Werknemer niet genoeg beschermd tegen gevaarlijke stoffen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Werknemer niet genoeg beschermd tegen gevaarlijke stoffen"

Transcriptie

1 Nick en An-Sofie op moni-cursus bij Kazou Voor deze cursus wist ik niet of ik wel moni wilde worden. Maar nu ben ik helemaal overtuigd. De kinderen geven je zoveel liefde. Het was supertof. > p. 8 Regio Mechelen Donderdag 30 april Werknemer niet genoeg beschermd tegen gevaarlijke stoffen Bert Gabriëls lacht met alles Er moeten strengere regels komen voor het werken met reprotoxische stoffen. Dat zijn stoffen die de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen kunnen schaden én die kunnen leiden tot aangeboren afwijkingen. Dat zei ACV op de Werelddag voor Veilig en Gezond werk op 28 april. Wij willen dat de wetgeving rond kankerverwekkende stoffen van toepassing wordt op deze reprotoxische stoffen, zegt Kris Van Eyck van ACV. Dan gelden er strengere regels en worden Europa moet meer bindende grenswaarden vastleggen voor kankerverwekkende stoffen. Kris Van Eyck, ACV de werknemers beter beschermd. Daarnaast wil ACV dat Europa meer bindende grenswaarden vastlegt voor kankerverwekkende stoffen. De grens- waarde bepaalt de maximaal toegelaten concentratie van een stof in de lucht waaraan een werknemer mag blootgesteld worden. Voor kankerverwekkende stoffen bestaan nog maar drie verplichte grenswaarden. Voor andere gevaarlijke stoffen moet Europa werk maken van een gelijke toepassing in de verschillende lidstaten, vindt ACV. (AJ) > 14 Recht op vrije meningsuiting is belangrijk voor comedians. In sommige landen zou ik mijn job niet kunnen doen. > 20 Zijn suikers enkel dikmakers? > 6 De werkstress achter jouw hamburger > 12 Wat doe je met een leegstaand kerkgebouw? Een fitnesscentrum, een hotel, een sociaal restaurant: de laatste decennia kregen veel kloosterkerken een nieuwe bestemming. Binnenkort volgen wellicht een resem parochiekerken dat voorbeeld. > jaargang 71 visie nummer 09 uitzonderlijk op donderdag wegens 1 mei afgiftekantoor brussel x p volgend nummer op 15 mei 2015 Regionieuws > p. 16

2 2 Visie ver ING WOORD Stille getuigen Vooral op reis kan ik ze niet voorbijlopen zonder er even binnen te willen kijken: het eeuwenoude kerkje op het verlaten dorpsplein, of de zoveelste imposante kathedraal in de stad. Soms valt het tegen, is het interieur niet naar mijn smaak of vind ik de sfeer er maar grimmig. Maar soms kom ik er volledig tot rust, door een ruimte te betreden die standvastigheid doorheen de eeuwen ademt, en die baadt in volkomen en vredige stilte. Vijf minuten in zo n kerk rondwandelen heeft een instant-zen-effect op mij waarmee ik 25 euro voor een namiddagje kuuroord uitspaar. Stille getuigen zijn het, die kerken. Van de woelige geschiedenis van een stad, van het gezapige reilen en zeilen in een dorp, van uitgesproken lief én leed van generaties van mensen. En ijkpunten in een landschap zijn het: als ik de weg kwijt ben, hoef ik maar even uit te kijken naar de kerktorenspits. Door het dalende kerkbezoek in Vlaanderen komen steeds meer van die stille getuigen leeg te staan. De vraag stelt zich dan ook wat ermee te doen? In het buitenland heb je al veel voorbeelden van herbestemming. Zo is er de prachtige boekenwinkel in de Dominicanenkerk van Maastrich. En in Milaan kun je gaan shaken op de dansvloer in een tot club verbouwde kerk. Ook in Vlaanderen is er nu een denkoefening bezig in de parochies en gemeentes. Ik ben benieuwd hoe vindingrijk en succesvol men zal zijn om een nieuwe bestemming te geven aan kerkgebouwen die niet meer nodig zijn voor de erediensten. Mag ik alvast een suggestie doen? Hopelijk blijven er genoeg kerken ingericht als stilteplek. Zodat wie dat wil, in alle drukte en hectiek van het leven, even op adem kan komen tussen de eeuwenoude kerkpilaren. onze samenleving Leen Grevendonck redactrice Visie Bootvluchtelingen op de Middellandse Zee Belga-archieffoto donderdag 30 april 2015 Ik wil dat niemand de reis maakt die ik heb moeten maken Elk jaar wagen tienduizenden mensen de gevaarlijke oversteek via de Middellandse Zee naar Europa. Op de vlucht voor oorlog, vervolging, uit economische noodzaak, of om een andere reden. De 18-jarige Afghaanse jongen Zalmai betaalde die oversteek niet met zijn leven en kwam uiteindelijk in België terecht. Zijn relaas vertelt hij in Visie. In Afghanistan mocht ik niet naar school gaan. Er is geen vrijheid. Door de oorlog met de Taliban was het heel gevaarlijk in mijn dorp. Mijn vader besloot dat het beter was dat ik wegging. Hij verkocht een stuk land en betaalde dollar aan een mensensmokkelaar om mij, via Iran en Turkije, naar Griekenland te brengen. Ik was 13 jaar toen ik vertrok. De reis was erg gevaarlijk. Om in Iran te geraken hebben we een hele nacht moeten stappen in de bergen. Je moet dan bij de groep blijven. Als je valt of moe bent, is er niemand die je helpt, ze laten je gewoon liggen. De smokkelaar kon met ons doen wat hij wou, zon der documenten waren we volledig afhankelijk van hem. Per boot naar Italië In Griekenland leefde ik vier maanden op straat. Dan heb ik mijn vader gebeld en gezegd dat dit leven nog erger was dan in Afghanistan. Mijn vader heeft toen geld ingezameld bij familie en vrienden en nog eens 4000 dollar betaald aan een smokkelaar om mij per boot naar Italië te brengen. De overtocht duurde vier dagen. Met zestig mensen zaten we beneden in het dek. Het was heel vol. We kregen bijna niets te eten, wel wat water. Ik was erg bang en had erg veel honger. Sporten maakt gelukkig In Italië vroeg ik hulp aan de politie, maar die heeft niets gedaan. Ik heb dan de trein naar Milaan genomen en ben daar op een andere trein gestapt. Zo ben ik in Frankrijk beland. In Parijs sliep ik twee weken op straat. Soms kreeg ik eten bij de kerk of kon ik me daar douchen. Ik had nog wat geld en heb daarmee een treinticket naar België gekocht. Slapen in Brussel-Noord In de trein vroeg de conducteur naar mijn paspoort. Dat had ik niet. In Brussel werd ik dus opgewacht door de politie. Maandagmorgen moest ik naar de Dienst Vreemdelin genzaken gaan om asiel aan te vragen. Het was vrijdag. Ik heb toen drie nachten in het station van Brussel-Noord geslapen. Daar kwam ik andere Afghanen tegen die mij wat geld en iets te eten gaven. Sinds 2012 ben ik in België. Ik mag hier twee jaar blijven. Ik wil mijn IT-opleiding afmaken en later een goede job vinden. Ik hoop dat mijn familie naar België mag komen, met het vliegtuig. Ik wil dat niemand de reis nog maakt die ik heb moeten maken. Maar ik had geen keuze. (lg) Zalmai wordt begeleid door Minor Ndako, een opvanginitiatief voor niet-begeleide, minderjarige asielzoekers in België. Minor Ndako is op zoek naar steunfiguren, om het sociaal netwerk van de jongeren te verruimen. Op 20 mei is er een infoavond. Kijk op Lieven Van Assche Zo n 70 cursisten van Open-school Brugge, een centrum voor basiseducatie, beleefden vorige donderdag een sportieve namiddag op de terreinen van Bloso in Brugge. De school organiseerde die activiteit samen met enthousiaste studenten lichamelijke opvoeding van de bacheloropleiding Se cun dair Onderwijs aan de Hogeschool West-Vlaanderen. De studenten hebben deze sportnamiddag heel goed voorbereid en zetten hun beste beentje voor om de cursisten te begeleiden, vertelt Joke Vande Cavey van Open-school Brugge. Op het sportmenu stonden volleybal, fitness, voetbal, zumba, pingpong en viking kubb. Voor de cursisten was het volop genieten. Het was mooi weer. De routine werd even doorbroken. Ze kwamen in contact met andere mensen. En eindelijk konden ze nog eens samen sporten. Kortom een heel geslaagde namiddag! (LG) Organiseer jij of je vereniging een fijne activiteit? Gedeeld geluk is dubbel geluk. Laat het ons daarom weten via lezers@visieredactie.be. Wie weet komt onze fotograaf langs op jouw activiteit en verschijnt jouw foto in deze rubriek.

3 3 Visie donderdag 30 april 2015 onze samenleving Kerkgebouwen krijgen nieuwe bestemming Fitnessen of van een lunch genieten tussen de kerkpilaren Lieven Van Assche In de voormalige Minderbroederkerk aan de Oude Houtlei in Gent is het sociaal restaurant Parnassus gevestigd. Elke middag komen hier een 200-tal mensen lunchen. Het restaurant biedt werk aan een 20-tal mensen. Sinds twee weken kunnen de Ieperlingen fitnessen in de voormalige Paterskerk. En in hotel Patershof in hartje Mechelen kun je slapen in een oude franciscanenkerk. In de toekomst volgen wellicht meer voorbeelden van kerkgebouwen die een nieuwe bestemming krijgen, nu er binnen de Kerk een denkoefening bezig is over de parochiekerken. Bovenstaande kerkgebouwen maakten vroeger deel uit van een kloosterorde. Omdat religieuze gemeenschappen in Vlaanderen vergrijzen, kiezen de broeders en zusters er voor om kleiner te gaan wonen. Vaak verkopen zij hun kloosterdomein, mét kerkgebouw, aan commerciële projectontwikkelaars. Die realiseren er onder meer (sociale) woonprojecten of rusthuizen. Ook het kerkgebouw krijgt dan een nieuwe functie: een ontmoetingsruimte, evenementenlocatie, hotel of fitnesscentrum zijn maar enkele van de mogelijkheden. Kerk wordt sociaal restaurant Een voorbeeld waarbij er geen vastgoedproject aan te pas kwam, vinden we in Gent. In 2005 kocht het CAW Artevelde (Centrum voor Algemeen Welzijn) het Minderbroederklooster aan de Oude Houtlei. De zes overgebleven minderbroeders verhuisden. Het CAW richtte er vergader- en ontmoetingsruimten in, maar wist niet wat te doen met het leegstaande kerkgebouw. Daarom klopte het aan bij sociale werkplaats vzw Ateljee. Wij zagen onmiddellijk het potentieel in van die ruimte om er een sociaal restaurant en concertzaal in onder te brengen, vertelt Frank De Graeve van vzw Ateljee. Om het kerkgebouw om te toveren tot wat het vandaag is, was er wel veel geld nodig. Er was niets voorzien. Alle aansluitingen hebben wij nieuw aangelegd. Het was ook een koude ruimte, daarom hebben we vloerverwarming gelegd en de ramen geïsoleerd. De kerk is ook een geklasseerd gebouw, dus alle aanpassingen moesten gebeuren in overleg met het Agentschap Onroerend Erfgoed. Gelukkig kregen we steun van de Koning Boudewijnstichting en de Nationale Loterij. 200 couverts In oktober 2010 opende Parnassus, concertzaal & resto officieel de deuren. Vandaag draait het uitzonderlijk goed. Wij tellen 200 couverts per dag. Zo kunnen wij zorgen voor sociale tewerkstelling van een 20-tal mensen. Tegelijk bereiken wij mensen die het financieel niet breed hebben: zo n veertig procent van de bezoekers krijgt een korting. Parochiekerken De laatste decennia zijn het vooral kloosterkerken die een herbestemming kregen, maar op termijn zal dat wellicht ook het geval zijn voor een aantal parochiekerken. Sinds 2013 zijn 23 parochiekerken offi cieel onttrokken aan de eredienst. Twee daarvan zijn herbestemd en voor twee zijn er Liefst van al willen de parochies en gemeentes dat hun kerk bij een herbestemming een sociale functie krijgt. Jan Jaspers, Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) concrete plannen, weet Jan Jaspers van het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) in Leuven. De parochies zijn immers volop bezig met het opstellen van een pastoraal plan en een parochiekerkenplan. De vragen hierbij zijn: Hoe gaan we ons in de toekomst organiseren? In welke kerken houden we erediensten? Zijn er kerken op overtal en geven we die een her- of nevenbestemming? Het opstellen van een parochiekerkenplan gebeurt in overleg met de gemeentes. Die laatsten zijn immers vaak eigenaar van het kerkgebouw. De gesprekken zijn in 2012 opgestart in de verschillende parochies. Maar dat proces verloopt traag. Bij mondjesmaat krijgen parochiekerken een andere functie. Zo heeft zopas een circusschool de parochiekerk van Malem, een deelgemeente van Gent, gekocht. Onroerend erfgoed Jaspers stipt aan dat het erg belangrijk is dat deze denkoefening de tijd krijgt. Je moet geen nodeloze druk leggen. Beslissingen moeten goed overwogen worden, want die kun je daarna niet meer terugschroeven. Wat wij aanbevelen is dat er bij herbestemming recht wordt gedaan aan het gebouw. Uiteraard kunnen ze niet allemaal religieuze centra worden, maar de kerkgebouwen maken toch deel uit van ons onroerend erfgoed en van de geschiedenis van een lokale gemeenschap. Ook kiest men best voor een duurzaam project, zodat de kerk niet een half jaar later leeg staat en verloedert. Afbreken als laatste stap Liefst van al willen de parochies en gemeentes dat het kerkgebouw bij een herbestemming een sociale functie krijgt. Maar dat ook parochiekerken een commerciële functie zullen krijgen, valt niet uit te sluiten. Zo zijn in Nederland al verschillende kerken ingericht als kantoor- of appartementsgebouw. Wat zeker de allerlaatste stap zal zijn is de kerk afbreken. Dat is al wel in het West-Vlaamse Bossuit gebeurd, maar die kerk was in een zeer slechte toestand. Men heeft de kerk gedeeltelijk gesloopt en ingericht als een plein, waar de inwoners elkaar kunnen ontmoeten. Leen Grevendonck Het CRKC houdt een databank bij met voorbeelden van kerkgebouwen die een nieuwe functie kregen. Kijk op > Onroerend erfgoed > Databank praktijkvoorbeelden.

4 4 Visie post VACATURE m/v CM Expert payroll Business analist gezondheidszorg DBA-specialist Dossierbeheerder Software Specialist Voltijds onbepaalde duur Schaarbeek Tijdelijk dossierbeheerder uitkeringen Meer info over deze en andere vacatures op UW GEDACHT Bootvluchtelingen Theo Francken vreest een aanzuigeffect als Mare Nostrum, het Italiaanse reddingsplan op de Middellandse Zee, in ere wordt hersteld. Cijfers vertellen een ander verhaal. Tijdens de eerste drie maanden van 2014, ten tijde van Mare Nostrum, kwamen bootvluchtelingen naar Europa. Tijdens de eerste drie maanden van 2015, na het stopzetten van Mare Nostrum, bereikten vluchtelingen de Italiaanse kust. In het aantal vluchtelingen bestaat er bijna geen verschil. Dat verschil bestaat wel in het aantal dodelijke slachtoffers: 60 in 2014, in Uit deze cijfers kunnen wij enkel concluderen dat juist de afwezigheid van een duidelijk reddingsplan resulteert in een aanzuigeffect. Een aanzuigeffect van doden. Theo Francken blijkt niet alleen te staan met zijn standpunt. Vorige week zaten de 28 Europese ministers van Binnenlandse en Buitenlandse Zaken samen om zich te beraden over een gemeenschappelijke Europese aanpak. Een tienstappenplan was het resultaat. Het verhogen van de muren aan de Europese buitengrenzen, daar leek het zowat op neer te komen. Van vernieuwend beleid was nauwelijks sprake. Nochtans bestaat er een alternatief. Hervestiging, gezinshereniging, werkprocedures: het zijn slechts enkele te overwegen mogelijkheden. Het uitwerken van veilige en legale routes om naar Europa te komen moet in een dergelijk alternatief beleid ook zijn plaats vinden. En in de landen van herkomst moeten de Europese landen zich engageren om de oorzaken weg te nemen. De oorzaken waarom ingezetenen van die landen besluiten te vluchten. Dat moeten zij doen op een blijvende en niet aflatende manier. Wim Backx, Gent Vaccin baarmoederhalskanker Ik kocht bij de apotheker het eerste vaccin tegen baarmoederhalskanker voor mijn dochter van 17 jaar. Ik had daarvoor een voorschrift van de huisarts. De apotheker rekende mij meer dan 100 euro aan. Nochtans had de huisarts een vaccin voorgeschreven dat wordt terugbetaald. Dan moet je veel minder betalen. Wat is hier mis gegaan en kan ik dat geld terugkrijgen? Naam en adres bekend bij de redactie donderdag 30 april 2015 Meisjes van 12 tot en met 18 jaar krijgen de vaccins Gardasil en Cervarix tegen baarmoederhalskanker grotendeels terugbetaald. Voor hen kost het vaccin 11,60 euro per dosis (7,70 euro bij verhoogde tegemoetkoming). De huisarts moet op het voorschrift wel eerste toediening vermelden. Voor de tweede en de derde dosis moet hij tweede toediening en derde toediening en de datum van de eerste of tweede toediening noteren. Vraag aan je apotheker een formulier bijlage 30 en bezorg het aan je ziekenfonds dat het geld zal terugbetalen. Hospitalisatieverzekering Ik heb een hospitalisatieverzekering bij een privéverzekeraar. Die liet mij schriftelijk weten dat de premie met ruim 13 procent wordt verhoogd. Na lang zoeken naar de juiste persoon voor meer uitleg, kreeg ik alleen als antwoord dat de prijsstijging normaal is. Daarop heb ik besloten om over te schakelen naar het CM-Hospitaalplan. De verzekering is goedkoper en dekt meer. Beter een sterke mutualiteit steunen dan de aandeelhouders van een privéverzekering. C.A. Kox Afspraken nakomen Mijn echtgenote heeft de ziekte van Alzheimer en verblijft in een rusthuis. De huisarts vindt het nodig om een tandarts in te schakelen. Die komt langs maar kan ter plaatse niets doen en raadt ons aan naar het ziekenhuis te gaan. Ik krijg een uitnodiging maar als mijn zieke vrouw en ik ons op het voorgestelde moment aanmelden, blijkt de tandarts in het ziekenhuis niet op de hoogte te zijn. We moeten een nieuwe afspraak maken. Maar ook de tweede keer loopt het mis. We zijn zelfs nog een derde keer moeten terugkeren. Pas dan is ze behandeld. Het is toch niet omdat mensen met Alzheimer niet meer weten wat er gebeurt dat men op deze manier met hen moet omgaan. R. De Geest, Sint-Niklaas Met klachten over het ziekenhuis en zijn zorgverleners kun je terecht bij de ombudsdienst van het ziekenhuis. Ieder ziekenhuis moet over zo n dienst beschikken. Stuur je lezersbrief naar Redactie Visie, Postbus 20, 1031 Brussel of naar lezers@visieredactie.be. Vermeld je woonplaats. De redactie kan de teksten inkorten of niet opnemen bij plaatsgebrek. Onder elke brief publiceren wij de volledige naam en woonplaats van de auteur. Als je je reactie liever zonder deze gegevens ziet verschijnen, vermeld dit dan uitdrukkelijk. GECITEERD Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. De resterende letters vormen van boven naar beneden citaat-202&_citaat-202&.qxd en van links naar rechts 11:45 een Pagina citaat. 1 *Actie niet cumuleerbaar met andere kortingen en/of acties. 1. Berouw; 2. riviertje; 3. handvat; 4. kwelling; 5. landbouwwerktuig; 6. trottoir; 7. vaar tuig; 8. onhandig persoon; 9. zanggroep; 10. Europeaan; 11. aardkluit; 12. ton; 13. Citaat-202 elite; 14. tralie. 1 P E A N R T E R 2 D R Z O O IJ N M 3 M B E R N A A M 4 S S P E O N E L 5 Z A D I L I E G 6 G P R E U L I K 7 B U R I K E K F 8 R A I N S G E L 9 S Z T IJ U U R N 10 G R Z A O N A T 11 F D L E U I R T 12 K R H U E T I K 13 T P L E O W O I 14 K E A N T E O N Citaat-202 De Puzzelaar Oplossing: Het geloof bestaat in het geloven wat het verstand niet gelooft. Streep op elke regel de letters weg, die samen het woord vormen dat overeenkomt met de omschrijving. Mei = fietsactie! De lente is volop in het land. Hoog tijd dus om erop uit te trekken met de fi ets. Voel je het ook kriebelen? Ons deskundig advies op maat en ervaren fi etstechniekers garanderen je het juiste duwtje in de rug bij de aankoop van jouw elektrische fi ets. 10% korting bij aankoop van een elektrische fiets + 1 jaar gratis pechverhelping VAB van 04/05 tot 04/06/2015* Kom naar Thuiszorgwinkel of bel Samen vinden we wat jij nodig hebt! Visie nieuw elektrische fiets.indd :59:27

5 Visie donderdag 30 april 2015 hoe gaat het met u? 5 Verzekering tegen hoge medische kosten buiten het ziekenhuis Het CM-MediKo Plan in acht vragen en antwoorden Met het CM-MediKo Plan kun je je extra beschermen tegen hoge medische kosten buiten het ziekenhuis. In heel wat regio s vonden ondertussen infosessies plaats. Hieronder vind je een greep uit de meest voorkomende vragen die daar aan bod kwamen. 1. Ik wil aansluiten. Hoe gaat dat? Moeten alle gezinsleden aansluiten? En kan ik de premie maandelijks betalen? Als je lid bent van een Vlaams CM-ziekenfonds kun je aansluiten. Je moet geen medische vragenlijst invullen. Er wordt dus geen rekening gehouden met een voorafbestaande toestand. Hoe jonger je aansluit, hoe voordeliger je verzekerd blijft. Bij aansluiting wordt de aanvangspremie bepaald op basis van je leeftijd op dat ogenblik. Deze premie blijft dezelfde, ook als je ouder wordt, op voorwaarde dat je ononderbroken aangesloten blijft bij het CM-MediKo Plan. De aanvangspremie kan enkel nog jaarlijks aangepast worden aan de index. Het beste is om het hele gezin aan te sluiten. Je kunt jaarlijks betalen bij overschrijving of per kwartaal via domiciliëring. Maandelijkse domiciliëring is momenteel nog niet mogelijk. 2. Waarom zijn er wachttijden? Waarom is de wachttijd een jaar voor tandprothesen of een hoorapparaat? Je aansluiten bij het CM-MediKo Plan is een keuze voor een langere termijn. En het beste is dat je de verzekering, net zoals elke verzekering, niet vaak nodig hebt. Sommige medische kosten, zoals bij de dokter en de kinesitherapeut komen vaker voor. Andere kosten zoals voor een tandprothese, heb je niet elke maand. Vandaar dat de wachttijden verschillen. Je moet 3 maanden aangesloten zijn bij het CM-MediKo Plan voor je de tegemoetkomingen krijgt voor het wettelijk remgeld (de bedragen die je uit eigen zak betaalt) bijvoorbeeld bij de dokter of de kinesitherapeut, voor reisvaccins en voedings- en dieetadvies. Om terugbetaling voor oogzorg te krijgen, moet je 6 maanden wachten. Voor parodontologie, tandprothesen, tandimplantaten, orthodontie, hoorapparaten en het bevallingsforfait is de wachttijd 12 maanden. 3. Hoe verloopt de terugbetaling van de tegemoetkomingen? Remgeld krijg je automatisch terugbetaald in het kwartaal dat volgt op het indienen van je doktersbriefjes of andere getuigschriften voor verstrekte hulp. Van alle andere uitgaven die in aanmerking komen, bezorg je de originele attesten of facturen en CM zorgt ervoor dat het geld op je rekening staat. Voor de tegemoetkomingen tandzorg moet je tandarts een speciaal aangifteformulier invullen. Een formulier is ook nodig voor dieetadvies. Verder zijn er geen speciale formulieren nodig. 4. Is er een tegemoetkoming voor geneesmiddelen? Je krijgt 75 procent van al je remgeld bij onder meer de dokter, specialist, tandarts, kinesitherapeut of logopedist terugbetaald. Maar voor geneesmiddelen is er geen tegemoetkoming voorzien via het CM-MediKo Plan. 5. Krijg ik als volwassene via CM-MediKo Plan een tegemoetkoming voor een beugel? Ja. Het CM-MediKo Plan geeft een tegemoetkoming van maximaal 500 euro voor orthodontische behandelingen voor de leeftijd van 18 jaar en nogmaals 500 euro na de 18de verjaardag. Na de wachttijd van 12 maanden kom je in aanmerking voor de tegemoetkoming. Daarnaast krijg je ook 75 procent van het remgeld dat je betaalt voor tandartsconsultaties. Voor tandprothesen en -implantaten en voor parodontologie krijg je per jaar een extra tegemoetkoming tot 500 euro. 6. Ik wil mijn ogen laten laseren. Hoeveel kan ik maximaal terugkrijgen van CM als ik ook bij het CM-MediKo Plan ben aangesloten? Voor oogzorg krijg je bij CM een tegemoetkoming vanuit de verplichte ziekte- verzekering of vanuit de CM-diensten en -voordelen. Van het CM-MediKo Plan krijg je nog eens een tegemoetkoming van 100 euro per jaar voor brillen, zonnebrillen op sterkte, lenzen en ook voor een laserbehandeling om het gezichtsvermogen te corrigeren. Een lensinplanting komt in aanmerking voor het CM-MediKo Plan als ze ambulant wordt uitgevoerd. 7. Krijg ik de premie via CM-MediKo Plan als ik in het buitenland beval? Ja. Wie bevalt, mag rekenen op een extraa tje van 250 euro per bevalling via het CM- MediKo Plan. 8. Kan ik het CM-MediKo Plan stopzetten wanneer ik wil? Je kunt een maand op voorhand opzeggen, maar nadien kun je gedurende drie jaar niet meer aansluiten bij het CM-MediKo Plan. Chris Van Hauwaert Met vragen over het CM-MediKo Plan kun je terecht op of tel Wil je deelnemen aan een infosessie? Kijk op CM-MediKo Plan wordt aangeboden door de MOB Verzekeringen CM-Vlaanderen, verzekeringsonderneming erkend voor tak 2 ziekte onder het codenummer 150/01. Milieu en gezondheid gaan samen Mag je sporten langs een drukke weg? Zijn spaarlampen schadelijk voor de gezondheid? Hoe ga je hygiënisch om met je huisdier? De website geeft een antwoord op je vragen over de effecten van het milieu op de gezondheid. Van gsm-stralingen en pesticiden tot schimmel in de woning. De milieuthema s zijn in zes categorieën gegroepeerd: gezond binnen, gezond buiten, straling, ongewenste dieren, verkeer en plaatsen waar de milieuvervuiling hoger is. De site is ontwikkeld door het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) en de Vlaamse Logo s (Lokaal Gezondheidsoverleg). Verdrijf zelfmoordgedachten met onlinecursus Het Vlaamse Expertisecentrum Suïcidepreventie onderzoekt of een onlinezelfhulpcursus Think Life mensen met zelfmoordgedachten kan helpen. Elke week krijgen de deelnemers oefeningen die gebaseerd zijn op therapeutische interventies. Om te beginnen leren ze stilstaan bij de eigen gedachten aan zelfdoding. Het initiatief vervangt de bestaande hulpverlening niet, maar kan mensen helpen die nog geen hulp hebben gezocht. Om de cursus te testen worden vrijwilligers gezocht vanaf 18 jaar die geregeld aan zelfdoding denken. Uit onderzoek blijkt dat 14 procent van de Belgische bevolking zegt ook al eens ernstig aan zelfdoding te hebben gedacht. thinklife.zelfmoord1813.be Jonge sporters meer geblesseerd Steeds meer jonge kinderen hebben last van sportblessures omdat ze bij hun sportclub te vaak en te hard moeten trainen. De blessures duiken vooral op bij sporten die belastend zijn voor de gewrichten zoals voetbal, basketbal, volleybal en turnen. Vooral de onderste ledematen raken overbelast. De blessures hebben vaak te maken met de groei. Als het bot te snel groeit en de pezen en spieren kunnen niet volgen, dan krijg je bijvoorbeeld knie- en hielletsels. Als spelers in volle groei voldoende rust krijgen, worden ze minder belast en kun je blessures vermijden. Kinderen verschillende sporten laten beoefenen is ook een oplossing. Zo gebruiken ze niet altijd dezelfde spieren en gewrichten. GEZOND IN t kort

6 6 Visie hoe gaat het met u? donderdag 30 april 2015 ZOEK EN WIN Speur je in Visie mee naar het antwoord? Test je suikerkennis Een klontje meer of minder? Tip Houdt van vrouwelijke zoetigheid Oplossing O Stuur je antwoord voor 10 mei op een gele briefkaart naar Persdienst CM, Postbus 40, 1031 Brussel. Of mail het naar zoekenwin.visie@cm.be. Vermeld welke prijs je wenst: het boek Lieve mama van Esther Verhoef (de 18-jarige Ralf woont nog bij zijn ouders maar bezorgt ze ernstige kopzorgen), uitgeverij Prometheus of het boek Ijsboerke van Marc Vanlombeek (een boek vol koersverhalen en andere vertellingen), uitg. Van Halewyck. Uit de juiste inzendingen worden vijf winnaars geloot. Oplossing Visie nr. 8 Bosrijk Winnaars André De Keyser (Messelbroek) Bart Dockx (Rijkevorsel) Roos Dumortier (Zwevegem) Sanne Heirbaut (Dendermonde) Steven Vanl ooveren (Ekeren) Neem ook deel aan de CM-webquiz op Zoet is een verleider die om elke hoek loert. Waar zitten al die suikers dan? Zijn suikers enkel dikmakers? En wat met zoetstoffen? Test je suikerkennis aan de hand van volgende stellingen en kijk of je juist of fout bent. Als ik snoep en koekjes laat, mijd ik vanzelf suiker. Snoep, snoeprepen en koekjes bevatten veel toegevoegde suiker. Maar ook als je geen snoeper bent, riskeer je meer suiker te eten dan goed voor je is. Ontbijtgranen bevatten vaak veel suiker. En ook in klaargemaakte maaltijden, soepen en ketchup wordt flink wat suiker toegevoegd en dat heb je niet meteen door. De stelling is juist en fout Light-frisdranken kunnen geen kwaad. Drink je light-frisdranken waarin zoetstof is gebruikt, dan heb je inderdaad wel minder suiker binnen. Maar het verlangen naar zoet blijft. Je hebt een verminderd verzadigingsgevoel omdat ze geen of minder energie leveren. Een stuk fruit is een betere oplossing om je zin in zoet te vervullen en geeft meer verzadiging. De stelling is fout Zoete vruchten zijn beter dan toegevoegde suikers. Er zijn globaal gezien twee soorten suikers: de vrije suikers en suikers die van nature in fruit, groenten en melk zitten. De vrije suikers worden toegevoegd aan koekjes, snoep en frisdrank. Daarnaast behoren ook de natuurlijke suikers zoals in fruitsap, honing en ahornsiroop tot de vrije suikers. Met de suiker die van nature in fruit zit ligt het anders. Fruit mag dan wel suiker bevatten, fruit is gezond want het bevat ook vezels, mineralen en vitamines. Twee tot drie stukken fruit eten per dag is een gezonde gewoonte. Vers is beter dan uit blik. Neem je fruit uit blik, kies er dan dat opgelegd werd in eigen nat en niet in siroop. De stelling is juist Yoghurt met fruit is minder zoet dan fruityoghurt. Koop je bereide yoghurt met fruit of fruitsmaak, dan is daar zeker al suiker aan toegevoegd. Je bent beter af met ongesuikerde yoghurt waarin je zelf stukjes fruit roert. De stelling is juist Drink je meer dan twee glazen cola per dag, dan heb je al te veel suiker binnen. Suiker hebben we nodig, maar we zitten snel aan te veel. Volwassenen en kinderen beperken de inname van vrije suikers het best tot maximaal 10 procent van de totale energie-inname. Voor een volwassen vrouw met een gemiddelde energie-inname van kcal betekent dit maximaal 50 gram vrije suikers of 10 klontjes. Dit komt overeen met twee glazen cola van 25 centiliter of 100 gram pure chocolade. Een man heeft gemiddeld meer energie nodig en mag ongeveer 60 gram vrije suikers gebruiken. De stelling is juist Ook je eigen festival? Guy Puttemans HUIS DOKTER WAAROM DOEN EKSTEROGEN PIJN? In Halle is de festivalzomer al begonnen. Via TMF Stressfactor organiseerden de leerlingen daar hun eigen festival op school, met rappers Safi & Spreej op het podium en leerlingen achter de eet- en drinkstandjes. CM was er ook bij en deelde oordoppen uit van op de CM-festivalstand. Wil je weten op welke festivals CM deze zomer zal aanwezig zijn? Kijk op Hou niet alleen rekening met elegantie als je schoenen past. Denk ook aan je comfort en let er vooral op dat de schoenen niet knellen. Want voor je het weet, zit er een pijnlijke likdoorn tussen je tenen. Wat is een eksteroog? Een eksteroog wordt ook likdoorn of clavus genoemd en komt vaak voor. Het is een eeltknobbel met in het midden een eeltpit. Je vindt eksterogen voornamelijk op de voeten, meer bepaald op of tussen de tenen. Wat zijn de symptomen? Kwaad kunnen eksterogen niet, maar ze doen flink pijn als er druk op zit. Vooral bij het lopen hinderen ze, want schoenen drukken de eeltknobbels in de huid. Wanneer de druk stopt, verdwijnen de klachten. Wat zijn de oorzaken? Door wrijving en druk ontwikkelt zich eelt die de huid beschermt. Maar bij een verhoogde wrijving of druk op een plek op de voet, kan een likdoorn ontstaan. Vaak zijn te nauwe schoenen de boosdoeners. Andere mogelijke oorzaken zijn overgewicht of een veranderde stand van voeten of tenen. Wat is het verschil met een wrat? Voetwratten en likdoorns lijken op elkaar. Het gaat in beide gevallen om een verdikking van de huid, maar wratten worden veroorzaakt door een virus. Wratten zijn ook pijnlijk als je aan de zijkant van de verdikking drukt, terwijl bij likdoorns vooral druk bovenop pijn doet. Wat kun je eraan doen? Draag goed passende schoenen die niet knellen. Eventueel kun je een likdoornring plakken. Dat is een gelpleister die je kunt kopen in de apotheek en die de druk op het eksteroog vermindert. Draag de likdoornring totdat het eksteroog week wordt en vanzelf verdwijnt. Soms kan een steunzool de druk op een eksteroog wegnemen. Ook een pedicure of podoloog kan je likdoorn behandelen en je voetproblemen verminderen. Wanneer ga je naar de dokter? Ga langs bij je huisarts als het eksteroog heel pijnlijk is. Hij kan een zalf op basis van salicylzuur voorschrijven die de likdoorn weker maakt. Daarna kun je hem afschaven of afschuren. In uitzonderlijke gevallen zal je huisarts de eeltpit verwijderen met een mesje. Hoe kun je het voorkomen? Te nauwe of te ruime schoenen, schoenen met hoge hakken, allemaal zorgen ze voor extra wrijving en druk op de voet en dus voor een groter risico op eksterogen. Altijd goed passende schoenen dragen, is de beste tip om eksterogen te voorkomen. Elise Rummens, preventie-arts CM dehuisdokter Stefan Dewickere

7 Visie donderdag 30 april 2015 hoe gaat het met u? 7 Op welke manier probeer jij je suikerconsumptie te beperken? Reageer via lezers@visieredactie.be of Persdienst CM, PB 40, 1031 Brussel. de VOORZET Samenwerken is de boodschap Op het etiket staat precies hoeveel suiker een product bevat. Precies te weten komen hoeveel vrije suikers een product bevat, is niet zo makkelijk. Ook al staat op de verpakking de hoeveelheid suiker vermeld, er wordt geen onderscheid gemaakt tussen vrije suikers en suiker in fruit, groenten en melk. Staat er op het etiket zonder toegevoegde suikers, dan kunnen er nog altijd natuurlijke suikers aanwezig zijn. Bijvoorbeeld in vruchtensap. Suikerarm wil zeggen dat het suikergehalte maximaal 5 gram per 100 gram of 2,5 gram per 100 milliliter bedraagt. Als er een andere zoetstof werd gebruikt, lees je dat op het etiket. De stelling is fout Zoetstoffen mag je onbeperkt gebruiken. Zoetstoffen zijn additieven die onder meer in frisdrank gebruikt worden in de plaats van suiker. Voor elke zoetstof bestaat een Aanbevolen Dagelijkse Inname (ADI). Dat is de dosis die je dagelijks mag gebruiken zonder gezondheidsrisico s te lopen. De ADI bij volwassenen bedraagt 150 tabletjes zoetstof. In voedsel dat bestemd is voor baby s, peuters en kleuters beperk je het best het gebruik van zoetstoffen. Tot de zoetstoffen behoren bijvoorbeeld aspartaam en sinds 2011 ook de zoetstof uit het Zuid-Amerikaanse plantje stevia. Je vindt dat laatste onder de naam steviolglycosiden of rebaudioside A. Zoetstof uit stevia bevat geen calorieën maar meestal wordt omwille van smaakeffecten niet alle suiker vervangen. De stelling is fout Chris Van Hauwaert Stefan Dewickere In de toekomst moeten ziekenhuizen zich in netwerken groeperen en samenwerken in de plaats van elkaars concurrent te zijn. In het plan van minister van Volksgezondheid Maggie De Block is duidelijk gesteld dat er taakafspraken moeten komen tussen de ziekenhuizen. Complexe ingrepen kunnen onmogelijk in elk ziekenhuis verricht worden. Enkel gespecialiseerde centra komen daarvoor in aanmerking. De financiering van de ziekenhuizen zal daar ook op afgestemd worden. Voor veel voorkomende en minder ingewikkelde ingrepen zal elk ziekenhuis eenzelfde forfaitaire financiering krijgen. Voor meer complexe ingrepen zal de financiering afhangen van de ernst van de pathologie en de behandeling ervan. Er zal ook een duidelijk onderscheid komen tussen het honorarium van de ziekenhuisarts en de financiering van infrastructuur en apparatuur. Ten slotte voorziet de minister ook een financiële aanmoediging voor de geleverde kwaliteit. En wat met de betaalbaarheid voor de patiënt? Hoe zit het met de ereloonsupplementen? Hoewel daar in de plannen van de minister niets over gezegd wordt, is het vrij logisch dat een hervorming van de financiering van de ziekenhuizen ook de patiënt ten goede moet komen, zowel op het vlak van de kwaliteit als op het vlak van de kostprijs. Duidelijke afspraken en transparantie over het ereloon van de arts en de financiering van de investeringen in het ziekenhuis, moeten de druk om supplementen te verhogen in eenpersoonskamers, kunnen wegnemen. Het resultaat van een hervorming zoals deze moet uiteindelijk de patiënt en het gezondheidsbeleid ten goede komen. Anders heeft deze hervorming geen meerwaarde. Marc Justaert, Voorzitter CM Jouw vragen over het patiëntendossier Op het artikel over het patiëntendossier (Visie nr. 8) kregen wij een pak reacties. Een greep daaruit. GMD ook patiëntendossier? In het artikel over privacy en patiëntengegevens wordt herhaaldelijk gesproken over het patiëntendossier. Mijn huisarts houdt voor mij al een globaal medisch dossier bij. Is dat hetzelfde? Lode De Raedt, Schoten Als je huisarts je globaal medisch dossier beheert, dan is dit GMD inderdaad jouw patiëntendossier bij de huisarts. Een GMD is wel ruimer. Naast de informatie over de behandeling door en contacten met de huisarts zelf, bevat het GMD ook al je medische gegevens van de specialist, het ziekenhuis en andere zorgverleners die je behandelen. Met een GMD kies je voor een vaste huisarts, wat de vertrouwensrelatie verhoogt. Aan een GMD zijn ook financiële voordelen voor de patiënt verbonden. Dat is niet het geval bij een patiëntendossier. Meerdere dossiers? Mijn huisarts houdt mijn GMD bij. Voor mijn slechte knieën en opvolging van osteoporose ga ik ook bij een andere huisarts, die een bijkomende opleiding heeft voor orthopedie. Die heeft onmiddellijk een GMD opgestart. Mijn oorspronkelijke huisarts vroeg onlangs om mijn GMD te vernieuwen. Ik voelde me gegeneerd om te moeten zeggen dat ik er al voor betaalde bij de orthopedisch geschoolde collega. Kun je twee dossiers hebben? Naam en adres bekend bij de redactie Op de Dag van de Patiëntenrechten vroeg CM op verschillende plaatsen in Vlaanderen aan voorbijgangers of ze het patiëntendossier kenden. Elke zorgverlener die je behandelt, moet een patiëntendossier bijhouden. Maar je kunt slechts één GMD hebben bij één huisarts(enpraktijk). Het is je recht als patiënt om je arts vrij te kiezen. De huisarts die je GMD beheert op de hoogte brengen van de gevolgde behandelingen bij andere artsen, is wel aan te raden in het belang van de kwaliteit van je gezondheidszorg. Inkijken uitstellen Je hebt het recht om je patiëntendossier in te kijken. Als je die vraag aan de zorgverlener stelt, kan hij dat recht 15 dagen uitstellen. Dat schept weinig vertrouwen. Waarom kan ik mijn dossier niet onmiddellijk inzien als ik dat vraag? Pascal De Bruycker Het is mogelijk dat je dossier gegevens bevat, die je niet onmiddellijk kunnen worden meegedeeld wegens gevaar voor je gezondheid. Dan kan de arts in jouw belang beslissen om je die gegevens nog niet zelf te laten inkijken. Op voorwaarde dat hij hierover voorafgaandelijk een andere zorgverlener raadpleegt en je vertrouwenspersoon hoort. Die weigering is echter tijdelijk. Je mag je gegevens wel laten inkijken door een andere zorgverlener die jij aanduidt. Gegevens beschermd Elektronisch gegevens van patiëntendossiers uitwisselen, lijkt gemakkelijk maar die gegevens kunnen verschillend worden geïnterpreteerd wat verwarring kan scheppen. Centraliseren van medische gegevens bij de huisarts lijkt mij het meest logische. Ik vind niet dat alle zorgverleners het volledige patiëntendossier moeten kunnen inkijken. Enkel als de patiënt of vertegenwoordiger van de patiënt dat wil. Elektronische gegevens moeten daarom goed beschermd blijven met toegangscodes. Lutgarde De Maeyer, Zwijndrecht Zorgverleners kunnen je beter behandelen als ze samenwerken en je medische voorgeschiedenis kennen. Maar alleen de zorgverleners die je behandelen, hebben toegang tot je gegevens. Tenminste als jij je toestemming gaf. Je kunt zelf zorgverleners uitsluiten van inzage. En je kunt de zorgverlener in kwestie vragen om bepaalde informatie niet te delen. De netwerken voor het delen van gezondheidsgegevens beantwoorden aan de hoogste veiligheidscriteria en elke toegang tot je gegevens wordt geregistreerd.

8 8 hoe gaat het met u? Visie donderdag 30 april 2015 knipsels Op reis met Ziekenzorg Ziekenzorg CM laat mensen met een chronische ziekte of handicap en hun mantelzorgers genieten van aangepaste vakanties. Zorgondersteuning is gegarandeerd. Je kunt nog inschrijven voor volgende initiatieven: midweek eutonie voor mantelzorgers in Zandhoven van 29 juni tot 3 juli vakantie voor kankerpatiënten in Nederland van 25 juli tot 1 augustus aquarelweek in Zandhoven van 2 tot 9 oktober poëziemidweek in Zandhoven van 8 tot 12 november Voor de midweek eutonie zoekt Ziekenzorg CM nog vrijwilligers. blijven.reizen@cm.be Tel Met korting War Horse beleven Het theaterspektakel War Horse is te zien in de Stadsschouwburg in Antwerpen, met Vlaamse acteurs in de hoofdrollen. Als CM-lid krijg je 15 procent korting voor een voorstelling. War Horse vertelt het verhaal van de jongen Albert, wiens geliefde paard Joey ter beschikking wordt gesteld van het Britse leger tijdens de Eerste Wereldoorlog. Een poppentheater dat levensgrote paarden tot leven brengt op de scène, zorgt voor een indrukwekkend schouwspel. Van 16 mei tot 14 juni wordt War Horse opgevoerd in de Stadsschouwburg in Antwerpen. Als CM-lid kun je kaarten met 15 procent korting kopen via de CM-website. Je kunt ze ook telefonisch bestellen op tel (50 cent/ min.) als je het codewoord CM geeft. Puzzelspel legt diabetes uit Een mama van een vijfjarig zoontje met diabetes type 1 heeft samen met medewerkers van het UZ Leuven het puzzelspel Sweethearts ontwikkeld. Om diabetes aan kleuters uit te leggen, wordt de vergelijking gemaakt met een auto starten. Daarvoor heb je benzine en een sleutel nodig. Bij de meeste kinderen is die sleutel vanzelf al aanwezig in hun buik waardoor hun motor opstart als ze eten. Maar kindjes met diabetes hebben die sleutel (insuline) niet. Ze hebben daarom een prikje of een pompje nodig om de sleutels te krijgen waarmee hun motor kan starten. Dit spel wil pesten door kleuters die diabetes niet kennen voorkomen. Tegelijk wil het vooroordelen over de ziekte wegnemen. Sweethearts is gratis te bestellen. infosweethearts@telenet.be Allereerste keer voor een groep kinderen Nu wil ik zeker moni Ha, ik heb een stoute vis gevangen! Na een week basiscursus in Massembre heeft nieuwbakken moni An-Sofie Goossens (16) de smaak helemaal te pakken. De eerste test met levensechte visjes - of waren het toch kinderen? - was alvast een succes. Dit wil ik nog doen. Vrijdagochtend in Massembre, het CMvakantiecentrum in Heer sur Meuse. Hier worden tot 17-jarigen klaargestoomd om moni te worden bij Kazou, de CM-vakantiedienst voor jongeren. Ze hebben al een hele week achter de rug, waarin ze leerden groepen begeleiden en spelletjes uitleggen, maar ook huilende kinderen troosten, ruzies oplossen en kleine wondjes verzorgen. En van de theorie gaat het meteen naar de praktijk. Vandaag mogen deze moni s in wording hun nieuwe vaardigheden al eens uitproberen. Het testpubliek: een groep 9-10-jarigen die op vakantie zijn op het domein. Om de moni s meteen te laten kennismaken met verschillende doelgroepen, doen er ook een paar kinderen met een mentale beperking mee. Kortom: een hele uitdaging. Mag ik op tafel kleuren? Voorbereid zijn An-Sofie en haar collegamoni Nick Pauwels (17) in ieder geval wel. Gisteren hebben ze zelf een spel uitgedacht in het thema onderwaterwereld. In de knutselzaal prijkt een blauwe zee en An- Sofie is voor de gelegenheid verkleed als haai, inclusief haaienvin. Nick mikt met zijn duikbril en oranje pak eerder op een vermomming als diepzeeduiker. Het grote onderwaterspel begint met een bootje vouwen uit papier. Duiker Nick toont hoe je dat doet, en de kinderen gaan meteen aan de slag. Nadat het bootje gevouwen is, mo- Guy Puttemans gen ze het zelf inkleuren. Oh, mag ik op de tafel kleuren? vraagt een meisje met opmerkelijk veel enthousiasme. Niet op de tafel hoor, enkel op het bootje, drukt haai An-Sofie haar op het hart. Nadat de kinderen ook een vislijn en een verrekijker Actief genieten in Aussois (Her)ontdek de voordelen van reizen met Intersoc. Onze ervaren reisleider neemt alle kleine zorgen weg. Je hoeft enkel maar te genieten. Reis in leuk gezelschap en deel ervaringen met (toekomstige) vrienden voor het leven. In juni en juli hebben we nog enkele vrije plaatsen tijdens de Intersoc-charmevakanties in het gezellige Intersoc-hotel te Aussois. Kom mee wandelen, genieten, ontdekken en nog zo veel meer. 5 tot 14 juni: 630 euro euro toeslag single 2 tot 11 juli en 11 tot 20 juli: 720 euro euro toeslag single Ook nog mogelijk! Van 16 tot 25 september naar Aussois met de bus. Meer informatie via en Intersoc-Werkvakanties, werk en vakantie hebben geknutseld, trekken ze naar buiten voor een spel. Visjes eerlijk verdelen Ook daar speelt alles zich af in de onderwaterwereld. Langs een schuin aflopend Hou je van zomerse bergvakanties? Steek je graag de handen uit de mouwen samen met vrienden en collega s? Dan zijn de Intersoc- Werkvakanties écht iets voor jou. Wij zoeken nog helpende handen voor onze schoonmaak- en restaurantploeg in Leysin en Zinal (Zwitserland). Interesse? Stel je snel kandidaat via of bel naar voor meer informatie. Visie_01-05_Aussois Charme.indd 1 24/04/ :33:29

9 9 Visie donderdag 30 april 2015 hoe gaat het met u? worden An-Sofie (linksonder) en Nick (rechtsboven) volgden de monicursus en mochten ook al eens oefenen in het echt. paadje hebben de moni s verschillende vissen verstopt. Duik mee met ons naar beneden en probeer zoveel mogelijk visjes te vangen, moedigt Nick de kinderen aan. Met zichtbaar plezier duiken de kinderen in de struiken. Tot er plots een ruzie ontstaat over een visje. Ik had hem eerst gezien! Het visje is van mij! Een jongen die een duw krijgt, begint hartstochtelijk te huilen. An-Sofie heeft het gezien en snelt op de jongens af: Zeg, we gaan elkaar toch niet beginnen duwen voor een visje? Kom, We hebben ontzettend veel bijgeleerd. An-Sofie en Nick elk eentje, dat is eerlijk. De jongen droogt zijn tranen en ontvangt een visje van de duwer. Probleem opgelost. Oef. Blub blub haai Na een spannende onderwatertocht door de bossen van Massembre zijn de kinderen al aanbeland aan de laatste activiteit van deze voormiddag: blub blub haai. Haai An-Sofie draait zich om en roept blub blub haai, terwijl de kinderen op haar af sluipen. Wanneer een van de jongens wegloopt, gaat ze achter hem aan. Kom hier, jij stoute vis. Hap, ik heb je gevangen. Altijd in het thema blijven, An-Sofie heeft het al helemaal begrepen. Nog veel leren Terwijl ze terug naar de eetzaal wandelen, evalueren de kinderen hun nieuwe moni s. Ze moeten wel nog veel leren, zegt Jesse Schoonaert (10, midden onder) bijvoorbeeld hoe je een groep kinderen stil krijgt. Dat lukt bij onze andere moni s ook niet altijd hoor, zegt zijn vriend Witse Wouters (9, midden boven). De twee jongens vonden het onderwaterspel wel erg leuk. Bootjes vouwen deed ik het liefst, zegt Jesse. Ook Nick en An-Sofie zijn tevreden. Ik heb nooit eerder met kinderen gewerkt, zegt Nick. Voor deze cursus wist ik niet of ik eigenlijk wel moni wilde worden. Maar na deze ochtend ben ik helemaal overtuigd. De kinderen geven je zoveel liefde. Het was supertof. Ook An-Sofie is enthousiast. Ik ben leiding bij de jeugdbeweging. Maar dit is toch anders. Ik heb ontzettend veel bijgeleerd deze week, onder andere over een spel inkleden. Dat zal ik zeker nog kunnen gebruiken. Dat er ook jongeren met een mentale beperking meededen aan het spel, vinden beiden een voordeel. Ik vond het heel aangenaam om hen erbij te hebben, zegt Nick. Het was een leuke eerste kennismaking. Nele Verheye Ook zin gekregen in een Kazouvakantie? Er zijn nog vrije plaatsen voor deze zomer. HELPENDE HANDEN VINCENT LEUS (51) GEEFT OM DE JEUGD In 2009 liet Emilie Leus het leven nadat ze werd aangereden door een dronken chauffeur. Om te voorkomen dat de dood van zijn dochter zinloos zou zijn, richtte haar vader Vincent het Fonds Emilie Leus op. Hij probeert jongeren te waarschuwen voor de gevaren van rijden onder invloed. Ik zie dit als een missie. Sinds de dood van Emilie, heb ik één groot doel. Om de zoveel tijd trek ik naar een middelbare school om daar de studenten uit de derde graad bewust te maken van het feit dat rijden en drinken niet samengaan. Hoe vaker jongeren de boodschap horen, hoe beter deze zal blijven hangen. Van mij mogen jongeren zoveel plezier maken als ze willen en alcohol maakt daar deel van uit. Want hoe je het ook draait of keert, alcohol zorgt voor een bepaalde sfeer. Maar ze moeten onthouden dat ze niet mogen rijden nadat ze gedronken hebben. Zelfs niet na één of twee pintjes. Mijn missie Soms gebeurt het dat scholen mij persoonlijk contacteren, maar meestal gebeurt dit via vzw Rondpunt. Met het programma Getuigen onderweg zorgt deze organisatie ervoor dat nabestaanden van verkeersslachtoffers of overlevenden van een ongeval komen spreken op geïnteresseerde scholen. Het Fonds Samen met enkele vrienden heb ik het Fonds Emilie Leus opgericht. Het Fonds heeft een dubbele functie, we geven verkeerspreventie en bieden ondersteuning aan verkeersslachtoffers. Dat de naam van onze dochter verder leeft, vind ik ook belangrijk. Een van de projecten die we op dit ogenblik hebben lopen is dat van de Alcolabs. Dat zijn alcoholtesters die we ophangen op publieke plaatsen. Op die manier kunnen mensen zelf testen of het veilig is om achter het stuur van de wagen te kruipen For Emilie Als iemand van 18 sterft, laat dit een diepe wonde na in de vriendenkring. Zeker bij iemand als Emilie die zo n sociaal beestje was. Het waren dan ook haar vrienden die zeiden dat ze iets wilden doen om geld in te zamelen voor het Fonds. Niet veel later kwam het idee om een benefietloop te organiseren. Zo begonnen we met For Emilie. Dit jaar heette de editie For Emilie. Het doel was om met alle deelnemers samen kilometer te lopen. Het geld dat we op die manier inzamelden, gebruiken we om verkeersslachtoffers te ondersteunen. Els Willems?! Hoe kunnen we je helpen? CM geeft raad. Moet ik mijn medicatie tegen hoge bloeddruk blijven innemen? Als je huisarts je medicatie tegen een hoge bloeddruk voorschrijft, moet je die trouw innemen. Bij een verhoogde bloeddruk worden hart en bloedvaten aangetast zonder dat je je ervan bewust bent. Wanneer je last hebt van een hoge bloeddruk, dan is je bovendruk hoger dan 140 mmhg en je onderdruk hoger dan 90 mmhg. Naast een gezonde levensstijl is ook de medicatie die de arts voorschrijft belangrijk om een hoge bloeddruk onder controle te houden. Toch blijkt dat een kwart van de patiënten deze medicatie niet altijd even correct inneemt. Nochtans heeft een behandeling met bloeddrukverlagers alleen het gewenste effect als je de instructies van je arts nauwkeurig opvolgt. Zo is de medicatie enkel effectief wanneer je ze elke dag inneemt. Ook moet je op vaste tijdstippen de juiste dosis nemen en dit gedurende een langere periode of zelfs tijdens je hele verdere leven. Doe je dit niet, dan vergroot je kans op hart- of vaatziekten, zeker als je rookt, overgewicht hebt of weinig beweegt. Beslissen om de medicatie stop te zetten zonder dat je hier met je arts over gesproken hebt, is zeker geen goed idee. Je voelt zelf niet altijd het effect op je lichaam als je de bloeddrukverlager niet trouw inneemt, maar de gevolgen kunnen desastreus zijn. hoge-bloeddruk Kip Marengo Ingrediënten voor 4 porties: 2 eetlepels olijfolie 4 kippenfilets in blokjes versneden 1 grote ajuin, grof gesneden 1 knoflookteenje, zeer fijn gesnipperd 250 g champignons, in plakjes gesneden 50 g tomatenpuree 150 ml rode wijn 250 ml kippenbouillon 200 g tomatenblokjes uit blik 200 g middelgrote garnalen 2 eetlepels verse basilicum peper zout SMAKELIJK Bereiding kruid de kip en bak ze aan in olijfolie laat ze uitlekken op wat keukenpapier bak vervolgens de ui, knoflook en champignons doe de tomatenpuree en de wijn erbij laat dit al roerend tot de helft inkoken doe de kip weer in de pan met de bouillon en de tomatenblokjes breng opnieuw aan de kook en laat ongeveer 10 minuten pruttelen pel ondertussen de garnalen en verwijder het darmkanaal voeg de garnalen en de basilicum toe en laat nog even verder pruttelen tot ook de garnalen gaar zijn Recept: Johan Engelen

10 10 Visie uw job, ons werk DE VLOER Voor dit werk moet je getraind zijn Pieter Mechele (33) koos na enkele jaren bij een baggerbedrijf voor een job als havenarbeider. Visie sprak met hem over flexibiliteit, veiligheid en zijn inzet voor ACV Transcom in ETF, de Europese transportvakbond. donderdag 30 april 2015 Pieter Mechele, havenarbeider Haven Zeebrugge Pieter werkt al acht jaar in de haven van Zeebrugge. Zijn bedrijf rijdt goederen af en op de schepen die tussen Zeebrugge en het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Noorwegen varen. Hij moet controleren of alle opgegeven goederen effectief op het schip geladen worden, of aan wal komen. Dat is een bijzondere job. Wat is voor jou het grootste pluspunt? Pieter: Het is een job met veel afwisseling. De ene dag lossen we een schip met auto s, de andere dag zijn het containers met de meest uiteenlopende goederen. Deze job gaf me ook meer zekerheid. Ik heb drie jaar baggerwerken gedaan en werkte onder meer in Italië en Frankrijk. Ik vond dat ik te veel weg was van huis. Het is heel moeilijk om dan een relatie op te bouwen of een toekomst te plannen. Mijn moeder hoorde dat ze in de haven op zoek waren naar personeel. Ik ben nog altijd tevreden dat ik de stap heb gezet. Je praat over zekerheid. Maar de haven is toch gekend om zijn flexibele jobs? Veel mensen werken hier inderdaad in het zogenaamde pool-systeem. Zij zijn niet vast verbonden aan een werkgever en gaan naar het aanwervingslokaal om te zien of er werk is. Is er geen werk, dan moeten ze een stempel halen bij de VDAB als bewijs dat ze die dag werkloos zijn. Kunnen ze die dag aan de slag, dan zet de werkgever een werkstempel in het stempelboek. Het is een speciaal systeem, maar sommige havenarbeiders kiezen hier bewust voor. Het geeft hen veel vrijheid. Ik werk zelf in een vast stramien met dag-, nacht-, morgen en namiddagploeg, zes dagen op zeven. Daar komt ook nog een slingerweek bij, met alle ploegen door elkaar. Na de late shift en de slingerweek heb ik een vrij weekend. Voor mij is dat prima. Je bent militant bij ACV Transcom en zit in de jeugdcommissie van het ETF, de Europese transportvakbond. Hoe kwam je daar terecht? De verhalen van collega s uit Griekenland en Spanje doen nadenken en relativeren. Pieter Mechele, havenarbeider Haven Zeebrugge Als een zelfstandig kraanbedrijf een schip komt lossen, valt dat niet onder de wet van de havenarbeiders. Daar moet iets aan gebeuren. De autoriteiten moeten ook waken over de veiligheid en de uitrusting van de schepen. Pieter Mechele (33) Toen ik hier twee jaar werkte, was er een probleem met een rederij aan de kade. Ik nam toen contact op met ACV om wat informatie te vragen. Nadien contacteerde de secretaris me om militant te worden. Even later startte ETF met een jongerenprogramma, Youth in Transport. Ik was een van de jongste militanten in de haven van Zeebrugge, dus mocht ik aansluiten. Binnen ETF werken we rond klimaat, gelijkheid tussen mannen en vrouwen en hoe jongeren in de transportsector getroffen worden door de crisis. Dat geeft je meteen een internationaal perspectief. Heb je daar al iets aan gehad? De buitenlandse militanten kijken soms raar op als ik hen uitleg dat je in België aan de slag kan als havenarbeider en tegelijkertijd gesyndiceerd bent. Zij ondervinden vaak problemen net omdat ze aangesloten zijn bij een vakbond. Vrienden uit Portugal vertelden me bijvoorbeeld dat ze een promotie misliepen, omdat ze bij de vakbond zijn. Ook de verhalen van de collega s in Griekenland, Spanje en Malta doen ons nadenken en relativeren. Zij zijn heel hard getroffen door de crisis van de afgelopen jaren. ACV Transcom werkte al hard om aanpassingen aan het statuut van de havenarbeiders te voorkomen. Waarom is dat statuut zo belangrijk? De wet Major (wet die de havenarbeid regelt, red.) bepaalt dat enkel erkende havenarbeiders dit werk mogen doen. Europa wou dit versoepelen en ook andere werknemers, bijvoorbeeld van de rederijen, toelaten. Maar wij zijn hiervoor getraind en zijn Havenarbeid is risicovol Werken in de haven is een risicovolle job. Twee weken geleden overleden drie havenarbeiders in de haven van Antwerpen. Veilig heid is dus absoluut een prioriteit, zegt ook Michel Claes, Algemeen Sector verantwoordelijke Maritiem bij ACV Transcom. De laatste jaren doen we grote inspanningen om het veiligheidsbesef bij werkgevers en werknemers te doen groeien. We werken hier niet met kleine kartonnen doosjes. Het risico op zware letsels is groot. Het is dan ook belangrijk dat iedereen in de haven meewerkt aan meer veiligheid. verplicht om de veiligheidsvoorschriften te volgen. Dankzij onderhandelingen hebben we het Europese voorstel al sterk kunnen aanpassen. Andere werknemers zullen bijvoorbeeld ook moeten voldoen aan alle veiligheidsvoorwaarden, rechten en statuten die voor ons gelden. Wat we wel vrezen is de toename van zelfstandigen in de havens. Als een zelfstandig kraanbedrijf een schip komt lossen, valt dat niet onder de wet van de havenarbeiders. Daar moet iets aan gebeuren. De autoriteiten moeten ook waken over de veiligheid en de uitrusting van de schepen. Amélie Janssens Jong geleerd? Meer dan leden en militanten van ACV zijn, net zoals Pieter, jonger dan 35 jaar. Daarmee horen we tot de beste van de klas in Europa, zegt jongerenverantwoordelijke Tom Vrijens. Maar het blijft een uitdaging om jonge mensen te overtuigen om lid te worden. Vooral bij de hoger geschoolden en in kleine sectoren en bedrijven hebben we nog werk. ACV heeft op verschillende manieren veel aandacht voor de vragen en uitdagingen van jonge werknemers. Je ontdekt op wat ACV te bieden heeft.

11 Visie donderdag 30 april Zeg nu zelf ACV congres Meer dan 900 militanten uit verschillende sectoren en regio s beslisten vorige week over de koers van ACV voor de komende jaren. Zij keurden 81 krachtlijnen goed die moeten leiden naar meer zeggenschap voor werknemers. Een overzicht in tien stellingen. 1. Meer zeggenschap in ondernemingen en instellingen ACV gaat voor een nog sterker overlegmodel. Met een samenvattend sociaaleconomisch en financieel jaarverslag voor een beter inzicht in de actuele situatie van de onderneming of de instelling. Met een betere ondersteuning van de afgevaardigden. Met inspraak- en overlegmogelijkheden op Europees niveau. 2. Werknemers hebben recht op externe expertise De afgevaardigden in de ondernemingsraad (OR) en het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) moeten een erkend expertisebureau kunnen inschakelen. Dat bureau kan bijvoorbeeld alternatieve scenario s onderzoeken voor geplande herstructureringen. 3. Zeggenschapsmodel aangepast aan de eenmaking van de statuten Tegen de sociale verkiezingen van 2020 moeten de overlegorganen in bedrijven en instellingen aangepast zijn. ACV streeft bijvoorbeeld naar gemeenschappelijke cao s en volledige transparantie over de afgesproken loon- en arbeidsvoorwaarden voor de verschillende personeelsgroepen. 4. Inspraak en sociaal overleg, ook in kmo s ACV zal sterker communiceren naar leden en werknemers in kleine instellingen en kmo s. Er zal een netwerk opgestart worden voor actieve vakbondsleden in kmo s. Zij zullen ook een vormingsaanbod krijgen. Werknemers in een onderneming zonder vakbondsafvaardiging kunnen met vragen terecht bij een contactpersoon of aanspreekpunt. 5. Ook schijnzelfstandigen en zelfstandigen zonder personeel zijn welkom Omdat de problemen van deze groep mensen weinig verschillen van deze van werknemers, wil ACV ook voor hen opkomen. Een werkgroep zal zich buigen over de uitdagingen van deze groep werknemers en over wat ACV voor hen kan betekenen. 6. Arbeidsorganisatie verantwoord vernieuwen ACV ziet de voordelen van nieuwe vormen van arbeidsorganisatie, zoals plaats- en tijdsonafhankelijk werken. Maar ook de risico s. Dit moet dan ook goed omkaderd en overlegd worden. 7. Iedereen vertegenwoordigd in overleg De belangen van wie zwak(ker) staat op de arbeidsmarkt moeten beter verdedigd worden in het sociaal overleg. Met aandacht voor jongeren, werkzoekenden, vrouwen, werknemers in onzekere contracten en in onderaanneming. 8. Overleg over toekomst van het bedrijf Het sociaal overleg moet breder gaan dan centen en cijfers. Werknemers moeten ook bezig zijn met de toekomst van het bedrijf en dus met innovatie, opleiding, diversiteit, klimaat en werkbaar werk. 9. Zeggenschap in toeleveringsketens Inspraak en overleg moet gelden in alle onderdelen van een Europese of internationale onderneming of instelling. Daarom wil ACV meer cao s afsluiten op Europees en mondiaal vlak. 10. Actie vernieuwen De actiemiddelen moeten beveiligd, maar ook vernieuwd worden, met aandacht voor mediagenieke acties. ACV blijft een vakbond van constructieve voorstellen. Maar als het nodig is, moet actie mogelijk blijven. de FOCUS VEILIG? Ik wou deze Focus eerst schrijven over de tergende uitspraken van het VBO het voorbije weekend. De opbrengsten van de tax shift moeten naar de ondernemingen gaan, zo klonk het daar. Met de indexsprong van 2 procent krijgen de werkgevers al een jaarlijks cadeau van 3,04 miljard. Vanaf volgend jaar komt daar jaarlijks nog 0,96 miljard lastenverlaging bovenop. Nog los van de 11 miljard loonkostsubsidies die de werkgevers nu al ontvangen. Zonder enige garantie op jobs. Dat alles is blijkbaar nog niet genoeg voor het VBO. Maar ach, het werkgevers-liedje kennen we nu al wel. Dus waarom daar nog langer naar luisteren? Voor ons moet de opbrengst van de broodnodige taxshift eerst en meest gericht zijn op het herstel van de koopkracht van werknemers en van wie een uitkering of pensioen krijgt. En natuurlijk moeten we de loonkloof die nog speelt voor specifieke, vaak industriële sectoren wegwerken. Maar dat moet met zeer doelgerichte ingrepen. Enkel voor deze bedrijven die het echt nodig hebben. De schaarse middelen het best inzetten, zo heet dat dan. Misschien reageer ik beter op die opiniemakers die niet begrijpen dat vakbonden met hun verzet tegen de indexsprong naar het Grondwettelijk Hof trekken. We hebben gestemd in mei. En bijgevolg hebben we ons maar neer te leggen bij regeringsbeslissingen, zeggen ze. Ik weet niet wat ik het ergst vind. Dat vakbonden volgens hen niet naar een rechtbank mogen trekken tegen een onrechtvaardige en domme regeringsbeslissing, die helemaal geen voorwerp van overleg is geweest. Of het feit dat democratie ondertussen uitgehold is tot eenmaal om de vijf jaar een bolletje kleuren. Om daarna onze mond te houden. Regeren is geen synoniem voor gelijk hebben. De sociale vooruitgang is een aaneenschakeling van protest tegen onrechtvaardige wetten. Maar ach, er zijn er nog die vinden dat vakbonden het regeringsbeleid te kritisch benaderen. Sommigen hebben er zelfs een campagne van 1 miljoen euro voor over om de kiezers van het tegendeel proberen te overtuigen. Dus misschien moet ik toch maar beter schrijven over de diepe indruk die rampspoed de voorbije dagen op me maakte. De afschuwelijke beelden van mensen die verdrinken in een zee waar velen onder ons op vakantie gaan. Vluchtelingen die zo wanhopig zijn dat ze vreselijke risico s ne men. Waarop onze staatssecretaris voor migratie oppert dat men beter niet meer boten onderschept en mensen redt. Omdat dit een aanzuigeffect heeft. Waarop Europa voorstelt om de boten te vernietigen. Alsof dat de problemen van de vluchtelingen oplost. En terwijl schroeft men ons budget voor ontwikkelingssamenwerking verder terug. Dat begrijp ik allemaal niet. Net zomin als ik kan vatten wat er in Nepal gebeurt. Twee weken terug was Bhisnu Prasad Rimal, de voorzitter van de Nepalese vakbond GEFONT, de gast van het ACV. Om te zoeken hoe we de rampzalige situatie van Nepalese bouwvakkers die in onmenselijke omstandigheden voetbalstadions bouwen in Qatar kunnen verbeteren. Bishnu keerde vorige week terug naar zijn land, een paar dagen vroeger dan gepland. Ik hoop dat hij en zijn familie veilig zijn. Marc Leemans, voorzitter ACV Misschien moet ik toch maar beter schrijven over de diepe indruk die rampspoed de voorbije dagen op me maakte.

12 12 Visie uw job, ons werk donderdag 30 april 2015 Nauwelijks sociaal overleg in fastfoodsector Het is een jungle Hamburgersjobs, het klinkt lekkerder dan het in realiteit is. Daar weten ze bij ACV Voeding en Diensten alles van. Op 15 april namen ze deel aan de wereldwijde solidariteitsactie Fight for 15 tegen alle Burger Kings en McDonaldsen van deze wereld. Ook in België kampt de fastfoodsector met heel wat problemen. Eerst het goede nieuws. Het kan erger. Terwijl werknemers in de fastfood in Amerika hun nikkel afdraaien voor ocharme 7,25 dollar (6,6 euro) per uur, zijn de Belgische werknemers beter af. Hun lonen en arbeidsvoorwaarden liggen vast bij sectorale cao s. Het minimum bedraagt hier 11,30 euro per uur. In Amerika strijden ze dus voor meer loon, met als streefdoel die 15 dollar (13,8 euro), in België voor meer sociaal overleg. Franchisering Het is een jungle, zegt Rudi Schwartz van ACV Voeding en Diensten. Vooral bij Mc Donalds dat zich graag voordoet als de redder van de jeugd. Terwijl ze eigenlijk gewoon gebruik maken van systemen zoals de RSZ-korting om jongeren aan te werven (waarbij je als bedrijf minder sociale lasten betaalt wanneer je jongeren met een specifieke achtergrond aanwerft, red.). Het schort in de fastfoodsector ook aan sociale dialoog door de franchisering. Daardoor krijg je allemaal kleine zelfstandigen, zoals in de horeca. En daar worden de spelregels niet nageleefd. vak bondig Geen banenpact zonder sociaal overleg Wie geen voltijdse job heeft maar wel heel flexibele uurroosters, kan niet zomaar een tweede job zoeken om zijn inkomen op te vijzelen. Zo kom je al snel bij het fenomeen van de working poor, de werkende armen. Dat zorgt voor flink wat problemen. Mc Donalds werkt in België met heel veel jobstudenten. Daarom is het voor de meeste andere werknemers niet evident om een voltijdse job te krijgen waardoor ze moeilijk rondkomen. Veel werknemers blijven er niet, omdat er geen toekomstperspectief is. Het personeelsverloop is vijftig, zestig procent per jaar. Last-minute wijzigingen Verder is de werkdruk ook zeer hoog, gaat Schwartz verder. Bovendien worden de werkschema s à la minute gewijzigd, waardoor de mensen aan een koordje hangen. Er is ook nauwelijks controle op de veiligheid. Het gaat er een beetje aan toe zoals in sommige lokale horeca. Plantrekkerij. Men neemt het allemaal niet zo nauw. Die problemen zorgen wel voor een link met Amerika, maar ook met andere landen, want de actie Fight for 15 werd gehouden Mc Donalds is kam pioen in mensen onder druk zetten om zich terug te trekken bij de sociale verkiezingen. Rudi Schwarz, ACV Voeding en Diensten Het personeelsverloop is vijftig, zestig procent per jaar. Rudi Schwarz, ACV Voeding en Diensten in veertig landen verspreid over vijf continenten. Wie geen voltijdse job heeft en wel heel flexibele uurroosters, kan ook niet zomaar een tweede job zoeken om dat inkomen op te vijzelen. Zo kom je al snel bij het fenomeen van de working poor, de werkende armen. Een probleem dat ook in België alsmaar vaker opduikt. Personeel onder druk Het ACV wil een belangrijke rol spelen om de wantoestanden bij McDonalds aan banden te leggen door meer sociale controle, maar bij de fastfoodreus zijn ze niet zo happig op pottenkijkers. Door franchisering zorgen ze ervoor dat we geen inspraak krijgen. Er is weinig vakbondsvertegenwoordiging in de fastfoodsector. En McDonalds is dan nog de kampioen in personeel onder druk zetten. Het was er sowieso al moeilijk om mensen te overtuigen. Bij de sociale verkiezingen in 2012 hadden we dan toch twintig kandidaten gevonden in alle vestigingen samen. Wel, 15 van de twintig mensen hebben zich onder druk terug getrokken. Gelukkig is dat bij andere fastfoodketens niet het geval. ` Schwartz blijft de zaak van nabij volgen voor de volgende sociale verkiezingen. In 2012 en ook al in 2008 hebben ze mensen afgedreigd. Als McDonalds dat opnieuw doet bij de volgende sociale verkiezingen van 2016 dan houden we gerichte acties. Hilde Van Malderen Minister Muyters kondigde aan dat hij zelf een voorstel van banenpact zal doen aan de Vlaamse Regering. De Vlaamse sociale partners kregen de ruimte om te onderhandelen over de invulling van doelgroepkortingen voor ondernemingen en premies voor werknemers, een systeem van tijdelijke werkervaring en over opleiding en vorming. Dit overleg ligt al weken stil, omdat de werkgevers niet meer aan tafel willen komen zitten. Nochtans is dat sociaal overleg uiterst belangrijk om tot goede en gedragen oplossingen te komen, in tegenstelling tot lobbywerk. Op een brief met bekommernissen en concrete oplossingen rond de inhoud van het banenpact, die de drie vakbonden op 23 maart naar de minister van werk en de minister-president schreven, kwam tot op heden geen vorm van reactie. Zelfs geen ontvangstbevestiging. De minister verklaart dat hij zelf met een voorstel van banenpact zal komen. Op basis van zijn eerdere voorstellen valt echter te vrezen dat hierin de vakbondsbekommernissen weinig gehoor zullen krijgen krachtlijnen militanten 6 thema s Inspraak 7 ateliers Meer informatie en een verslag op 60 internationale deelnemers

13 Visie donderdag 30 april 2015 uw job, ons werk 13 Campagne zet militanten in de kijker Ik voel me meer betrokken bij het bedrijf sinds ik déléguée ben Samen met collega-militanten David Camerini en Sandro D Agostino is Elien Priem dit jaar het gezicht van de METEA Team Week. Dat is een jaarlijkse campagne van ACV-CSC METEA waarin de centrale het dagelijkse syndicale werk van militanten en hun kern in de kijker wil zetten. Met een stralende glimlach poseerde Elien Priem voor de affiche van METEA Team Week Deze sympathieke jongedame is sinds drie jaar vakbondsafgevaardigde bij Winsol Actuel in Izegem. Dat bedrijf maakt onder andere zonweringen, rolluiken en PVC en aluminium ramen en deuren. Elien voert er een redelijk zware job uit: zij zaagt de profielen van PVC ramen en moet met zwaar materiaal sleuren. Meer betrokken bij bedrijf Sinds 2012 steekt Elien ook de handen uit de mouwen als vakbondsmilitant voor ACV-CSC METEA. Zo is zij plaatsvervangend lid in de ondernemingsraad. In die voorbije drie jaar heb ik ongelooflijk veel bijgeleerd over de rechten van werknemers, door cursussen van het ACV en via allerhande vergaderingen. Ik voel me ook meer betrokken bij het bedrijf sinds ik déléguée ben, vertelt Elien. Overleg en opzoekingswerk Elien is de jongste ACV-militant bij Winsol Actuel. Mijn leeftijd verlaagt de drempel voor jongere collega s om hulp van de vakbond te vragen. Bij Winsol is een grote groep ACV-militanten actief. Dat vind ik toch wel belangrijk, dat je er niet alleen voor staat. Zo kan ik afstemmen met wat anderen denken. Elke maand is er sowieso vergadering van de kern. Tussendoor zijn er nog andere overlegmomenten. Zo kruipt er toch wel wat tijd in het vakbondswerk, naast het opzoekingswerk dat ik doe voor collega s, familie en vrienden. De relatie met haar collega s is dezelfde gebleven. Velen waarderen wat ik doe. Vooral de jongere collega s vinden het fijn dat er ook een jonge ACV-militant is. Dat verlaagt de drempel om hulp te vragen. Correct loon voor correcte job Het verdedigen van de belangen van werknemers is de kerntaak van de vakbond. Zekerheid van werk en inkomen, evenwicht tussen job en familie, veiligheid en gezondheid, zijn maar enkele thema s waarvan mensen wakker liggen en die ACV-CSC METEA wil aanpakken. Ik vind dat als een werknemer zijn job goed doet en daar ook steeds beter in wordt, dat daar financieel iets tegenover mag staan. Dat is een dada van mij waarover ik wil waken. Elien Priem, militant ACV-CSC METEA Een prioriteit voor Elien is een correct loon voor een correcte job. Ik vind dat als een werknemer zijn job goed doet en daar ook steeds beter in wordt, dat daar financieel iets tegenover mag staan. Dat is een dada van mij waarover ik wil waken. Bij Winsol verdient iedereen meer dan het sectoraal minimumloon en verdienen mannen en vrouwen evenveel voor dezelfde job. Leen Grevendonck De METEA Team Week gaat op 11 mei van start. Militanten in de metaal- en textielbedrijven zullen hun collega s informeren. Lees er meer over op Bij telewerk werk je op een andere plek dan de bedrijfslocatie, meestal thuis. Telewerk is geen recht: zowel werkgever als werknemer kunnen er op vrijwillige basis voor kiezen. Een telewerker is iemand die op regelmatige basis thuis of op een andere locatie buiten het bedrijf werkt. Hierbij gebruikt hij informatietechnologie. Schriftelijke afspraken Hoe kunnen we je helpen? ACV geeft raad. Is telewerk een recht? Als je overeenkomt met je werkgever om telewerk te doen, moeten jullie een schriftelijke overeenkomst opstellen, liefst als bijlage bij de arbeidsovereenkomst. Op papier staat dan om hoeveel dagen of uren per week het gaat, hoe je bereikbaar moet zijn, afspraken over de vergoeding van kosten, enzovoort. Kostenvergoeding De werkgever is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van de nodige apparatuur. Als je als telewerker je eigen laptop, internetverbinding en gsm gebruikt, dan zijn de kosten voor rekening van je baas. Die vergoeding kan maximaal 10 procent van je brutoloon zijn en wordt berekend in verhouding tot het aantal uren dat je effectief telewerkt. Voor jou als telewerker geldt dezelfde arbeidsduur als voor je collega s die wel in het bedrijfsgebouw werken. Maar je kan meestal wel zelf je werk organiseren en dus bijvoorbeeld s avonds werken. Let wel, voor de overuren die je presteert heb je geen recht op inhaalrust of een toeslag. (LG) Wat is het paritair comité 100? Voor elke bedrijfssector is er een paritair comité (PC), waarin werkgevers en werknemers afspraken maken over de loon- en arbeidsvoorwaarden. Bedrijven die niet behoren tot een bepaald paritair comité voor arbeiders vallen automatisch onder het PC 100: het aanvullend paritair comité voor de arbeiders. Dat PC omvat meer dan werknemers uit meer dan bedrijven. Tientallen jaren functioneerde dit PC 100 niet, omdat de werkgevers weigerden om vertegenwoordigers aan te duiden. Vooral dankzij druk van ACV is er sinds enkele jaren toch overleg binnen het PC 100. Zo slaagde de vakbond erin om voor een sectorakkoord af te sluiten, waarin onder meer minimumuurlonen werden afgesproken. Sinds 1 januari 2015 gelden er ook nieuwe minimumlonen voor werknemers jonger dan 21 jaar. Binnenkort start het ACV opnieuw onderhandelingen op om de arbeidsvoorwaarden verder te verbeteren. Gratis opleiding voor arbeiders PC 100 In 2014 is bovendien het vormingsaanbod van OpFo100 enorm uitgebreid. OpFo100 is het vormingsfonds van het PC 100, dat gefinancierd wordt door bijdragen van de ondernemingen. Arbeiders van PC 100 kunnen hier gratis opleiding volgen. Enkel de vervoerskosten en het loon zijn ten laste van de werkgever. Om welke opleidingen gaat het zoal? Bedrijfseerstehulp, hef- en tiltechnieken, brandveiligheid, stapelen van ladingen, productkennis en veiligheid in de schoonmaak, basis Frans op de werkplek, De volledige lijst, data en locaties vind je op Of bel (LG) Blijf je graag op de hoogte van het reilen en zeilen binnen PC 100? Op kun je de Nieuwsflash PC 100 lezen.

14 14 Visie uw job, ons werk donderdag 30 april 2015 Werelddag voor Veilig en Gezond Werk 28 april Europeanen sterven jaarlijks aan een werkgerelateerde kanker Op de Werelddag voor Veilig en Gezond werk (28 april) vroeg ACV strengere wetgeving voor de bescherming van werknemers tegen kankerverwekkende stoffen. In verschillende sectoren komen personeelsleden in aanraking met stoffen die een schadelijk effect kunnen hebben op hun gezondheid. In de Belgische regelgeving over welzijn op het werk zijn maatregelen opgenomen om contact met schadelijke stoffen te vermijden. Maar volgens ACV is de regelgeving aan vernieuwing toe. En moet ook meer We moeten in alle landen aandacht gaan naar het op zoek naar de laagste en werken met reprotoxische dus strengste grenswaarden. Die willen we ver- stoffen, stoffen die een risico vormen voor de vruchtbaarheid en die kunnen lei- Zo is de werknemer het plichten in heel Europa. den tot aangeboren afwijkingen. Daarvoor kijkt de beste beschermd en sluiten we oneerlijke concurrentie uit. vakbond ook naar Europa. Amper drie verplichte grenswaarden Er bestaat een Europese richtlijn die werknemers beschermt tegen de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen, zegt Kris Van Eyck van ACV. Maar die dateert al van 1990 en moet dringend herzien worden. Het grootste probleem zit volgens ACV bij de grenswaarden. Die waarden bepalen de maximaal toegelaten concentraties van een stof waaraan werknemers mogen worden blootgesteld. Voor gewone gevaarlijke stoffen heeft Europa een lijst met niet-verplichte grenswaarden. Voor kankerverwekkende stoffen zijn er bindende grenswaarden. Maar die lijsten zijn niet erg lang. Er zijn 118 niet-verplichte grenswaarden en maar drie bindende. Bovendien blijkt uit onderzoek dat de grenswaarden in de lidstaten vaak strenger zijn dan de Europese. Kris Van Eyck, ACV Laagste waarden op een lijst De oplossing is volgens ACV eenvoudig. We moeten in alle Europese landen op zoek naar de laagste, en dus strengste, grenswaarden. Daarvan maken we een lijst die verplicht wordt in heel Europa. Zo worden werknemers beter beschermd en sluiten we oneerlijke concurrentie uit. Daarnaast moeten er ook nog nieuwe stoffen toegevoegd worden aan de lijst met kankerverwekkende stoffen. Zo wil ACV dat bijvoorbeeld ook voor dieseluitlaatgassen, chroom, kwartsstof en stof van hardhout bindende grenswaarden vastgesteld worden. Vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding ACV heeft ook bijzondere aandacht voor de reprotoxische stoffen. Die kunnen negatieve gevolgen hebben voor de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen en kunnen leiden tot aangeboren afwijkingen. Sommige stoffen vormen ook een risico voor het kind tijdens de periode van de borstvoeding. ACV wil dat de wetgeving rond kankerverwekkende stoffen ook op deze stoffen van toepassing wordt. Dan gelden er strengere regels voor de bescherming van werknemers. Als er bijvoorbeeld veiliger alternatieven bestaan, moet daar- mee gewerkt worden. Zijn er geen alternatieven voor de gevaarlijke stof, dan moet er in gesloten systemen gewerkt worden. ACV vraagt dat België de wetgeving in die zin aanpast. Zes andere landen, onder meer Frankrijk, Nederland en Duitsland, deden dat al. Amélie Janssens Vragen over gevaarlijke stoffen? Praat met een ACV-delegué of neem een kijkje op Daar vind je onder meer een databank met informatie over alle gevaarlijke stoffen die in België een wettelijke grenswaarde hebben. Zwanger en veilig aan het werk? ACV vraagt een betere wetgeving rond reprotoxische stoffen (zie artikel boven). Een geheel van andere maatregelen beschermen zwangere vrouwen en hun ongeboren kind vandaag al. Een overzicht. Bescherming tegen ontslag Van zodra de werkgever op de hoogte is van de zwangerschap, kan de werkneemster niet ontslaan worden omwille van haar zwangerschap. Deze bescherming loopt tot een maand na het postnataal verlof. Verbod op discriminatie Bij aanwerving en tijdens de arbeidsovereenkomst moet de werkgever mannen en vrouwen gelijk behan- delen. Het moederschap mag geen aanleiding zijn voor discriminatie. Zo mag de werkgever tijdens een sollicitatiegesprek bijvoorbeeld geen vragen stellen over een eventuele zwangerschap. Verbod op overwerk en nachtarbeid Zwangere werkneemsters en werkneemsters die borstvoeding geven, mogen niet overwerken. In de acht weken voor de vermoedelijke bevallingsdatum mag een werkgever bovendien geen nachtarbeid vragen van een zwangere werkneemster. In sommige gevallen kan de werkneemster ook in andere periodes van de zwangerschap vrijgesteld worden van nachtarbeid, als ze daar een geneeskundig voorschrift voor heeft. De werkgever moet haar dan dagarbeid geven of, als dat niet mogelijk is, de arbeidsovereenkomst schorsen. Veiligheid en gezondheid De werkgever moet samen met de arbeidsgeneesheer een risico-evaluatie doen voor alle werknemers. Als het werk of de werkpost volgens die evaluatie een risico inhoudt voor de zwangere werkneemster, kunnen er verschillende maatregelen genomen worden. Zo kunnen de arbeidsomstandigheden aangepast worden, kan ze een andere functie krijgen of kan de arbeidsovereenkomst tijdelijk geschorst worden. Meer info vind je in de ACV-brochure Zwangerschap, moederschapsrust en geboorteverlof die je kan downloaden via

15 Visie donderdag 30 april 2015 gewikt en gewogen 15 ZEGT Wim Verlinde Voorzitter KWB Leren autorijden vraagt tijd en ervaring Heb jij nog naast zoon- of dochterlief gezeten om aan te wijzen welke pedaal de rem is? Of legde je zelf met van een van je ouders je eerste kilometers met de wagen af? Kwb blijft voorstander van deze vrije begeleiding bij het behalen van een rijbewijs. Gloednieuw voorzitter Wim Verlinde legt uit waarom. De Vlaamse regering maakt werk van een vernieuwde rijopleiding met een leerfase, een oefenfase met begeleider en een vervolmakingsfase, legt Wim Verlinde uit. Het is nog afwachten of de Vlaamse regering enkele uren rijschool zal verplichten en wat ze zal doen met de omkadering van begeleiders. Is de hervorming van de rijopleiding dan geen goed idee? Wij zijn zeker niet tegen een hervorming van de rijopleiding. Een degelijke rijopleiding zorgt mee voor meer veiligheid in het verkeer. Maar professionaliseren is niet gelijk aan commercialiseren. De vrije begeleiding met een begeleider die goed ondersteund en omkaderd wordt, is een inhoudelijk goed en betaalbaar alternatief voor de rijschool. Die keuze moet blijven bestaan. Wat zijn dan precies de voordelen van de vrije begeleiding? Een oefenperiode binnen de vrije begeleiding is over het algemeen langer dan de oefenperiode van leerlingen die lessen volgen met De vrije begeleiding met een begeleider die goed ondersteund en omkaderd wordt, is een inhoudelijk goed en betaalbaar alternatief voor de rijschool. Wim Verlinde Voorzitter KWB de rijschool. Met de auto leren rijden is reflexen aanleren, inzicht krijgen in verkeerssituaties, leren anticiperen en defensief rijden. Dat vraagt tijd en ervaring. Wij vinden het niet goed dat een leerling drie maanden na het behalen van het voorlopig rijbewijs al een praktisch examen kan afleggen. De oefenperiode moet langer zijn om met een begeleider voldoende rijervaring op te doen. Het is de begeleider die feedback kan geven en gedrag kan bijsturen waar nodig. Dat heb je niet als je na een aantal uren les met de rijschool op je eentje achter het stuur kruipt. Daarnaast is het voor de leerling ook aangenaam dat hij kan oefenen op zijn eigen ritme. En je maakt geen onnodige kosten. De vrije begeleiding is bovendien ook een veilige keuze. Onderzoek wees uit dat chauffeurs die met vrije begeleiding hun rijbewijs behaald hebben in de eerste jaren daarna minder risico lopen op een ongeval dan chauffeurs die enkel met de rijschool leerden rijden en in hun eentje oefenden. Wat tweet er in het struikgewas? Visie plukt enkele rake commentaren van de sociale netwerksite. UIT beeld Tiny Bogaerts Hoe kan de kwaliteit van de vrije begeleiding bewaakt worden? Het bewaken en controleren van de opleiding ligt uiteraard bij het rijexamen. Tijdens het praktische examen kan de examinator inschatten of de opleiding voldoende geweest is. Hier zien we heel wat verbeterpunten. Een langer examen dat meer kan focussen op verkeersinzichten zou al een stap in de goede richting zijn. Er is ook sprake van tussentijdse evaluaties om echt tot een traject te komen waarbij de leerling beter kan opgevolgd en geëvalueerd worden. Daarnaast biedt kwb ook zelf cursussen voor begeleiders. We geven hen praktische en technische informatie mee zoals de wegcode, het verloop van een rijexamen en enkele mogelijke oefeningen. Daarnaast hebben we ook aandacht voor het pedagogische aspect: hoe pak je de begeleiding best aan? Ook in de volgende beleidsperiode zal kwb deze opleiding aanbieden. Je start deze beleidsperiode als gloednieuw voorzitter van kwb. Waar ga je voor in de komende vijf jaar? Ik hoop dat we als kwb beter naar buiten zullen komen met onze projecten. We hebben zoveel mooie initiatieven, maar vaak zijn ze te weinig gekend of weten mensen niet dat kwb erachter zit. Onbekend is onbemind. Onze werking rond het rijbewijs is daar een mooi voorbeeld van. Een heel waardevol initiatief, maar we moeten het beter verkopen. Daarnaast blijven we een gezinsbeweging die mannen, vrouwen en gezinnen wil samenbrengen en kritisch laten nadenken over onze samenleving. Dat maakt ons uniek, vind ik. We organiseren leuke activiteiten, maar laten mensen tegelijk wel nadenken en een mening vormen. Tijdens onze activiteiten worden groepen gevormd en vriendschappen gesmeed. Die weg wil ik blijven volgen. ing Amélie Janssens Meer weten over het kwb-programma over het rijbewijs? Snap obsessie voor landgenoten bij rampen echt niet doden, is het dan echt belangrijk om te weten of daar een Vlaming bij is? Nederlandse hoogleraar vindt dat kersverse ouders 1 jaar bij hun baby moeten kunnen blijven om stress te vermijden. Goed idee? Solliciteren moet je leren. Wacht niet met solliciteren tot je afgestudeerd bent. Geef jezelf de kans eens te falen.

16 20 uw vrije tijd Visie donderdag 30 april 2015 Comedy Bert Gabriëls maakt comedy voor campagne Sociale bescherming on tour We mogen met alles lachen Mag dat wel, lachen met sociale bescherming? Of eerder met een gebrek daaraan? Comedian Bert Gabriëls wil het eens proberen. Hij trekt mee de zalen in om een komische saus te gieten over de campagne Sociale bescherming voor iedereen, wereldwijd van Wereldsolidariteit. Dat Bert Gabriëls grappig is, wisten we al sinds het Canvas-programma Zonde van de Zendtijd. Dat hij ook enorm geëngageerd is, was tot nu toe minder bekend. Amnesty International, Oxfam, Vluchtelingenwerk, de lokale armoedevereniging, noem het en Gabriëls sprong ervoor in de bres. Ik heb dus al een hele carrière achter de rug in die sector, zegt hij zelf. Daar zit mijn diploma rechten voor iets tussen. En toch heb ik er nog nooit comedy over gemaakt. Dat is een uitdaging. Mag of kan je eigenlijk wel met alles lachen? Dat vind ik wel. Dus ook met vakbonden en sociale organisaties. Er mag wat zelfkritiek inzitten. De moeilijkheid ligt erin om voldoende goede grappen te vinden die zowel naar links als naar rechts de juiste kritiek formuleren. Ga je dertig minuten lachen met het thema sociale bescherming of zitten er ook serieuze items tussen? Ik probeer in mijn comedyshows altijd serieuze dingen te zeggen, maar ik formuleer ze in de grap. Het wordt geen afwisseling tussen kritisch doen en een stukje lachen. Het moet samenvallen. Het blijft entertainment natuurlijk. Soms denk ik: het komt nooit meer goed. Maar dan lees ik toch weer cijfers dat de situatie op wereldvlak de laatste tien jaar voor veel mensen verbeterd is. Bert Gabriëls, comedian Wat betekent sociale bescherming voor jou persoonlijk? Wel, het is me al opgevallen dat zoiets moeilijk te definiëren valt. Het is een bescherming tegen zaken waar je niets kan aan doen. Ziekte, werkloosheid, ouderdom. Maar voor mij gaat het verder. Een basisinkomen bijvoorbeeld vind ik een superinteressant idee, maar ik heb nog nooit een goed onderbouwde versie gelezen. Onderwijs valt daar voor mij ook onder. Recht op vakantie. Recht op vrije meningsuiting, heel belangrijk voor comedians. In sommige landen zou ik mijn job niet kunnen doen. Zijn we in België goed bezig? Waarschijnlijk zijn we verwend en daarom niet goed bezig. Als je niet meer weet hoe zinvol of uitzonderlijk sociale bescherming is, wordt er misschien weinig nagedacht over het efficiënter maken van het systeem. Dat systeem is historisch gegroeid. Maar historisch wil niet altijd zeggen efficiënt. Ben je zelf genoeg sociaal beschermd. Niet dat we het je toewensen, maar stel dat je morgen overreden wordt? Ik denk het wel. Ik ben in orde met het ziekenfonds. Heb een hospitalisatieverzekering. Maar als ik mijn job niet meer kan doen, weet ik niet hoelang ik het zou uitzingen want ik heb als zelfstandige geen vervanginkomen. Mijn pensioensparen is geregeld. Enfin, dat is niet waar, want ze praten er nu al over dat ze toch niet het percentage zullen Bert Gabriëls: De moeilijkheid ligt erin om voldoende goede grappen te vinden die zowel naar links als naar rechts de juiste kritiek formuleren. geven dat ze hadden beloofd. Misschien is al dat geld weg binnen tien jaar. Ik vertrouw die mensen absoluut niet. Mogelijk ben ik voor niets aan het sparen. Je trekt mee de campagne Sociale Bescherming voor iedereen die voor een groot deel gericht is op problemen in het buitenland. Laad jij makkelijk de zorgen van de wereld op je nek? Eén van mijn grote frustraties is dat ik daar te weinig voor doe. Ik geef wel elk jaar een deel van mijn geld weg aan goede doelen, maar ik heb zelf niet de tijd om een aantal mensen te helpen. Ik heb als jurist tien jaar gewerkt bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Ik ben daar mee gestopt, TODO Tour sociale bescherming Meer dan 5 miljard mensen zijn niet beschermd tegen risico s als ziekte, werkloosheid of arbeidsongevallen en komen in levensgrote problemen bij de minste tegenslag. Wat betekent dit concreet in het leven van die mensen? En wat gebeurt er in Afrika, Azië en Latijns-Amerika om dit aan te pakken. Dit kom je te weten op de tour sociale bescherming begin mei. Een initiatief van ACV, CM en Wereldsolidariteit. De tour vormt het startschot voor een campagne die twee jaar zal lopen en die de steun krijgt van de ander vakbonden, mutualiteiten en de Noordzuidbeweging i.s.m Tijdens de tour zullen naast Bert Gabriële ook enkele buitenlandse gasten het woord nemen. Idesbald Nsabimana (Burundi) over de mutualiteit Munasa. Suanny Colón (Dominicaanse Republiek) over Amussol (sociale zekerheid) en Angela Doloricon en Emma Manuel (Filipijnen) over Alliance of Health Workers (vakbond). Meer info op Jan Crab Ik heb als jurist tien jaar gewerkt bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Ik ben daar mee gestopt, maar die mensen zijn niet weg hé. Als ik ooit vrije tijd heb, zou ik dat graag terug opnemen. Bert Gabriëls, comedian maar die mensen zijn niet weg hé. Als ik ooit vrije tijd heb, zou ik dat graag terug opnemen. Een werking opstarten voor bijzondere jeugdzorg bijvoorbeeld. Er is nog heel veel werk in heel veel landen. Hoe positief ben je gestemd? Soms denk ik: het komt nooit meer goed. Maar dan lees ik toch weer cijfers dat de situatie op wereldvlak de laatste tien jaar voor veel mensen verbeterd is. Ik kan moeilijk geloven dat ik daar als individu vat op kan krijgen. Maar als je niets doet, gaat het zeker niet. Het is een kwestie van iedereen aan dezelfde kant te krijgen. Met welk gevoel wil je de mensen na je optreden in deze campagne naar huis sturen? Je staat een beetje voor je eigen kerk te preken. Ik denk niet dat er in de zaal mensen zullen zitten die ik moet overtuigen dat een ziekenfonds iets is dat we moeten hebben. Ik wil hen vooral de woordenschat en argumenten aanreiken om in discussies anderen van het nut van die systemen te overtuigen. Ik ben heel erg te vinden voor het idee om tegelijkertijd educatief te zijn en met humor te werken. Omdat zagen geen zin heeft. Er zijn nog dingen die we kunnen verbeteren, dus dan doen we dat gewoon. Overzicht speeldatums Hilde Van Malderen 4 mei, 19u30 CM Limburg, Prins Bisschopsingel 75, Hasselt 5 mei, 19u30 Zaal Dom Helder Camara, Pletinckxstraat 19, Brussel 6 mei, 19u30 Thomas Moore auditorium 1, Kleinhoefstraat 4, Geel 7 mei, 19u30 CC De Spil Zaal Komedie, Spilleboutdreef 1, Roeselare colofon Visie is een tweewekelijks ledenblad, inbegrepen in het lidmaatschap van CM en ACV Voeding en Diensten, ACV-CSC METEA, ACV Bouw - industrie & energie en ACV Transcom Verantw. Uitg. nat. pag.: Linde De Corte Hoofdredacteur: Jurgen D Ours Redactie beweging.net en ACV: Leen Grevendonck, Amélie Janssens, Hilde Van Malderen, Patrick Wirix, David Vanbellinghen, Karen Zelderloo, Jef Kerremans, Kris Six, Isabelle Maesfranckx Redactie CM: Dieter Herregodts (coördinatie), Martine Creve, Eric De Maegd, Chris Van Hauwaert, Nele Verheye Vormgeving: Bart Gevaert, Rutger Van Parys Redactie Visie: PB 20, 1031 Brussel, tel lezers@visieredactie.be Druk: Corelio Printing, Keerstraat 10, 9420 Erpe-Mere Artikels op de regionale bladzijden (16-19) vallen onder de resp. verantw. uitgevers.

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1

0-3 maanden zwanger. Zwanger. Deel 1 Zwanger Ik was voor het eerst zwanger. Ik voelde het meteen. Het kon gewoon niet anders. Het waren nog maar een paar cellen in mijn buik. Toch voelde ik het. Deel 1 0-3 maanden zwanger Veel te vroeg kocht

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1

MEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden

Nadere informatie

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie

Sugar Addiction Test

Sugar Addiction Test Sugar Addiction Test Hoe is het gesteld met jouw suikerverslaving? Ontdek het met deze test. SUGARCHALLENGE Is een initiatief van Food & Lifestylecoach Carola van Bemmelen Doe de Sugar Addiction test Ben

Nadere informatie

Voetverzorging. Verschillende specialisten Pedicure. Podoloog. Orthopedist

Voetverzorging. Verschillende specialisten Pedicure. Podoloog. Orthopedist Voetverzorging Verschillende specialisten Pedicure Een pedicure of voetverzorger zorgt voor een goede (basis)verzorging van de normale, niet pathologische/niet zieke voet. Het gaat hierbij om het knippen

Nadere informatie

Dit boekje is van:..

Dit boekje is van:.. Ik en mijn plan Dit boekje is van:.. Hallo, Jij bent cliënt bij SOVAK. Je hebt bij SOVAK een persoonlijk begeleider. Samen maak je afspraken over wat jij zelf doet en wat SOVAK doet. Die afspraken staan

Nadere informatie

Wat gaan we doen? Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch. 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen.

Wat gaan we doen? Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch. 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen. 103 103 HOOFDSTUK 7 Wat gaan we doen? WOORDEN 1 Kies uit: bijzondere dagelijks gratis aanstaande praktisch 1 Dick en Anna gaan vrijdag trouwen. Dat is over twee dagen. 2 Op 22 november zijn we 25 jaar

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

Moeder worden, moeder zijn

Moeder worden, moeder zijn Moeder worden, moeder zijn Uitgeverij Eenvoudig Communiceren Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: (020) 520 60 70 Fax: (020) 520 60 61 E-mail: info@eenvoudigcommuniceren.nl Website: www.eenvoudigcommuniceren.nl

Nadere informatie

Project Alcohol 2014

Project Alcohol 2014 Project Alcohol 2014 Naam: Jong geleerd is oud gedaan!!!! Laat je niet Naam: F L s E s E N Klas:!!! 1 Inleiding De carnaval komt eraan. Een feest dat gevierd moet worden. Maar is het feestje van plezier

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving

Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving Een eigen huis.. Ervaringen van mensen met verstandelijke beperkingen of psychiatrische problemen met zelfstandig wonen en deelname aan de samenleving M.H. Kwekkeboom (red.) A.H. de Boer (SCP) C.van Campen

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

LES 9. Eet, drink en blijf gezond. Doe Lees. Lees. Schrijf Vraag thuis om een leeg blik, Loop Leer. Bid dat je gezonde beslissingen zal.

LES 9. Eet, drink en blijf gezond. Doe Lees. Lees. Schrijf Vraag thuis om een leeg blik, Loop Leer. Bid dat je gezonde beslissingen zal. Eet, drink en blijf gezond Sabbat Doe Lees Daniël 1 door. Lees Zondag 'Eet, drink en blijf gezond.' Schrijf Vraag thuis om een leeg blik, schrijf de power text op een stuk papier en plak deze op het blik.

Nadere informatie

Jouw avontuur met de Bijbel

Jouw avontuur met de Bijbel Nieske Selles-ten Brinke Jouw avontuur met de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de HGJB. Kijk voor meer informatie

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Kinderen zonder papieren

Kinderen zonder papieren VPM VPM Kinderen zonder papieren Je ziet het bijna elke dag op de tv of in de krant: beelden van landen in oorlog, mensen in armoede. Op zoek naar een betere plaats om te leven, slaan ze op de vlucht.

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Welkom bij de Vlaamse Zorgkas. Wat meer uitleg over de zorgverzekering

Welkom bij de Vlaamse Zorgkas. Wat meer uitleg over de zorgverzekering Wat meer uitleg over de zorgverzekering Welkom bij de Vlaamse Zorgkas Wat is de zorgverzekering? De Vlaamse Regering heeft aan het eind van de jaren negentig de zorgverzekering in het leven geroepen. Waarom?

Nadere informatie

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.

TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende

Nadere informatie

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren

Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Ben je slachtoffer? Folder voor jongeren Mijn leven veranderde zo n drie jaar geleden. Juist de dag voor mijn mama s verjaardag kreeg ze van mijn vader een kogel door het hoofd. Wonder boven wonder overleefde

Nadere informatie

Beste vrienden, ik mag jullie vandaag vertellen over de laatste week van het leven van Jezus.

Beste vrienden, ik mag jullie vandaag vertellen over de laatste week van het leven van Jezus. 1 Beste vrienden, ik mag jullie vandaag vertellen over de laatste week van het leven van Jezus. 2 Het verhaal De Goede Week Trouw, Hoop en Spijt Ik wil jullie vandaag vertellen over de Goede Week. Dat

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind

Nadere informatie

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg

Pasen met peuters en kleuters. Jojo is weg Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen

2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen Liturgie Emmen, 13 september 2015 (buitendienst) Thema: samen onderweg (startzondag) 1. Votum 2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. Amen 3. Zingen: Sela: breng

Nadere informatie

't gummybeertje le journal D' Hoge School redactie: Tom & Senne 24-10-08 jaargang 3 nr. 7 http://zevensprong.org frankieweyns@hotmail.

't gummybeertje le journal D' Hoge School redactie: Tom & Senne 24-10-08 jaargang 3 nr. 7 http://zevensprong.org frankieweyns@hotmail. 't gummybeertje le journal D' Hoge School redactie: Tom & Senne 24-10-08 jaargang 3 nr. 7 http://zevensprong.org frankieweyns@hotmail.com Het aapje en de sleutels Er was eens een man en die had de sleutels

Nadere informatie

Dino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen.

Dino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen. Dino en het ei Bibliografie: Demyttenaere, B. (2004). Dino en het ei. Antwerpen: Standaard. Thema: niet alles is steeds wat het lijkt, illusies Korte inhoud: Elke nacht staat er een groot wit ei tussen

Nadere informatie

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt?

Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? Beste kinderen, Mijn naam is Fons. Ze noemen me een groene jongen. Weet je hoe dat komt? In mijn vrije tijd ben ik natuurgids. Met mijn verrekijker en vergrootglas trek ik naar allerlei plekjes om de natuur

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] 2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim

Nadere informatie

De beste zorg vinden? Zorg of ondersteuning nodig? PZP helpt! 2013/2014. Uw verzekering snel en digitaal regelen?

De beste zorg vinden? Zorg of ondersteuning nodig? PZP helpt! 2013/2014. Uw verzekering snel en digitaal regelen? 2013/2014 Zorg of ondersteuning nodig? PZP helpt! De beste zorg vinden? Uw verzekering snel en digitaal regelen? Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Inhoudsopgave 4 Uw verzekering snel en digitaal

Nadere informatie

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen

zorgwijzer Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen zorgwijzer 2012/2013 Weet u waar u de beste zorg kunt krijgen? Uw verzekering snel en digitaal regelen Zorg of advies nodig? CZ wijst u de weg Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Toen mijn vriendin

Nadere informatie

Lou en Lena: NEE tegen geweld!

Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We

Nadere informatie

De beste zorg vinden? Zorg of ondersteuning nodig? CZ helpt! 2013/2014. Uw verzekering snel en digitaal regelen?

De beste zorg vinden? Zorg of ondersteuning nodig? CZ helpt! 2013/2014. Uw verzekering snel en digitaal regelen? zorgwijzer 2013/2014 Zorg of ondersteuning nodig? CZ helpt! De beste zorg vinden? Uw verzekering snel en digitaal regelen? Medische vraag? Stel hem aan onze deskundigen Inhoudsopgave 4 Regel uw verzekering

Nadere informatie

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon

Medischwetenschappelijk. onderzoek. Algemene informatie voor de proefpersoon Medischwetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Inhoud Inleiding 5 Medisch-wetenschappelijk onderzoek 6 Wat is medisch-wetenschappelijk onderzoek? Wat zijn proefpersonen? Wie

Nadere informatie

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang

Thema Kinderen en school. Demet TV. Lesbrief 9. De kinderopvang Thema Kinderen en school. Demet TV Lesbrief 9. De kinderopvang zoekt opvang voor haar kind. belt naar een kinderdagverblijf. Is er plaats? Is de peuterspeelzaal misschien een oplossing? Gaat inschrijven

Nadere informatie

Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel

Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 2: je bedrijf op orde Les 2: een goed businessmodel Pen en papier? Wat is een businessmodel? Jouw businessmodel is de manier waarop jij in business bent Twee

Nadere informatie

Waarom Fitness en Het volgen van een dieet Je niet kunnen helpen Om blijvend af te slanken? Eric Eraly

Waarom Fitness en Het volgen van een dieet Je niet kunnen helpen Om blijvend af te slanken? Eric Eraly Waarom Fitness en Het volgen van een dieet Je niet kunnen helpen Om blijvend af te slanken? Eric Eraly Denk aub eventjes na voor je dit hele EBoek afprint. Je dient slechts enkele pagina s af te printen

Nadere informatie

Heilig Jaar van Barmhartigheid

Heilig Jaar van Barmhartigheid Heilig Jaar van Barmhartigheid van 8 december 2015 tot 20 november 2016 Paus Franciscus heeft alle mensen van de hele wereld uitgenodigd voor een heilig Jaar van Barmhartigheid. Dit hele jaar is er extra

Nadere informatie

Zorg voor een ander begint bij jezelf!

Zorg voor een ander begint bij jezelf! Zorg voor een ander begint bij jezelf! Zelfzorg voor mantelzorgers Zelfzorg Zorg je thuis voor iemand die je dierbaar is? Of voor iemand in je omgeving? Dan ben je waarschijnlijk een mantelzorger. Mantelzorg

Nadere informatie

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT

WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT WANNEER EEN SPECIAAL IEMAND ALS HEEFT 1 Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Laterale Sclerose heeft. Het is een lang woord en

Nadere informatie

Eetgewoonten van schoolkinderen Vragenlijst voor kinderen

Eetgewoonten van schoolkinderen Vragenlijst voor kinderen september 2003 Eetgewoonten van schoolkinderen Vragenlijst voor kinderen 630101 Hoe vul je de vragenlijst in? Beste leerling, Deze vragenlijst gaat over voeding. We willen graag weten hoe je daarover denkt.

Nadere informatie

A) Schrijf het verbum in de best passende tijd en vorm, eventueel met een hulpverbum

A) Schrijf het verbum in de best passende tijd en vorm, eventueel met een hulpverbum A) Schrijf het verbum in de best passende tijd en vorm, eventueel met een hulpverbum 1. Wat voor rare mensen waren dat daarstraks? (zijn) 2. Zodra we de film, zullen we je vertellen wat we ervan vonden.

Nadere informatie

De Zegge s. Nieuwsbrief 23 Jaargang 9 13-02-2015. Agenda

De Zegge s. Nieuwsbrief 23 Jaargang 9 13-02-2015. Agenda De Zegge s Nieuwsbrief 23 Jaargang 9 13-02-2015 Agenda Donderdag 19 februari Groep 5 en 6 gaan om 9.15 naar de Voorveghter Donderdag 19 februari Grote schoolavond groep 3 en 4, aanvang 19:00 Maandag 23

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen. Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

1Wat is examenvrees eigenlijk?

1Wat is examenvrees eigenlijk? 8 1Wat is examenvrees eigenlijk? Lars is bang voor spinnen. Toen hij de foto op dit werkboek zag, kreeg hij kippenvel en ging hij anders ademhalen. Toen we Lars vroegen of de spin hem kon bijten, riep

Nadere informatie

Paniek aanvallen & Hyperventilatie Oorzaken

Paniek aanvallen & Hyperventilatie Oorzaken Paniek aanvallen & Hyperventilatie Oorzaken Hooikoorts welke geen standaard klachten geeft, kan oorzaak zijn van hyperventilatie aanvallen, het lijkt er nml enorm veel op. Dus reageer je niet met niesbuien,

Nadere informatie

INBEGREPEN WAT KOST HET JOU? CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? CAMBIO AUTODELEN, WANNEER? Je bent de parkeerproblemen in je buurt beu.

INBEGREPEN WAT KOST HET JOU? CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? CAMBIO AUTODELEN, WANNEER? Je bent de parkeerproblemen in je buurt beu. www.cambio.be CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? WAT KOST HET JOU? Met cambio reserveer je je auto naar keuze, op het moment dat je hem nodig hebt. Het comfort van een eigen wagen, zonder de bijhorende kopzorgen

Nadere informatie

Leven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951

Leven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951 Leven in veiligheid Niemand laat zonder reden zijn familie, vrienden en bezittingen achter. Vluchtelingen kunnen niet anders. De situatie in hun eigen land is te gevaarlijk om er te blijven. Ze vluchten

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf.

Niet veel mensen krijgen deze ziekte en sommige volwassenen hebben er vaak nog nooit van gehoord of weten er weinig vanaf. Je leest waarschijnlijk dit boekje omdat je mama of papa of iemand anders speciaal in je familie Amyotrofische Lateraal Sclerose heeft. Het is een lang woord en het wordt vaak afgekort tot ALS. Niet veel

Nadere informatie

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

ALFA A ANTWOORDEN STER IN LEZEN

ALFA A ANTWOORDEN STER IN LEZEN STER IN LEZEN ALFA A LES 1: NAAR SCHOOL 1 Ziek 1 b 2 3 b 4 a a B maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag C Dit is een vraag Hoe gaat het? Het gaat wel. En met jou? Waarom kom je niet?

Nadere informatie

http://toelatingsexamen.110mb.com

http://toelatingsexamen.110mb.com Arts-patiëntgesprek Dit onderdeel bestaat uit meerkeuzevragen met 4 antwoordmogelijkheden, waarvan je er meestal al meteen 2 kan elimineren omdat ze te extreem zijn. Je moet eigenlijk op je gevoel afgaan

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Het verhaal van William Booth

Het verhaal van William Booth Lesmateriaal bij Het verhaal van William Booth Inhoudsopgave Geroepen om te dienen woordzoeker 3 Graaf in het verhaal! 4 Graaf dieper 5 Gods weg doolhof 6 Nieuw leven interview 7 Het Leger des Heils verspreid

Nadere informatie

Welkom bij Centrum Jeugd. Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden

Welkom bij Centrum Jeugd. Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden Welkom bij Centrum Jeugd Informatie voor kinderen, jongeren en hun familieleden Welkom bij Centrum Jeugd Je gaat deelnemen aan een van de behandelingen bij Centrum Jeugd van GGz Breburg. De behandelaren

Nadere informatie

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst

ALLES DUBBEL. Survivalgids. voor startende tweelingmama s. Denise Hilhorst Voorproefje ALLES DUBBEL Survivalgids voor startende tweelingmama s Denise Hilhorst Inhoud Dubbel van start 7 Dubbel ervaren 8 Dubbel zwanger 10 Dubbel voorbereiden 19 Dubbel bevallen 25 Dubbel voeden

Nadere informatie

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!

E-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde

Nadere informatie

Handleiding Groente- en fruitles

Handleiding Groente- en fruitles Groep 3 / 4 / 5 / 6 / 7 / 8 Handleiding Groente- en fruitles Groente- en fruitles voor groep 3 t/m 8 In de Groente- en fruitles leren kinderen spelenderwijs dat groente en fruit eten belangrijk is om te

Nadere informatie

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGE 1 A4 BLADEN THEMA S BIJLAGE 2 DOMINO EMOTIES BIJLAGE 3 MATCHING OEFENING GEVOELENS BIJLAGE 4 VRAGENLIJST FILM BIJLAGE 5 VRAGENSTROOKJES HOEKENWERK BIJLAGE 6 ANTWOORDENBLAD

Nadere informatie

Medisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon

Medisch-wetenschappelijk onderzoek Algemene informatie voor de proefpersoon Uitgave Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postadres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Bezoekadres Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag Telefoon (070) 340 79 11 Informatie Voor informatie en vragen

Nadere informatie

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Werkbladen KlasseLunch 2008:

KlasseLunch. Over gezond eten 1. Werkbladen KlasseLunch 2008: Werkbladen 2008: Over gezond eten 1 WAAROM IS GEZOND ETEN BELANGRIJK? Je bent nu in de groei. Je lichaam is nog lang niet klaar. Goed en gezond eten is daarom erg belangrijk. Want alleen dan krijg je voldoende

Nadere informatie

Vertrouwen. Margriet Ledin-de Hoop. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer

Vertrouwen. Margriet Ledin-de Hoop. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Vertrouwen Margriet Ledin-de Hoop Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Inhoudsopgave Woord vooraf 6 1. Op reis 8 2. Spring! 15 3. Ver weg of heel dichtbij? 24 4. Actief afwachten 32 5. In vertrouwen keuzes

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14

Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Zorgboerderij Sterrenland 30-01-14 Inhoudsopgaven Inleiding...3 Bedrijfsgegevens...4 Afzetmarkt...5 De ligging...6 Het uiterlijk...7 De afdelingen...8 Regels... 9 Personeel...10 Vragen...11 Slot...12 Inleiding

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu

Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu Met dit Ebook wil ik je graag inzichten geven in hoe je van jezelf kunt (leren) houden. Dit bereik je (wellicht helaas) niet door even een knop

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

Noach bouwt een ark Genesis 6-8

Noach bouwt een ark Genesis 6-8 2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met

Nadere informatie

Samenvatting Mensen ABC

Samenvatting Mensen ABC Samenvatting Mensen ABC Week 1ABC: Wie zijn wij? Info: Wie zijn wij mensen Mensen zijn verschillend. Iedereen is anders, niemand is hetzelfde. Dat noem je uniek. Een mens heeft een skelet van botten. Daarom

Nadere informatie

INBEGREPEN. VOORBEELD! Ik gebruik een auto gedurende 4 uur WAT KOST HET JOU? CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? CAMBIO AUTODELEN, WANNEER?

INBEGREPEN. VOORBEELD! Ik gebruik een auto gedurende 4 uur WAT KOST HET JOU? CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? CAMBIO AUTODELEN, WANNEER? www.cambio.be CAMBIO AUTODELEN, VOOR WIE? WAT KOST HET JOU? Met cambio reserveer je je auto naar keuze, op het moment dat je hem nodig hebt. Het comfort van een eigen wagen, zonder de bijhorende kopzorgen

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Dialogen website Motiveren tot rookstop

Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialogen website Motiveren tot rookstop Dialoog verandertaal uitlokken en versterken Goedemorgen. Heeft u problemen gehad sinds uw vorige controle? Ja, eigenlijk wel. Mijn tanden zijn sterk verkleurd.

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

Kinderen en een gezond gewicht

Kinderen en een gezond gewicht Kinderen en een gezond gewicht Gezond eten en bewegen Met de tips in deze folder werk je aan een gezond gewicht voor je kind. Onze adviezen richten zich op gezond eten en drinken, de juiste (eet)opvoeding

Nadere informatie

Inleiding. Veel plezier!

Inleiding. Veel plezier! Inleiding In dit boek lees je over Danny. Danny is een jongen van 14 jaar. Er zijn veel dingen die Danny verkeerd doet. Hij rent door de school. Hij scheldt zomaar een klasgenoot uit. Of hij spuugt op

Nadere informatie

standpunt noodhulp 18 augustus 2009

standpunt noodhulp 18 augustus 2009 Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen vzw Aromagebouw / Vooruitgangstraat 323 bus 6 (3 de verdieping) / 1030 Brussel / tel. 02-204 06 50 / fax : 02-204 06 59 info@vlaams-netwerk-armoede.be

Nadere informatie

Bonus Rapport : Zo krijg jij je darmen onder controle

Bonus Rapport : Zo krijg jij je darmen onder controle Bonus Rapport : Zo krijg jij je darmen onder controle Zo krijg jij je darmen ond der controle Gedaan met die prikkelbare darmen Katjaa Callens Copyright 2009. Alle rechten voorbehouden. www.wegmetdiekilos.com

Nadere informatie

Zorgtraject voor chronische nierinsufficiëntie. Kom jij in aanmerking?

Zorgtraject voor chronische nierinsufficiëntie. Kom jij in aanmerking? Zorgtraject voor chronische nierinsufficiëntie Kom jij in aanmerking? ZORGTRAJECT VOOR CHRONISCHE NIERINSUFFICIËNTIE Heb je chronische nierinsufficiëntie? Dan kom je misschien in aanmerking voor een zorgtraject.

Nadere informatie

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in

Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in Met het hele gezin gezond het nieuwe jaar in LINDA AMMERLAAN KINDERVOEDINGSCOACH Inleiding Wie ben ik? Als moeder van 2 kinderen weet ik hoe lastig het is om in deze tijd je kinderen gezond te laten opgroeien.

Nadere informatie