5 scholen delen hun succeservaringen. Leerlingen nemen nu meer hun eigen verantwoordelijkheid

Transcriptie

1 5 scholen delen hun succeservaringen Leerlingen nemen nu meer hun eigen verantwoordelijkheid

2 Leren zichtbaar maken helpt leerprestaties te verbeteren Kijk bij het lesgeven door de ogen van je leerling, en help hen hun eigen leraar te worden. Met deze twee belangrijkste aanbevelingen helpt professor John Hattie scholen de kwaliteit van hun onderwijs te verhogen. Wil je dat leerlingen hun leerprestaties verbeteren, dan moeten zij hun eigen leerproces kunnen beoordelen, blijkt uit veel onderzoek en meta-analyses. Zij moeten hun eigen leren zichtbaar maken. Prof. Hattie is gerenommeerd onderwijswetenschapper uit Nieuw-Zeeland, deed ruim meta-analyses van meer dan 65 duizend onderwijsonderzoeken, waarbij van ruim 250 miljoen leerlingen wereldwijd gegevens zijn verzameld. Prof. Hattie leverde daarmee het meest uitgebreide, op onderzoek gebaseerde, bewijs naar wat het beste werkt om leerprestaties te verbeteren. Het programma Leren zichtbaar maken werd ontwikkeld door Cognition Education, de internationale organisatie op het gebied van onderwijsadvies waaraan prof. Hattie is verbonden. Prof. John Hattie Marcel Bogaarts Ilse Marks Ik constateer een enorme betrokkenheid van verschillende teams, omdat Leren zichtbaar maken over hun eigen leerlingen gaat

3 Uw partners voor Leren zichtbaar maken Een brug slaan tussen de wetenschap en de schoolklas. Bazalt, HCO, RPCZ, OnderwijsAdvies en partners Onderwijs Service en Cedin, zijn officieel de enige organisaties in Nederland en Vlaanderen die de verbinding maken tussen het door Cognition Education ontwikkelde programma en de onderwijspraktijk. We werken nauw samen met de Nieuw-Zeelandse onderwijsorganisatie en werken volgens de laatste inzichten en met actuele materialen. Alle in deze brochure genoemde adviseurs zijn gecertificeerd trainer Leren zichtbaar maken. Het garandeert deelnemende scholen dat we geen eigen interpretatie geven, maar het gedachtegoed van prof. John Hattie overbrengen zoals het is bedoeld. De specialisten kennen de materie door en door en bieden scholen, naast inspiratievolle trainingsdagen, vooral praktische coaching en begeleiding. Daarbij behouden de scholen en onderwijsinstellingen hun eigen regierol. Zij bepalen dus zelf waar ze de focus met dit programma willen leggen. Begeleiding betekent onder meer tools en inzichten bieden, verbeterteams ondersteunen, samen de klas ingaan, hulp bieden bij de nieuwe of veranderende rol en iedere betrokkene binnen de school - op elk niveau - helpen om op een andere manier naar leerlingen en lesgeven te gaan kijken. Waar dit laatste zoal toe leidt, vertellen vijf scholen enthousiast in deze brochure. Leerlingen moeten zelf kunnen aangeven waar zij heengaan,hoe zij ervoor staan en wat hun volgende stap is Vijf scholen aan het woord 1. R.K. basisschool Tarcisius in Rotterdam 2. P.C. basisschool Oranje Nassau in Zwammerdam 3. ROC A12 in Ede 4. Openbare basisschool de Torenuil in IJsselstein 5. R.K. basisschool Beekbrug in Lisse Geen nieuwe methode, maar juist verdieping met directe impact Met Leren zichtbaar maken gooi je niet weg wat je als school hebt opgebouwd. Het gedachtegoed van prof. John Hattie helpt je om de leerling of student centraal te zetten. Daarmee realiseer je verdieping, verhoog je de kwaliteit van het onderwijs en realiseer je sterk verbeterde resultaten.

4 Tarcisiusschool, Rotterdam: Al binnen één jaar zien we opmerkelijke resultaten Kinderen zijn zich er nu al bewust van welke informatie ze nodig hebben om volgende stappen te zetten. Bij vier- tot en met twaalfjarigen zien we al eigenaarschap ontstaan. Meteen een advies voor die scholen die nog op de drempel staan: creëer draagvlak bij je team! Wil je met Leren zichtbaar maken starten, informeer je teamleden dan vooraf goed. Zorg ervoor dat ze weten wat het inhoudt voordat je bijvoorbeeld aan de introductiedag begint, zegt directeur Bianca Dolman van basisschool Tarcisius in Rotterdam. Snelle successen Wij gaven al onze teamleden het groene boekje mee, de beknopte uitgave van Leren zichtbaar maken. We vroegen hen: willen jullie dit lezen en ons aangeven wat jullie hiervan vinden? En wat bleek? Vrijwel iedereen wilde er meer over weten. Ook na de Grondslag, de introductiedag, was het enthousiasme groot. Alle, bijna dertig, teamleden gingen meteen in de actiemodus. Het bleek dat je al snel successen kunt boeken. Ook al zijn die bescheiden, het effect werkt aanstekelijk. Kom eens kijken, roepen leraren. Op die manier dragen zij hun enthousiasme op collega s over, zegt Bianca. Zo introduceerde één leraar de vraag: wat blijft plakken? Ofwel, wat heb je vandaag bij rekenen of taal geleerd? Op memobriefjes noteren de leerlingen vervolgens zulke verrassende antwoorden, dat de leraar versteld staat. Al echt verschil zien Zetten we de deur op een kier, dan zie je al snel dat kinderen veel meer kunnen dan wij tot nu toe hebben gedacht. Daarmee krijgen ook de leraren meer zelfvertrouwen. Ze durven steeds vaker dingen uit handen te geven, vragen feedback en krijgen dat ook. Voelt een kind zich serieus genomen, dan zit het lekker in z n vel. Daardoor gaat het ook beter leren en gaat het met meer plezier naar school. Ieder kind wil van nature zelfstandig worden. Binnen nog geen jaar ziet Bianca al echt verschil. De kinderen boordelen nu zelf hun werk. Bij spelling geven ze, aan de hand van werkblad, zelf aan wat goed ging en wat (nog) niet, en ook waarom sommige woorden nog lastig voor ze zijn. Verdieping in onderwijs Volgens Bianca is Leren zichtbaar maken een verdieping van het onderwijs. Geen nieuwe methode, maar een visie waarmee je de focus echt op de inhoud kunt richten. We stellen vragen nu anders en zien dat kinderen zich meer bewust worden van zaken. Dat zij zich al op diverse vlakken regisseur voelen van hun eigen leertraject. Ze krijgen inzicht in waarom ze wat doen. Meer behaalde resultaten op Scholen die leren echt zichtbaar maken spreken meer over het leren van leerlingen; leraren vieren er meer de resultaten die ze samen behalen. Pieter de Kool Eveline Busch

5 Neem je een kind serieus, dan gaat het ook beter leren 12 x winst! Onze leerlingen 1. gebruiken succescriteria om hun eigen werk te beoordelen; 2. toetsen zo ook het werk van hun klasgenoten; 3. geven zelf aan wat ze geleerd hebben; 4. zijn zichzelf meer bewust wat ze willen leren; 5. stellen zelf hun doelen, en stellen die zonodig bij; 6. vragen ook zelf hulp van hun leraar; 7. en gaan met meer plezier naar school. En onze leraren 8. durven steeds meer dingen los te laten; 9. durven vaker met leerlingen in gesprek te gaan; 10. krijgen meer vertrouwen in de kinderen; 11. zien dat je snel successen kunt boeken; 12. dragen hun enthousiasme op collega s over.

6 PC Basisschool Oranje Nassau: Kinderen nemen nu meer hun eigen verantwoordelijkheid Leerlingen zijn nu vooral aan het leren, minder aan het doen. Ze weten zelf welke stappen ze moeten zetten en wie of wat ze daarvoor moeten inzetten. Na één jaar werken met Leren zichtbaar maken constateert Oranje Nassau al zichtbare resultaten. PC Basisschool Oranje Nassau in Zwammerdam telt zo n 125 kinderen en tien leraren. Onze leraren houden ervan om nieuwe zaken te onderzoeken en op te pakken. We hebben geen apart verbeterteam; we doen het met z n allen. Dat leidt tot meer kracht en resultaat, constateert directeur Annette Hesseling. De leraren stellen open vragen, nemen kinderen af en toe apart en laten ze ook samenwerken; facetten die je ook bij prof. John Hattie ziet. Eigen verantwoordelijkheid Zomaar één voorbeeld. Anita Wijkmans, adjunct-directeur, IB er en leraar. Nu gaan leraren veel meer met ieder kind in gesprek. Daardoor hebben leerlingen minder goed in de gaten hoe ver anderen al zijn. Per behaald doel kleuren de kinderen iets in: appels in een boom of lagen van een taart. Zo word leren zichtbaar. Ze mogen zelf bepalen aan welke doelen ze eerst willen werken. Krijgen en nemen meer hun eigen verantwoordelijkheid. Dat vinden zij zeer prettig. Effectieve feedback We startten met Leren zichtbaar maken de Grondslag. De informatie over het Leren zichtbaar maken onderzoek en een aantal praktische onderwerpen gaf ons duidelijkheid over wat het voor ons kan betekenen. Daarna volgden we een tweedaagse training om te komen tot een actieplan met de onderwerpen waarop wij impact willen hebben. De laatste twee studiedagen bereidden we samen de uitwerking in de klas voor. Een jaar later zien we al concrete resultaten. De meest belangrijke omslag is dat leraren nog beter dan voorheen effectieve feedback geven. De kinderen vragen daar zelf ook al om, zelfs aan elkaar, zegt Hesseling. Groei in vaardigheden We constateren verder dat kinderen mondiger zijn geworden. Ze zitten beter in hun vel. En mede dankzij hun eigen verantwoordelijkheid gaan ze heel graag naar school. Ze hebben nu echt het besef dat ze kunnen en mogen meepraten. Geven ook aan wat ze willen en of ze iets niet prettig vinden, zegt Wijkmans. Alleen al aan de halfjaarlijkse CITO LVS zien beide directeuren verschil. Die brengt onder meer van ieder kind en op elk niveau de groei rond vaardigheden in beeld. En wat zien we? Vorig jaar scoorden we nog een stukje roder, nu echt veel meer groen. Lees het gehele interview op Je moet als school met Leren zichtbaar maken beginnen om de belangrijkste partner in het leren - de leerling - eigenaar te maken van zijn leerproces Peter Pijl Hanneke van der Geest

7 We constateren dat kinderen mondiger zijn geworden, ze zitten ook beter in hun vel 6 x opbrengst! Kinderen 1. zijn mondiger geworden; 2. krijgen en vragen effectieve feedback; 3. nemen hun eigen verantwoordelijkheid; 4. gaan daardoor graag naar school; 5. bepalen zelf aan welke doelen zij gaan werken; 6. zijn flink gegroeid in hun vaardigheden.

8 ROC A12: We zien veel mogelijkheden voor het middelbaar beroepsonderwijs Docenten en instructeurs zagen al snel dat ze met Leren zichtbaar maken hun huidige onderwijs kunnen verdiepen, een kwaliteitsslag kunnen maken. Het is niet iets nieuws, maar een sterke aanvulling. In dit eerste halfjaar is het aftasten en ervaringen opdoen. In het nieuwe schooljaar gaan we er structureel mee werken. Vandaag de dag zijn mensen veel mondiger dan voorheen. Dat uit zich ook in de dagelijkse praktijk. Als handhaver of beveiliger krijg je regelmatig met assertieve, zelfs agressieve, omstanders te maken. Hoe ga je met hen om? En hoe houd je ze bij calamiteiten op afstand? Bij ROC A12 in Ede trainen derdejaars studenten onder meer zulke praktijksituaties. Terwijl twee jongeren een derde student belagen, observeert een vierde de handelingen en geeft zij haar medestudenten feedback. Met elkaar resultaten bespreken, is uitermate effectief. Eerder beoordeelden deze studenten in de klas elkaars opgemaakte proces verbaal, zegt docent en onderwijsontwikkelaar Marloes van den Berg.

9 Onderwijs verdiepen De afdeling Veiligheid van het middelgrote ROC in Ede verzorgt vier opleidingen op het gebied van handhaving en beveiliging. Op het recente congres rond Leren zichtbaar maken kwamen wij in aanraking met het gedachtegoed van prof. John Hattie. Voor ons reden om met het hele team aan de introductiedag, de Grondslag, deel te nemen, zegt Marloes. Het team van Veiligheid bestaat uit achttien leden, van instructeurs tot docenten. Nee, niet weer op cursus, dachten sommigen. Maar die sceptische houding maakte snel plaats voor enthousiasme. Zij zagen dat je met dit gedachtegoed het huidige onderwijs kunt verdiepen, een kwaliteitsslag kunt maken. Leren zichtbaar maken biedt veel mogelijkheden voor het middelbaar beroepsonderwijs. Geen flauw idee Kort daarna volgde een nulmeting binnen de school. We legden studenten diverse vragen voor. Wat leer je en waar doe je dat voor? En hoe weet je wanneer je iets onder de knie hebt? En wat bleek? De student heeft geen flauw idee hoe hij regisseur van zijn eigen leerproces kan worden of zijn, zegt teamleider Veiligheid Gert Fluit. Marloes vult hem aan: Onze studenten hebben niveau 2 of 3 en zijn op de middelbare school behoorlijk aan de hand gehouden. Vaak kregen ze ook extra begeleiding. Met Leren zichtbaar maken willen wij dat zij zelf die regierol oppakken. Proactief zijn dus. Dat vergt nogal wat: eerstejaars studenten laten een vertrouwde omgeving achter, komen op een nieuwe school, starten met een nieuwe opleiding die ook nog vergt dat zij zelf de vervolgstappen gaan zetten in hun eigen leerproces. Onze groep jongeren is op de middelbare school behoorlijk aan de hand gehouden. Hier willen we dat deze studenten hun eigen regisseur worden Impactcyclus Het eerste halfjaar was het voor de docenten van ROC A12 vooral een proces van aftasten en de juiste middelen vinden om het leren meer zichtbaar te maken. Marloes: We pasten het gedachtegoed toe op derdejaars studenten die binnenkort uitstromen. Een eerste impactcyclus moest deze leerlingen meer inzicht geven in wat zij leren en hoe succes eruit ziet. Uit de nameting blijkt dat zij beter weten wat ze leren, waar ze staan en wat hun volgende stap is in het leerproces. Een mooi resultaat. De ervaring en kennis die wij nu opdoen, passen we straks toe bij de eerstejaars studenten. Lees het gehele interview op Het team op school deelt met elkaar de impactcycli, luistert belangstellend naar elkaars ontdekkingstocht en geniet van de uitkomsten; leren van en met elkaar in het kwadraat Monique Vrij Marije Heijdenrijk

10 RKBS Beekbrug: Kinderen willen al hun eigen leerdoelen bereiken De sterkere leerlingen merken dat zij minder saaie opdrachten moeten doen. Zwakkere leerlingen daarentegen stellen gerichter vragen en laten trots zien welke doelen zij al bereikt hebben. In elke groep signaleert Beekbrug al de nodige resultaten. Stel, je bent al enige tijd bezig met Leren zichtbaar maken. Bij uitval van een leeraar schakelt de school een vervanger in. Maar die kent het onderzoek en gedachtegoed van prof. Hattie niet. De invalkracht komt in een groep waar kinderen al gewend zijn te werken aan hun eigen regisseurschap. Zodra ze met de uitleg rond staartdelen begint, gaan twee vingers omhoog. Die kinderen willen zeggen: Dat weten we al, mogen we alvast beginnen? Maar de juf negeert de vingers, durft wellicht de vraag niet aan te horen en gaat stoïcijns verder. Het gevolg: de twee bollebozen haken af en schakelen op off. Breukenflat In Groep 6 van de Rooms-katholieke basisschool Beekbrug echter niet. Daar werken ze aan hun eigen Breukenflat: een middel dat inzichtelijk maakt wat je al van breuken kent en wat je nog moet leren. Ken je de terminologie al? Dan kleur je zelf de begane grond en ga je een stapje hoger. In je eigen tempo, totdat je bovenaan bent en met breuken leert optellen, aftrekken en vermenigvuldigen. Het is een van de vele voorbeelden waarbij de kinderen op deze school het leren zichtbaar maken. Zelf al succescriteria benoemen Intern begeleider Petra Meirink-Chatah maakte in 2014, samen met de schooldirecteur, kennis met het gedachtegoed van prof. John Hattie. Het enthousiasme was er meteen en het tweetal wist dat op de andere negen teamleden over te brengen. Er is hier al veel aandacht voor het individuele kind. Ons motto: it is normal to be special. Leren zichtbaar maken past goed bij dit beleid. Beekbrug oefende in de klas al met het benoemen van leerdoelen. Maar dat bleek best lastig. Petra: Leraren wisten niet hoe zij de leerdoelen aan kinderen konden uitleggen. Ze beseften toen nog onvoldoende dat kinderen al een heleboel weten; ze leren niet alleen in de klas. Leerdoel is schooltaal, maar nu zij met kinderen serieus in gesprek gaan, blijkt dat leerlingen deze taal zich gemakkelijk eigen kunnen maken. En ook dat zij nu zelf de succescriteria bij hun leerdoelen kunnen benoemen. Van doen naar leren Inmiddels is er al veel bereikt, ook al voelt het alsof de school nog aan het begin staat. Het leren zichtbaar maken groeit gestaag en er zijn veel gewenste veranderingen. Maar het lesgeven is al danig veranderd. We starten met een gesprek en luisteren meer naar de leerling. Die zijn veel vaker aan het woord dan voorheen. Je ziet dat kinderen langzaamaan meer inzicht ontwikkelen. Ze weten welke stap voor hen de volgende moet zijn en krijgen zo meer de regie in hun eigen leerproces. Ook ontwikkelen zij meer zelfbewustzijn en vinden ze het prettig om te mogen meepraten. De school is voor hen nu écht een plek waar ze worden geholpen om zich verder te ontwikkelen. Daardoor zijn ze veel sterker dan voorheen gemotiveerd om hun eigen leerdoelen te bereiken. Ze gaan van doen naar leren. Lees het uitgebreide interview op lerenzichtbaarmaken.nl/cases

11 Beekbrug is voor kinderen nu écht een plek waar ze worden geholpen om zich verder te ontwikkelen Drie zichtbare effecten 1. Leerlingen van groep 1/2 praten met elkaar al over het leerdoel samenwerken. 2. Leerlingen van groep 6 kleuren hun Breukenflat en bepalen zo zelf wanneer ze verder kunnen. 3. Leerlingen van groep 8 gaan echt inzien waarom zij een leerdoel moeten bereiken. Meer behaalde resultaten op lerenzichtbaarmaken.nl/cases Bert Wille Marianne Zandman Leraren zijn niet alleen onderling meer in gesprek, maar vooral ook met leerlingen

12 De Torenuil: We gaan nu echt in gesprek met kinderen; er is meer diepgang Zelf bepalen waar je staat, hoe je verder kunt gaan en wanneer je wat wilt bereiken. We willen kinderen verantwoordelijk maken voor hun eigen leerproces. Leren zichtbaar maken helpt daarbij. Ik doe niet mee met de instructie! Wie dit schrijft, moet wel een recalcitrante leerling zijn, wars van gezag in de klas. In werkelijkheid betreft het een jongen die al voor zichzelf kan inschatten of hij nadere uitleg nodig heeft. Voor die les is hij al regisseur van zijn eigen leertraject. Het is een van de zichtbare effecten die de Torenuil in IJsselstein al binnen één jaar Leren zichtbaar maken signaleert. Meer kwaliteit inbrengen Een belangrijke doelstelling van onze openbare basisschool is kinderen meer verantwoordelijk maken voor hun eigen leerproces, zegt directeur Ine Vermeer. Het gedachtegoed van prof. Hattie past perfect bij wat wij als team belangrijk vinden voor de ontwikkeling van de kinderen: ervoor zorgen dat zij zelf hun eigen leraar worden. Leren zichtbaar maken helpt daarbij. Nadat Ine en adjunct-directeur Bea Standaar het boek van prof. Hattie hadden gelezen, wisten ze allebei: hier moeten we meer mee doen. En ook de bijna dertig leraren, vonden ze. Die keken aanvankelijk wat bedenkelijk. Weer iets nieuws, zag je ze al denken. Maar het mooie is dat het niets extra s is. Het is geen kwestie van stapelen, maar van puzzelen. Je kunt het gedachtegoed en de middelen inpassen in je huidige onderwijs en daarmee meer kwaliteit inbrengen. Diverse initiatieven Al tijdens de Grondslag raakte het hele team enthousiast. Na deze introductiedag werden alle leraren vrij gelaten om naar eigen inzicht het leren verder zichtbaar te maken. Bea: De één startte met feedback geven, de ander ging echt met kinderen in gesprek, een derde hing direct posters aan de muur waarop zij de leerlijnen zichtbaar maakte en een vierde besloot het aan de kinderen over te laten of zij wel of geen instructie voor een bepaalde les nodig hebben. De leraren komen ook bij elkaar in de klas. Het onderling uitwisselen van ervaringen werkt aanstekelijk. Ze inspireren elkaar met behaalde successen. Echt in gesprek gaan Tot nu toe was het vrijblijvend uitproberen, vanaf het komende schooljaar gaan we meer sturing geven, zegt Ine. Meer structuur zorgt ervoor dat we weten waar we samen mee bezig zijn, en welke resultaten we met elkaar boeken. We zien in elk geval nu al dat leraren veel vaker met kinderen echt in gesprek gaan. Er is meer diepgang gekomen. Ook toetsen we onze aanpak en visie telkens aan het gedachtegoed van prof. Hattie, bij alles wat we doen. Het mooiste dat je kunt bereiken is als een kind je kan vertellen waar hij staat, waar hij naartoe wil, waar hij mee bezig is en welke hulp hij al dan niet nodig heeft. En het leuke is: dat zien wij nu al ontstaan. Lees het gehele interview op

13 Het is geen kwestie van stapelen, maar van puzzelen Joost Maarschalkerweerd Annemieke van Grol Leraren en leerlingen zijn zich meer bewust van het leerproces en welk effect hun handelen heeft. Doordat je als leraar echt verandering in het leren van leerlingen ziet, krijgt het leerproces ook meer zin.

14 Dag 1: Leren zichtbaar maken: de grondslag impact Leren zichtbaar maken: de grondslag op locatie: 2450,- (max. 24 personen) bij open inschrijving 225,- p.p. (minimaal 12 deelnemers) exclusief werkmateriaal Dag 2-3: Bewijs in actie impact Bewijs in actie (veranderteam) 1259, - (prijs per veranderteam van 2-5 personen, min. 4 veranderteams) bij open inschrijving 450,- p.p. (minimaal 12 deelnemers) exclusief werkmateriaal Dag 4-5: Leren zichtbaar maken voor leraren impact Leren zichtbaar maken voor leraren (lerarenteam) 4970,- (bij grote teams wordt -in overleg- met meerdere trainers gewerkt) exclusief werkmateriaal Katja Bosch Monique van der Knaap Azahara van Bergen Prachtig om te zien wat er in klassen gebeurt en dat de klas steeds meer een rijke leeromgeving wordt

15 E I info@lerenzichtbaarmaken.nl Leren zichtbaar maken brengt je plezier en een gevoel van verantwoordelijkheid om de juiste dingen te doen Trainers licentiepartners: Dick Blommers Lieven Coppens Stefaan Vanparys

16 Voor onze leerlingen is naar school gaan niet meer iets wat hen overkomt, maar het is een plek waar ze geholpen worden om zich verder te kunnen ontwikkelen. Zo worden ze stapje voor stapje regisseur in hun eigen leertraject. Petra Meirink-Chatah, intern begeleider basisschool Beekbrug in Lisse Onze leerlingen zijn mondiger geworden en nemen hun eigen verantwoordelijkheid. Ze zijn flink gegroeid in hun vaardigheden en bepalen nu zelf aan hoe ze aan hun doelen gaan werken. Fantastisch om te zien dat zij door dit alles graag naar school gaan Annette Hesseling, directeur basisschool Oranje Nassau in Zwammerdam Visible Learning plus is the trade mark of, and is distributed under license from Cognition Education Limited. Leren zichtbaar maken is een gezamenlijk project van: Bazalt Groothandelsgebouw B AT Rotterdam T: E: HCO Zandvoortselaan EM Den Haag T: E: RPCZ Edisonweg NW Vlissingen T: E: info@rpcz.nl OnderwijsAdvies Van Beeckstraat BC Zoetermeer T: E: Info@onderwijsadvies.nl