Jaarverslag Stichting Pensioenfonds Staples. 15e boekjaar. Statutair gevestigd te Maastricht (Stichtingenregister Amsterdam nr.

Transcriptie

1 Jaarverslag 2011

2 Jaarverslag e boekjaar Statutair gevestigd te Maastricht (Stichtingenregister Amsterdam nr ) Kantooradres: Hoogoorddreef BE AMSTERDAM 1

3 1 Jaarverslag 3 Kerncijfers 4 Personalia 5 Verslag van het bestuur 20 Verklaring verantwoordingsorgaan 21 Jaarrekening 22 Balans per 31 december 24 Staat van baten en lasten 25 Kasstroomoverzicht 26 Toelichting algemeen 26 Activiteiten 26 Pensioenregeling 27 Toeslagen 27 Financiering en premie 28 Herverzekering 28 Grondslagen algemeen 29 Grondslagen voor waardering van activa en passiva 31 Grondslagen voor resultaatbepaling 31 Mutatie technische voorziening 32 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht Inhoudsopgave 33 Toelichting balans 33 Activa 39 Passiva 41 Beleggingsportefeuille 42 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 42 Risicobeheer 48 Toelichting staat van baten en lasten 48 Baten en lasten pensioenactiviteiten 54 Baten en lasten beleggingsactiviteiten 56 Overige informatie 56 Overige gegevens 56 Resultaatverdeling 56 Gebeurtenissen na balansdatum 57 Actuariële verklaring 58 Controleverklaring 59 Begrippenlijst 2 Jaarverslag 2011

4 KERNCIJFERS Aantallen Deelnemers *) Gewezen deelnemers 1) Pensioengerechtigden FLUIT-gerechtigden Bedragen in miljoenen euro Surplus eigen vermogen -41,9 11,6 17,7-53,5 178,1 Technische Voorziening 653,7 610,0 559,7 556,9 511,7 Gehanteerde markt-/rekenrente 2,7% 3,4% 3,8% 3,6% 4,8% Vereist eigen vermogen 97,5 89,7 86,3 73,7 92,1 Bruto premies en koopsommen 6,5 5,8 5,7 5,6 4,0 Beleggingsopbrengsten (totaal en na kosten) 27,7 75,6 112,0-160,3 10,8 Uitkeringen (na aftrek van herverzekering) 2) 35,2 35,0 34,2 36,2 33,8 Totaal belegd vermogen 3) 709,3 711,3 657,5 577,1 778,1 Beleggingen voor risico van deelnemers 3,8 3,8 3,1 2,3 3,0 Beleggingen voor risico van de 705,5 707,5 654,4 574,8 775,1 Dekkingsgraad 108,5% 116,6% 117,5% 103,6% 152,8% Rendementspercentage beleggingen (op basis van balanswaarde): - direct beleggingsrendement **) 2,8% 3,0% 3,5% 3,6% 3,1% - totaal beleggingsrendement ***) 4,5% 12,0% 20,5% -21,1% 1,6% 1) in 2008 is het aantal gewezen deelnemers met afgenomen door de afkoop van de kleine pensioenen 2) inclusief 1,8 miljoen door afkoop van de kleine pensioenen in ) vanaf 2008 inclusief de onder activa opgenomen vorderingen en overlopende activa, liquide middelen en herverzekeringsdeel technische voorziening en de onder passiva vermelde schulden en overlopende passiva en derivaten *) inclusief de deelnemers met vrijstelling van premiebetaling wegens arbeidsongeschiktheid en met ingang van 1 augustus 2011 inclusief de nieuwe medewerkers van Staples Nederland Retail **) voor kosten ***) inclusief ongerealiseerde marktwaarderingen 3

5 PERSONALIA Het bestuur per 1 mei 2012 Benoemd door de Raad van Bestuur van Staples Nederland Holding B.V. Bestuursleden Plaatsvervangende bestuursleden Drs. W. van Dijk MTL, voorzitter Mw. mr. M.B.A. Capel (onder voorbehoud goedkeuring DNB) Staples Nederland Holding B.V. Staples Nederland Holding B.V. Drs. M.Th.J. Graven, secretaris Staples Nederland Holding B.V. Mr. Drs. M.J.M. Haker, plv. voorzitter Staples Nederland Holding B.V. T.J.W. van Varik RA Staples Nederland Holding B.V. Gekozen door de COR van Staples Nederland Holding B.V. Bestuursleden Plaatsvervangende bestuursleden Drs. R.A.P.H. de Wolf RA Vacature Staples Nederland Holding B.V Drs. F. Bogaardt A. J. Kraster FC, plv. secretaris Pensioengerechtigden Staples Nederland Holding B.V. E.R.R. Heuff Pensioengerechtigden Drs. G. Nijhuis MBA Pensioengerechtigden Deelnemersraad Actieve deelnemers Ing. G.J. van der Kolk, secretaris Staples Nederland Holding B.V. Mw. F.T.W. Groeneveld Staples Nederland B.V. D. de Rooij Tetterode-Nederland B.V. A. Corver Staples Nederland B.V. Verantwoordingsorgaan Drs. G.M.H. Peters, voorzitter namens de aangesloten ondernemingen R.W. Prommenschenckel RC namens de actieve deelnemers M. Tipker, secretaris namens de pensioengerechtigden Beleggings- en controlecommissie Drs. M.Th.J. Graven, voorzitter J. Visser RA A.J. Kraster FC Drs. G. Nijhuis MBA Mr. H. Barbas Drs. B.P.H. Puijn RBA - extern deskundige Mr. Dr. F.J. Ballendux - extern deskundige Pensioengerechtigden H.J. Vader, voorzitter F. Chr. Engelberts P.F. Lankhout Gewezen deelnemers G. Altena G. Kee, plv.voorzitter Visitatiecommissie Drs. B.N. Smith RC MGM Drs. J.H.H. Tuijp AAG Mw. drs. L.L.F. Rutgers Bestuursbureau P.A.H. Martens, directeur Accountant Ernst & Young Accountants LLP Certificerend- en Adviserend actuaris Towers Watson B.V. Beleggingsadviseur Towers Watson B.V. 4 Jaarverslag 2011

6 VERSLAG VAN HET BESTUUR Voor u ligt het jaarverslag 2011 van de Stichting Pensioenfonds Staples, opgesteld volgens de bepalingen vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek, boek 2, titel 9. De beleggingen voor risico van de deelnemers uit hoofde van de modules Beschikbare Premie en Pensioenplus worden beheerd en geadministreerd door ABN AMRO Pension Services. Organisatie Het bestuur bestaat uit 8 leden, van wie 4 namens de werkgever, 2 namens de werknemers en 2 namens de pensioengerechtigden. Een werkgeverslid treedt op als voorzitter en een ander werkgeverslid is als vicevoorzitter aangesteld. Een werkgeverslid is als secretaris aangesteld en een werknemers- of gepensioneerdenlid is tot plaatsvervangend secretaris benoemd. Daarnaast zijn er 3 plaatsvervangende bestuursleden. Per jaar vinden in de regel 4 bestuursvergaderingen plaats. In 2011 hebben 5 bestuursvergaderingen plaatsgevonden. Voor de uitvoering van het door het bestuur vastgestelde beleggingsbeleid is in 2011 een beleggings- en controlecommissie gevormd die bestaat uit interne en externe deskundigen. BNP Paribas Investment Partners Netherlands N.V. is per 1 juli 2011 aangesteld als Fiduciair manager vermogensbeheer. Towers Watson B.V. treedt op als beleggingsadviseur en verleent ondersteunende diensten aan de beleggingsen controlecommissie. De dagelijkse uitvoering van het door het bestuur vastgestelde beleid wordt verzorgd door de voorzitter, de secretaris en de directeur van het pensioenfonds. Het Nederlands Compliance Instituut treedt op als compliance officer. Belangrijkste ontwikkelingen binnen het fonds Naamswijziging van het fonds Het Pensioenfonds heeft als gevolg van de wijziging van de naam van de onderneming op 18 augustus 2011 haar naam gewijzigd in. Aangesloten ondernemingen Na de beëindiging van de uitvoeringsovereenkomst met Veenman B.V. per 31 december 2008 heeft een zaak bij de kantonrechter gediend in verband met de niet volledige betaling van de over het jaar 2008 verschuldigde premie. Wij zijn in het gelijk gesteld. Veenman B.V. heeft de nog verschuldigde premie verhoogd met wettelijke rente aan ons overgemaakt. Begin 2011 heeft Veenman B.V. hoger beroep aangetekend bij het Gerechtshof te s-gravenhage. Op 24 april 2012 heeft het Gerechtshof arrest gewezen. Het vonnis van de kantonrechter is vernietigd. Wij zijn veroordeeld tot het alsnog terugbetalen van 50% van de over het jaar 2008 verschuldigde premie aan Veenman B.V. De medewerkers van het bestuursbureau van het pensioenfonds zijn in dienst van Staples Nederland Holding B.V. Het betreft per 31 december personen (2,4 op fulltime basis). De kosten van deze werknemers worden volledig doorbelast aan het pensioenfonds. Ernst & Young Accountants LLP is als externe accountant aangesteld en Towers Watson B.V. als certificerend en adviserend actuaris. De uitvoering van de taken op het gebied van de pensioenrechtenvaststelling, uitkeringen en financiële administratie zijn uitbesteed aan Blue Sky Group B.V. Wijziging in de samenstelling van het bestuur Aan het einde van 2011 hebben zich de volgende wijzigingen voorgedaan: Mevrouw H. Lieftink en de heren drs. ir. E.A. ten Have en drs. H.C. Brauckmann hebben het bestuur verlaten. De heer drs. G. Nijhuis MBA is afgetreden als bestuurslid namens de werkgever en is aansluitend benoemd tot bestuurslid namens de gepensioneerden en heeft de plaats van de heer drs. F. Bogaardt overgenomen. De heer Bogaardt is als plaatsvervangend bestuurslid de opvolger van de heer Brauckmann. De heer drs. M. Th. J. Graven heeft de functie van secretaris van de heer Nijhuis overgenomen. 5

7 Begin 2012 is mevrouw mr. M.B.A. Capel benoemd tot plaatsvervangend bestuurslid namens de werkgever. Zij volgt hiermee mevrouw Lieftink op. De heer drs. R.A.P.H. de Wolf RA treedt voorlopig op als de opvolger van de heer Ten Have. Wijziging in de samenstelling van de deelnemersraad In de bestaande vacature is voorzien door de benoeming van mevrouw F.T.W. Groeneveld. Mevrouw E. Kuiper heeft eind 2011 de deelnemersraad verlaten. De heer A. Corver heeft haar plaats ingenomen. De heer G. Altena is in maart 2012 benoemd als de vertegenwoordiger van de gewezen deelnemers. Hij neemt de plaats in van de heer G. Kee die zich bereid heeft verklaard om zijn lidmaatschap voorlopig als plaatsvervanger voort te zetten. Wijziging in de samenstelling van de beleggings- en controlecommissie Met ingang van 1 juli 2011 is BNP Paribas Investment Partners Netherlands N.V. benoemd tot fiduciair manager vermogensbeheer. In samenhang hiermee is de bestaande beleggingscommissie omgevormd tot de beleggings- en controlecommissie. Dit heeft er toe geleid dat het lidmaatschap van de externe adviseur, de heer drs. L.K. Dijkstra, per 1 juli 2011 is beëindigd. Wijziging in de samenstelling van de visitatiecommissie In het voorjaar van 2012 heeft zich een personele wijziging voorgedaan. Na een lidmaatschap van ruim 2 jaar hebben wij afscheid genomen van de heer C.Th. de Wuffel. Mevrouw drs. L.L.F. Rutgers heeft de plaats van de heer De Wuffel ingenomen. Wij danken alle betreffende (plaatsvervangende) bestuursleden, het deelnemersraadslid, de leden van de beleggingscommissie en de visitatiecommissie hartelijk voor de bijdrage die zij, in enkele gevallen gedurende vele jaren, aan de ontwikkeling van ons pensioenfonds hebben geleverd. Communicatie Evenals de afgelopen jaren hebben de actieve deelnemers een Uniform Pensioenoverzicht en de gepensioneerden een Pensioenoverzicht ontvangen. Het vereenvoudigde Jaarverslag in het kort 2010 is weer goed ontvangen. In 2012 zal er naast het formele Jaarverslag 2011 weer een Jaarverslag in het kort 2011 worden samengesteld. Eind 2011 is het driejaarlijkse tevredenheidsonderzoek onder actieve deelnemers en de gepensioneerden uitgevoerd. De resultaten zijn in de maand april 2012 aan de betrokkenen gecommuniceerd. Over de respons van circa 30% zijn wij tevreden. De waardering van de diverse communicatie uitingen wordt uitgedrukt in rapportcijfers die variëren van 7 tot 7,8. Op de gemaakte op- en aanmerkingen is zoveel mogelijk een reactie gegeven. Daarnaast is aan iedereen een overzicht van de veelgestelde vragen met bijbehorende antwoorden verstrekt. Wij hebben geconstateerd dat zowel door de actieve deelnemers als de gepensioneerden het nut van een lezerspanel wordt onderkend. Een aantal van hen heeft te kennen gegeven aan het lezerspanel te willen deelnemen. Wij willen nogmaals iedereen bedanken voor de geleverde bijdrage. Dit biedt ons de gelegenheid om de communicatie nog verder te verbeteren. Compliance Onze compliance officer heeft in de rapportage over de naleving van de "Gedragscode Stichting Pensioenfonds Staples" over de periode 1 januari tot en met 31 december 2011 geconstateerd dat geen van de verbonden personen en insiders in strijd met de Gedragscode heeft gehandeld. Naast de Gedragscode is sinds 2009 als onderdeel van het Integriteitsbeleid de Regeling Misstanden van kracht. Door de toepassing van de Compliance Chart wordt er regelmatig een update gegeven van de status van de diverse onderdelen die deel uitmaken van het Integriteitsbeleid. Herstelplan Het pensioenfonds heeft ingevolge artikel 138 van de Pensioenwet een langetermijnherstelplan bij De Nederlandsche Bank (DNB) ingediend. Het herstelplan is erop gericht dat binnen 15 jaar het reservetekort wordt opgeheven en het pensioenfonds weer beschikt over het vereist eigen vermogen. Het pensioenfonds heeft ingevolge artikel 140 van de Pensioenwet tevens 6 Jaarverslag 2011

8 een kortetermijnherstelplan bij DNB ingediend. Het herstelplan is erop gericht dat binnen een termijn van drie jaar het dekkingstekort wordt opgeheven en het pensioenfonds weer beschikt over het minimaal vereist eigen vermogen. Mocht het herstel achterblijven bij de verwachting, dan zal worden overgegaan op de maximum hersteltermijn voor opheffing van het dekkingstekort van vijf jaar. De hersteltermijn vangt aan op 1 januari Er wordt uitgegaan van bestaand premiebeleid, toeslagenbeleid en beleggingsbeleid. Door een trager herstel van de financiële markten is ondanks de gedeeltelijke toeslagverlening en een extra premiestorting van de aangesloten ondernemingen het herstel iets minder dan was aangenomen. Volgens het herstelplan moet de dekkingsgraad per 31 december 2011 uitkomen op 109%, terwijl de feitelijke dekkingsgraad per 31 december ,5% bedraagt. Governance en medezeggenschap Met ingang van 2007 zijn de bepalingen in de Pensioenwet voor goed bestuur en medezeggenschap in werking getreden. Wat betreft goed pensioenfondsbestuur verwijst de wet naar de in 2005 opgestelde Principes voor goed pensioenfondsbestuur van de Stichting van de Arbeid. Deze Principes betreffen voor een deel het functioneren van het bestuur zelf, zoals zorgvuldigheid, openheid in termen van transparantie van bevoegdheden en beleid, heldere communicatie, toegankelijkheid voor klachten en deskundigheid van het bestuur. Ook in 2011 is hieraan uitvoering gegeven. Dit betreft in het bijzonder het goed functioneren van het verantwoordingsorgaan en van intern toezicht via een visitatiecommissie. De medezeggenschap is in ons fonds al in 2003 gerealiseerd door het instellen van de deelnemersraad. Deelnemersraad In 2011 is de deelnemersraad in totaal drie maal bij elkaar gekomen en hebben zij over de volgende onderwerpen advies gegeven: Jaarverslag 2010 Aanpassing van de statuten en huishoudelijk reglement (naamswijziging pensioenfonds) Aanpassing pensioenreglement (per 1 augustus 2011) Vaststelling toeslagen Daarnaast heeft de deelnemersraad een ongevraagd advies gegeven over de volgende onderwerpen: De behoefte aan een gedachtewisseling over de gevolgen van het Pensioenakkoord Het moment waarop helderheid wordt gegeven over definitieve vaststelling van de toeslagen over enig jaar De verdere kennisverdieping van de deelnemersraad op het gebied van de beleggingen. Verantwoordingsorgaan Gedurende het jaar 2011 is het verantwoordingsorgaan tweemaal bijeengekomen. Hierbij zijn het jaarverslag 2010 en de stand van zaken rond een aantal actuele onderwerpen aan de orde gekomen. Visitatiecommissie Begin 2010 heeft de eerste volledige visitatie plaatsgevonden. Aan de hand van de 20 aanbevelingen heeft het bestuur een actielijst samengesteld waarvan de voortgang in het najaar van 2011 met de visitatiecommissie is besproken. Inmiddels zijn nagenoeg alle aanbevelingen uitgevoerd. In de loop van 2012 zal weer een nieuwe visitatie worden uitgevoerd. Het hiervoor samengestelde Plan van aanpak is door het bestuur goedgekeurd. Deskundigheid Deskundigheid van pensioenfondsbesturen is al verschillende jaren een onderwerp dat in de belangstelling staat. In de bestaande regelgeving is het een uitgangspunt dat een bestuur als geheel ten minste voldoende deskundig moet zijn op de acht door De Nederlandsche Bank (DNB) geformuleerde beleidsterreinen. Pensioenfondsen moeten over een deskundigheidsplan beschikken. In dit plan is vastgelegd op welke wijze de gewenste deskundigheid bevorderd en gewaarborgd wordt. In het plan zijn de zogenoemde eindtermen opgenomen waar een bestuurder respectievelijk na één jaar en na drie jaar aan moet voldoen. In deze eindtermen wordt een onderscheid gemaakt tussen kennis en oordeelsvorming. Bij wijze van handreiking zijn in het plan van aanpak ook normen voor andere functionarissen aangegeven, zoals voor leden van deelnemersraden en verantwoordingsorganen. Deze 7

9 normen zijn afgeleid van de eindtermen. Daarnaast voorziet het plan in de ontwikkeling van methoden voor toetsing van deskundigheid en certificering van opleidingen. De nieuwe bestuursleden hebben de individuele toets met een goed resultaat uitgevoerd. Het deskundigheidsplan is geactualiseerd. De voor een aantal (plaatsvervangende) bestuursleden opgestelde opleidingsplannen zijn inmiddels uitgevoerd. Daarmee is het benodigde kennisniveau op het gewenste peil gebracht. De nieuwe (plaatsvervangende) bestuursleden maken gebruik van de opleidingsmogelijkheden van de Towers Watson Academy. Toezicht De Nederlandsche Bank Het bestuur onderschrijft de noodzaak van goed extern toezicht op de pensioensector en hecht waarde aan een goede, open relatie met de toezichthouder(s). Het bestuur stelt regelmatig contact met De Nederlandsche Bank (DNB) op prijs. Op grond van de wettelijke voorschriften zijn het jaarverslag en de Actuariële- en bedrijfstechnische nota (ABTN) ter kennis gebracht van DNB. Verder heeft het bestuur kennisgenomen van de verschillende circulaires van DNB en daaraan uitvoering gegeven. Het afgelopen jaar zijn aan het fonds geen dwangsommen of boetes opgelegd. Er zijn door DNB geen aanwijzingen aan het fonds gegeven, noch is een bewindvoerder aangesteld of is bevoegdheidsuitoefening van organen van het fonds gebonden aan toestemming van de toezichthouder. In verband met de vervaardiging van het korte- en langetermijnherstelplan heeft er constructief overleg plaatsgevonden met onze toezichthouder. Autoriteit Financiële Markten Ons communicatiebeleid is vastgelegd in het communicatieplan. Dit plan is aangepast aan de actuele ontwikkelingen in In mei 2009 is aan zowel alle actieve en gewezen deelnemers als aan de pensioengerechtigden een toelichting gegeven op de gevolgen van de financiële crisis. De nieuwe deelnemers hebben de startbrief binnen de gestelde termijn ontvangen. Voor de deelnemers aan de Beschikbare Premieregeling en de per 1 januari 2008 bevroren module Pensioenplus is uitvoering gegeven aan onze zorgplicht met betrekking tot de toetsing van de actuele beleggingsmix aan de gewenste mix op basis van het betreffende beleggingsprofiel. Alle actieve deelnemers hebben vóór 1 oktober 2011 het Uniform Pensioenoverzicht 2010 ontvangen. Dekkingsgraad De dekkingsgraad op grond van het Financieel Toetsingskader (FTK) bedraagt ultimo ,5%. Het vermogen is 55,6 miljoen hoger dan de technische voorziening (TV). Volgens het FTK bedraagt het vereiste eigen vermogen ultimo ,5 miljoen. Gelet op de richtlijnen van DNB is er ultimo 2011 sprake van een reservetekort. Continuïteitsanalyse In het kader van het herstelplan is begin 2009 een nieuwe continuïteitsanalyse uitgevoerd, waarbij rekening is gehouden met de actuele economische veronderstellingen en de geschatte dekkingsgraad per ultimo december De resultaten van deze analyse vormen ondermeer de basis voor de vaststelling van het zogenaamde Toeslagenlabel dat met ingang van 2009 in alle uitingen aan de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden wordt gebruikt. In de loop van 2012 wordt er weer een nieuwe continuïteitsanalyse uitgevoerd. Klachten- en geschillenregeling In de klachten- en geschillenregeling van het fonds is vastgelegd dat een belanghebbende een klacht kan indienen. Dit kan als de betrokkene het niet eens is met de wijze waarop de statuten of het pensioenreglement worden 8 Jaarverslag 2011

10 toegepast of van mening is onjuist behandeld te zijn. De klachtenregistratie van het fonds betreft niet alleen formele klachten, maar ook kritische vragen en signalen van belanghebbenden. Een klacht wordt in eerste instantie behandeld door de administrateur van het fonds, waarna beroep bij het bestuur mogelijk is. Als een klager het niet eens is met het oordeel van het bestuur, kan de betrokkene zich wenden tot de Ombudsman Pensioenen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid van de gang naar de rechter. In 2011 zijn geen formele klachten ingediend. Toeslagen Het fonds streeft ernaar de opgebouwde pensioenrechten van de actieve deelnemers jaarlijks aan te passen aan de ontwikkeling van het CBS-loonindexcijfer ( CAO-lonen per maand, inclusief bijzondere beloningen, van particuliere bedrijven ). Het fonds streeft ernaar de opgebouwde pensioenrechten voor de gewezen deelnemers en de ingegane pensioenen jaarlijks aan te passen aan de ontwikkeling van het CBS-prijsindexcijfer ( CPI voor alle huishoudens, afgeleid ). Situatie per 1 januari 2011 In de bestuursvergadering van 10 december 2010 heeft het bestuur besloten een voorlopige toeslag te verlenen aan de: actieve deelnemers van 0,64% over de per 31 december 2010 opgebouwde pensioenen. Het percentage komt overeen met 100% van de ontwikkeling van het loonindexcijfer over de periode van oktober 2009 tot oktober De aangesloten ondernemingen hebben 75% van de daaraan verbonden kosten voor hun rekening genomen. gewezen deelnemers van 0,35% over de per 31 december 2010 opgebouwde pensioenen. Het percentage komt overeen met 25% van de ontwikkeling van het betreffende prijsindexcijfer over de periode van oktober 2009 tot oktober pensioengerechtigden van 0,35% over de per 31 december 2010 uit te keren pensioenen. Het percentage komt overeen met 25% van de ontwikkeling van het betreffende prijsindexcijfer over de periode van oktober 2009 tot oktober Situatie per 1 januari 2012 In de bestuursvergadering van 9 december 2011 heeft het bestuur besloten een voorlopige toeslag te verlenen aan de: actieve deelnemers van 1% over de per 31 december 2011 opgebouwde pensioenen. Deze toeslag komt volledig voor rekening van de aangesloten ondernemingen. gewezen deelnemers van 0% over de per 31 december 2011 opgebouwde pensioenen. pensioengerechtigden van 0% over de per 31 december 2011 uit te keren pensioenen. Het bestuur zal aan het einde van 2012 aan de hand van de actuele dekkingsgraad bezien of er een mogelijkheid is om alsnog de per 1 januari 2012 verleende toeslagen geheel of gedeeltelijk aan te vullen tot de volledige toeslagen. Financiering en premie De zuivere kostendekkende premie voor 2011 bedraagt miljoen. Rekeninghoudend met een rekenrente die is gebaseerd op de verwachte waarde van het toekomstig rendement bedraagt de gedempte premie miljoen. De ontvangen feitelijke premie bedraagt miljoen. Het verschil wordt grotendeels veroorzaakt door een aanvullende (onverplichte) extra premiebetaling door de aangesloten ondernemingen. Het verschil tussen de zuivere kostendekkende premie en de ontvangen feitelijke premie wordt mede veroorzaakt door de mutaties in de loop van 2011, de extra incidentele koopsommen en de extra kosten verbonden aan de eerdere gebruikmaking van de FLUIT. 9

11 1,528 1,446 1,418 1,231 Administratiekosten 0,22 0,20 0,28 1,067 0,25 0,21 in miljoen euro percentage van de pensioenverplichtingen ,210 2,835 2,604 Beleggingskosten 0,45 0,40 0,40 1,724 0,30 2,229 0,29 in miljoen euro percentage van het totale fondsvermogen Kosten Pensioenuitvoeringskosten De totale kosten voor de pensioenuitvoering zijn 1,446 miljoen, dit is circa 0,22% van de verplichtingen (2010: 1,231 miljoen respectievelijk circa 0,20%). Beleggingskosten De beleggingskosten bedragen in totaal 3,210 miljoen, dit is circa 0,45% van het totaal belegd vermogen (2010: 2,835 miljoen respectievelijk circa 0,40%). 10 Jaarverslag 2011

12 Pensioenreglementen en statuten Met ingang van 1 augustus 2011 is de geharmoniseerde pensioenregeling 2011 van kracht. Deze regeling is een nagenoeg ongewijzigde voortzetting van de bestaande N-regeling, waarbij de jaarlijkse aanpassing van de pensioengevende salarissen is verschoven van 1 januari naar 1 april. De statuten zijn in verband met de nieuwe naam van het pensioenfonds op 18 augustus 2011 gewijzigd. Pensioengerechtigden en uitkeringen Aantal pensioen- en FLUIT-gerechtigden per 31 december FLUIT-gerechtigden Ouderdomspensioen Partnerpensioen Wezenpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Uitkeringen na aftrek van herverzekering (x 1 miljoen euro) Ouderdomspensioen 26,10 26,61 25,63 25,71 25,49 Partnerpensioen 8,36 7,62 7,87 7,87 7,60 Wezenpensioen 0,09 0,08 0,09 0,09 0,09 Arbeidsongeschiktheidspensioen 0,39 0,41 0,52 0,24 0,35 Andere uitkeringen 0,28 0,24 0,11 2,24 0,28 Netto uitkeringen 35,22 34,96 34,22 36,15 33,81 Risicomanagement Het bestuur heeft haar beleid verwoord in de Actuariëleen bedrijfstechnische nota (ABTN). De risico s die daarin genoemd worden zijn: 1. Beleggingsrisico s - Marktrisico - Rentemismatchrisico - Valutarisico - Kredietrisico 2. Verzekeringstechnische risico s 3. Omgevingsrisico 4. Operationele risico s - Uitbestedingsrisico - IT-risico - Integriteitsrisico - Juridisch risico Hierna volgt een nadere toelichting op de voornaamste risico s die door het bestuur zijn onderkend, alsmede op het beleid van het bestuur voor het beperken van de risico s: Beleggingsrisico s Marktrisico Het marktrisico is het risico dat door de ontwikkeling van marktprijzen (veroorzaakt door factoren die samenhangen met een individuele belegging, de uitgevende instelling of generieke factoren) waardewijzigingen plaatsvinden. Wijzigingen in marktomstandigheden hebben altijd direct invloed op het beleggingsresultaat, omdat alle beleggingen worden gewaardeerd op marktwaarde waarbij 11

13 waardewijzigingen onmiddellijk worden verwerkt in het saldo van baten en lasten. Het marktrisico wordt beheerst door het aanbrengen van een goede spreiding binnen de portefeuille (diversificatie). Periodiek vindt een gedetailleerde risico/rendements analyse plaats van de beleggingsportefeuille. Rentemismatchrisico Het rentemismatchrisico is het verschil in rentegevoeligheid tussen de portefeuille vastrentende waarden (voornamelijk obligaties) en de technische voorziening. De rentegevoeligheid van de pensioenverplichtingen is als gevolg van de langere looptijden hoger dan die van de portefeuille obligaties. Een daling van de marktrente leidt tot een stijging van de technische voorziening, die slechts voor een deel wordt gecompenseerd door een stijging van de waarde van de portefeuille obligaties. Het rentemismatchrisico is voor circa 60% afgedekt. Valutarisico Het fonds belegt ook buiten het euro gebied, waardoor het fonds gevoelig is voor koersschommelingen van de betreffende valuta ten opzichte van de euro. Om dit niet renderende risico te beperken, dekt het fonds alle vastrentende beleggingen in vreemde valuta af naar de euro. Voor alle overige beleggingen wordt in de regel de Amerikaanse dollar, het Britse pond en de Japanse yen voor 50% afgedekt naar de euro. Hierbij worden de beleggingen in opkomende markten en het Verre Oosten (exclusief Japan) gezien als beleggingen in dollars. Kredietrisico Het fonds sluit contracten af met tegenpartijen. Hierdoor loopt het fonds een risico, indien deze tegenpartijen hun verplichtingen tegenover het fonds niet nakomen. Het tegenpartijrisico verbonden aan de inzet van afgeleide financiële instrumenten wordt op marktconforme wijze beheerst door het storten van onderpand bij bepaalde marktbewegingen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van verschillende tegenpartijen met een goede reputatie waardoor dit risico wordt beperkt. Verzekeringstechnische risico s Het belangrijkste verzekeringstechnische risico is het langlevenrisico. Dit is het risico dat deelnemers langer blijven leven dan verondersteld bij de vaststelling van de premie en de berekening van de Technische Voorziening (TV). Met ingang van 2010 heeft het fonds de TV berekend op basis van de zogenaamde prognosetafel AG met correcties voor ervaringssterfte. Hierdoor wordt rekening gehouden met de jongste inzichten met betrekking tot de toekomstige verbetering van de levensverwachting. Operationele risico s Het operationeel risico is het risico dat optreedt bij de uitvoering van de pensioen- en beleggingsactiviteiten, als gevolg van niet afdoende of falende interne processen, menselijk gedrag en systemen of als gevolg van externe gebeurtenissen. Dit risico wordt beperkt door de ISAE 3402-rapportage die het fonds van de diverse uitvoerders heeft ontvangen. Voor een nadere toelichting op de risico s en het beheersingsbeleid wordt verwezen naar de paragraaf Risicobeheer van de jaarrekening. Beleggingen Achtergrond 2011 was een turbulent jaar voor onze beleggingen. De wereldeconomie verbeterde in de laatste maanden van 2010 en de eerste maanden van De groei werd echter negatief beïnvloed door een aantal factoren waaronder de snel stijgende olieprijs als gevolg van politieke onrust in Noord-Afrika en het Midden-Oosten, de grote overheidstekorten in de Verenigde Staten waar de overheid wanbetaling op haar schuld op het laatste moment voorkwam en de staatsschuldcrisis in de eurozone. Verenigde Staten De Amerikaanse economie verzwakte in de eerste jaarhelft na een degelijke groei in de tweede jaarhelft van Dit leek aanvankelijk een tijdelijk probleem, 12 Jaarverslag 2011

14 veroorzaakt door de stijgende olieprijzen en de onderbrekingen in de leveringen na de aardbeving en tsunami in Japan, maar de vertraging kreeg een permanent karakter en de recessievrees laaide weer op. Na een verlaging van de rating voor Amerikaans staatspapier kreeg het zwakke vertrouwen een nieuwe deuk. Toch verbeterde de economie in het derde en vierde kwartaal, vooral omdat de consument zijn spaargeld aansprak om zijn uitgaven op peil te houden. De arbeidsmarkt verbeterde licht, maar niet genoeg voor een duurzaam herstel. Europa De groei in de eurozone was bescheiden in de eerste jaarhelft van 2010, deels door de strenge winter in het laatste kwartaal van het jaar. Hierdoor kon de economie van de eurozone sterk groeien in het eerste kwartaal van Maar in het tweede kwartaal vertraagde het momentum. In het derde kwartaal is de economie van België, Ierland, Nederland en Portugal zelfs gekrompen. Dankzij de redelijke groei in Duitsland en tot op zekere hoogte ook in Frankrijk, bleef de groei voor de hele eurozone nog net positief. De staatsschuldcrisis bleef aanhouden en Griekenland, Ierland en Portugal kregen financiële steun. In juli bereikten de leiders van de eurozone een akkoord over onder meer een extra reddingspakket voor Griekenland, een uitbreiding van het EFSF-noodfonds van de eurozone dat ook meer bewegingsruimte krijgt en over minder strenge voorwaarden voor leningen aan Griekenland, Ierland en Portugal. Een nieuw akkoord in december dat de nadruk legde op strengere begrotingsregels maar geen oplossing bood voor acute problemen zoals de hoge Italiaanse obligatierente maakte evenmin indruk op de markten. Japan Het Japanse Bruto binnenlands product Bbp kromp fors in het eerste kwartaal van dit jaar. De economie was al zwak, maar na de aardbeving en tsunami in maart kwam de activiteit bijna tot stilstand in de getroffen gebieden. Dit was duidelijk zichtbaar in de economische cijfers en de economie bleef krimpen in de tweede jaarhelft. Japan is andermaal in een recessie beland. Opkomende markten In het eerste halfjaar van 2011 eiste de strijd tegen de stijgende inflatie nog alle aandacht van de centrale banken in de opkomende markten. De groei in veel van die markten bleek niet volledig bestand tegen de recente wereldwijde vertraging en de monetaire verkrapping. Maar met een lage of zelfs negatieve reële rente in sommige opkomende landen, is het monetaire beleid nog niet krap en de groei lijkt er veeleer te matigen dan sterk af te nemen. Toch wijzen de voorlopende indicatoren op een trager momentum dan uit andere indicatoren blijkt. Monetair beleid De laatste twaalf maanden was de staatsschuldcrisis één van de grootste punten van zorg voor de Europese Centrale Bank ECB. Om de werking van de obligatiemarkten in de perifere landen te garanderen heeft de ECB in totaal voor 221 miljard euro staatspapier aangekocht sinds de start van het programma in mei In 2011 kocht de ECB in maart beperkte hoeveelheden obligaties om veilingen van Spaans, Italiaans en Portugees papier te ondersteunen. In augustus liepen de risicospreads op Italiaanse en Spaanse obligaties op en zag de ECB zich gedwongen om op te treden. Ze bleef obligaties kopen tot het einde van de periode onder verslag met een nieuwe golf van massale inkoop in november. Banken in Griekenland, Ierland en Portugal, in toenemende mate ook in andere perifere landen en zelfs in een aantal kernlanden, krijgen steeds moeilijker financiering via de markten. De ECB moest liquiditeit verstrekken om een ineenstorting van het financiële systeem te voorkomen. In december kondigde de ECB een onbeperkt aanbod van driejarige leningen aan de banksector aan. In de zomer van 2010 vertraagde de Amerikaanse economie en dook er deflatiegevaar op. Daarom zette de Fed een tweede ronde van monetaire versoepeling in, een programma voor de aankoop van schatkistpapier voor een bedrag van 600 miljard USD dat van november 2010 tot juni 2011 liep. 13

15 Valutamarkten Op het einde van de periode onder verslag bedroeg de wisselkoers van de euro tegenover de Amerikaanse dollar nagenoeg even veel als aan het begin van de periode: 1,30 US dollar per euro aan het einde vergeleken met 1,33 bij aanvang. In de tussentijd deden zich echter grote fluctuaties voor. Omdat de economie van de eurozone vrij ongeschonden uit de Ierse reddingsoperatie in november 2010 leek te komen en omdat de ECB haar monetair beleid stilaan verkrapte won de euro terrein tot circa 1,50 in mei. De Japanse yen eindigde in 2010 net onder de 82. Vanaf dat niveau steeg de yen verder tegenover de Amerikaanse dollar tot 77 op het einde van de verslagperiode. Obligatiemarkten Over de verslagperiode daalde de Amerikaanse rente van 3,4% tot 1,9%. In Duitsland was sprake van een wat meer bescheiden daling van 2,9% tot 1,8%. Eind 2010 en de eerste maanden van 2011 verbeterde de wereldeconomie en deden risicovolle activa het dankzij een overvloed aan liquiditeit goed. De olieprijzen stegen. In de eerste helft van 2011 duwde de onrust in het Midden-Oosten en Noord-Afrika de prijzen omhoog. De obligatierente piekte in februari op 3,7% in de VS en op 3,5% in Duitsland in april. Daarna daalde de rente opnieuw. De sterke dalingen in de aandelenmarkten in juli en augustus gaven aanleiding tot een vlucht naar veilige havens. Hierdoor daalde de obligatierente naar langjarige dieptepunten. Tegen het einde van het jaar steeg het tarief marginaal, maar vanuit historisch perspectief bleef het niveau extreem laag. De Europese obligatiemarkten van de perifere landen waren gedurende de hele verslagperiode volatiel. De risicospreads op staatspapier uit de perifere landen van de eurozone liepen fors uit, vooral in Griekenland en Portugal. Aandelenmarkten Wereldwijde aandelen daalden met 6,5% in eurotermen. Met een daling van 17,8% deden aandelen uit de opkomende landen het aanzienlijk slechter dan aandelen uit de ontwikkelde landen die met 4,6% daalden. Aandelen uit de opkomende markten verzwakten vanaf begin 2011 tot aan de correctie van aandelen uit de ontwikkelde landen in maart. Stijgende inflatie en aanzienlijke monetaire verkrapping wakkerden de vrees voor een harde landing van een aantal opkomende economieën aan. Maar de terugkeer van de risicobereidheid in april pakte gunstig uit voor aandelen uit de opkomende landen. Eind juli en begin augustus daalden de aandelenmarkten. De staatsschuldcrisis in de eurozone verergerde en in de Verenigde Staten kon een wanbetaling van de overheid maar net worden vermeden toen het land zijn zelf opgelegde schuldplafond naderde. Toch verlaagde een van de kredietbeoordelaars de rating van Amerikaans schuldpapier. Ondertussen kreeg de dip een meer permanent karakter. De Amerikaanse werkgelegenheid groeide niet langer en de voorlopende indicatoren verzwakten significant. Beleggingen 2011 Totaal Rendement Op totaal niveau bedroeg het rendement van het fonds 4,5%, een outperformance van 2.0 procentpunt ten opzichte van de benchmark die 2,5% presteerde. De belangrijkste bijdrage aan de positieve performance kwam van de categorie vastrentende waarden, met name door de inzet van rente swaps. Ook de categorieën commodities en alternatieve beleggingen droegen hieraan bij. Voornamelijk aandelen maar ook vastgoed droegen negatief bij aan het resultaat. De dekkingsgraad is in 2011 gedaald van circa 116,6% aan het eind van 2010 naar circa 108,7% aan het eind van Dit werd met name veroorzaakt door de sterk gedaalde rente. 14 Jaarverslag 2011

16 Onderstaande tabel geeft het rendement van het vermogen weer gedurende het jaar Daarnaast is de performance weergegeven die in de verschillende vermogenscategorieën behaald is. 20,5 TOTALE PORTEFEUILLE IN % 12,0 4, , rendement gemiddelde rendement -21,1 R e n d e m e n t p e r A s s e t Class in % Aandelen -7,4 18,7 9,1 9,4 Vastrentende waarden Onroerend goed -8,1 26,8 21,2 9,3 Commodities Alternatieve beleggingen 7,

17 52,0 54,0 ASSET ALLOCATIE IN % 27,2 Aandelen 34,3 Vastrentende waarden 8,2 Onroerend goed 8,5 5,1 4,8 5,4 0,4 Commodities Alternatieve beleggingen Currency overlay Overige beleggingen 2,2 Derivaten -1, Vastrentende waarden De vastrentende portefeuille bestond eind 2011 uit de volgende onderdelen: Euro staatsobligaties, Euro staatsindexleningen, Euro bedrijfsobligaties, USD genoteerde bedrijfsobligaties en de rente swap portefeuille. Het beheer van de vastrentende portefeuille is in de loop van het jaar op een aantal punten gewijzigd. Gezien het gewijzigde risicoprofiel van Frankrijk zijn binnen de Euro staatsobligatie portefeuille nagenoeg alle Franse staatsobligaties verkocht en vervangen door Nederlandse staatsobligaties en Nederlandse agency obligaties. Verder zijn alle lange staatsleningen (langer dan 20 jaar) vervangen door leningen met een kortere looptijd. De allocatie naar de Euro staatsobligatie portefeuille is aan het eind van het jaar verhoogd tot circa een derde van de vastrentende portefeuille, ten koste van de staats indexleningen portefeuille. Binnen de staats indexleningen portefeuille zijn de langste Franse staats indexleningen verkocht. Tot slot is de rente swap portefeuille uitgebreid en aangepast om een betere aansluiting met het verplichtingenpatroon te krijgen. Eind 2011 was circa 60% van het renterisico van de nominale verplichtingen afgedekt. De totale vastrentende portefeuille (exclusief renteswaps) behaalde een rendement van 9,1%, dit is 0,2% lager dan de intern gehanteerde benchmark. Het rendement van de vastrentende portefeuille inclusief renteswaps bedroeg 15,2%. De renteswap portefeuille, voornamelijk lange rente swaps, profiteerde van de dalende rente in de tweede helft van ,7 90,0 A L L O C AT I E VA S T R E N T E N D E WAARDEN IN % Vastrentende waarden Beursgenoteerde obligaties en obligatiefondsen 1,1 1,1 0,3 0,3 Overige onderhandse leningen 1,9 Hypotheken 8, Jaarverslag 2011

18 Aandelen en Vastgoed De aandelenportefeuille bestaat uit twee wereldwijde portefeuilles, Global Value en Global Growth, en twee satelliet portefeuilles in het Verre Oosten en Emerging Markets. De Global Value aandelen portefeuille is in 2011 van actief management naar passief management gebracht. De portefeuille heeft in 2011 een negatief rendement behaald van -7,4%, aanzienlijk lager dan de interne benchmark van -4,9%. De vastgoed portefeuille rendeerde in 2011 ook negatief, -8,1%. Het rendement van de interne benchmark bedroeg -6,0%. 45,1 38,5 A L L O C AT I E A A N D E L E N NAAR REGIO IN % 24,5 33,7 3,0 2,8 5,6 6,7 4,6 16,7 14,6 4, Europa 39,6 Verenigde Staten Canada Japan Asia Pacific ex. Japan Opkomende markten ALLOCATIE Onroerend goed NAAR REGIO IN % 36,8 Europa 28,2 Verenigde Staten 27,4 9,4 Japan 11,5 24,1 Asia Pacific ex. Japan 21,2 1,5 Overig 0,

19 Commodities Het fonds participeert in twee beleggingen waarvan het rendement is gekoppeld aan commodity (goederen) markten. De twee beleggingen passen verschillende strategieën toe. Door aangepaste trading rules en allocatie naar individuele grondstoffen streven de fondsbeheerders ernaar om een beter rendement te behalen dan de algemene commodity index. Het fonds slaagde ook in 2011 in deze opzet. Het behaalde rendement was 9,3%, tegen het rendement van de interne benchmark van 2,1%. Alternatieve beleggingen De portefeuille bestaat eind 2011 uit drie diverse categorieën: infrastructuur, volatiliteit (volatiliteitsprodukten), en emerging market debt (opkomende markten staatsschuld). Emerging markets debt is in 2011 aan de alternatieve beleggingen toegevoegd. De participatie in het long volatiliteit product is in september volledig verkocht. Dit product heeft in principe volgens verwachting gepresteerd: de waarde steeg naarmate de volatiliteit op aandelenbeurzen toenam. Echter in de periode van lagere volatiliteit leverde het fonds een aanzienlijk negatief rendement. Er is besloten om naar andere alternatieve beleggingsproducten te kijken die redelijk bescherming bieden tegen dalende aandelenmarkten maar bij een minder volatiele markt een lager negatief effect op het totale rendement van de portefeuille hebben. De categorie alternatieve beleggingen was in 2011 aanzienlijk onderwogen ten opzichte van het strategisch gewicht. De portefeuille wordt in 2012 aangevuld in lijn met het nieuwe beleggingsplan. Valuta De waardeschommelingen in de portefeuille, als gevolg van vreemde valuta posities in de zakelijke waarden portefeuille, worden gedempt door een strategische valutabescherming van 50% toegepast op de drie grootste valutaposities (US dollar, Britse pond en Japanse yen). In 2011 heeft de valuta afdekking een negatief resultaat opgeleverd. Het negatieve rendement werd veroorzaakt door de waardevermindering van de Euro ten opzichte van andere vreemde valuta, voornamelijk de US Dollar. Uitvoering beleggingsbeleid In het kader van het onderwerp Toekomstverkenning pensioenfonds is door het bestuur aan de stuurgroep gevraagd om voorstellen te doen om de continuïteit en kwaliteit in de aansturing van het pensioenfonds te waarborgen. Om de operationele risico s op het gebied van het vermogenbeheer te verkleinen is in september 2010 een selectiecommissie gestart met een onderzoek naar de aanstelling van een fiduciair manager vermogensbeheer. De uitkomst van het selectieproces is in de bestuursvergadering van 18 maart 2011 aan het bestuur voorgelegd. Het bestuur heeft BNP Paribas Investment Partners Netherlands N.V. ( BNP Paribas IP ) met ingang van 1 juli 2011 aangesteld als fiduciair manager vermogensbeheer. Daarnaast treedt KAS BANK N.V. per die datum op als risk manager. De bestaande Beleggingscommissie is omgevormd tot de Beleggings- en controlecommissie. De aangepaste taken zijn vastgelegd in een afzonderlijk reglement dat in het najaar van 2011 is goedgekeurd. De implementatie van de vermogensbeheerwerkzaamheden door BNP Paribas IP is vlekkeloos verlopen. Ontwikkelingen in 2012 In de eerste maanden van 2012 was er sprake van een verbetering van de aandelenmarkten. In de maanden mei en juni is deze grotendeels teniet gedaan. De rente op de vastrentende markten is verder gedaald waardoor de waarde van deze beleggingen is gestegen. Daar staat tegenover dat de waarde van de pensioenverplichtingen ook verder is gestegen. Door de renteafdekking van 60% wordt de invloed van deze rentedaling op de dekkingsgraadontwikkeling beperkt. Met ingang van 1 augustus 2011 zijn de nieuwe medewerkers van Staples Nederland Retail opgenomen in het pensioenfonds. De overige medewerkers zijn per 1 januari 2012 als nieuwe deelnemers in het pensioenfonds opgenomen. Hierdoor neemt het aantal actieve deelnemers met circa toe. Ook in 2012 zal veel aandacht worden besteed aan de deskundigheidsbevordering van alle disciplines die bij een efficiënte en professionele uitvoering van het pensioenfonds zijn betrokken. 18 Jaarverslag 2011 Stichting Pensioenfonds Buhrmann

20 Wij betreuren het zeer dat er voor 2012 besloten moest worden om vooralsnog geen toeslagen op pensioenrechten van de gepensioneerden en de gewezen deelnemers te verlenen. Amsterdam, 22 juni 2012 Drs. W. van Dijk MTL, voorzitter Drs. M.Th.J. Graven, secretaris 19

21 VERKLARING VAN HET VERANTWOORDINGSORGAAN Het verantwoordingsorgaan (VO) heeft op 25 mei 2012 overlegd met het bestuur en de directeur van het fonds. Tijdens dit overleg zijn ondermeer besproken het concept-jaarverslag 2011 en het concept-actuarieel rapport over het boekjaar Mede op basis van de uitgebreide toelichting die is verkregen heeft het VO zich een beeld gevormd van de uitoefening van het beleid van het bestuur over Het VO geeft hierbij over de hieronder genoemde 4 beleidsterreinen, waar het bestuur verantwoordelijk voor is, haar oordeel. 1. het pensioenbeleid 2. het premiebeleid 3. het toeslagbeleid 4. het beleggingsbeleid Ad 4: beleggingsbeleid Ook in 2011 is het beleid volgens de uitgangspunten van de ABTN naar behoren uitgevoerd. Bij de uitvoering in de dagelijkse praktijk krijgt naar het oordeel van het VO de risicobeheersing voldoende aandacht. Amsterdam, 25 mei 2012 Drs. G.M.H. Peters, voorzitter R.W. Prommenschenckel RC M. Tipker, secretaris Over het gevoerde beleid op deze gebieden zal één voor één een oordeel worden gegeven. In het algemeen kan worden gesteld dat ook over 2011 het gevoerde beleid evenwichtig en samenhangend is. Ad 1: het pensioenbeleid In 2011 waren er geen ingrijpende wijzigingen van regeling-technische aard. Het overleg met het bestuur over ondermeer de verwachtingen voor de nabije toekomst, heeft het VO als bevredigend ervaren. JAARREKENING Ad 2: het premiebeleid Ook over 2011 is wederom nagenoeg de kostendekkende premie ontvangen. Voorts is besloten vanaf 1 januari 2012 altijd de volledige kostendekkende premie in rekening te brengen. Het VO kan zich vinden in dit beleid. Ad 3: het toeslagbeleid Uitgaande van de dekkingsgraad ultimo 2010 (116,6%) heeft het bestuur kunnen besluiten vanaf januari 2011 voorlopige toeslagen te verlenen vanuit het vermogen van het fonds, ter grootte van 25% van de ontwikkeling van de reglementaire indexcijfers. Het VO vindt dit een juiste uitvoering van het beleid. 20 Jaarverslag

22 JAARREKENING 21

23 Balans per 31 december na resultaatbestemming (bedragen in duizenden euro s) Activa Beleggingen voor risico pensioenfonds Vastgoedbeleggingen (1) Aandelen (2) Vastrentende waarden (3) Overige beleggingen (4) Derivaten (5) Totaal beleggingen voor risico pensioenfonds Beleggingen voor risico deelnemers (6) Herverzekeringsdeel technische voorziening (7) Vorderingen en overlopende activa (8) Liquide middelen (9) Totaal activa De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de toelichting op pagina 33 tot en met Jaarverslag 2011

24 Balans per 31 december (BEDRAGEN In duizenden euro's) Passiva Stichtingskapitaal en reserves (10) Overige reserves Technische voorziening voor risico pensioenfonds (11) Technische voorziening voor risico deelnemers (12) Derivaten (5) Schulden en overlopende passiva (13) Totaal passiva De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de toelichting op pagina's 39 en

25 Staat van baten en lasten (BEDRAGEN In duizenden euro's) BATEN EN LASTEN PENSIOENACTIVITEITEN Premies voor risico pensioenfonds (14) Premies voor risico deelnemers (14) Waardeoverdrachten voor risico pensioenfonds, per saldo (15) Waardeoverdrachten voor risico deelnemers, per saldo (15) Mutatie technische voorziening voor risico pensioenfonds Pensioenopbouw (16) Toeslagen (17) Rentetoevoeging (18) Wijziging marktrente (19) Onttrekking pensioenuitkeringen en pensioenuitvoeringskosten (20) Pensioenrechten waardeoverdrachten, per saldo (21) Wijziging actuariële grondslagen (22) Overige mutaties technische voorziening (23) Totaal mutatie technische voorziening voor risico pensioenfonds Pensioenuitkeringen (24) Mutatie technische voorziening voor risico deelnemers (25) Herverzekeringen (26) Pensioenuitvoeringskosten (27) Overige baten en lasten pensioenactiviteiten (28) Totaal baten en lasten pensioenactiviteiten BATEN EN LASTEN BELEGGINGSACTIVITEITEN Beleggingsopbrengsten voor risico pensioenfonds (29) Beleggingsopbrengsten voor risico deelnemers (30) Totaal baten en lasten beleggingsactiviteiten Resultaat De bij de posten vermelde nummers verwijzen naar de toelichting op pagina 48 tot en met Jaarverslag 2011

26 Kasstroomoverzicht (BEDRAGEN In duizenden euro's) KASSTROOM UIT PENSIOENACTIVITEITEN Ontvangen premies Ontvangen waardeoverdrachten Uitkeringen uit herverzekering Betaalde pensioenuitkeringen Betaalde waardeoverdrachten Betaalde premies herverzekering Betaalde pensioenuitvoeringskosten Overige mutaties uit pensioenactiviteiten Totaal kasstroom uit pensioenactiviteiten KASSTROOM UIT BELEGGINGSACTIVITEITEN Verkopen beleggingen Ontvangen directe beleggingsopbrengsten Gerealiseerde waardeverandering derivaten Aankopen beleggingen Mutatie tegoeden en schulden kredietinstellingen Betaalde kosten van vermogensbeheer Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten Mutatie liquide middelen