88% van de mensen heeft geen idee! ILONA: Editie 3. Toch maar eens kijken hoe ik er straks voor sta...

Transcriptie

1 Editie Lees en bewaar! Deze krant gaat over jouw pensioen dus over jouw toekomst. WAAR LEEF JE VAN ALS JE NIET MEER WERKT? 88% van de mensen heeft geen idee! UPO brengt uitkomst. Zie pagina 30 LIFE EVENTS Verandert er iets in je leven, dan verandert er iets met je pensioen. Meteen doorgeven dus! Zie pagina 28 ILONA: Toch maar eens kijken hoe ik er straks voor sta... Zie pagina 21 Wie is Thijs en wat doet hij de hele dag? Zie pagina 14

2 3 Hoe staan we ervoor?... p.4 Wie doet wat bij STIP?... p.6 10 vragen aan Thijs Jansen... p.14 Sparen en IKEA spaart mee... p.16 Roerige tijden... p.18 Interviews... p.20 Hoeveel is mijn 2 pensioen straks waard?... p.24 Veelgestelde vragen... p.26 Verandert er wat in je leven?... p.28 Hoe lees ik mijn UPO?... p.30 Verklarende begrippenlijst... p.33 Begrippen beter begrijpen? Moeilijke woorden in deze krant zijn voorzien van een sterretje (*). Achterin vind je een verklaring van deze en andere pensioentermen. Dit is de nieuwe STIP-krant 2011, met informatie en nieuws over Stichting IKEA Pensioenfonds. Tip: bewaar deze STIP-krant bij je andere pensioenpapieren. 3

3 Editie 3 Hoe staan we ervoor? STIP heeft net als veel andere pensioenfondsen een dekkingstekort*. Simpel gezegd houdt dit in dat STIP te weinig geld in kas heeft om alle pensioenen de komende tientallen jaren te kunnen uitbetalen. In 2008 schreef STIP een herstelplan en het bestuur volgt de dekkingsgraad* van STIP op de voet Dekkingsgraad 4 In het afgelopen jaar schommelde de dekkingsgraad van STIP sterk. Dit wordt veroorzaakt doordat de positie van STIP sterk van de rentestand afhankelijk is, en deze rente was het afgelopen jaar zeer laag. Een rentestijging van een paar tiende procent heeft bij STIP al een groot positief effect op de dekkingsgraad. Jong fonds Met uitzondering van een paar maanden zat STIP in 2010 boven de herstellijn (de afgesproken lijn waarlangs STIP haar herstel wil laten verlopen). STIP is een jong pensioenfonds. De deelnemers van STIP zijn niet alleen relatief jong, STIP heeft ook veel deelnemers en weinig gepensioneerden. Er komt dus elk jaar veel premie binnen. Maar omdat het pensioenfonds nog maar kort bestaat, kon STIP nog geen grote reserve opbouwen. Maatregelen Om de financiële positie te verbeteren, kan het bestuur van STIP een aantal maatregelen nemen. Zo kan de werknemers- en werkgeverspremie worden verhoogd. Dit is het afgelopen jaar gebeurd. Verder kan het bestuur besluiten geen indexatie* te verstrekken. Indexatie is de toeslag die wordt verleend om het pensioen zijn waarde te laten houden. In normale omstandigheden zouden de pensioenen meestijgen met de stijging van de lonen of prijzen. Maar deze toeslagen kosten geld. De afgelopen drie jaar heeft het bestuur geen toeslag kunnen geven op de pensioenen. Het geld dat STIP voor de deelnemers beheert, wordt gedeeltelijk belegd. Dit gebeurt conservatief, dat wil zeggen dat er een beperkt risico wordt genomen. Binnen deze conservatieve beleggingsmix zijn enkele kleine wijzigingen aangebracht, waardoor het rendement van de beleggingen de komende tijd kan verbeteren. Ten slotte kijkt het bestuur ook naar de kosten. De kosten van het pensioenbureau, de inzet van externe deskundigen en de hoogte van de administratiekosten worden door het bestuur kritisch gevolgd dec dec 2009 Januari Februari Maart Minimum vereist eigen vermogen Herstellijn conform herstelplan Dekkingsgraad Dekkingsgraad De verhouding tussen de verplichtingen van een pensioenfonds en het vermogen wordt de dekkingsgraad genoemd. Bij een dekkingsgraad van 100% heeft het pensioenfonds precies genoeg geld om alle pensioenen te kunnen betalen. In Nederland houdt De Nederlandse Bank toezicht op pensioenfondsen. De pensioenfondsen moeten naast een volledige April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December dekking (een dekkingsgraad van 100%) ook een buffer hebben om financiële risico s op te vangen. Als een pensioenfonds deze buffer niet heeft, moet het een financieel plan opstellen met maatregelen om binnen een aantal jaar wel weer voldoende reserves te hebben. Dit plan (het herstelplan) wordt door De Nederlandsche Bank beoordeeld. 5

4 HET BESTUUR Editie 3 Wie doet wat bij STIP? 6 Hoe is het bestuur van STIP samengesteld? De werkgever benoemt twee bestuursleden. Bij ons zijn dat namens IKEA Tjerk Eelkema en Albert Martens, die de functie van Michel Koppen op 1 januari 2011 heeft overgenomen. Ook de werknemers leveren twee bestuursleden, afkomstig uit de vakbonden: Thijs Jansen vanuit de WIM, hij is op dit moment voorzitter van het bestuur, en Henk van der Wal vanuit FNV Bondgenoten. Alle bestuursleden hebben als taak de belangen van alle partijen die bij STIP betrokken zijn goed mogelijk te behartigen. 7 Tjerk Eelkema, Henk van der Wal, Albert Martens en Thijs Jansen.

5 STICHTING IKEA PENSIOENFONDS Wie doet wat bij STIP? Werkgevers IKEA Nederland B.V. Inter IKEA Systems B.V. Extern toezicht DNB AFM Bestuur van STIP Verantwoordingsorgaan Editie 3 Intern toezicht Visitatiecommissie Externe deskundigen actuaris accountant jurist Deelnemersraad 8 Waarom is STIP een stichting? IKEA moet het geld voor de pensioenregeling buiten de eigen onderneming onderbrengen. Dat kan bij een pensioenfonds of verzekeraar. IKEA heeft gekozen voor een eigen pensioenfonds: STIP. STIP is een stichting en kan daarom zelfstandig het kapitaal beheren. De werkgevers maken jaarlijks de premies over en STIP moet die bedragen zo beheren dat er straks genoeg geld in kas is om je pensioen uit te betalen. STIP staat volledig los van IKEA: zelfs al zou er iets met IKEA gebeuren, dan blijft het geld van STIP en kan IKEA Informatie aan deelnemers: IKEA Inside, STIP-site, jaarlijks UPO, STIP-krant slapers : STIP-site, elke 5 jaar pensioenoverzicht geen claim leggen op de pensioengelden. Hoe wordt STIP gecontroleerd? Controle gebeurt van buitenaf en van binnenuit. Alle pensioenfondsen worden streng gecontroleerd door De Nederlandsche Bank. Eens per jaar moet een door een accountant en actuaris gecertificeerd Jaarverslag worden ingeleverd. En elke maand meldt STIP gegevens zoals de dekkingsgraad aan de Nederlandsche Bank. In 2009 werd een herstelplan* ingediend bij De Nederlandsche Bank (DNB)*. Gepensioneerden: STIP-site, STIP-krant, pensioenoverzicht Gewezen partner van (ex-)deelnemer: Elke 5 jaar opgave van aanspraak op bijzonder partnerpensioen Pensioenbureau HR Service Center Ook intern is er controle. De Deelnemersraad, die bestaat uit gepensioneerden en medewerkers van IKEA, geeft vooraf advies aan het bestuur. Het Verantwoordingsorgaan controleert achteraf, bijvoorbeeld het Jaarverslag. Het bestuur moet ook zichzelf regelmatig (laten) controleren op bijvoorbeeld kwaliteit van beleidsprocessen en deskundigheid. Het STIP bestuur laat deze controle door een visitatiecommissie doen. Deze bestaat uit drie externe deskundigen. Administratie HR Service Center In deze centrale personeelsadministratie worden alle gegevens bijgehou- Uitkeringsadministratie Syntrus Achmea den van gewerkte uren, salaris, leeftijd enzovoort. Deze gegevens stuurt het HRSC maandelijks aan de administratie van STIP. De administrateur De administratie van alle premies van STIP gebeurt door Syntrus Achmea. Zij betalen in opdracht van het bestuur de pensioenuitkeringen en beheren de geldstromen. Waar vind ik informatie? Heb je vragen over jouw specifieke situatie, dan kun je bellen met Syntrus Achmea, , of kijken op 9

6 HET PENSIOENBUREAU Externe adviseurs Editie 3 Wie doet wat bij STIP? Jean-Louis d Hooghe (projectondersteuning) en Marjan Vermeulen (manager pensioenbureau) Henriëtte de Lange (juridische zaken) en Pieter van Schijndel (actuariele zaken). Wat doet het Pensioenbureau? Het pensioenbureau helpt en begeleidt het STIP-bestuur. Medewerkers en HR-afdelingen kunnen er met vragen terecht. Daarnaast onderhoudt het bureau contact met de partijen waaraan STIP zaken heeft uitbesteed, zoals de uitkeringenadministratie. Het verzorgt ook de communicatie waaronder deze krant. Het pensioenbureau en het bestuur maken op hun beurt zonodig gebruik van de kennis van externe adviseurs. Wat doet het Verantwoordingsorgaan? Het Verantwoordingsorgaan heeft drie leden. Een deelnemer aan het Pensioenfonds, Maurice Driessen; een gepensioneerde, Sjef Faber, en een vertegenwoordiger van de werkgever, Farid Karrat. Het Verantwoordingsorgaan kijkt achteraf of het bestuur in het afgelopen jaar goed werk geleverd heeft en zich aan de STAR-principes heeft gehouden. Waarom zijn er externe adviseurs nodig? STIP is een klein pensioenfonds en het is niet nodig om alle specialistische kennis zelf in dienst te nemen. Door het inzetten van externe specialisten, kan je efficiënt werken en is de kwaliteit gewaarborgd

7 De Deelnemersraad Editie 3 Dat wij kritisch meedenken, wordt juist gewaardeerd. Zoals je ziet zijn wij geen log apparaat. Uitleg over pensioenen moet helder zijn. Wij vormen de brug tussen de medewerkers van IKEA en het STIP-bestuur. De Deelnemersraad: Ogen en oren van STIP Omdat de wetgever in Nederland het belangrijk vindt dat deelnemers (premiebetalers) inspraak hebben op het beleid van hun pensioenfonds, heeft STIP een deelnemersraad. Deze raad bestaat uit vertegenwoordigers van de deelnemers en gepensioneerden, oftewel uit medewerkers en oud-medewerkers van IKEA. Zij kijken mee over de schouder van het bestuur en geven het bestuur advies. De deelnemersraad mag dit gevraagd en ongevraagd doen Maurice Driessen, Cecile Meulendijks, Judith Hortensius en Sjef Faber. Niet op de foto staan Trudy van den Bosch en Jannie Kattestaart.

8 Hoe is het Bestuur van STIP samengesteld? Het bestuur bestaat uit twee leden namens de aangesloten werkgevers en twee namens de werknemers; daarvan is er een benoemd door de WIM, en een door FNV Bondgenoten. Per twee jaar komt de voorzitter afwisselend van werkgevers- en van deelnemerszijde. 2. Wie is Thijs Jansen? Al jaren ben ik zelfstandig pensioenadviseur, gespecialiseerd in medezeggenschap. Ik adviseer vooral ondernemingsraden. 3. Namens wie zit hij in het bestuur? Namens de WIM. 10 vragen aan Thijs Jansen IKEA medewerkers uit Duiven en de Deelnemersraad discussieerden over STIP. Dit waren hun vragen aan STIP-voorzitter Thijs Jansen. 4. Wat doe je zoal als voorzitter? Als voorzitter ben ik nauw betrokken bij de dagelijkse gang van zaken. Ik leid de bestuursvergaderingen, en onderhoud formeel de contacten met de deelnemersraad en het verantwoordingsorgaan. Ik ben ook de contactpersoon voor De Nederlandsche Bank. Verder ben ik lid van enkele bestuurscommissies, zoals die voor de beleggingen. 5. Hoe ziet jouw dag er uit als je voor STIP werkt? Gemiddeld besteed ik anderhalve dag per week aan STIP. Eind oktober 2010 zag een willekeurige werkdag er bijvoorbeeld zó uit: s ochtends stelden we vragen op voor een ander pensioenfonds waar Marjan Vermeulen en ik op bezoek zouden gaan om ervaringen uit te wisselen. Daarna beoordeelde ik de conceptnotulen van de laatste bestuursvergadering. s Middags bereidde ik de eerstkomende bespreking voor over de toekomst van STIP en voerde ik telefonisch overleg met onze accountmanager bij De Nederlandsche Bank. Dat gesprek ging over de financiële situatie van STIP en de mogelijkheden voor herstel. 6. Waarom zijn de pensioenen bij BPF Wonen niet overgedragen? Tot 1 januari 2006 waren werknemers van IKEA verplicht aangesloten bij het bedrijfstakpensioenfonds Wonen. Werknemers met een salaris boven een bepaald bedrag bouwden daarnaast al pensioen op bij AEGON. Sinds 1 januari 2006 bouwen wij allemaal pensioen op bij STIP. De bij BPF Wonen opgebouwde pensioenaanspraken kunnen in principe worden overgedragen, maar nu zowel STIP als BPF Wonen een lage dekkingsgraad hebben, zijn de onderhandelingen daarover stopgezet. 7. Hoe gezond is STIP? De gezondheid van STIP meten we vooral af aan de dekkingsgraad. Als de rente laag staat, is ruwweg de dekkingsgraad laag. Natuurlijk hebben de beleggingen van STIP ook invloed op de dekkingsgraad*, maar het effect van de rente is bij STIP wel groot. Als de rente Editie 3 stijgt, verbetert de dekkingsgraad van STIP. Op 31 december 2009 had STIP een dekkingsgraad van 111%, dus ruim boven de norm van 105% die eind 2011 moet zijn bereikt. In de loop van 2010 is de dekkingsgraad echter gedaald, en in lijn met de ontwikkeling van de rente aan flinke schommelingen onderhevig. 8. Van wie is het geld dat bij STIP is ondergebracht? Het geld dat bij STIP is ondergebracht is van STIP. Het is niet van de deelnemers of van IKEA. 9. Stel dat er iets met IKEA zou gebeuren, wat gebeurt er dan met de pensioenen? De pensioenen zijn veiliggesteld door ze apart van IKEA in een onafhankelijke stichting (= STIP) onder te brengen. IKEA kan formeel alleen bij de STIP-gelden komen als het heel erg goed gaat met STIP. Dan moet er sprake zijn van een hoge dekkinggraad en moet STIP zeker weten dat ook de komende de financiële positie heel erg goed blijft. 10. Wanneer krijgt STIP een eigen website? STIP heeft vanaf 1 januari 2011 een eigen website. Daarop zijn ook actuele ontwikkelingen, bijvoorbeeld over de dekkingsgraad, te volgen. Ik raad iedereen aan daarom regelmatig op te kijken. 15

9 Editie 3 Sparen en IKEA spaart mee 3 pijlers AOW, aanvullend pensioen, zelf sparen. Als je straks niet meer werkt, heb je natuurlijk wel geld nodig om van te leven. In Nederland hebben we een goed pensioenstelsel. Er zijn veel manieren om te sparen. In Nederland krijgt iedereen na zijn 65ste een AOW-uitkering, je spaart bij (verschillende) werkgevers verplicht of vrijwillig voor je pensioen en je kan zelf maatregelen nemen om je pensioen aan te vullen. Dat noemen we ook wel de drie pijlers van ons pensioenstelsel. Wie betaalt wat? Jij en IKEA betalen samen voor de pensioenregeling. Je betaalt elke maand een pensioenpremie. Op je salarisstrook is die terug te vinden. IKEA houdt deze premie iedere maand in op je bruto salaris. Per 1 januari 2011 is jouw bijdrage 5% van je pensioengrondslag. IKEA betaalt voor iedere medewerker een bedrag dat ongeveer driemaal het werknemersgedeelte is. Dus IKEA betaalt 75% van alle premies voor de pensioenregeling. De hoogte van de pensioenpremie* wordt afgesproken tussen werkgever en vakbonden. IKEA en vakbonden WIM* en FNV Bondgenoten* maken hierover gezamenlijk nieuwe afspraken. IKEA zal je direct informeren als hierin iets verandert. Alles op een rij Wil je weten waar jij allemaal pensioen hebt opgebouwd? Sinds 1 januari kun je op overzicht.nl kijken. Log in met je DIGID en kijk zelf hoeveel pensioen je inmiddels hebt. Omdat alle pensioenfondsen hieraan meedoen, heb je dan alles in een keer op een rij! Pijler 1: AOW. Iedereen die in Nederland woont, krijgt AOW als hij 65 is. Dat is dus niet afhankelijk van waar en hoe lang je gewerkt hebt. Let op: als je niet je hele leven in Nederland hebt gewoond, kan het zijn dat je AOW lager uitvalt. Dit kun je opvragen bij de sociale verzekeringsbank ( Deze eerste pijler wordt door de overheid geregeld. Pijler 2: Aanvullend pensioen. Bij veel werkgevers kan je (of moet je) meedoen aan een aanvullende pensioenregeling. Je spaart dan elke maand een bepaald bedrag. Die bedragen worden door het pensioenfonds belegd (bijvoorbeeld in aandelen of obligaties). Als je met pensioen gaat, krijg je de rest van je leven elke maand een bedrag uitgekeerd. Bij IKEA betaal je zelf elke maand een bedrag (per 1 januari 2011 is dit 5% van je pensioengrondslag) en IKEA betaalt voor jou een bedrag. Het deel dat IKEA bijdraagt is ongeveer driemaal zo groot als wat je zelf spaart. Jij betaalt dus ¼, IKEA ¾. Als je meer dan één werkgever hebt gehad, bouw je dus verschillende stukjes aanvullend pensioen op. Op het moment dat je van baan wisselt, kan je ervoor kiezen om deze verschillende pensioenen onder te brengen bij je huidige pensioenfonds (zie waardeoverdracht*), in jouw geval STIP. Ook al werk je niet meer bij het bedrijf waar je pensioen hebt opgebouwd, het pensioen blijft van jou. Als je met pensioen gaat, krijg je van alle pensioenfondsen en verzekeraars waar je rechten hebt opgebouwd een pensioenuitkering. Deze pijler wordt door de werkgever en werknemers gezamenlijk geregeld. Pijler 3: Als je dit wilt (of als je andere pensioenvoorzieningen niet genoeg zijn) kan je ook zelf bijsparen. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een lijfrenteverzekering, banksparen of levensloopsparen. Alle spaarregelingen in deze derde pijler regel je zelf

10 Editie 3 Roerige tijden In Nederland worden we gemiddeld steeds ouder. Goed nieuws toch, zou je denken? Jazeker, maar al die extra jaren dat we geen geld meer verdienen moeten we wel wonen, eten, en als het kan leuke dingen blijven doen. Dus zullen we met z n allen méér moeten gaan sparen. Maar als dan ook de rente nog zakt. 18 Steeds gezonder Steeds meer mensen roken minder, bewegen meer, houden er kortom een gezondere levensstijl op na. Ziektes waar vroeger veel mensen jong aan stierven kunnen nu genezen of beter behandeld worden. De gemiddelde levensverwachting voor 65-jarige mannen is in Nederland 17,4 jaar en voor 65-jarige vrouwen 20,9 jaar. (Zij worden dus plusminus 82 en 86 jaar.) En uit de nieuwste cijfers blijkt dat Nederlanders in de nabije toekomt nog veel ouder zullen worden dan eerst werd voorspeld. Als we zoveel ouder worden - en in verhouding dus een minder groot deel van ons leven werken betekent dat simpelweg dat we meer geld opzij moeten zetten om de langere tijd dat we leven een (goed) inkomen te houden. De pensioenleeftijd is nu 65 jaar. De meeste politieke partijen zijn het er over eens dat die leeftijd in de komende jaren omhoog moet. We moeten dus langer werken en straks zullen we pas met 66 of 67 jaar onze AOW krijgen. Hoe en wanneer de pensioenleeftijd omhoog gaat, weten we op dit moment niet. En wat de exacte gevolgen ervan zijn voor de AOW-uitkering en aanvullende pensioenen (zoals het pensioen dat je bij STIP opbouwt), is evenmin duidelijk. Natuurlijk brengt STIP je op de hoogte zodra als er iets verandert. Rente Zoals iedereen weet, zat de economie de afgelopen jaren in zwaar weer. De kredietcrisis sloeg drie jaar geleden toe. Daarna verlaagden de Centrale banken in de hele wereld de rente om de economie te stimuleren. Immers: als je goedkoop geld kan lenen, moedigt dat de economische activiteit aan. En hoe meer bedrijvigheid, hoe meer welvaart. Maar die lage rente heeft wel een negatief gevolg voor de pensioenfondsen. In pensioenfondsen sparen werkgevers en werknemers voor de oude dag. Werknemers leggen elke maand een bedrag in, werkgevers betalen ook een deel. Het geld wordt gedeeltelijk belegd en groeit, als de rente op peil is en de aandelenmarkt zich gunstig ontwikkelt, aan. Waardoor je straks als je niet meer werkt, elke maand pensioen krijgt. Lage rente nadelig voor pensioen Een voorbeeld: Stel dat je over 20 jaar een bedrag van 1000 euro wilt hebben en de rente is 5%. Dan hoef je nu maar 377 euro in te leggen om over 20 jaar dat bedrag van 1000 euro bij elkaar gespaard te hebben. Maar als de rente geen 5% maar 2,5% is, moet je nu 610 euro inleggen om over 20 jaar diezelfde 1000 euro bij elkaar gespaard te hebben. Dit voorbeeld laat zien dat je meer geld nodig hebt, als de rente laag is. En dat is precies wat de pensioenfondsen is overkomen. 19

11 Benno (62) Ik werk niet alleen voor het salaris, ook om de vriendschap. Hoe lang werk je bij IKEA? Nog maar kort, maar eigenlijk ben ik al met pensioen! Ik heb 37 jaar voor Defensie gewerkt en moest er met 55 jaar uit. Ik werk nu ruim 5 jaar bij IKEA. Had je geen zin om lekker niks te doen? Dat heb ik ook gedaan, ik heb een caravan en dat is heerlijk. Maar het begon toch te kriebelen en ik solliciteerde in Duiven voor 9 uur in de week in het magazijn. En nu? werk je nog steeds 9 uur? Nee, sinds januari 2007 werk ik 24 uur bij Recovery. Ik ben er een tijdje tussenuit geweest, want mijn vrouw werd erg ziek. Dankzij de ruimte die IKEA gaf, heb ik haar helemaal zelf kunnen verzorgen totdat zij stierf. Wat voor werk doe je bij IKEA en sinds wanneer? Ik werk 6 jaar bij IKEA, waarvan 4 jaar op de keukenafdeling. Daarvóór werkte ik in de telefonische verkoop bij een ander bedrijf. Dat is trouwens nu failliet. Heb je je ooit in je pensioen verdiept? Eigenlijk niet. Bij mijn vorige bedrijf hadden ze me zelfs vergeten aan te melden bij het pensioenfonds en daar moest ik toen nog zelf om vragen. Slecht eigenlijk hè? Goed dat je er zelf aan dacht! Ja, mijn moeder wees me erop dat ik recht had op deelname aan het pensioenfonds. Maar verder was het toen voor mij geen issue, ook niet toen ik overstapte naar IKEA. Ilona (30) Toch eens kijken hoe ik er straks voor sta! 20 Dat moet een enorm zware tijd zijn geweest. Zeker, maar het geeft toch een heel fijn gevoel dat ik haar zelf heb kunnen verplegen. In zo n periode ervaar je dat werken echt niet alleen om het salaris gaat. De vriendschap en de steun die ik van collega s en van IKEA kreeg was enorm. En hoe gaat het nu? Je valt natuurlijk in een gat na zo n periode en werk geeft dan juist regelmaat en structuur aan je dag. Het is fijn om elke dag mensen te spreken en lekker wat omhanden te hebben. En het salaris is mooi meegenomen. Een aanvulling op mijn pensioen is natuurlijk welkom. En wanneer stop je helemaal met werken, denk je? Ik ga voorlopig nog even door, hoor! Als ik gezond blijf, hoop ik zelfs tot mijn 67ste. Ik heb bovendien weer een vriendin en zij is wat jonger dan ik, dus daarom blijf ik ook gewoon werken. Pensioen is voor mij toch iets voor de toekomst: alles wat ik wil en wat ik leuk vind, doe ik nu ook al! Weet je waar je aan toe bent, als je straks stopt met werken? Dat duurt vast nog heel lang, misschien kan ik pas op mijn 70ste met pensioen! Al die berichten over pensioenen in de krant zetten me wel aan het denken. Ik weet er op dit moment eigenlijk te weinig van. Binnenkort wil ik samen met mijn vriend eens alles naast elkaar leggen om te kijken hoe het precies zit. Maar weet je wel wat je dan ongeveer krijgt? Nee, op dit moment weet ik niet goed genoeg hoe het ervoor staat. Ik heb echt behoefte aan een overzicht. Hoe het met mijn vorige pensioen zit, weet ik bijvoorbeeld ook niet. Goed dat je dat straks op in één oogopslag kan zien. Die site ga ik zeker raadplegen. Pensioen is spaargeld voor later. Gelukkig betaalt bij IKEA de werkgever ook mee, maar het blijft toch jouw geld, dus je moet er ook zelf de informatie over hebben. Je moet weten waar je later van leeft. 21

12 22 Nancy Postma (38) Hoewel ik niet meer kan werken, wordt mijn premie gewoon doorbetaald. Hoe lang ben je bij IKEA? Op de kop af tien jaar. Ik ben begonnen bij Beroep en Bedrijf zoals dat toen nog heette, en daarna bij slaapkamers en bedden in Amsterdam. Wanneer kreeg je gezondheidsproblemen? Dat is nu drie jaar geleden. Het begon met pijn op de borst, ze hebben lang gezocht wat het was. Ik blijk een zeldzame hartafwijking te hebben. Ik ben vaak in het ziekenhuis opgenomen en daarna ging ik telkens weer aan het werk. Blijven proberen hè, je wil er eigenlijk niet aan. En toen je twee jaar ziek was? Ja, uiteindelijk heeft de bedrijfsarts gezegd dat het niet meer kon. Dat was moeilijk, hoor. Maar je moet wel realistisch zijn. Het ging echt niet meer. Dan moeten je uitkering en pensioen geregeld worden. Hoe verliep dat? IKEA heeft ontzettend geholpen. De aanvraag bij het UWV hebben HR en de bedrijfsarts voor me ingevuld. Het was wel even zoeken wie ik precies voor mijn pensioen moest hebben. Ik ging er helemaal voor zitten aan de telefoon, met alle papieren om me heen. Maar voor zo n verzekeraar is dat dagelijks werk, het was echt zo geregeld. Dus nu krijg je elke maand een uitkering en een pensioen? Ja, en het mooie is dat IKEA mijn premie doorbetaalt. De opbouw gaat door. Financieel hoef ik me geen zorgen te maken. Dat is een hele rust. En wat doe je de hele dag zo thuis? Beetje lezen, lichte huishoudelijke klusjes, veel rusten en proberen zoveel mogelijk te genieten van de kleine dingen die ik nog wél kan. In vergelijking met vroeger wordt je wereld klein. En de toekomst? Alles is anders nu. Ik mis het werk en de collega s ontzettend en hoor nog regelmatig iets van ze, dat is echt super. Maar voor de rest probeer ik er het beste van te maken. En ik hoop ooit toch weer aan het werk te kunnen. Peter van der Putten (63) Ik heb nu ruim de tijd voor alles. Het eind van je loopbaan bij IKEA komt in zicht. Ga je met pre-pensioen of blijf je werken? Ik ga met pre-pensioen. Ik kreeg fysieke klachten. Mijn vrouw is ook dit jaar gestopt met werken, dus dan kunnen er samen heerlijk van genieten. Wat voor werk deed je bij IKEA? Ik werkte in de koopjeshoek in Eindhoven. Voor ik bij IKEA kwam, had ik een hele hectische baan in de buitendienst van een bedrijf. Ik reed wel km per jaar. Het was voor mij een bewuste keuze om minder onderweg te zijn en dicht bij huis te werken. Was je pensioen belangrijk bij je overstap? Eerlijk gezegd niet. Toen ik bij IKEA kwam, zaten we bij Pensioenfonds Wonen. Hoe het pensioen precies geregeld is, kan je als medewerker niet beïnvloeden. Hoe is het pre-pensioen geregeld? Op een gegeven moment kreeg ik van Pensioenfonds Wonen een berekening wat ik zou krijgen als ik met pre-pensioen zou gaan, en dat was voor mij financieel gunstig. Ik ontvang dus nu elke maand van Wonen een bedrag. De opbouw bij STIP stopt natuurlijk, omdat ik niet meer werk. Straks als ik 65 ben, krijg ik van mijn vorige werk een pensioen, van STIP elke maand een bedrag én mijn AOW natuurlijk. Kom je je dagen zonder IKEA door? Ik doe nu wat meer organisatiewerk voor het koor waar ik in zing en verder reizen we veel. Uitstapjes met de trein en volgend jaar een museumjaarkaart. We nemen ruim de tijd voor alles: uitgebreid samen boodschappen doen bijvoorbeeld. En s morgens hoef je er niet meer om 7 uur uit, hè, dat is ook fijn! Wat is je pensioentip voor jongere collega s? Zorg dat je zoveel mogelijk gebruikmaakt van mogelijkheden om collectief te sparen. Alles wat je nu in een pensioenfonds stopt, haal je er dubbel en dwars uit, daar kun je als individu niet tegenop sparen! 23

13 Bij STIP worden de pensioenen alleen verhoogd als de financiële situatie daarvoor de ruimte biedt. Dat wordt voorwaardelijke toeslagverlening genoemd. De afgelopen drie jaar was dat niet het geval. Het bedrag is dus gelijk gebleven. Zodra het kan, zal het bestuur besluiten om de pensioenen te laten meestijgen met de loon- of prijsstijgingen. Het toeslagenlabel van STIP voor de deelnemers die nu in dienst zijn van IKEA ziet er zo uit: Zo ziet de prijsstijging er naar verwachting uit. Dit zijn altijd 4 muntjes. Hier zie je hoe je pensioen normaal gesproken de komende 15 jaar meestijgt in vergelijking tot verwachte prijsstijging. Het aantal muntjes kan variëren van 1 tot 5. Bij STIP zijn dit 4 muntjes. Dus onder normale omstandigheden zal je pensioen (berekend over een periode van 15 jaar) bij STIP ongeveer meestijgen met de verwachte prijsstijgingen. Dat geldt alleen als je bij IKEA in dienst blijft. Hoeveel is mijn pensioen straks waard? Op je pensioenoverzicht (UPO) staat het bedrag in euro s dat je krijgt als je met pensioen gaat. Maar wat is dat pensioen tegen die tijd eigenlijk waard, wat kan je ermee betalen? Wat gebeurt er met de waarde van je pensioen (berekend over 15 jaar) als de economie zich veel slechter ontwikkelt dan verwacht? Je ziet dat bij STIP het pensioen met 2 muntjes stijgt, als er sprake is van zo n slechte economische situatie. De ontwikkeling van je pensioen blijft dan naar verwachting achter bij de prijsontwikkeling. 24 Als je elke maand een vast bedrag aan pensioen krijgt, maar de prijzen stijgen, dan kan je voor dat zelfde bedrag steeds minder kopen. Veel pensioenfondsen proberen daarom te indexeren *: ze laten de pensioenen meestijgen met de prijsstijgingen. Het toeslagenlabel is een plaatje dat alle pensioenfondsen en verzekeraars verplicht gebruiken. Het geeft je een indruk hoe je pensioen kan meegroeien met de prijsstijgingen. Doordat alle pensioenfondsen dit publiceren, kan je pensioenfondsen onderling vergelijken. Dat is bijvoorbeeld ook handig wanneer je zou overstappen naar een andere werkgever. Wat betekenen de muntjes? Dit toeslagenlabel geldt alleen zolang je bij IKEA in dienst bent. Als je geen actieve deelnemer meer bent van STIP of als je al pensioen krijgt, wordt jouw pensioen op een andere manier aangepast aan de stijging van de prijzen. Je opgebouwde pensioen wordt dan verhoogd met maximaal de prijsindex. Dit zie je niet terug in het toeslagenlabel. Let op Dit label gaat over de verhoging die je naar verwachting zult krijgen en is een gemiddelde over 15 jaar. De echte verhoging kan van jaar tot jaar verschillen. 25

14 Editie 3 26 Veel gestelde vragen Hoe weet ik wat ik aan pensioen heb opgebouwd? Hiervoor tel je al je pensioenen van verschillende werkgevers en je AOW bij elkaar op. Weet je niet precies wat je overal hebt opgebouwd? Kijk dan op log in met je DIGID en vul je gegevens in. Je krijgt dan al je opgebouwde rechten op een rij. Heb je alleen bij IKEA gewerkt? Dan kun je op je laatste Pensioenoverzicht (UPO) kijken. Hoe bereken ik of ik eerder met pensioen kan gaan? Om te weten of je eerder met pensioen kan gaan, moet je berekenen wat je nodig hebt om van te leven als je niet meer werkt. Hiervoor zet je jouw uitgaven onder elkaar. Daarna kijk je hoeveel geld je krijgt op het moment dat je met pensioen wilt gaan. Je kunt zelf berekenen hoe groot je pensioenopbouw jaarlijks is ( factor A op het jaarlijkse pensioenoverzicht). Heb je een partner? Tel dan ook zijn of haar inkomsten bij het totaal op. Wat moet ik doen om mijn AOW aan te vragen? De Sociale Verzekeringsbank berekent hoe hoog de AOW-uitkering is die je krijgt. Iedereen die in Nederland woont, heeft recht op een AOWuitkering als hij of zij 65 wordt. Let op: als je niet je hele leven in Nederland hebt gewoond, kan het zijn dat je geen volledige AOW krijgt. Voor het ontvangen van je AOW hoef je verder niets aan te vragen. STIP Een aantal maanden voordat je met pensioen gaat, krijg je van STIP een opgave waarin staat hoeveel pensioen je per maand zult krijgen. Als je een partner hebt, staat er ook in hoeveel je partner ontvangt als jij zou overlijden. Zodra je met pensioen bent, krijg je iedere maand een bedrag op je Nederlandse bankrekening Als je al vóór 2006 bij IKEA hebt gewerkt, is de kans groot dat je ook bij andere pensioenfondsen pensioen hebt opgebouwd. Mijn pensioengevend salaris dat vermeld staat op het pensioenoverzicht is niet hetzelfde als mijn jaarsalaris klopt dit? Ja, dat klopt. Dit heeft te maken met het feit dat je alleen over je vaste looncomponenten pensioen opbouwt. Ik werk pas kort bij IKEA. Hoe regel ik mijn waardeoverdracht? Je kunt binnen 6 maanden nadat je bij IKEA bent komen werken waardeoverdracht aanvragen. Je pensioen van je vorige werkgever wordt dan overgezet naar STIP. Hiervoor gebruik je het waardeoverdrachtformulier. Als je oude pensioenfonds voldoende financiële reserve heeft, moet het hieraan meewerken. Welke keuzemogelijkheden heb ik voor mijn pensioen? Meer dan je denkt! Je kan je pensioen in overleg met IKEA eerder of later laten ingaan dan op de dag dat je 65 wordt. Ook kan je in overleg kiezen voor deeltijdpensioen. Daarmee bouw je je werkzaamheden bij IKEA stap voor stap af, in plaats van in één keer. Ook heb je bij het ingaan van je pensioen de keuze of je wel of geen partnerpensioen wilt. Als je er niet voor kiest om het partnerpensioen te laten uitkeren, is je eigen pensioenuitkering hoger (in de jaren die je na je 65ste leeft). Maar jouw eventuele partner krijgt dan na je overlijden geen uitkering meer. Iets om goed af te wegen. Je prepensioen is eventueel in te ruilen tegen extra pensioen vanaf je 65ste. Bij STIP kan je informatie krijgen over wat dat financieel voor jou inhoudt. Als je vanaf 1978 tot en met 1989 en vanaf 1994 tot en met 2005 in de winkel of op het SO hebt gewerkt, heb je behalve je pensioen bij STIP ook een bedrag gespaard bij: Pensioenfonds Wonen (uitgevoerd door Interpolis voorheen Relan) P/a Interpolis Pensioenbeheer BV Klant Contact Center Postbus GD Utrecht Telefoon: (030) adres: wonenpensioen@interpolis.nl Als je vanaf 1990 tot en met 1993 in de winkel of op het RSC hebt gewerkt, heb je behalve je pensioen bij STIP ook een bedrag gespaard bij: Pensioenfonds Detailhandel (uitgevoerd door Interpolis voorheen Relan) P/a Interpolis Pensioenbeheer BV Klant Contact Center Postbus GD Utrecht Telefoon: (030) adres: detailhandelpensioen@interpolis.nl Als je vanaf 1978 tot 2004 voor IKEA Food Service hebt gewerkt, heb je behalve je pensioen bij STIP ook een bedrag gespaard bij: Pensioenfonds Horeca & Catering Postbus AH Zoetermeer Telefoon: (079) Fax: (079) info@phenc.nl Alles op een rij Wil je weten waar jij allemaal pensioen hebt opgebouwd? Sinds 1 januari kun je op overzicht.nl kijken. Log in met je DIGID en kijk zelf hoeveel pensioen je inmiddels hebt. Omdat alle pensioenfondsen hieraan meedoen, heb je dan alles in een keer op een rij! 27

15 28 Verandert er wat in je leven? Dat heeft gevolgen voor je pensioen! Ik ga verhuizen Ga je verhuizen? Stuur STIP even een mail of een briefje met je nieuwe adres. Ik ga samenwonen of trouwen Als je gaat samenwonen heeft je partner recht op een partnerpensioen als jij zou overlijden. Stuur daarom een kopie van je samenlevingscontract naar STIP. Je moet dan wel minimaal 6 maanden samen op hetzelfde adres wonen. Heb je geen samenlevingscontract gesloten maar je kunt wel aantonen dat jij en je partner al meer dan 5 jaar een gezamenlijke huishouding hebben op één adres? Ook dan kan je partner in aanmerking komen voor een partnerpensioen, mits je STIP hierover hebt geïnformeerd. Ik heb kinderen... Laat het STIP weten als je kinderen hebt, zij hebben recht op een uitkering als jij komt te overlijden. Ik ga scheiden... Als je gaat scheiden, heeft je ex recht op de helft van je ouderdomspensioen dat tijdens jullie huwelijk of partnerschap is opgebouwd. Daarnaast heeft hij of zij ook recht op bijzonder partnerpensioen. En jij hebt op jouw beurt recht op de helft van het ouderdomspensioen van je ex en het bijzonder partnerpensioen. Dit noemen we verevening. Om dit te regelen vul je een formulier in, verkrijgbaar via Ik word (deels) arbeidsongeschikt... Als je ziek of arbeidsongeschikt wordt, blijf je meedoen met de pensioenregeling. Ben je volledig arbeidsongeschikt, dan hoef je geen premie meer te betalen. Als je voor een deel arbeidsongeschikt wordt (het percentage arbeidsongeschiktheid bepaalt het UWV), dan betaal je alleen premie over het deel dat je nog kan werken. Ik verander van werkgever... Als je bij IKEA weggaat, stopt ook de maandelijkse opbouw van je pensioen bij STIP. Ga je bij een nieuwe werkgever verder pensioen opbouwen, dan kun je het deel dat je al bij STIP hebt opgebouwd overdragen naar je nieuwe pensioenfonds of verzekeraar. Dat noemen we waardeoverdracht*. Wil je van deze mogelijkheid gebruikmaken, dan moet je binnen 6 maanden waardeoverdracht aanvragen bij je nieuwe pensioenuitvoerder. Kijk vooraf goed naar de voorwaarden. Is er een verschil in indexatie? Is het partnerpensioen wel verzekerd? Hoe staat je nieuwe pensioenfonds ervoor? Kies je ervoor om je pensioen bij STIP te laten staan, dan bouw je bij ons verder geen pensioen meer op. Maar het bedrag dat je gespaard hebt, blijft van jou. Je krijgt voortaan van STIP daarna maar eens in de vijf jaar een pensioenoverzicht. Als je opgebouwde pensioen minder is dan 100 euro, zal STIP twee jaar nadat je uit dienst bent gegaan je pensioen afkopen en de afkoopwaarde na aftrek van belastingen aan je overmaken. Om dit te voorkomen, kan je je pensioen overdragen aan de pensioenuitvoerder van je nieuwe werkgever. Als je overlijdt... Als je zou overlijden, is bij STIP ook een partnerpensioen en een wezenpensioen geregeld. Het partnerpensioen is inkomen voor je partner als jij overlijdt. Dit wordt daarna maandelijks uitbetaald. Ook aan je kinderen tot 18 jaar betaalt STIP na je overlijden een wezenpensioen. Editie 3 Wil je hier meer over weten? Kijk op IKEA Inside voor alle details of op 29

16 Hoe lees ik mijn pensioenoverzicht? Heb je een partner en/of kinderen? Op bladzijde 3 en 4 van je pensioenoverzicht kan je zien hoeveel geld je partner en kinderen krijgen, als jij komt te overlijden. Editie 3 Elk jaar krijg je van STIP een overzicht waarop je kan zien hoe je pensioen ervoor staat. Ingewikkeld? Valt wel mee met onderstaande uitleg. 30 Elk jaar in de zomer krijg je een Uniform Pensioenoverzicht. ( Uniform omdat alle pensioenfondsen het overzicht op dezelfde manier vormgeven, zodat je pensioenoverzichten van verschillende werkgevers makkelijk kan vergelijken en optellen.) Het pensioenoverzicht dat je afgelopen zomer kreeg, laat zien welk bedrag je hebt opgebouwd tot en met 31 december Op het overzicht staat vermeld wat je te bereiken pensioen is. Dit is het bedrag dat je jaarlijks aan pensioen zult ontvangen wanneer je bij IKEA blijft werken tot aan je pensioendatum. Let op: Het is het bedrag dat je zou krijgen als er de komende jaren niets verandert. Als je méér of juist minder gaat werken of als je promotie maakt, verandert natuurlijk ook je te bereiken pensioen. Daarom krijg je elk jaar een overzicht waarin de laatste wijzigingen in jouw situatie zijn meegenomen. Op het Pensioenoverzicht staat ook het opgebouwde pensioen vermeld. Dit is het bedrag dat je tot nu toe hebt opgebouwd. Wanneer je nu zou stoppen met werken, krijg je dit bedrag vanaf je pensioendatum jaarlijks uitgekeerd. Het pensioenoverzicht is gebaseerd op je salaris. Dat staat vermeld als pensioengevend salaris. Je pensioengevend salaris is je gewone salaris, waarvan de franchise* is afgetrokken. De franchise wordt van je salaris afgetrokken omdat je over dat bedrag geen pensioen opbouwt. Op die manier houden we rekening met het feit dat je straks ook AOW ontvangt. Wil je meer weten over jouw pensioenopbouw? Lees dan de toelichting die je bij je pensioenoverzicht ontving. Bewaar het jaarlijkse pensioenoverzicht dat je van STIP ontvangt altijd goed, en controleer of de gegevens die erop staan (naam, adres, naam partner) kloppen. 31

17 Verklarende begrippenlijst Deze lijst legt uit wat er met een woord bedoeld wordt, het zijn geen definities. Editie 3 32 Actieve deelnemer Werknemer die in de pensioenregeling pensioen opbouwt. Actuaris Verzekeringswiskundige die voor het pensioenfonds bepaalt hoe hoog de premie is, risicoanalyses maakt en bepaalt welk bedrag voor toekomstige verplichtingen moet worden gereserveerd. ALM-studie Een Asset Liability Managementstudie geeft inzicht in de onderlinge afhankelijkheden in de ontwikkeling van pensioenen en beleggingen. Beleggingsmandaat De voorwaarden die STIP opdraagt aan de vermogensbeheerder voor de beleggingen namens STIP, bijvoorbeeld hoeveel procent van het vermogen belegd wordt in vastrentende waarden, aandelen, etc. (ook wel beleggingmix). Bestuur Het pensioenfonds STIP wordt bestuurd door vier bestuursleden, twee benoemd door de werkgever, twee door de werknemersorganisaties WIM en FNV. Continuïteitsanalyse Elk pensioenfonds onderzoekt minimaal eenmaal per drie jaar of het fonds aan zijn verplichtingen op de lange termijn kan voldoen. COR Centrale Ondernemingsraad van IKEA. Deelnemersraad Orgaan binnen STIP dat het bestuur van STIP zowel gevraagd als ongevraagd adviseert. Dekkingsgraad De dekkingsgraad is de verhouding tussen het vermogen van het pensioenfonds en alle financiële verplichtingen van dat moment. DNB De Nederlandsche Bank (ook wel toezichthouder ) bewaakt de financiële stabiliteit in Nederland en houdt o.a. toezicht op de pensioenfondsen. Excedentregeling Aanvullende regeling, waarmee pensioen kan worden opgebouwd boven een salarismaximum. Toen IKEA de pensioenen bij BPF Wonen had ondergebracht, bestond er een excedentregeling voor medewerkers die meer verdienden dan het salarismaximum van de BPF Wonen-pensioenregeling. 33

18 Editie 3 34 Extern toezicht Toezicht op het pensioenfonds door DNB en AFM (Autoriteit Financiële Markten). FNV Bondgenoten FNV Bondgenoten is de grootste vakbond in de marktsector. Franchise Dat deel van je salaris dat niet meetelt voor de opbouw van je pensioen. Omdat je later AOW krijgt, wordt niet over je hele salaris pensioen opgebouwd. Herstelplan Als een pensioenfonds in onderdekking raakt (niet beschikt over voldoende vermogen om op lange termijn aan alle verplichtingen te kunnen voldoen), moet dit gemeld worden bij de DNB en een herstelplan voor de korte en lange termijn worden gemaakt. In het herstelplan legt het pensioenfonds uit welke maatregelen het neemt om te zorgen dat er weer voldoende vermogen in het pensioenfonds komt. Indexatie Indexatie en toeslagverlening is precies hetzelfde, maar volgens de wet moeten we het toeslag noemen. Het betekent verhoging van het pensioen met een bepaald percentage. Dat percentage kan gelijk zijn aan de prijs- of loonontwikkeling. Bij STIP is de indexatie voorwaardelijk. Dat wil zeggen dat je er niet van kan uitgaan dat als je het ene jaar wel een toeslag hebt gekregen, dit het volgende jaar weer zo zal zijn. Elk jaar beslist het bestuur of er wel of geen toeslag op het pensioen kan worden gegeven. Intern toezicht Het kritisch bekijken van het functioneren van het bestuur door onafhankelijke deskundigen. Bij STIP wordt dit gedaan door de visitatiecommissie. Koerswaarde De waarde van een belegging als deze op dit moment zou worden verkocht, ook wel marktwaarde genoemd. Middelloonregeling Veel voorkomende pensioenregeling waarbij je pensioen jaarlijks berekend wordt aan de hand van het salaris in dat jaar. Obligatie Schuldbrief uitgegeven door een bedrijf of instelling die verhandeld kan worden op de beurs. De obligatiehouder ontvangt rente; aan het einde van de obligatie wordt de hoofdsom terugbetaald. Pensioengrondslag Pensioengrondslag is het pensioengevend salaris minus de franchise. De franchise is dat deel van je salaris waarover geen pensioen wordt opgebouwd. Pensioenovereenkomst Overeenkomst tussen werkgever en werknemer, waarin afgesproken wordt hoe de pensioenregeling eruitziet. Het pensioenfonds legt de pensioenovereenkomst vast in een pensioenreglement. Pensioenpremie Het bedrag dat de werkgever betaalt aan het pensioenfonds om de op te bouwen pensioenaanspraken te financieren. De werkgever kan een deel van de premie op de werknemers verhalen. Dit deel heet werknemersbijdrage en wordt maandelijks op het salaris ingehouden. Pensioenuitvoerder Dat is het pensioenfonds of de verzekeraar die de pensioenregeling uitvoert voor een werkgever. STIP is dus een pensioenuitvoerder. Rendement Het resultaat dat een verzekeringsmaatschappij of een pensioenfonds behaalt op het belegde vermogen. Slaper Gewezen deelnemer; iemand die uit dienst is gegaan bij IKEA, geen pensioen meer opbouwt, maar wel pensioen krijgt op de pensioendatum. Star Principes Principes voor goed pensioenfondsbestuur, vastgelegd door de Stichting voor de Arbeid. Vastrentende waarde Verzamelnaam voor beleggingen met een vaste rentevergoeding en een vaste looptijd, zoals obligaties en hypotheken. Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan (bestaande uit een deelnemer, een gepensioneerde en een vertegenwoordiger van de werkgever) kijkt achteraf of het bestuur in het afgelopen jaar goed werk geleverd heeft en zich aan de STAR-principes heeft gehouden. Visitatiecommissie Een commissie van drie onafhankelijke deskundigen die het intern toezicht uitoefenen door kritisch te kijken naar het functioneren van het bestuur. WIM Werknemersvereniging IKEA Medewerkers; de vakbond voor alleen IKEA Medewerkers. 35

19 36 Colofon STIP-krant, 3e editie / 4e jaargang, februari 2011 Uitgave: Stichting IKEA Pensioenfonds, Postbus DN Amsterdam Redactie: STIP Pensioenbureau en ZOAB Concept en vormgeving: ZOAB Fotografie: Martijn Berk / IKEA Productie: Plan B grafische dienstverleners Met dank aan de medewerkers die hebben deelgenomen aan de paneldiscussie in Duiven op 29 september Inter IKEA Systems B.V. 2011