Victoire Lucieer is werkzaam als beleidsmedewerker bij het College bescherming persoonsgegevens (CBP). 2

Transcriptie

1 Invoering van het Burgerservicenummer in de zorg Mr. V.C. Lucieer 1 Inleiding Op 1 januari 2007 wordt volgens planning het Burgerservicenummer (BSN) ingevoerd. Het BSN zal moeten worden gebruikt bij de administratie en uitwisseling van persoonsgegevens binnen de overheid en in onder meer de gezondheidszorg, met als doel de juistheid van de gegevens te waarborgen. Hiertoe liggen momenteel twee wetsvoorstellen bij de Tweede Kamer: het wetsvoorstel algemene bepalingen burgerservicenummer en het wetsvoorstel gebruik burgerservicenummer in de zorg. Het College bescherming persoonsgegevens (CBP), 2 de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) en de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) 3 hebben de Tweede Kamer inmiddels laten weten zich grote zorgen te maken en dringen aan op meer waarborgen rond de invoering en het gebruik van het BSN. Persoonsnummers, zoals het BSN, vergemakkelijken de koppeling van verschillende bestanden aanzienlijk en vormen daarmee een extra bedreiging voor de persoonlijke levenssfeer. 4 Met name het wetsvoorstel algemene bepalingen burgerservicenummer schiet echter ernstig tekort als het gaat om de beperking van de risico s die zijn verbonden aan invoering en gebruik van een dergelijk nummer. In dit artikel zal ik ingaan op een aantal van de voornaamste consequenties die de invoering van het BSN heeft voor de zorgsector, waarbij ik met name aandacht zal besteden aan een aantal van de opmerkingen die CBP, KNMG en NPCF hierover hebben gemaakt. Huidige praktijk Het BSN zal qua nummer identiek zijn aan het huidige sociaal-fiscaalnummer (sofi-nummer). Waar het sofi-nummer van oorsprong was bedoeld als slechts een fiscaal nummer en later ook in de sociale sector en bij bepaalde andere overheidstaken mocht worden verwerkt, 5 zal het BSN echter veel breder worden toegepast. Voor beide nummers geldt dat zij slechts mogen worden verwerkt wanneer daar een wettelijke grondslag voor is. 6 In de zorg dient het sofi-nummer van oudsher met name te worden gebruikt bij uitvoering van de Algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ). Sinds 1 januari van dit jaar de Zorgverzekeringswet (Zvw) in werking is getreden, zijn zorgverzekeraars daarnaast op grond van die wet ook verplicht het sofi-nummer van hun verzekerden te verwerken. 7 Zij ontvangen de juiste sofi-nummers van hun verzekerden via de Belastingdienst. Zorgaanbieders mogen in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht het sofi-nummer echter nog niet verwerken voor de uitvoering van de Zvw: de bepalingen uit deze wet die spreken over het gebruik van het sofinummer door zorgaanbieders (onder andere door het opnemen van het sofi-nummer op de declaratie) zijn nog niet in werking getreden. 8 Het CBP heeft begin dit jaar veel klachten van patiënten ontvangen van wie de huisarts hun sofi-nummer had opgevraagd. Het CBP heeft vervolgens de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) aangeschreven met het verzoek haar 1 Victoire Lucieer is werkzaam als beleidsmedewerker bij het College bescherming persoonsgegevens (CBP). 2 Zie 3 Zie 4 TK , , nr.3, p TK , , nr.3, p.2. 6 Op grond van artikel 24 van de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP). 7 Artikel 86 Zvw. 8 Artikel 118 derde lid, voor zover het betreft de verplichting het sofi-nummer van de verzekerde in de administratie op te nemen, en artikel 118 vierde lid Zvw. Zie het Besluit van 9 december 2005 tot vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Wet toelating zorginstellingen, de Zorgverzekeringswet, de Wet op de zorgtoeslag en de Invoerings- en aanpassingswet Zorgverzekeringswet, Staatsblad 2005/649. Dit, omdat naar verwachting op korte termijn de Wbsn-z in werking zal treden.

2 leden hierop attent te maken. 9 De LHV heeft hieraan inmiddels gehoor gegeven en alle verwijzingen naar het opvragen van sofi-nummers geschrapt uit haar informatiemateriaal. Wetsvoorstel algemene bepalingen burgerservicenummer (Wabb) Het wetsvoorstel algemene bepalingen burgerservicenummer (Wabb) strekt ertoe het BSN in te voeren als algemeen persoonsnummer voor alle ingezetenen, dat kan worden gebruikt binnen de overheidssector. Voor het gebruik van het BSN binnen andere sectoren, zoals onderwijs en gezondheidszorg, zijn daarnaast nog afzonderlijke wetten nodig. Het wetsvoorstel gebruik BSN in de zorg (Wbsn-z) heeft tot doel deze functie te vervullen voor de zorgsector, en geldt voor deze sector in aanvulling op de algemene bepalingen van de Wabb. De Wabb treft voorzieningen met betrekking tot het aanmaken, distribueren, toekennen en beheren van dit nummer en creëert de mogelijkheid voor gebruikers 10 om het BSN te verifiëren. 11 Tot slot heeft het wetsvoorstel tot doel vertrouwen te bewerkstelligen in het rechtmatig gebruik van het BSN middels onder meer het inrichten van een zogenaamde Landkaart. De Landkaart is een voorziening in de vorm van een website. Op deze website kan iedereen straks zien welke persoonsgegevens mogen worden uitgewisseld tussen twee verschillende instanties, met gebruikmaking van het BSN, en wat daarvoor de wettelijke grondslag is. Hoewel de voorziening van de Landkaart volgens het CBP een goede aanvulling is op de bestaande transparantievereisten, is het van oordeel dat nog veel ontbreekt in de Wabb. Zo ontbreken onder meer een wettelijk verankerd toetsingskader, beveiligingseisen en adequate voorzieningen met betrekking tot niet-ingezetenen. 12 Hierna zal ik mij beperken tot het grootste gebrek van dit wetsvoorstel, waarover CBP en KNMG hun zorgen hebben geuit richting de Tweede Kamer, namelijk het ontbreken van een Ombudsfunctie. Een Ombudsfunctie is te zien als een centraal loket waar burgers en gebruikers terecht kunnen met problemen die verband houden met het BSN en dat bijvoorbeeld zou kunnen worden ingericht bij de Beheervoorziening BSN (BV-BSN), de instantie die onder meer de uitgifte en het beheer van het BSN voor zijn rekening zal nemen. Burgers zullen immers grote moeite hebben om eventuele fouten te laten corrigeren, omdat de betreffende gegevens mogelijk zelfs landelijk zullen rouleren tussen een aanzienlijke hoeveelheid instanties. De Minister voor BVK houdt vooralsnog echter vol dat volstaan kan worden met het correctierecht uit de WBP, op grond waarvan de betrokken cliënt zich tot iedere afzonderlijke gebruiker zal moeten wenden met een verzoek zijn gegevens te corrigeren. 13 Naar verwachting is dit voor de burger een onbegonnen taak en daardoor geen afdoende antwoord op deze problemen. De Minister van VWS heeft aangegeven dat daarnaast bij de Sectorale Berichtenvoorziening in de Zorg (SBV-Z) het voorportaal van de BV-BSN voor gebruikers in de zorgsector wel een foutenmeldpunt wordt ingericht, waar gebruikers en cliënten in de zorgsector de SBV-Z ervan op de hoogte kunnen stellen dat deze een foutief BSN heeft verstrekt. Indien inderdaad correctie nodig is, wordt vanuit de SBV-Z een melding verstuurd naar alle gebruikers die dat nummer met behulp van de SBV-Z hebben vastgesteld. 14 Ik vind het echter een illusie dat mogelijke fouten zich, door het bestaan van 9 Zie 10 De gebruiker (een term uit de Wabb) is 1. een overheidsorgaan; 2. ieder ander dan een overheidsorgaan of degene aan wie het burgerservicenummer is toegekend, voor zover deze werkzaamheden verricht waarbij het gebruik door hem of haar van het burgerservicenummer bij of krachtens wet is voorgeschreven. (artikel 1 sub d Wabb; TK , , nr.2). In de zorg zijn dit (op grond van de Wbsn-z) zorgaanbieders, zorgverzekeraars en indicatieorganen. 11 Voor gebruikers binnen de overheid zal het BSN kunnen worden geverifieerd bij de Beheervoorziening BSN (BV-BSN). Op grond van het wetsvoorstel gebruik BSN in de zorg komt er voor de zorgsector echter een eigen voorziening, de Sectorale Berichtenvoorziening in de Zorg (SBV-Z), waartoe de zorgsector zich kan wenden voor onder meer het opvragen en verifiëren van nummers. 12 Zie voor meer informatie de brief die het CBP op 25 oktober 2005 aan de Vaste Commissie voor BZK van de Tweede Kamer heeft gestuurd inzake de Wabb, 13 Zie onder meer TK , , nr.7, p TK , , nr.7, p.8

3 een verplichting tot identificatie en verificatie (waarover verderop meer), zullen beperken tot door de SBV-Z (of, in andere sectoren, de BV-BSN) verstrekte nummers. Hieraan gerelateerd is overigens een andere opmerking van het CBP, 15 dat moet worden geregeld dat een gebruiker die merkt dat er een fout is gemaakt met het BSN de burger daarvan op de hoogte dient te stellen. Een dergelijke fout kan voor de burger immers grote gevolgen hebben. Wetsvoorstel gebruik BSN in de zorg (Wbsn-z) Zoals gezegd geldt de Wbsn-z voor de zorgsector in aanvulling op de algemene bepalingen van de Wabb. Zorgaanbieders, zorgverzekeraars 16 en indicatieorganen worden op grond van de Wbsn-z verplicht het BSN te verwerken, met als doel te waarborgen dat de in het kader van de verlening of verzekering van zorg te verwerken persoonsgegevens op de betreffende cliënt betrekking hebben. 17 Het uniek kunnen identificeren van een patiënt door invoering van één (landelijk geldend) persoonsnummer in de zorg is bedoeld om in de nabije toekomst de inwerkingtreding van het landelijk Elektronisch Patiëntendossier (EPD) en zijn voorlopers, het Elektronisch Medicatiedossier en Waarneemdossier Huisartsen, mogelijk te maken. Omdat het BSN in deze systemen in combinatie met medische gegevens zal worden gebruikt, zijn de verplichtingen die de Wbsn-z oplegt verstrekkender dan de verplichtingen die de Wabb oplegt aan gebruikers binnen bijvoorbeeld gemeenten. De gevolgen zijn immers ingrijpend als iemands medische gegevens aan een verkeerd BSN (en dus een andere persoon) worden gekoppeld, terwijl deze gegevens voor zorgdoeleinden worden gebruikt. Een onjuiste koppeling van een persoon aan een BSN kan het gevolg zijn van fouten, maar ook van identiteitsfraude waar met name zorginstellingen veel last van hebben. Hiervan is bijvoorbeeld sprake wanneer onverzekerde patiënten op de verzekering (en dus ook identiteit) van iemand anders zorg proberen te genieten. Ook identiteitsdiefstal, waarbij de gehele identiteit van iemand anders wordt overgenomen (gestolen), is de laatste jaren steeds meer in opkomst in onder meer de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, en de kans is aanwezig dat Nederland hier door invoering van het BSN ook meer mee te maken zal krijgen. Door identiteitsfraude of -diefstal 18 kunnen de medische gegevens van meerdere personen ten onrechte in één dossier terecht komen. Wanneer deze vervuilde patiëntendossiers door invoering van het EPD landelijk gaan circuleren, levert dit veel grotere risico s op voor de gezondheid van patiënten dan momenteel het geval is nu medische gegevens slechts binnen een zorginstelling dan wel hooguit binnen een regio circuleren. Om de risico s van onder meer de vervuiling van patiëntendossiers zo veel mogelijk te voorkomen, verplicht de Wbsn-z zorgaanbieders hun patiënt te identificeren en het bijbehorende BSN vast te stellen. Daarnaast creëert het wetsvoorstel de mogelijkheid om bij lagere regelgeving regels te stellen met betrekking tot situaties waarin de identiteit of het BSN niet kan worden vastgesteld, de invoering van het BSN en de beveiliging van systemen die het BSN verwerken. Identificatie en verificatie De Wbsn-z voert een verdergaande identificatieplicht in dan momenteel voor zorgaanbieders bestaat. Op dit moment moeten zorginstellingen de identiteit vaststellen van verzekerden die ten laste van de AWBZ of Zvw zorg of andere diensten willen genieten. De Wbsn-z legt de verplichting om de identiteit van hun cliënt vast te stellen op aan alle zorgaanbieders, in ieder 15 Zie voor meer informatie de brief die het CBP op 25 oktober 2005 aan de Vaste Commissie voor BZK van de Tweede Kamer heeft gestuurd inzake de Wabb, 16 Dit betreft zowel zorgverzekeraars in de zin van de Zvw en AWBZ, alsook verzekeraars die aanvullende ziektekostenverzekeringen uitvoeren. Artikel 1 sub e wetsvoorstel gebruik burgerservicenummer in de zorg, TK , , nr Zie artikel 4, 18 sub D lid 3 en 21 sub F lid 3 wetsvoorstel gebruik burgerservicenummer in de zorg, TK , , nr Identiteitsfraude vindt over het algemeen plaats met medeweten van degene wiens identiteit wordt gebruikt, terwijl identiteitsfraude volledig buiten de betrokkene om gaat.

4 geval bij het eerste bezoek van een cliënt. 19 Daarnaast moet de identiteit ook worden vastgesteld voor zover dat noodzakelijk is om de vergewisplicht uit de Wabb na te leven. 20 De vergewisplicht houdt in dat de gebruiker (in dit geval de zorgaanbieder) zich ervan moet vergewissen dat het BSN betrekking heeft op de persoon wiens persoonsgegevens hij verwerkt. Indien de zorgaanbieder niet zeker weet wie hij voor zich heeft, zal hij dus ook buiten het eerste bezoek van de cliënt aan de zorginstelling nogmaals om het identiteitsbewijs moeten vragen. Ook zorgverzekeraars en indicatieorganen moeten de identiteit van hun cliënt vaststellen, echter alleen wanneer dat redelijkerwijs nodig is. Zorgverzekeraars zijn daartoe nu al verplicht op grond van de Zvw en AWBZ 21 en de betreffende bepalingen uit die wetten worden door de Wbsn-z van overeenkomstige toepassing verklaard op indicatieorganen. 22 De minder vergaande identificatieplicht voor zorgverzekeraars en indicatieorganen heeft ermee te maken dat deze organisaties veel minder last hebben van identiteitsfraude bij de inschrijving van nieuwe cliënten 23 dan zorginstellingen. Nadat aan de identificatieplicht is voldaan moet de gebruiker zich via de SBV-Z tot de BV-BSN wenden. Hier kan de gebruiker nagaan of het identiteitsbewijs als geldig te boek staat en welk BSN bij de betreffende cliënt hoort (verificatie). 24 Het BSN hoeft niet te worden geverifieerd indien het nummer aan de zorgaanbieder, zorgverzekeraar of het indicatieorgaan is verstrekt door een andere gebruiker 25, die de wettelijke plicht had het BSN te verifiëren. Dit kan een risico vormen als de verstrekkende gebruiker de verificatieplicht achterwege heeft gelaten, maar als de ontvangende gebruiker wel de identificatieplicht naleeft, treft hij op het identificatiebewijs het juiste BSN aan; iets wat bij strijdigheid met het ontvangen BSN toch op zijn minst een belletje zou moeten doen rinkelen. De combinatie van de identificatie van de cliënt en verificatie van zijn BSN zorgt ervoor dat het juiste nummer aan de juiste persoon wordt gekoppeld. Dat is van groot belang, omdat vanaf dat moment de persoonsgegevens van deze persoon zullen worden ontsloten met het BSN. 26 Daarom ook is het tevens belangrijk dat de Minister van VWS gebruik maakt van de mogelijkheid die de Wbsn-z geeft om regels te stellen over de gegevens die moeten worden verwerkt met betrekking tot cliënten wiens id entiteit of BSN niet, dan wel slechts met onevenredige inspanning, kan worden vastgesteld. 27 Daarvan is bijvoorbeeld sprake wanneer iemand geen identiteitsbewijs heeft, maar ook bij niet-ingezetenen. 28 Het CBP, de KNMG en de NPCF hebben bij de Tweede Kamer aangedrongen op de totstandkoming van deze regeling. Voorkomen moet immers worden dat in een dergelijke situatie gegevens gaan rouleren die niet voldoende zijn gecontroleerd, zonder dat bekend is dat de identiteit of het BSN niet kon worden vastgesteld. Ook hebben deze organisaties de Tweede Kamer gevraagd deze regeling middels een voorhangprocedure te behandelen, zodat deze in tegenstelling tot andere AMvB s, die als hamerstuk door het parlement gaan onderwerp kan zijn van debat in de Tweede Kamer. De KNMG en NPCF hebben tevens onder de aandacht gebracht dat deze regeling invloed heeft op de zorgplicht die zorgaanbieders hebben, ook ten opzichte van onverzekerden en illegalen. Het BSN mag geen drempel zijn voor toegang tot noodzakelijke zorg. 19 TK , , nr.3, p Artikel 5 Wbsn-z (TK , , nr.2) en artikel 12 Wabb (TK , , nr.2). 21 Artikel 9bis AWBZ en artikel 4 Zvw. 22 TK , , nr.3, p Uiteraard hebben zorgverzekeraars wel last van identiteitsfraude die bij zorginstellingen plaatsvindt (ten laste van de zorgverzekeraar). 24 Artikel 7 Wbsn-z (TK , , nr.2). 25 Hier wordt een andere gebruiker in de zin van de Wabb bedoeld, dus niet alleen gebruikers uit de zorgsector. 26 TK , , nr.3, p Artikel 11 Wbsn-z (TK , , nr.2) 28 Zie TK , , nr.3, p.29. Niet-ingezetenen zijn personen die wel contact hebben met de Nederlandse staat, maar niet in de Gemeentelijke Basis Administratie zijn ingeschreven, zoals grensarbeiders die in Nederland werken. Deze niet-ingezetenen ruim 1 miljoen in totaal krijgen in eerste instantie nog geen BSN.

5 Invoering van het BSN Het feit dat huisartsen begin dit jaar veelvuldig sofi-nummers van hun patiënten opvroegen was niet alleen omdat zij hiermee de administratieve afhandeling wilden vergemakkelijken of wellicht dachten dat zij reeds verplicht waren om het sofi-nummer te verwerken, maar kwam bij een aantal van hen ook voort uit onvoldoende kennis over de invoering van het BSN in de zorg. De meeste zorgaanbieders hebben al was het maar via de zorgverzekeraars die het sofinummer al verwerken maar dit nu vaak (onterecht) al aanduiden met BSN wel reeds gehoord over de komst van het BSN, maar weten niet wat hen precies te wachten staat. Dit is voor een groot gedeelte te wijten aan onvoldoende voorlichting aan het veld. Het Ministerie van VWS kan echter nog niet op grote schaal voorlichting geven, aangezien het wetsvoorstel nog niet is aangenomen door het parlement. 29 Zodra dit het geval is, zal het Ministerie naar verwachting wel voorlichting gaan geven, maar het lijkt er dus op dat aan deze onduidelijkheid voorlopig nog geen einde komt. Het opvragen van het sofi-nummer bij patiënten door huisartsen begin dit jaar was niet alleen in strijd met de wet, zoals ik hier boven reeds heb opgemerkt, ook bestond het risico dat hiermee de waarborgen uit de Wbsn-z met name de verplichting het BSN te verifiëren, zodat het juiste BSN aan de juiste persoon wordt gekoppeld al bij voorbaat teniet werden gedaan. 30 Bovendien was het ook niet nodig deze sofi-nummers op te vragen. Middels de zogenaamde initiële vulling zullen bij inwerkingtreding van het wetsvoorstel aan zorgaanbieders, die aan alle eisen voldoen, 31 de BSN s van de personen die op dat moment cliënt bij hen zijn ter beschikking worden gesteld. Deze en andere maatregelen met betrekking tot de invoering van het BSN in de zorg zullen worden opgenomen in lagere regelgeving bij de Wbsn-z. 32 Ook met betrekking tot deze regeling hebben het CBP, de KNMG en NPCF de Tweede Kamer voorgesteld een voorhangprocedure te hanteren. De inhoud van deze regeling kan grote gevolgen hebben voor de betrouwbaarheid van het gebruik van het BSN, aldus de KNMG. Beveiligingseisen Zoals ik in de inleiding reeds heb opgemerkt, vergemakkelijken persoonsnummers de koppeling van verschillende bestanden aanzienlijk en vormen zij daarmee een extra bedreiging voor de persoonlijke levenssfeer. 33 Ook de slechte beveiliging van elektronische patiëntendossiers vergemakkelijkt het onrechtmatig koppelen van verschillende bestanden. En elektronische patiëntendossiers zijn vaak niet goed beveiligd: op verzoek van Karin Spaink hebben experts van beveiligingsbedrijven vorig jaar (met toestemming van de zorginstellingen) de systemen van twee ziekenhuizen gehackt en konden vervolgens de medische gegevens inzien van ruim 1 miljoen patiënten. 34 Dit, ondanks het feit dat de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) voorschrijft dat passende technische en organisatorische maatregelen moeten worden getroffen om persoonsgegevens te beveiligen. 35 Blijkbaar bestaat er in het veld geen overeenstemming over de maatregelen die moeten worden getroffen om zo n passend beveiligingsniveau te creëren, of zijn zorginstellingen zich onvoldoende bewust van de risico s. Het onderzoek van Karin Spaink heeft geleid tot kamervragen aan de Minister van VWS, 36 die vervolgens toezegde een Wet op het EPD voor te bereiden. 37 Het CBP is van oordeel dat de wetgever, zo lang die wet er nog niet is, op 29 Concrete vragen kunnen wel worden gesteld aan het Ministerie van VWS via info@sbv-z.nl. Ook bevat het Handboek BSN voor Koplopers (te vinden op informatie over het BSN. Van het actief voorlichten van het veld is echter nog geen sprake. 30 Het stelsel om onder meer het BSN te kunnen verifiëren bestaat immers nog niet. 31 Waaronder opname in het register van zorgaanbieders (artikel 14 Wbsn-z) en het beschikken over een UZI-pas (UZI: Unieke Zorgverleners Identificatie). 32 Artikel 17 Wbsn-z (TK , , nr.2). 33 TK , , nr.3, p Karin Spaink, Het medisch geheim gehackt, de Volkskrant, 3 september Artikel 13 WBP. 36 TK, Handelingen , nr.102, pag en Kamervragen , vraagnr Zie onder meer TK , , nr.18.

6 andere wijze duidelijk zal moeten maken wanneer sprake is van een passend beveiligingsniveau. De Wbsn-z geeft de mogelijkheid bij ministeriële regeling beveiligingseisen te stellen aan de administratie van zorgaanbieders en aan de uitwisseling van persoonsgegevens waarbij gebruik moet worden gemaakt van het BSN. 38 CBP, KNMG en NPCF hebben het belang van deze regeling onder de aandacht van de Tweede Kamer gebracht. Deze partijen vinden dat de regeling er moet komen voor het wetsvoorstel in werking treedt. Daarin zullen onder meer logging en naleving van de beveiligingsnorm NEN 7510 verplicht moeten worden gesteld, aldus het CBP. 39 De KNMG benadrukt dat gebruik maken van het BSN alleen zou mogen worden toegestaan als de gebruiker heeft voorzien in passende maatregelen op het gebied van informatiebeveiliging. Zij dringt aan op een bepaling in de Wbsn-z met deze strekking. Toezicht Zoals uit het bovenstaande volgt wordt van de gebruikers van het BSN in de zorg veel verwacht. Alleen indien alle eisen die de Wbsn-z oplegt aan gebruikers worden nageleefd is echter sprake van een sluitend stelsel. Adequaat toezicht een belangrijk middel om naleving af te dwingen en handhaving zijn dan ook van groot belang. Het wetsvoorstel bevat echter geen expliciete bepalingen over toezicht en handhaving. De structuur van de Wbsn-z is zo dat de bepalingen over het gebruik van het BSN door zorgaanbieders in de wet zelf blijven staan, terwijl alle bepalingen over het gebruik van het BSN door zorgverzekeraars en indicatieorganen middels wijzigingen van de Zvw en AWBZ onderdeel gaan uitmaken van die bestaande wetten. De toezichtregimes van de Zvw en AWBZ zijn daarmee vanaf inwerkingtreding van de Wbsn-z ook van toepassing op het gebruik van het BSN door zorgverzekeraars en indicatieorganen. Het toezicht op naleving van deze wetten waaronder ook de bepalingen die deze wetten bevatten over de verwerking van persoonsgegevens ligt in handen van de toekomstige Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Aangezien het CBP daarnaast algemeen toezichthouder is op het gebruik van persoonsgegevens bij of krachtens de wet, heeft de Minister van VWS inmiddels opgemerkt dat de sectorale toezichthouders vooral zullen toezien op correct gebruik van het BSN in overeenstemming met de voorschriften in specifieke, sectorale wetgeving (zoals de Wbsn-z, Zvw en AWBZ), terwijl het CBP zich vooral zal richten op oneigenlijk gebruik in strijd met de algemene kaders van de WBP. 40 Zowel de NZa als het CBP heeft daarbij de mogelijkheid tot handhaving over te gaan. 41 In het convenant dat op grond van het wetsvoorstel marktordening gezondheidszorg tussen CBP en NZa zal moeten worden gesloten, 42 zal een en ander nader worden uitgewerkt. Het toezicht op het gebruik van het BSN door zorgaanbieders roept echter nog veel vragen op. Noch het toezicht op de naleving, noch de mogelijkheden om tot handhaving over te gaan zijn namelijk vastgelegd in de Wbsn-z. Volgens de Minister van VWS is het gebruik van het BSN een aspect van verantwoorde zorg die zorgaanbieders op grond van de Kwaliteitswet zorginstellingen (Kwaliteitswet) en de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) gehouden zijn te verlenen. De Inspectie 38 Artikel 10 Wbsn-z (TK , , nr.2). 39 Logging: standaard vastleggen wie, wanneer, wat heeft geraadpleegd en/of uitgewisseld met behulp van geautomatiseerde systemen, ter controle achteraf. Verplichte logging maakt het onder meer mogelijk voor de toezichthouders om achteraf te kunnen beoordelen of het BSN inderdaad pas wordt gebruikt nadat verificatie heeft plaatsgevonden. NEN 7510 is de norm van het Nederlands Normalisatie-instituut voor informatiebeveiliging in de zorg. 40 Nota naar aanleiding van het Verslag bij de Wbsn-z, TK , , nr.7, p De NZa zal bij overtreding van de voorschriften over het gebruik van het BSN door zorgverzekeraars en indicatieorganen op grond van de AWBZ en Zvw gebruik kunnen maken van de volgende handhavingsinstrumenten: aanwijzingen geven, bestuursdwang toepassen, een last onder dwangsom opleggen en openbare kennisgevingen brengen. Het CBP heeft slechts de mogelijkheid bestuursdwang dan wel een last onder dwangsom op te leggen ter handhaving van het bij of krachtens de WBP bepaalde (artikel 65 WBP io. 5:32 Awb) maar kan daarnaast uiteraard ook publicitaire aandacht geven aan misstanden. 42 Artikel 17 wetsvoorstel marktordening gezondheidszorg (WMG), TK , , nr.a.

7 voor de Gezondheidszorg, die toezicht houdt op naleving van deze wetten, houdt derhalve ook toezicht op naleving van de Wbsn-z door zorgaanbieders, aldus de Minister. 43 De verantwoorde zorg die zorgaanbieders op grond van de Kwaliteitswet en Wet BIG zijn gehouden te verlenen wordt inderdaad onder meer geconcretiseerd door wettelijke normen, zoals bijvoorbeeld normen uit de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen en de Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst. 44 Het is dan ook verdedigbaar dat de normen uit de Wbsn-z over het gebruik van het BSN door zorgaanbieders onder de toezichtregimes van de Kwaliteitswet en Wet BIG vallen. De mogelijkheid om ook sancties op te leggen moet echter expliciet voortvloeien uit de overtreding van een voorschrift, waarbij de letterlijke wettekst bepalend is. Voor uitbreiding van de mogelijkheid tot het opleggen van sancties op grond van analogie dan wel op grond van redelijkheid bestaat geen ruimte. 45 Het is dan ook maar zeer de vraag of de Inspectie voor de Gezondheidszorg de handhavingsinstrumenten uit de Kwaliteitswet en Wet BIG mag inzetten bij overtreding van de Wbsn-z. Om aan deze onduidelijkheid een einde te maken en te voorkomen dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg bij het toepassen van handhaving problemen krijgt bij de rechter, 46 is het noodzakelijk dat het wetsvoorstel wordt aangepast. CBP en KNMG hebben de Tweede Kamer dan ook verzocht een duidelijke bepaling over toezicht op te nemen in het wetsvoorstel. Daaraan zouden vervolgens de van toepassing zijnde sanctiemogelijkheden moeten worden gekoppeld. Conclusie De invoering van het BSN dat qua nummer identiek is aan het huidige sofi-nummer in de zorg moet worden gerealiseerd middels twee wetsvoorstellen die momenteel bij de Tweede Kamer liggen, de Wabb en de Wbsn-z. Met name met de Wabb is het CBP allerminst gelukkig. Dit wetsvoorstel geeft de algemene bepalingen voor het gebruik van het BSN, maar een aantal essentiële waarborgen ontbreekt nog. Het grootste probleem is het gemis van een Ombudsfunctie, te zien als een centraal loket waar burgers en gebruikers, ook uit de zorgsector, terecht kunnen met problemen die verband houden met het BSN. CBP en KNMG hebben hun zorgen hierover uitgesproken in brieven richting de Tweede Kamer. De Wbsn-z geldt voor de zorgsector in aanvulling op de Wabb en legt de verplichting op aan zorgaanbieders, zorgverzekeraars en indicatieorganen het BSN te verwerken opdat de in het kader van de verlening of verzekering van zorg te verwerken persoonsgegevens op de betreffende cliënt betrekking hebben. Vooral voor zorgaanbieders verandert er het een en ander ten opzichte van de huidige situatie; voor zorgverzekeraars en indicatieorganen die op grond van onder meer de Zvw en AWBZ al verplicht zijn het sofi-nummer te verwerken, vallen de veranderingen bij inwerkingtreding van de Wbsn-z waarschijnlijk mee. Zorgaanbieders mogen momenteel het sofi-nummer niet verwerken bij de uitvoering van de Zvw. Daarover bestaat echter veel verwarring in de zorgsector, onder meer ten gevolge van onvoldoende voorlichting aan het veld. Om het risico op met name vervuiling van patiëntendossiers door een onjuiste koppeling van een persoon aan een BSN zoveel mogelijk te voorkomen, verscherpt de Wbsn-z de identificatieplicht voor zorgaanbieders. Ook worden alle gebruikers van het BSN in de zorg in beginsel verplicht dit nummer te verifiëren bij de SBV-Z. Naast deze waarborgen, die al onderdeel uitmaken van het wetsvoorstel, zullen nadere regels moeten worden gesteld met betrekking tot onder meer cliënten van wie de identiteit of het BSN niet (dan wel slechts met onevenredige inspanning) kan worden 43 TK , , nr.7, p TK , , nr.3, p Dit vloeit voort uit het legaliteitsbeginsel, dat naar verwachting zal worden gecodificeerd in de Awb middels het wetsvoorstel Vierde tranche Awb (TK , , nr.2) en zowel betrekking heeft op bestraffende sancties als herstelsancties. Zie onder meer Raad van State, 21 september 2005, zaaknr /1, LJN: AU2998 en Rechtbank Zwolle, 7 april 2005, zaaknr. Awb (niet gepubliceerd). 46 Zie onder meer Raad van State, 21 september 2005, zaaknr /1, LJN: AU2998 en Rechtbank Zwolle, 7 april 2005, zaaknr. Awb (niet gepubliceerd).

8 vastgesteld, een zorgvuldige invoering van het BSN en de beveiliging van systemen. Het wetsvoorstel kent hiervoor meerdere facultatieve bepalingen. CBP, KNMG en NPCF hebben de Tweede Kamer laten weten de inwerkingtreding van deze bepalingen tegelijkertijd met het wetsvoorstel van groot belang te vinden en gevraagd deze regelingen middels voorhangprocedures te behandelen, opdat zij onderwerp kunnen zijn van debat in de Tweede Kamer. Adequaat toezicht en handhaving zijn zeer belangrijk. De NZa en Inspectie voor de Gezondheidszorg zullen vooral toezien op correct gebruik van het BSN in overeenstemming met de Wbsn-z, Zvw en AWBZ, en het CBP zal zich vooral richten op oneigenlijk gebruik van het BSN in strijd met de algemene kaders van de WBP. Het ontbreken van duidelijke bepalingen over toezicht en handhaving door de Inspectie in de Wbsn-z roept echter vragen op, met name over de mogelijkheden van de Inspectie om te handhaven. CBP en KNMG hebben de Tweede Kamer dan ook gevraagd om opname van een duidelijke bepaling over toezicht in het wetsvoorstel. Daarbij zou moeten worden voorzien in een koppeling met de handhavingsinstrumenten van de Inspectie. Er is veel geregeld, maar de wetsvoorstellen kennen ook nog behoorlijke hiaten. Het BSN zal de koppeling van verschillende bestanden aanzienlijk vergemakkelijken en vormt daarmee een extra bedreiging voor de persoonlijke levenssfeer. 47 Belangrijke waarborgen met betrekking tot de invoering en een zorgvuldige verwerking van het BSN zijn echter nog niet getroffen. Dit kan tot forse problemen leiden. 47 Zie TK , , nr.3, p.128.