,...) te bedrukken, blijft de belangrijkste materie: papier. Papier is een belangrijke grondstof én verkoopsinstrument voor de grafische sector, want papier bepaalt mee de kwaliteit van het eindproduct. De grafische sector vindt het duurzaam omgaan met papier bijzonder belangrijk en heeft initiatieven genomen om deze bezorgdheid bekend te maken. Duurzaam beheer van papierproductie, herkomst, recyclage: Paper Chain Forum: Het belang van juiste en volledige informatie FEBELGRA is, samen met alle beroepsfederaties betrokken bij de papierketen in België, lid van het Paper Chain Forum. Dit zijn boseigenaars, producenten, invoerders, verwerkers en groothandelaren van papier en karton, de grafische industrie, uitgevers van geschreven pers, recuperatiebedrijven van oud papier en leveranciers van drukmateriaal. FEBELGRA Logisch circuit van de de recyclage van de verschillende papier- en kartonsoorten, en van de inbreng van verse vezels wil, binnen de schoot van het Paper Chain Forum, correcte informatie over de relatie tussen papier en milieu verspreiden. Te vaak wordt verteld dat drukwerk verantwoordelijk is voor het kappen van het regenwoud, dat recycleren bomen redt of dat sorteren zinloos is omdat alles toch samengekapt wordt. Het Paper Chain Forum staat voor juiste informatie over papierproductie: Papier wordt gerecycleerd maar heeft altijd een toevoeging van nieuwe (i.e. niet afkomstig uit gerecycleerd papier) papiervezels nodig om het papier sterk genoeg te maken. Men kan dus niet eindeloos recycleren: de sector volgt een cyclus om papier maximaal te recycleren. België heeft in 005 een inzamelpercentage van bijna 60% behaald voor oud papier Voor papier sneuvelen doorgaans geen bomen. Veeleer worden bijproducten van het bos (snoeihout, boomkruinen, uitdunningshout, zaagafval,...) aangewend om papier te maken. Advies van de CRB BRCP van 5 mei 007 Conjunctuur in de papier en grafi sche industrie in 006 en de vooruitzichten voor 007 Duurzaam bosbeheer Ons bosbestand moet constant vernieuwd worden, omdat jonge bomen meer CO omzetten in zuurstof dan oude bomen. Deze vernieuwing wordt toegepast in de duurzame bosbeheerprogramma s, die ook door de overheid gecontroleerd worden. In België vinden voornamelijk de volgende certificatieprogramma s steeds meer doorgang: het Forest Stewardship Council (FSC) en het Programme for Endorsement of Forest Certification schemes (PEFC) Dit zijn kwaliteitslabels, die garanderen dat de primaire grondstof voor de aanmaak van het gecertificeerde papier afkomstig is van een bos dat duurzaam en milieuvriendelijk wordt geëxploiteerd. Beperking van het papierafval in de sector: Preventie Door de intrinsieke kenmerken van het drukproces is er altijd papierafval ( inschiet (papier voor drukafstelling), snijwerk, afwerking...). De grafische sector is begaan met een duurzaam beheer van papier en gaat daarom verantwoord met deze grondstof en haar afvalstroom om en zorgt ervoor dat het in de recyclage cyclus terecht komt. Constante focus voor bedrijven voor beperking papierafval Maar de sector heeft ook al veel initiatieven genomen om het volume van dit afval te beperken. Gezien het verwerken ervan niet enkel een ecologisch voordeel heeft, maar ook een beperking van de kosten met zich brengt, zijn de grafische bedrijven hier al ver mee gevorderd. Febelgra heeft, in samenwerking met het Presti5 programma een project uitgewerkt waarbij bijkomende mogelijkheden onderzocht worden om het papierafval bij de productie van drukwerk terug te brengen. De resultaten van het project staan in de gids Papierafvalpreventie in de grafische sector. Deze is in mei 007 voorgesteld en dient als actieve leidraad voor de hele sector. Blijvende sensibilisering van bevolking dmv stickersysteem. De grafische sector ondersteunt preventiemaatregelen waarbij de eindgebruiker er voor kiest om zijn UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST De grafische sector is er van overtuigd dat informatie in de toekomst meer digitaal zal overgebracht worden: via internet, televisie, telefoon,... maar deze zal altijd complementair blijven met informatie die op papier verkrijgbaar is. Een volledige papiervrije maatschappij met enkel elektronische informatiedragers lijkt dan ook een utopie. De grafische sector blijft de principes van verantwoord en duurzaam beheer van papier ondersteunen; anderzijds is de sector ook pro-actief betrokken bij de uitbouw van digitale en online publicaties, met name voor documenten die zich lenen voor digitale raadpleging en online gebruik. papierafval te beperken. Deze preventiemaatregelen mogen niet indruisen tegen de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid; in ons land vertalen ze zich in de keuzemogelijkheid van de burger om aan te geven zijn brievenbus vrij te houden van regionaal en/of reclamedrukwerk. De sector steunt het gebruik van de nee dank u stickers, die op 0,% van de Belgische brievenbussen is aangebracht. 4 Recyclage Ook op Europees vlak heeft de grafische sector 5, samen met de hele papierketenindustrie 6, het voortouw genomen om een aantal vrijwillige inspanningen te leveren op vlak van duurzaam papierbeheer (recyclage). Tegen 00 wil de papierketen in Europa, onder het motto European Declaration on Paper Recycling 66% van alle karton en papier recycleren. Met de opgelegde en vrijwillige inspanningen had men in 005 al het hoogste recyclagepercentage (55,4%) ter wereld bereikt. Toch wil de hele sector met deze nieuwe vrijwillige doelstelling aantonen dat duurzaam omgaan met de broze grondstoffen van onze planeet geen loze boodschap is. Dit akkoord dat alle lidstaten van Europa bindt, zal voorrang geven aan afvalpreventie, optimale recyclage van papier en karton én een belangrijke sensibilisering van het publiek op het vlak van sorteren van papier bij de afvalverwerking. meer informatie o.a. op fsc.wwf.be Presti 5 is het vijfde PREventieSTImulerend programma (//00)van de Vlaamse overheid (Leefmilieu), beheerd door OVAM. 4 zie cijfers Huis-aan-huis drukwerk pagina 4 5 Intergraf (International Confederation for Printing and Allied Industries 6 De andere sectoren zijn: Confederation of European Paper Industries, International Confederation of Paper and Board Converters in Europe, European Recovered Paper Association, European Tissue Symposium, International Association of Deinking Industry

18 De grafische industrie en duurzaam ondernemen DE SECTOR EN VERPAKKINGEN De grafische industrie en duurzaam ondernemen DE SECTOR EN ENERGIEVERBRUIK DE GRAFISCHE SECTOR RECYCLEERT VEEL MEER VAN HAAR VERPAKKINGEN DAN DE EUROPESE RICHTLIJN VRAAGT. De grafische sector zorgt niet alleen voor kwaliteitsvolle producten, maar deze moeten ook in goede orde bij de klant (uitgever, distributeur, post) geraken. Dit houdt in dat de producten zorgzaam verpakt worden. De Belgische reglementering overstijgt de normen van de Europese richtlijn : Europa vraagt tegen 008 een recyclage minimum van 55% van de verpakkingen en 60% nuttige toepassing ervan. Ons land tekende in 006 al cijfers op van 9,% recyclage en 94,6% nuttige toepassing van huishoudelijk afval en respectievelijk 79,5% en 86,% voor bedrijfsmatig afval. De grafische bedrijven dragen bij tot dit uitstekende resultaat dankzij hun toetreding tot VAL-I-PAC, het erkend organisme voor bedrijfsmatig verpakkingsafval. De grafische sector volgt dan ook nauwgezet de wetgeving inzake terugnameplicht en informatieplicht. Een andere wettelijke vereiste is het opstellen van een (sectorieel) preventieplan voor bedrijven die per jaar meer dan 0 ton verpakkingsmateriaal gebruiken voor producten voor de Belgische markt. FEBELGRA verzamelt de maatregelen van dit preventieplan voor haar leden en zorgt voor een sectoriële rapportering bij de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC). In de eerste fase (00-00) heeft de sector een belangrijke afvalreductie kunnen realiseren door het preventieplan; in de volgende fase ( ) waren de meeste van de maatregelen al operationeel en gingen de acties eerder om een bijsturing en verfijning van bestaande maatregelen. De maatregelen gaan over het gebruik van lichtere kartonnen verpakkingsdozen, alternatieven voor eenmalige paletten (zoals hergebruik van leverancierspaletten, herbruikbare paletten) en het gebruik van steeds dunnere verpakkingsfolies. Preventpack De grafische industrie heeft al belangrijke inspanningen gedaan om het verpakkingsvolume en de impact ervan terug te dringen. FEBELGRA heeft zich aangesloten bij het gemeenschappelijke initiatief van het VBO, VOKA, UWE en BECI PreventPack dat de realisaties van de industrie inzake verpakkingsbeheer, beperking en hergebruik toelicht om nog meer bedrijven te stimuleren deze expertise toe te passen. UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST Drukwerk blijft een zeer kwetsbaar product. Het is gevoelig aan vocht en licht en vatbaar voor mechanische beschadiging. Om het in goede staat bij de klant te bezorgen, is er een beschermende verpakking nodig. Ook in de toekomst moet men rekening houden dat een goede verpakking evenveel (of meer) milieuwinst oplevert (minder beschadiging, minder herdruk, geen nieuwe verpakking en vervoer) dan de loutere milieuwinst van een minder kwalitatieve verpakking. De grafische sector is ervan overtuigd dat men goed scoort in het gebruik van duurzame en milieuvriendelijke verpakkingen. De federatie pleit er dan ook voor dat er voldoende rekening zou worden gehouden met de moeilijkheden die haar leden ondervinden om telkens bijkomende preventiemaatregelen toe te passen. DE GRAFISCHE SECTOR IS VAN NATURE GEEN GROTE ENERGIEVERBRUIKER EN GAAT DUURZAAM OM MET ENERGIE. Beperking CO uitstoot Het beperken van de CO uitstoot staat bekend als een belangrijke bekommernis in het globale milieuvraagstuk. Om deze CO uitstoot te verminderen, moet het energieverbruik (huishoudelijk en industrieel) en de uitstoot door het verkeer beperkt worden. Hoewel de grafische sector geen energie-intensieve sector is, levert zij ook een aantal belangrijke inspanningen. In België zijn de gewesten verantwoordelijk voor de reglementering inzake de beperking van CO en broeikasgassen. Vlaanderen De Vlaamse overheid hanteert verschillende instrumenten om de uitstoot met 5,% te verminderen tegen 0 (t.o.v. 990). Voor bedrijven met een primair energieverbruik tussen de 0, PJ en 0,5 PJ is er het auditconvenant ; voor bedrijven boven de 0,5 PJ is er het convenant benchmarking en het systeem van verhandelbare emissierechten. De grafische industrie is geen energie-intensieve sector, bovendien is het een sector met meer dan 95% KMO s (minder dan 50 werknemers). Het is dan ook niet verwonderlijk dat er slechts een beperkt aantal grafische bedrijven in de categorie 0,- 0,5PJ vallen. Zes bedrijven hebben vrijwillig aangesloten bij het auditconvenant. Dit houdt in dat zij een energieaudit laten uitvoeren om het besparingspotentieel en de mogelijke maatregelen op maat per bedrijf te bepalen. In ruil krijgen deze bedrijven geen bijkomende maatregelen opgelegd voor het efficiënter gebruik van energie en genieten zij bepaalde financiële voordelen. De grafische sector betreurt dat, ondanks het verzoek van VOKA, vele bedrijven niet kunnen meestappen in dit auditconvenant, gezien zij zich beneden de ondergrens van 0,PJ situeren. Wallonië In Wallonië hebben Febelgra samen met Fetra een brancheovereenkomst voorbereid om het energieverbruik en dus de CO uitstoot in de sector te verminderen: bedrijven konden vrijwillig instappen en in tegenstelling tot Vlaanderen is er hier geen ondergrens wat betreft energieverbruik. De overeenkomst trad eind 007 in werking. Brussels Hoofdstedelijk Gewest Op dit ogenblik zijn er geen specifieke projecten in het Gewest inzake energieverbruik. UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST Energie blijft een schaars goed en de productie ervan zal ook in de toekomst nog meer milieu-implicaties inhouden. Het is dus vanzelfsprekend dat de nationale, maar steeds meer supranationale overheden energieconsumptie willen beheren. De beheersing van de energieconsumptie zal zich zowel op niveau van de industrie als op niveau van de huishoudens moeten realiseren. Ook het wegtransport en het verkeer zijn belangrijke pijlers waar er minder CO uitstoot kan gerealiseerd worden. De grafische sector wil op een evenwichtige manier haar energieverbruik onder controle houden. Dit wil zeggen dat de economische groei en bijgevolg ook toename van tewerkstelling mogelijk moet blijven binnen de heersende en toekomstige energiewetgeving. Richtlijn 94/6/EG zoals gewijzigd door de Richtlijn 004//EG Cijfers Fost-Plus en VAL-I-Pac Brussels Entreprises, Commerce & Industry (voorheen Verbond van Ondernemingen in Brussel) voor meer toelichting: Vlaamse Convenant Energiebenchmarking, goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 9 november 00. Meer toelichting op Federatie van Papier en Kartonverwerkende bedrijven 4 5

19 De grafische industrie en duurzaam ondernemen DE SECTOR EN LUCHTKWALITEIT De grafische industrie en duurzaam ondernemen DE SECTOR EN AFVALVERWERKING DE GRAFISCHE SECTOR VINDT HET MAAR NORMAAL DAT ZE ALS EEN GOEDE LEERLING IN DE KLAS ALLE STRIKTE NORMEN VOOR DE LUCHTKWALITEIT NALEEFT. BIJ ALLE SOORTEN AFVALVERWERKING HOUDEN DE GRAFISCHE BEDRIJVEN ZOWEL DE ECOLOGISCHE ALS DE ECONOMISCHE FACTOREN IN HET OOG. VOS uitstoot: Omdat er bij de meeste drukprocessen Vluchtige Organische Stoffen (VOS) vrijkomen, heeft dit een zekere impact op de luchtkwaliteit. De sector volgt nauwlettend de milieurichtlijnen die de overheid hen oplegt en werkt, waar mogelijk, mee aan bijkomende reductie van de uitstoot van milieuschadelijke stoffen. In 999 heeft de Europese Commissie aan verschillende betrokken sectoren limietwaarden van VOS uitstoot opgelegd. Later, in 00 volgde het maximum plafond (de zgn. NEC richtlijn ) voor de lidstaten wat betreft zwaveldioxide, stikstofoxide, ammoniak en VOS. Door technische ingrepen zoals naverbranders, optimalisering van gebruikte producten (solventloze en -arme producten) en technieken, heeft de grafische sector sindsdien al voor een sterke reductie van de VOS gezorgd. De Gewesten zijn in ons land verantwoordelijk voor de naleving van de limietwaarden. Vlaanderen In 990 bedroeg de uitstoot van VOS door de grafische sector, kiloton per jaar. In 000 had de grafische sector al emissieverminderende maatregelen genomen die de VOS emissies met 54% terugbrachten tot 7,9 kiloton, en dit terwijl de productie met gezorgd voor een gegroepeerde inzameling, zodat ook kleine bedrijven deze producten veilig kunnen laten recycleren. Papier De sector heeft verschillende aanbevelingen in de praktijk omgezet om het papierafval te verminderen. Machinepark Aangezien de sector gekenmerkt wordt door vele technologische innovaties, vaak ook aangestuurd door eco-efficiëntie, is er een vrij hoge rotatie van de machine-infrastructuur. De grafische sector zorgt er voor dat machines nog een herbestemming vinden, ofwel door verkoop ofwel door een verkoop voor een aangecombineren met een economische groeivoorspelling. Uitstoot (kt) kt opgelegd: in 00 mag de grafische industrie nog maximaal kiloton VOS uitstoten. In de aanloop daarvan heeft de industrie al belangrijke inspanningen gedaan. 5 Brussels Hoofdstedelijk Gewest Ook in Brussel doen de grafische bedrijven het nodige om de emissiegrenswaarden van de richtlijnen inzake VOS te respecteren. UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST De sector heeft de voorbije jaren al belangrijke inspanningen geleverd voor het terugdringen van de VOS emissies en zal deze ook in de toekomst van dichtbij opvolgen. De sterke technologische vooruitgang die zo typisch is voor de sector, zal de innovaties ook op De grafische sector gaat doordacht te werk wanneer het over afval gaat: zij neemt de nodige initiatieven voor het sorteren, inleveren en recycleren van de verschillende soorten afval die bij het grafische productieproces komen kijken. Bij deze bezorgdheid hanteert de sector de principes van eco-efficiëntie waarbij de bezorgdheid voor het milieu belangrijk is, maar de economische invloedsfactoren niet uit het oog verloren worden. Chemische restproducten Drukplaten en chemische producten worden gesorteerd en verwerkt door een gespecialiseerde verwerkingsfirma. Omdat de sector uit vele KMO s bestaat, heeft de federatie past bedrag aan opleidingscentra en scholen. UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST De grafische sector is er van overtuigd dat door technologische vooruitgang er steeds verfijnder en meer ecologisch zal kunnen omgesprongen worden met restproducten van het grafische proces. Door gebruik van nieuwe producten en nieuwe technologie is de milieu-impact de laatste 50 jaar al revolutionair verminderd en in de toekomst zal men op dit elan verder gaan. De grafische sector steunt de werking van het Vlaamse Innovatiecentrum van de Grafische sector (VICG), dat heel wat onderzoek verricht op dit domein. 0% gestegen was. Voor 00 staat er een plafond gepland van 4,4 kiloton maar de overheid en de sector nemen aan dat de emissie dan tot,7 kiloton beperkt kan blijven. Men blijft dus ruim onder het eerder bepaalde plafond, dankzij bijkomende maatregelen uitgewerkt in samenspraak met de federatie. Bovendien weet de sector dit te Wallonië Bij de uitvoering van de NEC richtlijn heeft de Waalse overheid aan de diverse industriële sectoren plafonds 4 een ecologische manier sturen, zodat hun milieu impact zo minimaal mogelijk is. De ecologische bezorgdheid mag geen economische remmende factor worden. De grafische industrie stelt dat het belangrijk is rekening te houden met economische groei, concurrentievermogen en de draagkracht van de sector, wanneer nieuwe maatregelen voorgesteld worden. Richtlijn 999//EG Richtlijn 00/8/EG: hierin wordt het plafond voor VOS in 00 voor België en alle betrokken sectoren op 9 Kt gesteld AMINAL, Evaluatie emissiereductiepotentieel voor VOS emissies van de grafi sche sector, oktober 00 4 Besluit Waalse Regering 5 maart 004, BS Dit verschil verklaart zich door het verschil in industrieel weefsel in Wallonië en Vlaanderen. Zie ook pagina. Zie hierover De Sector & Papier, pagina 6 7

20 De grafische industrie en duurzaam ondernemen DE SECTOR EN VEILIGHEID FG DE GRAFISCHE SECTOR IS DE LAATSTE JAREN UITGEGROEID TOT ÉÉN VAN DE VEILIGSTE INDUSTRIËLE SECTOREN IN BELGIË De sector heeft een goede traditie van preventie en globale aanpak van veiligheid op het werk en het vermijden van arbeidsongevallen. Veilige sector Onderstaande tabel toont de frequentiegraad van ongevallen voor 004 in de verschillende sectoren.de grafische sector (met inbegrip van de krantendrukkerijen) heeft een bijzonder lage frequentiegraad en bijgevolg ook een lage werkelijke en globale ernstgraad. Tabel: Frequentiegraad en Ernstgraad Arbeidsongevallen (004) SECTOR AANTAL WERKNEMERS FG WEG GEG Houtindustrie ,,09,56 Metaalproductie 7.5 5,76,04,5 Textielproductie.495 9,9 0,75,46 Totaal/gem (privé) België , 0,64,7 Papier & karton verwerking ,97 0,66,5 Nutsbedrijven 4.5,9 0,46 0,79 Grafische sector 8.06,96 0, 0,50 Chemie 6.69, 0,7 0,47 FG: het aantal ongevallen per miljoen werkuren (met werkverlet) WEG: de werkelijke ernstgraad (totaal aantal verloren kalender dagen per 000 werkuren) GEG: de globale ernstgraad (som van de werkelijk verloren kalenderdagen en het aantal dagen forfaitaire ongeschiktheid, per 000 werkuren) Men kan stellen dat dankzij de inspanningen van de sector de veiligheid met de helft verbeterd is op amper 5 jaar tijd. Tabel: evolutie frequentiegraad en ernstgraad arbeidsongevallen grafische sector KALENDERJAAR FG WEG GEG 999 5,5 0,45 0, ,0 0,5 0, ,77 0,4 0, ,7 0,40 0, , 0,4 0,6 004,96 0, 0,50 Globaal preventieplan In de grafische sector is het wettelijk verplicht om een globaal preventieplan op te stellen: een vijfjaarlijks globaal plan en een jaarlijks actieplan dat kadert in een dynamisch risicobeheersingsysteem (met doelstellingen, methodes, uitvoering en evaluatie). Dit plan wordt door de werkgever opgesteld, het comité Preventie en Bescherming op het Werk en de preventie- en beschermingsdiensten. Dit preventieplan wordt op maat van elk bedrijf geschreven en kan zichzelf objectieven opleggen op het vlak van o.m. ongevallencijfers, geluidsniveau, veiligheidsopleiding, hygiëne, gezondheidscontrole, noodprocedures, psychosociaal welzijn,... De federatie van de grafische industrie staat haar leden bij met een leidraad voor het opstellen van het globaal preventieplan. Deze leidraad beantwoordt aan de wettelijke eis om op een wetenschappelijke manier gevaren te analyseren, te kwantificeren en te ordenen. Gezondheid van de werknemers De grafische sector neemt alle mogelijke maatregelen om de gezondheid van haar werknemers te garanderen. Vandaag zijn de nodige afzuigsystemen geïnstalleerd en wordt voldaan aan de limietwaarden voor chemische agentia. Ook de aangekondigde strengere blootstellingwaarden die de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg aankondigde, zullen gerespecteerd kunnen worden. Het blijft echter belangrijk in specifieke gevallen in (tijdelijke) sectorale afwijkingen te kunnen blijven voorzien en de redenen voor het verstrengen van de blootstellingnormen voldoende te onderbouwen. Reach wetgeving Eind 006 heeft het Europese Parlement het systeem voor Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische Stoffen (REACH) goedgekeurd. Dit betekent dat producenten van chemische stoffen deze moeten identificeren, registreren en/of vergunnen. De grafische sector zal veel meer informatie en duidelijkheid krijgen over de gebruikte stoffen: wat de veiligheid nog zal kunnen verbeteren. REACH is in werking getreden begin juni 007. UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST Veiligheid en veiligheidsbeheersing zijn essentiële aandachtspunten voor de grafische industrie. De bedrijven zullen er constant over waken dat de nodige maatregelen genomen worden op het vlak van veiligheid, zodat de sector haar sterke veiligheidscijfers kan blijven bestendigen. Aangezien de veiligheidsnormen buiten België en buiten de Europese Unie minder streng zijn, kunnen die concurrentievervalsend werken. Goedkopere buitenlandse producten worden vaak in onveilige omstandigheden geproduceerd en voldoen niet altijd aan de Europese normen op vlak van consumentenveiligheid. Ongetwijfeld een punt dat binnen- en buitenlandse aandacht verdient. FG Metagids van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, arbeid en sociaal overleg, 004 met inbegrip van uitgeverijen en krantendrukkerijen Metagids van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, arbeid en sociaal overleg, 004 Verordening 907/006, PB, 0//