1 3.] Tweede Kamer., Bijlagen. [180. Voorschot uit 's Rijks schatkist ten beh. v. d. aanleg en b<rt

Transcriptie

1 Bijlagen. [180. Voorschot uit 's Rijks schatkist ten beh. v. d. aanleg en b<rt 1 3.] Tweede Kamer., in BXpl, brengen vaii een spoorweg van Nijmegen Lasten en bevelen, dal deze in bet Staatsblad zal worden geplaatst en dat alle Ministerieel»' Departementen, Annuïteiten, Collegae en Ambtenaren, wie zulks aangaat, aan de nauwkeurige uitvoering de hand zullen houden. (1K«. 1.) Gegeven, KONINKLIJKE BOODSCHAP. hi Minister van Waterstaat, 4an de Tweede Kamer der Staten-Generaal. MIJNE HEEREN! (IHii. 8.) Wij bieden U hiernevens ter overweging aan een ontwerp van wet tot toekenning van een renteloos voorschot uit 's Rijles schatkist ten behoeve van den aanleg en het in exploitatie brengen van een spoorweg van Nijmegen naar De toelichtende memorie (en bijlage), die het wetsontwerp vergezelt, bevat de gronden waarop het rust. En hiermede, Mijne Heeren, bevelen Wij U in Godes heilige bescherming. 's Gravenhage, den 25 November (18«. 2.) ONTWERP VAN WET. WILHELMINA. WIJ WILHELMINA, BIJ DE GRATIE GODS, KONINGIN DER NEDERLANDEN, PRINSES VAN ORANJE-NASSAU, ENZ., ENZ., ENZ. Allen, die deze zullen te weten: zien of hooren lezen, saluut! doen Alzoo Wij in overweging genomen hebben, dat het wenschelijk is, den aanleg en het in exploitatie brengen te bevorderen van een spoorweg van Nijmegen naar Venlo; Zoo is het, dat Wij, den Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden on verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze: Artikel 1. Uit "s Rijks schatkist wordt een renteloos voorschot beschik* baar gesteld ten bedrage van 6 / n c - er kosten van aanleg en het in exploitatie brengen, doch tot geen hooger bedrag dan f , ten behoeve van een spoorweg van Nijmegen naar Artikel 8. Het in artikel l genoemde rentelooze voorschot wordt onder voorwaarden, door Ons of krachtens Onze machtiging te stellen, toegekend aan den concessionaris voor den aanleg en de exploitatie van den aldaar genoemden spoorweg, doch niet dan nadat door belanghebbenden bij dien aanleg daarvoor, ten genoegen van Onzen Minister van Waterstaat, voldoende ondersteuning zal zijn verleend, onder geen andere voorwaarden, dan waarop de goedkeuring van genoemden Minister zal zijn verkregen. MEMORIE VAN TOELICHTING. 1. De Rijksweg van Nijmegen naar Venlo doorsnijdt eene betrekkelijk smalle strook van ons land, welke aan de eene z\jde door de rivier do Maas en aan de andere zijde door Pruissen begrensd wordt, en waarin een aantal dorpen zijn gelegen, die tot dusver van een versneld vervoermiddel verstoken zijn gebleven. Ter voorziening in de behoefte aan verbinding van de plaatsen Malden, Heumen, Mook, Middelaar, Gennep, Otteraum, Heijen, Afferden, Bergen, Well, Arcen en Velden met de marktplaatsen Nijmegen en Venlo, werden reeds vele jaren geleden plannen voor een stoomtramweg langs den Rijksweg ontworpen, waarvan de uitvoering intusschen niet kon verzekerd worden. Ofschoon de bedoelde plannen in de streek zelve groote belangstelling wekten, en reeds in 1903 door de provincie Limburg en de in die provincie gelegen belanghebbende gemeenten daarvoor geldelijke bijdragen werden toegezegd, gelukte het den ontwerpers destijds niet het benoodigde aanlegkapitaal bijeen te brengen. Eerst nadat door de provincies en gemeenten belangrijk hoogere bijdragen waren toegezegd dan waarop in 1903 uitzicht bestond, is de concessie-aanvrager er thans in geslaagd de zekerheid te verkrijgen dat. indien het bij dit wetsontwerp voorgestelde Rijksvoorschot wordt verleend, over het geheele voor den aanleg van de ontworpen lijn Nijmegen Venlo benoodigde kapitaal zal kunnen worden beschikt. De onder* geteekende meent, dat er alle aanleiding bestaat, de uitvoering van het plan door de beschikbaarstelling van dit Rijksvoorschot mogelijk te maken. Het komt hem voor van groot belang te zijn, dat deze strook van ons land, welke zich langs de Duitsche grens uitstrekt, en welker bewoners door de rivier de Maas van den Staatsspoorwsg en van het overige deel van ons land zijn gescheiden, door de ontworpen lijn met de steden Nijmegen en Venlo en met het Nederlandsche spoorwegnet in verbinding wordt gebracht. Eerst nadat deze verbinding zal zijn tot stand gebracht, zal eene betrekkelijk weinig welvarende streek tut ontwikkeling kunnen komen en zal met name de ontginning van de uitgestrekte woeste gronden in de gemeente Bergen met voordeel kunnen geschieden. Voor deze uitgestrekte gemeente, welke ongeveer 5000 zielen telt. en u-elke door de ontworpen lijn over niet minder dan 2l> K.M. lengte zal worden doorsneden, is het tot stand komen van een versneld vervoermiddel ten behoeve van den aanvoer van ineststoffen, en den afvoer van mijnhout en andere producten eene levensvoorwaarde, terwijl ook voor de overige tusbcbenliggende gemeenten de behoefte aan verkeersverbetering zich luide uitspreekt Nu. zooals hieronder nader zal worden aangetoond, de streek zelve dan ook getoond heeft te willen doen wat in haar vermogen is om den aanleg van deze lijn te verkrijgen, behoort naar de meening van den ondergeteekende de voor dien aanleg onmisbaar gebleken Rijkssteun niet te worden onthouden. Handelingen der Staten-Generaal. Bijlagen

2 [ ] Vooisclioi uit 's Rijks schatkist ten beb. v. d. aanleg ra bei in expl, brengen van een spoorweg van Nijmegen S 2. De ontworpen spoorweg zal eene lengte nebben van <>:i K.M., waarvan niiin 9 K.M. in Gelderland en bel overige deel in Limburg /.uilen liggen; de aanleg zal over bijna de geheele lengte <»i> den Rijksweg kunnen geschieden, welke daarvoor eene voldoende breedte aanbied! (1). De door de lijn doorsneden gemeenten Heumen, Mook, Qennep, Ottersum, Bergen en Arcen telden op i Januari 1910 te zamen ongeveer Inwonen, zoodat, met Inbegrip der eindpunten Nijmegen, met bijna , en Venlo niet ruim zielen, eene totale bevolking van ongeveer zielen door <le lijn zal worden bediend. Vaa de genoemde gemeente liggen Arcen, Bergen, Heumen en een deel van Mook (Middelaar) geheel afgezonderd. Qennep en liet nabij geheel Otter.sum liggen aan den Noordbrabantach-Duitachen spoorweg, doch voor het verkeer met Nijmegen en Venlo i.s die lijn van weinig waarde. Dat aan eene verbinding tusscben (Jennep en Nijmegen behoefte bestaat, blijkt hieruit dat gedurende enkele jaren des zomers een automobielilionst langs den Rijksweg tusschen die plaatsen is uitgeoefend, waarvan druk gebruik werd gemaakt. In het bijzonder was deze dienst bestemd voor het verkeer met de onder Middelaar gelegen bekende uitspannmg.splaats de Plasmolen", welke des zomers zeer vele bezoekers trekt. Voor den ontworpen spoorweg zal ongetwijfeld dit verkeer een niet onbelangrijke bron van inkomsten opleveren. De dorpen, behoorende tot de gemeenten Arcen en Bergen, hebben uit den aard der zaak in het bijzonder behoefte aan verbinding met Venlo; deze snel vooruitgaande stad ontwikkelt zich tot eene belangrijke marktplaats voor de geheele omgeving, en zij toont door aanzienlijke bijdragen het belang van goede verbindingen met de omliggende gemeenten in te zien. De bevolking van de streek leeft in hoofdzaak van den landbouw. Industrie is er weinig: eenige steen- en pottenbakkerijen, eenige boter- en zuivelfabrieken, eene vernisstokerij (te Mook) en eene bierbrouwerij (te Heumen). Behalve voor deze industrieën is voornamelijk vervoer van landbouwproducten, kunstmeststoffen en mijnhout langs de ontworpen lijn te verwachten. Uit Ottersum worden veel eieren verzonden. In het algemeen zal de streek door het nieuwe verkeersmiddel tot grootere welvaart kunnen worden gebracht, zal de ontginning worden bevorderd en zal voorts tegengegaan worden, dat de afgezonderde bevolking vervreemd wordt van Nederland. Al zijn toch op Pruissisch grondgebied geene belangrijke plaatsen in de onmiddellijke nabijheid van de grens gelegen, toch zou het te voorzien zijn dat, wanneer eene betere verbinding met Venlo en Nijmegen achterwege bleef, deze streek hoe langer hoe meer op verkeer met Duitschland zou worden aangewezen. Reeds thans is het Duitsche bedrijf" niet onbelangrijk. Het mag dus ook daarom van belang geacht worden eene betere vei binding binnen eigen gebied tot stand te brengen, terwijl tevens het verkeer met Duitschland meer ten goede zal kunnen komen aan Nederland zelf. De lijn zal worden aangelegd met eene spoorwijdte van 1 Meter. Aan deze spoorwijdte wordt in Limburg algemeen de voorkeur gegeven boven de in andere provinciën meer gebruikelijke van M.. omdat de laatstbedoelde in Pruissen niet wordt gebezigd, en derhalve eventueele aansluiting aan lijnen aan de andere zijde van de grens by de keuze van laatstbedoelde spoorwijdte onmogelijk zou zijn. Aangezien ook bij de lijn Nijmegen Venlo de mogelijkheid van zoodanige aansluiting, door den lateien aanleg van zijlijnen, bij voorbeeld in de richting van Goch, Geldern of Kevelaer, niet is uitgesloten, wordt de aangenomen spoorwijdte goed gekozen geacht. 3. De aanlcgkosten van den ontworpen spoorweg zijn begroot op f , welke som, op grond van een nauwkeurig onderzoek, door den Rijkscominissaris voor spoorwegen met beperkte snelheid voldoende wordt geacht. Ten behoeve van den aanleg zijn de navolgende bijdragen toegezegd: (1) De richting van den spoorweg is op het bh' deze Memorie gevoegde kaartje aangegeven. door de provincie Gelderland, een renteloos voorschot ten bedrage van 10 pet. der aanlegkosten van liet, in de provincie gelegen deel der lijn, tot een maximumbedrag van f ; door de in Gelderland gelegen gemeenten Nijmegen en Heumen rentelooze voorschotten ten bedrage van onderschei" denlijk f on f 2000; door de provincie Limburg, overeenkomstig het in die provincie gebruikelijke stelsel van subsidieering, eene jaarlij ksche bijdrage van 1 pet. der aanlegkosten van het in deze provincie gelegen deel der lijn, gedurende 25 jaren; volgens de bovenvermelde raming zal deze bijdrage op ongeveer f 9215 per jaar zijn te stellen; en door de volgende in Limbuig gelegen gemeenten eveneens jaarlijksche bijdragen, gedurende 25 jaren, tot de daarbij vermelde bedragen: Mook, ten bedrage van f 227 per jaar, Gennep,,, 478 Ottersum, 259 Bergen,, Arcen, n 1 298, Venlo,., te zamen tot een bedrag van.... f per jaar. De contante waarde van alle bovengenoemde jaarlijksche bijdragen te zamen (berekend naar een rentevoet van 8% pet.) bedraagt ongeveer f , zoodat, met de rentelooze voorschotten van de provincie Gelderland en van de gemeenten Nijmegen en Heumen, tot een gezamenlijk bedrag van ruim f , door de streek ongeveer f wordt bijgedragen. Bovendien is de concessieaanvrager er in geslaagd eene som van f in den vorm van aandeelen in de voor den aanleg en de exploitatie der nieuwe lijn op te richten vennootschap te plaatsen. Aangezien voorts op grond van de toegezegde jaarlijksche bijdragen de plaatsing is kunnen verzekerd worden van eene ± l / 2 pet. obligatieleening ten bedrage van f , ten laste van de op te richten maatschappij, en derhalve die maatschappij zal kunnen beschikken over haar aandeelenkapitaal (f ), die leening (f ), en de rentelooze voorschotten van de provincie Gelderland en de gemeenten Nijmegen en Heumen (f ), zal door de toekenning van het voorgestelde Rijks voorschot, ten bedrage van f het benoodigde aanlegkapitaal ten volle bijeen zijn. Uit het door den Rijkscommissaris voor spoorwegen met beperkte snelheid ingestelde onderzoek naar de levensvatbaarheid van de ontworpen lijn is duidelijk gebleken, dat al mag bij den thans gekozen opzet der zaak aangenomen worden, dat de opbrengsten voldoende zullen zijn om zoowel de exploitatiekosten als de noodzakelijke reserve voor vernieuwingen en afschrijvingen te dekken (terwijl de rente der obligatieleening door de gemeentelijke bijdragen zal zyn verzekerd) toch, althans in den eersten tijd, geene belangrijke overschotten, waaruit dividenduitkeeringen aan de aandeelhouders zouden kunnen geschieden, zijn te verwachten. Onder deze omstandigheden i.s het begrijpelijk, dat geen grooter bedrag aan aandeelen dan f kan worden bijeengebracht, en zou dus de aanleg van deze lijn bezwaarlijk kunnen worden verzekerd, indien van Rijkswege geen grooter renteloos voorschot dan tot l / 3 der aanlegkosten mocht worden verleend. De ondergeteekende meent dat er dan ook alle aanleiding is om hier de voorgestelde hoogere bijdrage te verleenen, vooral omdat de aandeelhouders der nieuwe onderneming genoegen zullen nemen met

3 [ ] Voorschot uit 's Rijks schatkist ten lich. v. <1. aanleg VB lift in expl. brengen van 880 ipootweg van Nijmegen Vcnlo. eene regeling waardoor de gelijkheid In opoffering tusschen het Kijk en de meer dlreci belanghebbenden, zoowel ten aan- /.ion der terugbetaling van <lc voorschotten als In het geval van naasting der lijn, zal behouden blijven. Daartoe zal, gelijk reeds meermalen hij andere lijnen is geschied, een gedeelte \an het aandeelenkapitaal, ter grootte van het verschil tusschen het voorschot van het Rijk en de bijdragen van de streek, in dit geval dus een hedrag van f f = f , als suhsidie van de streek worden behandeld, in dien zin, dat de terugbetaling der voorschotten (en «Ie vermindering der jaarlijksche bndragen) een aanvang zal nemen zoodra in eenlg jaar uit de winst op het niet als subsidie beschouwde deel van het aandeelenkapitaal een matig dividend kan worden uitgekeerd. Bovendien zal in de te sluiten concessie- en subsidie-overeenkom.st nog worden bepaald dat in geval van naasting, een hedrag, gelijk aan het dan nog niet terugbetaalde deel van het Rijksvoorschot op de lijn zal moeten blijven rusten, zoodat dan eventueel een deel van het aandeelenkapitaal der onderneming, gelijk aan het verschil tusschen liet nog niet terughetaalde Rijksvoorschot en de nog overgebleven bedragen van «ie streek, in een renteloos voorschot ten behoeve van den Staat zal worden omgezot, hetwelk uit de in latere jaren te behalen winsten zal zijn af te lossen op overeenkomstige wijze als voor de naasting met het Rijksvoorschot geschiedde. De Minister van Watemtaat, L H. W. REGOUT.

4

5 277 /1743 7oek\'/i/!unï va/i een ienteii, 7 OOÓ VOOi,h\ hol au' i,'j nuk,) JC ^/laf/iojc ten 6 en o loeve; s'i\/i ^TL het' m ea-n/oitalïe o\e/uieti i'a/i een jnooiweq van ING (86. f_^jag Bvgn db Memorie vso Toelichting.) ~ ole/is aa/i/t n Schaal ZifA. Geirs,J<$IfvZa^^ye^lJmusen.', dejvjjaaq.