Mededingingsrechtelijke aspecten van de Nederlandse juridische contentintegratiemarkt in auteursrechtelijk perspectief

Transcriptie

1 Mededingingsrechtelijke aspecten van de Nederlandse juridische contentintegratiemarkt in auteursrechtelijk perspectief - License to bill?- Masterscriptie Recht en ICT Master Rechtsinformatica Auteur: V.J. Leeuw Studentnummer: Begeleider: mr. dr. J.J. Dijkstra

2 Dankwoord Een scriptie schrijven blijkt, afhankelijk van je onderwerp, een onderneming te zijn waarbij je alles wat je in je rechtenstudie hebt opgedaan in de praktijk mag brengen. Niet alleen de cognitieve kwaliteiten maar ook de sociale aspecten leveren hun bijdrage aan het afsluitende hoofdstuk van de studie. Tijdens mijn studie en vooral gedurende het schrijven van deze scriptie ben ik onvoorwaardelijk liefdevol gesteund door mijn geweldige ouders, zus en vriendin. Zij betekenen meer voor mij dan dat ik ooit zou kunnen uitspreken of opschrijven. Dank jullie wel! Wat betreft inhoudelijke uitdaging en begripvolle begeleiding tijdens het schrijven, ben ik veel dank verschuldigd aan Jaap Dijkstra, mijn scriptiebegeleider. Veel dank! Tot slot wil ik de personen bedanken die hun medewerking hebben gegeven aan het tot stand brengen van deze scriptie door het houden van vraaggesprekken en overleggen van documentatie waarop ik feiten heb kunnen baseren. 2

3 Inhoudsopgave DANKWOORD... 2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING CONTENTINTEGRATIE BEHOEFTE AAN KENNIS Soorten kennis Verwerving van nieuwe kennis VERANDERING Eindgebruikers Gevolgen van de verandering voor het (knowledge) management AFSTEMMING VAN EISEN DE BETEKENIS VAN CONTENTINTEGRATIE Content Integratie Contentintegratie-oplossingen op dit moment Technische standaarden voor contentintegratie TUSSENCONCLUSIE NIEUWE FASE CONSEQUENTIES TOELICHTING VERVOLG SCRIPTIE AUTEURSRECHT WAT IS HET AUTEURSRECHT? MAKER OF DIENS RECHTVERKRIJGENDEN Maker Rechtverkrijgenden Werk OPENBAAR MAKEN EN VERVEELVOUDIGEN Verveelvoudigen De tijdelijke verveelvoudiging Mogelijke beperking van verveelvoudiging Openbaar maken UITPUTTING OVERDRACHT VAN AUTEURSRECHTEN EN LICENTIES Overdracht Rapport IViR Licentie CREATIVE COMMONS LICENTIES Nieuwe auteursrechtregeling CC-licentie en contentintegratie CONCLUSIE HET MEDEDINGINGSRECHT IN DE CONTENTINTEGRATIEMARKT ECONOMISCHE ACHTERGROND VAN HET MEDEDINGINGSRECHT HET (EUROPESE) MEDEDINGINGSRECHT HET VERBOD OP MISBRUIK VAN MACHTSPOSITIE Enkele verschillen tussen artikel 24 Mededingingswet en artikel 82 EG-Verdrag HET BESTAAN VAN EEN MACHTSPOSITIE Marktaandeel Technische voordelen Feitelijke omstandigheden Wettelijke monopolies, exclusieve rechten en toetredingsbarrières Andere indicatoren Tussenconclusie MISBRUIK

4 4.5.1 Vormen van misbruik Uitzondering: geen misbruik DE WERKING VAN HET MEDEDINGINGSRECHT OP DE CONTENTINTEGRATIEMARKT / DE VERHOUDING VAN HET MEDEDINGINGSRECHT MET HET AUTEURSRECHT IN DE PRAKTIJK KLUWER EN DE OMSTANDIGHEDEN IN DE PRAKTIJK De machtspositie op de contentintegratiemarkt De relevante markt Marktaandeel AANGRENZENDE MARKT VOOR JURIDISCHE INFORMATIE Machtspositie Uitzonderlijke omstandigheden IMS Health en Magill Marktaandeel op de juridische contentmarkt Analyse cumulatieve omstandigheden Tussenbeschouwing Vervolg Analyse cumulatieve omstandigheden ANDERE OMSTANDIGHEDEN VAN MISBRUIK VAN MACHTSPOSITIE Koppelverkoop BEVOEGDHEID BIJ MISBRUIK VAN ECONOMISCHE MACHTSPOSITIE CONCLUSIE CONCLUSIE EPILOOG LITERATUURLIJST

5 1 Inleiding In 2007 liep ik stage bij de kennismanagement-afdeling van een advocatenkantoor. Ten tijde van die stage werd daar iets nieuws uitgetest waarmee de advocaten beter en sneller juridische informatie konden raadplegen. Dit nieuwe product bevond zich op het gebied van de contentintegratie-oplossingen. Het vergemakkelijkt het zoeken in het digitale aanbod van juridische informatie bronnen. Door het uitvoeren van één zoekopdracht zou er een overzichtelijk, betrouwbaar en nauwkeurig resultaat gepresenteerd moeten kunnen worden van informatie uit diverse juridische informatiebronnen. In de aanloop van het testtraject werd duidelijk dat er enkele moeilijkheden waren met betrekking tot de start van de test. De drie partijen die een rol speelden - de kennismanagement-afdeling, de contentintegrator en de contentleverancier - lagen met elkaar overhoop wat betreft het afstemmen van mogelijkheden om de test te doen. Enig onderzoek naar deze moeilijkheden leverde al gauw een breder perspectief op in deze zaak. De geconstateerde moeilijkheden zijn vooral van juridische aard. Het auteursrecht speelt een rol aangezien de content die doorzocht moet worden bestaat uit werken van auteurs waarop een beschermend regime van toepassing is. Vaak zijn deze werken en de rechten daarop door de auteur overgedragen aan (rechts)personen. Daar de auteursrechten op een werk een monopolie inhouden op de beschikkingsbevoegdheid van het werk en deze rechten vaak bij één rechtspersoon terecht komen (de uitgeverij / contentleverancier), creëert deze cumulatie van auteursrechten een monopoliepositie op een bepaalde hoeveelheid content. Deze monopoliepositie is vanuit een mededingingsrechtelijke invalshoek een reden om te gaan kijken naar de moeilijkheden die daarmee verband houden en de consequenties daarvan. Dat hierbij het auteursrecht en de digitalisering een rol spelen is vanzelfsprekend. Mijn onderzoeksvraag is derhalve in hoeverre de grote juridische uitgeverijen op de contentintegratiemarkt een machtspositie in nemen. Dat mijn onderzoeksvraag ook actueel is blijkt uit de jaaragenda van de NMa. In de jaaragenda voor 2007 heeft de NMa enkele voornemens gepubliceerd. Extra aandacht gaat uit naar markten met slechts enkele aanbieders (oligopolies). De NMa overweegt aandacht te besteden aan de relatie tussen mededinging, intellectuele eigendomsrecht en innovatie. 1 2 Het zou mooi zijn als in 2009 dit goede voornemen verder bewaarheid wordt

6 2 Contentintegratie Contentintegratie voor professionele juridische instellingen en bedrijven is het resultaat van de nieuwe mogelijkheden op het gebied van digitale informatievoorziening. De informatiebehoefte van juristen verandert daar ook mede door. De verandering van de behoefte aan informatie en vooral de manier waarop de informatie aangeleverd wordt zijn hiervan het gevolg. De digitalisering en toegankelijkheid van informatie spelen hierbij een grote rol. Informatie moet direct vindbaar en toegankelijk zijn en niet te lang op zich laten wachten als er om gevraagd wordt, terwijl de informatie moet voldoen aan eisen als accuraatheid en betrouwbaarheid. Zoals andere markten van producten en oplossingen zich ontwikkelen is dat ook het geval met de markt voor contentintegratie. De markt heeft zich namelijk ontwikkeld met verschillende smaken producten en oplossingen die beter aansluiten op de veranderde vraag naar informatievoorziening. Hieronder wil ik kort ingaan op de nieuwe informatiebehoefte van juristen. Daarna wordt er verder ingegaan op contentintegratie. De technische achtergrond wordt vervolgens toegelicht en er wordt aangegeven wat nu ongeveer de situatie op de markt is. 2.1 Behoefte aan kennis Juristen die hun werk goed willen doen moeten op de hoogte zijn van actuele juridische ontwikkelingen. Het feit dat het hierbij om een elektronisch aanbod gaat van auteursrechtelijk beschermde werken maakt het extra complex. Van relatieve low-tech kennisomgevingen als de bibliotheek van Alexandrië tot hitech-toepassingen als contentintegratie-oplossingen is ook de behoefte van de juridische professional veranderd ten aanzien van soorten informatievoorziening. Zonder op de hoogte te zijn van actuele ontwikkelingen en dus goede informatie, kan de jurist geen goede juridische adviezen geven en problemen oplossen. Dat was toen het geval en gaat nu nog meer op. Een jurist moet actuele kennis tot zijn beschikking hebben en dit snel en kundig omzetten in juiste juridische adviezen, daarmee onderscheidt de huidige jurist in kwaliteitszin zich van zijn collega s. Juiste accurate en actuele kennis van het recht stelt de juridische professional in staat om zijn werk naar behoren te doen en te blijven doen Soorten kennis Ter verduidelijking van het begrip kennis, zoals het hierboven al werd genoemd, kan kennis het beste onderscheiden worden in twee soorten 3, namelijk expliciete en impliciete kennis. 4 Expliciete kennis betreft kennis neergelegd in theorieën, formules, procedures, handboeken, tekeningen, schema s en dergelijke middelen. Ze beslaat principes als kennen en weten. Expliciete kennis wordt overgedragen door onderwijs en kan verkregen worden door studie. 5 3 Kennis is een subjectief begrip, in de literatuur bestaat er geen overeenstemming over de definitie. In het kader van deze scriptie is het onderscheid tussen impliciet en expliciet van belang. 4 I. Forstenlechner, Impact of knowledge management on law firm performance. An investigation of causality across cultures (dissertatie) School of Industrial and Manufacturing Science 2005, p M. Weggeman, Kennismanagement - Inrichting en besturing van kennisintensieve organisaties, Schiedam: Scriptum Management 1997, p

7 Expliciete kennis kan eenvoudig gecommuniceerd en gedeeld worden. 6 Voor juristen gebeurt dat tijdens de rechtenstudie en vervolgens ondermeer tijdens juridische vervolgcursussen, bijvoorbeeld voor de Balie. Een voorbeeld van de expliciete juridische kennis is een tijdschriftartikel waarin een jurist onder woorden brengt hoe hij een juridisch probleem heeft geanalyseerd en er een oplossing of alternatief voor heeft bedacht. Maar expliciete kennis kan ook betrekking hebben op de interpretatie van een wet of een juridisch begrip. Expliciete kennis wordt vaak aangeduid als informatie. Content in de zin van contentintegratie en als aangehaald begrip in deze scriptie valt ook onder expliciete kennis. Content kan beschouwd worden als inhoud, volgens de Van Dale. Deze betekenis dekt niet geheel de lading. In deze scriptie wordt content als informatie gezien die verpakt zit in digitale data die parameters toevoegt aan het content-element. 7 Impliciete kennis is door de mensen die erover beschikken vaak niet expliciet te beschrijven, uit te leggen of te formaliseren. 8 Het is een vaardigheid, deels onbewust en meestal gebaseerd op ervaring. Impliciete kennis is zeer persoonlijk en is moeilijk te communiceren of vast te leggen. 9 Ze bestaat uit ervaringen, vaardigheden en attitude, ze kan gedeeld worden door demonstratie en is verkrijgbaar door te kopiëren en te imiteren in socialisatieprocessen. 10 Impliciete kennis bestaat verder uit vaardigheden en mentale modellen en komt vaak naar voren in de handelingen van juridische professionals en is gebaseerd op concepten zoals ervaring, creativiteit en intuïtie. 11 Impliciete kennis is derhalve niet gepubliceerd, maar ligt vooral verborgen in de hoofden van mensen en is mede daardoor niet goed toegankelijk Verwerving van nieuwe kennis Het verwerven van nieuwe kennis door een jurist, expliciet dan wel impliciet, kan op verschillende manieren plaatsvinden, afhankelijk van de soort kennis. De verschillende wijzen waarop die nieuwe kennis gecreëerd wordt zijn door Nonaka en Takeuchi 14 benoemd en hieronder opgesomd met een bijpassend voorbeeld: - Socialisatie: de overdracht van impliciete naar impliciete kennis, bijvoorbeeld in een meester-gezel relatie; o Een advocaatstagiair spreekt met zijn patroon over de voortgang van een bepaalde zaak of hij observeert zijn patroon als deze informatie vergaart tijdens een gesprek met een cliënt. Zelfs een gesprek bij het koffiezetapparaat kan onder socialisatie vallen. 6 G. Rusanow, Knowledge Management and the Smarter Lawyer, New York: ALM Publishing 2003, p Afgeleid van B Boiko, Content Management Bible, John Wiley and Sons Ltd, G. Schreiber e.a., Knowledge Engineering and Management. The CommonKADS Methodology, Cambridge: MIT Press 2001, p G. Rusanow, Knowledge Management and the Smarter Lawyer, New York: ALM Publishing 2003, p M. Weggeman, Kennismanagement - Inrichting en besturing van kennisintensieve organisaties, Schiedam: Scriptum Management 1997, p L. Hunter, P. Beaumont & M. Lee, Knowledge management practice in Scottish law firms, Human Resource Management Journal (12) , p I. Nonaka & H. Takeuchi, De kenniscreërende onderneming. Hoe Japanse bedrijven innovatieprocessen in gang zetten, Schiedam: Scriptum Management 1999, p M. Apistola, Proefschrift Advocaat en Kennismanagement, Nonaka, I. & Takeuchi, H. (1995). The knowledge creating company. New York: Oxford University Press. 7

8 - Externalisatie: de omzetting van impliciete naar expliciete kennis, waarin mensen impliciete vormen van kennis beschikbaar maken door middel van metaforen, modellen, concepten of geschreven woord; o Een jurist die naar aanleiding van een aantal recente casus een artikel schrijft voor een vakblad, waarin hij aangeeft wat volgens hem de invloed van die casus is op toekomstige jurisprudentie. - Combinatie: de vertaling van expliciete naar expliciete kennis waarin mensen uit verschillende vormen van vastgelegde informatie nieuwe kennis creëren; o Een jurist maakt één prototype werkdocument op basis van een verzameling van veel voorkomende documenten om op die manier efficiënter te kunnen werken en zijn werkprocessen te structureren. - Internalisering: de overgang van expliciete naar impliciete kennis betreft het delen van expliciete kennis en het leren van ervaringen. o Bijvoorbeeld een advocaat die de laatste kamerstukken aangaande de Mededingingswet leest en zijn kennis daarvan op peil brengt. Centraal in dit hoofdstuk van deze scriptie staat het faciliteren van het laatst genoemde proces: het proces van internalisering. Het faciliteren van dit proces vindt plaats in de vorm van het beschikbaar stellen van geëxternaliseerde expliciete kennis in de vorm van vakliteratuur, tijdschriften, magazines en actuele wetgeving. Internaliseren kan ook wel simpelweg het bestuderen van een geschrift genoemd worden. Zoals eerder hierboven aangegeven werd, bestaat voor de juridische professionals zoals adviseurs, advocaten en de rechtsprekende macht de behoefte van vergaring van vakinformatie ofwel kennis. Deze expliciete kennis kan onder andere teruggevonden en nagekeken worden in naslagwerken in bibliotheken. Naslagwerken, zoals losbladige uitgaven, tijdschriften, magazines et cetera, zijn daar overzichtelijk ingedeeld aanwezig om zo te kunnen voorzien in de behoefte van de informatievraag. Het medium waarin informatie tot voor kort werd aangeleverd bestond over het algemeen uit papier. Het papier wordt periodiek aangeleverd bij de acquisitieafdelingen van bedrijven en instellingen, vaak zijn dat de bibliotheek of de Knowledge Management afdeling (hierna de KM-afdeling). Deze afdeling dient dat wat binnenkomt overzichtelijk en snel te presenteren aan de eindgebruiker zodra die daar om vraagt. Zij vervult wat dat betreft een faciliterende rol. De KM-afdeling voorziet dus in de behoefte die bestaat bij de gebruikers (de juridische professionals) van aangeboden en aangeleverde informatie. Echter, er is sprake van verandering in die behoefte; de manier waarop de informatie toegankelijk wordt gemaakt verandert namelijk en deze verandering heeft verstrekkende gevolgen. Deze veranderingen zal ik hieronder toelichten. 8

9 2.2 Verandering Eindgebruikers De werkwijze van juristen verandert als gevolg van het aanbod van digitale geëxpliciteerde kennis en omgekeerd geldt hetzelfde. Voor elke juridische instelling of afdeling heeft dit gevolgen die nu al merkbaar zijn. Het tijdperk van digitalisering van allerlei soorten diensten is al enkele jaren geleden begonnen en neemt toe met elke tien computers die per minuut verkocht worden 15. De vraag die bestaat bij de reguliere consument naar een snellere, efficiëntere manier van informatieontsluiting is ook terug te vinden bij het gebruik van de computer door de juridische professional. Wat de juridische professional per slot van rekening in zijn vrije tijd ervaart, dat zal hij ook verwachten in zijn professionele werkomgeving. Waar de huidige thuisgebruiker van het internet makkelijk even iets kan Google-en 16, zo wil de jurist alle juridische relevante informatie kunnen raadplegen. Ook de ICT-ervaringen en vaardigheden die rechtenstudenten tijdens hun studie opdoen spelen een rol bij de toenemende informatiebehoefte van juridische professionals. Als onderdeel van het curriculum krijgen bijvoorbeeld eerstejaarsrechtenstudenten in Groningen al te maken met computervaardigheden die zij moeten beheersen. Zij zullen naar alle waarschijnlijkheid hun manier van werken met ICT-toepassingen willen voortzetten op de werkplek die ze later in nemen binnen bijvoorbeeld een advocatenkantoor of notarispraktijk. Wat betreft de werkomstandigheden is een gevolg van een toenemende mogelijkheid van informatievoorziening op de werkplek dat de werkplek minder vaak fysiek verlaten hoeft te worden om informatie te vinden doordat deze voor een steeds groter wordend deel (ook) beschikbaar komt via het intra- en internet via de desktop, laptop of PDA. Enkele bedrijven zijn al ingesprongen op deze verandering van werkomgeving en zorgen voor oplossingen als het gaat om informatievoorzieningproblemen. Een website als waarop later in dit hoofdstuk verder wordt ingegaan, is een dergelijk bedrijf. Voorzieningen zoals Legal Intelligence zorgen voor een enorme efficiencyslag binnen de digitale werkomgeving. Er komt door gebruik te maken van dergelijke contentintegratie-oplossingen relatief gezien meer tijd beschikbaar om de gevonden informatie te verwerken. In principe wordt er namelijk tijd bespaard ten aanzien van het zoeken en het ophalen van de informatie. Ook het bewaren en tegelijkertijd door meerdere personen raadplegen van de informatie is met de digitalisering in de praktijk eenvoudiger geworden. Aan deze ogenschijnlijk positieve resultaten kleven ook nadelen. Daarop wordt later in deze scriptie teruggekomen Gevolgen van de verandering voor het (knowledge) management Niet alleen bij de eindgebruikers van de beschikbare informatie verandert er het een en ander, ook bij de faciliterende zijde, het KM, zijn de gevolgen van digitalisering merkbaar. Er worden grote voordelen mee behaald. Informatie up-to-date houden kan bijvoorbeeld soepeler verlopen doordat de beschikbare informatie makkelijker toegankelijk en beter doorzoekbaar Voor 58% van de internetgebruikers start een zoektocht bij Google. < 9

10 kan worden gemaakt. Doordat de informatie in digitale vorm beschikbaar is gesteld, is deze sneller te veranderen. Er zijn door de invloed van digitalisering meer instrumenten beschikbaar gekomen om efficiënter en sneller te werken. Deze kenmerkende gevolgen van het gebruik van dergelijke toepassingen spreken op hun beurt het management weer aan. Het management van een advocatenkantoor is verantwoordelijk voor het goed en effectief organiseren en faciliteren van een aantal onderdelen van een advocatenkantoor. In de visie van Bartelings gaat het daarbij om de strategie, het personeel, de financiën, de marketing, de (persoonlijke) ontwikkeling van medewerkers door middel van opleidingen en trainingen, het organiseren van de interne en externe knowhow en informatie en misschien wel de belangrijkste: de kwaliteit van de dienstverlening. De laatste drie onderdelen: knowhow, informatie en kwaliteit vormen ingrediënten van contentintegratie. 17 Vanuit het management van advocatenkantoren en andere juridische instellingen worden efficiëntere manieren van werken gestimuleerd doordat daarmee het aantal declarabele uren kan toenemen. Hiermee wordt ook nog eens een prettige en interessante werkomgeving gecreëerd en is dus daarmee een middel om medewerkers te binden. Dit laatste is tegenwoordig binnen de advocatuur niet onbelangrijk. 18 Wat betreft advocatenkantoren gaat over het algemeen het volgende op als het gaat over de positieve effecten van digitalisering: Aangezien de fee-earners (de advocaten) minder tijd kwijt zijn met het vergaren van informatie zullen ze dus meer tijd overhouden om te besteden aan cliënten en het daadwerkelijk schrijven van uren. Doordat, zoals al opgemerkt, steeds meer de benodigde informatie sneller en overzichtelijker beschikbaar komt, verschuift het zwaartepunt van het vinden van de informatie van de fysieke analoge bibliotheek naar de digitale bibliotheek voor de eindgebruiker. De digitale bibliotheek is in de afgelopen jaren dus belangrijk geworden. Dit vereist ook een andere organisatie van de informatievoorzienende afdelingen binnen de instellingen en bedrijven. De fee-eaters 19, ofwel het ondersteunend personeel, waaronder dus ook een KMafdeling, moeten het de fee-earners zo makkelijk mogelijk maken om hun werk goed en efficiënt uit te voeren. De vraag kan daarbij gesteld worden of in het licht van de huidige ontwikkelingen de fee-eaters nog steeds pure fee-eaters zijn. Zij zorgen er immers voor dat de fee-earners efficiënter en lucratiever meer cliënten kunnen bedienen en daarmee inkomsten voor het kantoor kunnen genereren. Een advocatenkantoor dat de informatievoorziening van zijn juristen goed heeft ingericht kan hiermee een voorsprong verkrijgen op zijn concurrenten. 2.3 Afstemming van eisen Omdat de informatievoorziening van advocatenkantoren belangrijk is geworden voor hun concurrentiepositie worden er hoge eisen gesteld aan producten als contentintegratieoplossingen. De eisen die gesteld worden zullen bestaan uit een aantal eisen van de gebruikers aan de faciliterende zijde en uit een aantal eisen aan de consumerende zijde. Dat zijn dus respectievelijk het KM en de juridische professionals. Onderlinge afstemming tussen die twee is nodig om tot een goed werkende integratie te komen binnen de werkomgeving. Onderlinge afstemming tussen het KM en de uitgevers is vervolgens de relatie waar de financiële en dus 17 Paul Bartelings, Contentintegratie: Trend of een blijvertje in het zoeken en vinden van informatie? THE FIRM december 2007, Nummer 1 p Paul Bartelings, Contentintegratie: Trend of een blijvertje in het zoeken en vinden van informatie? THE FIRM december 2007, Nummer 1 p Fea-eaters zijn het ondersteunend personeel die figuurlijk gezien de fea (verdiensten) van de fea-earners consumeren. 10

11 essentiële nadruk op komt te liggen. Zonder overeenstemming op het niveau van informatieverstrekking door de uitgeverij wordt de informatieverstrekking tussen het KM en eindgebruikers gefrustreerd. Van het KM wordt dus verwacht dat zij de informatiebehoefte van de juristen in kaart brengt. De behoeften van de eindgebruikers ten aanzien van de contentvoorziening leidt tot inkoopbeleid van KM-afdelingen bij de uitgevers. Voor veel content zoals elektronische tijdschriftabonnementen zal moeten worden betaald. Voor het totale inkoopbeleid van de KMafdeling zal verantwoordelijkheid moeten worden afgelegd bij het kantoormanagement. Vervolgens zal met behulp van een contentintegratie-oplossing de verkregen content doorzoekbaar en raadpleegbaar gemaakt moeten worden. Op dit aspect zal ik in de volgende paragraaf ingaan. Hieronder staat een schematisch overzicht van relaties waarbinnen afstemming en overeenstemming tussen betrokken partijen vereist is om contentintegratie in principe te kunnen laten slagen: Kantoormanagement Kennismanagement Uitgevers Contentintegratie-oplossing Eindgebruikers Figuur 1.1: Overzicht van relaties met betrekking tot de contentintegratiemarkt. Er bestaan in het kader van contentintegratie dus meerdere relaties tussen KM en andere partijen: - tussen het kantoormanagement en het Knowledge Management (verantwoording) - tussen het Knowledge Management en eindgebruikers (gebruikerseisen) - tussen het Knowledge Management en uitgevers (contentleveranciers) 2.4 De betekenis van contentintegratie De digitale oplossingen die internalisering (zie 2.1.2) faciliteren vallen in het kader van deze scriptie onder het begrip contentintegratie. Het begrip contentintegratie wordt oorspronkelijk niet gebruikt voor de toepassing zoals hieronder beschreven zal worden. Het had aanvankelijk te maken met een vorm van marketing op websites. Toepassingen als Google-ads 20 kan men daaronder verstaan, maar ook, zoals op de website van ebay 21 wordt gedaan, het plaatsen van advertenties van sites die met een soortgelijk concept van vraag en aanbod te maken hebben. Daarnaast valt ook het reclame maken in online games er onder. Het begrip vindt dus zijn oorsprong in de online marketing. Contentintegratie heeft er echter een extra betekenis bij gekregen: het integreren van content in een digitale werkomgeving afgestemd op de individuele eisen van de (juridische)

12 professional; de eindgebruiker. De digitale werkomgeving is toegankelijk via één gebruikersinterface op de desktop en biedt toegang tot informatie uit meerdere bronnen die beschikbaar zijn op inter- en intranet. Om aan te kunnen geven wat er precies speelt op de markt van de juridische contentintegratie zal ik hieronder aangeven waar contentintegratie-oplossingen precies uit zijn opgebouwd. Ik zal een toelichting geven op de technische details en vereisten om zo een zo compleet mogelijk overzicht te schetsen Content Voor er sprake kan zijn van contentintegratie dient er content te bestaan die geïntegreerd kan worden. Content is een begrip dat vaker voorkomt als er wordt gesproken over toepassingen op ICT-gebied. Een contentmanager is bijvoorbeeld een persoon die verantwoordelijk is voor de inhoud van een internetsite. Volgens het Van Dale woordenboek betekent content Inhoud, maar die betekenis is in dit opzicht te ruim om als definitie aan te houden. Met content in de zin van contentintegratie wordt content als informatie gezien die verpakt zit in digitale data die parameters toevoegt aan het content-element. In de betekenis die in deze scriptie wordt aangehouden gaat het dan vooral over werken van juridische auteurs. Jurisprudentie en wetgeving vormen in principe ook een onderdeel van content, maar komen in deze scriptie verder niet aan de orde. Als gevolg van deze definitie vallen hardcopy s (papieren boeken en tijdschriften) buiten het begrip content. Eventuele verwijzingen naar vindplaatsen van aanwezige fysieke exemplaren van hardcopy s binnen een bibliotheek vallen wel weer onder content, mits ze gevonden kunnen worden in de digitale werkomgeving door gebruik van een IT-toepassing. De verwijzing maakt deel uit van het geheel aan digitale gegevens binnen de digitale werkomgeving van de gebruiker en valt dus onder de definitie van content zoals eerder omschreven. Naast de verwijzingen naar vindplaatsen bestaat de digitale werkomgeving uit software die toegang biedt tot nieuwsberichten, magazines, tijdschriften, jurisprudentie en wet- en regelgeving. Figuur 1.2: Soorten content in de juridische professionele omgeving Figuur gebaseerd op M. van der Kaaij en S. Verf, Contentintegratie geeft overzicht en samenhang; Bruikbaar instrument voor delen en hergebruik van kennis, InformatieProfessional , p

13 De toegang, die verschaft wordt door middel van het gebruik van één gebruikersinterface op de desktop, vereist software die de content indexeert en toegankelijk maakt zodat de gebruiker makkelijk zijn weg kan vinden in de grote hoeveelheid beschikbare data. We hebben het dan over integratie van content. 13

14 2.4.2 Integratie Integratie van content kan in principe plaatsvinden op twee manieren: via metasearch en via indexering Metasearch De wijze waarop een metasearch plaatsvindt is de volgende; er wordt via een invulveld een zoekopdracht doorgegeven aan verschillende andere zoekmachines van onderliggende bronnen. Er wordt dus gebruik gemaakt van eigen zoekmachine van de bron. Voor zover mogelijk wordt er dan bij elke bron in het juiste veld gekeken. Als er bijvoorbeeld bij bron A gekeken wordt naar subject zal er bij bron B wellicht gekeken moeten worden naar trefwoord voor zover deze twee overeenstemmen in betekenis. Het is ook mogelijk dat er meerdere velden bij betrokken worden als de zoekopdracht uit meerdere woorden bestaat. Het resultaat van de zoekopdracht komt tot stand door het resultaat wat de verschillende zoekmachines samen leveren. BRONNEN Zoekmachine Zoekmachine Zoekmachine METASEARCH ZOEKOPDRACHT RESULTAAT Figuur 1.3: Architectuur van een metasearch zoekmachine. Er is een mogelijkheid om de resultaten te classificeren op basis van een taxonomie 24 waardoor het overzicht vergroot wordt en het resultaat beter in context geplaatst kan worden. Een thesaurus 25 kan toegepast worden op de invoer na het ingeven van de zoekvraag. De thesaurus kan dan aan de voorzijde van een metasearch gezet worden, waardoor relaties met andere zoektermen automatisch worden gelegd. Een voorbeeld: Als de gebruiker vraagt om auto dan zal op basis van de thesaurus het woord motorvoertuig toegevoegd kunnen worden aan de zoekopdracht. Auto en motorvoertuig worden nu beide gebruikt voor een 23 M. van der Kaaij en S. Verf, Contentintegratie geeft overzicht en samenhang; Bruikbaar instrument voor delen en hergebruik van kennis, InformatieProfessional , p Taxonomie is de wetenschap van het classificeren. Er is dan sprake van een groepering van resultaten die dezelfde eigenschappen delen. 25 Betekeniswoordenboek dat synoniemen levert voor woorden. 14

15 zoekopdracht in de zoekmachines van de bronnen. Doordat er meerder termen worden gebruikt zal de kans op een gewenst resultaat groter zijn. Een metasearch is real-time, er zit geen verouderde index tussen de zoeker en de bronnen, omdat de tussenliggende zoekalgoritmen telkens het opgevraagde resultaat actualiseren. Een goed ingerichte metasearch vraagt weinig onderhoudsinspanning voor de toekomst. De thesauri en taxonomieën zullen wel moeten worden onderhouden. Verder vereist metasearch nauwelijks opslagcapaciteit van een contentintegrator omdat er minder data wordt opgeslagen. (die is immers opgeslagen in de zoekmachines van de uitgevers) Dat gebeurt wel bij indexering Indexering Een tweede manier om content te integreren is de indexeringsmethode. Er wordt bij deze methode een index gemaakt van de onderliggende bronnen. Vergelijkbaar met metasearch maar bij indexering wordt er een lokale index opgeslagen en vastgehouden om op een later tijdstip sneller een resultaat te geven. Voordat deze index wordt aangeboden aan de zoekopdracht van de gebruiker kunnen de beschikbare resultaten bewerkt worden. Bijvoorbeeld door ze in context te plaatsen en waar nodig te standaardiseren volgens vooraf vastgestelde regels. Dit kan ook een vertaling inhouden. De creatie van een index kan gebeuren door voor elke bron een gestructureerd en gestandaardiseerd metadatarecord aan te maken en op te slaan. In dit metadatarecord of metatag wordt de bron beschreven. De metatag bevat trefwoorden die te maken hebben met het geïndexeerde document. Daarnaast kan een index ook simpelweg bestaan uit een lijst van woorden die in de bronnen voorkomen. Die manier van ontsluiten en zoeken lijkt op een pure text search. Op basis van indexering kan ook een zogenaamde faceted search mogelijk worden gemaakt. De zoekresultaten worden daarbij getoond met verwante of meer specifieke zoekmogelijkheden Deze manier heeft veel verwantschap met het eerder genoemde gebruik van een taxonomie. Bij een juridisch artikel dat gevonden is op basis van een zoekopdracht met faceted search kan bijvoorbeeld worden aangegeven welke rechten er op het werk van toepassing zijn, dat het gevonden werk een maker heeft, wie de maker is, en dat de schrijver nog meer publicaties op zijn naam heeft staan en waar deze gevonden kunnen worden M. van der Kaaij en S. Verf, Contentintegratie geeft overzicht en samenhang; Bruikbaar instrument voor delen en hergebruik van kennis, InformatieProfessional , p

16 BRONNEN Meta data Meta data Meta data Index Index Index Search Extra input (faceted search) ZOEKOPDRACHT RESULTAAT Figuur 1.4: Indexering (met faceted search) Full text search Soms wordt als een derde methode de full text search gehanteerd. De zoekmachine gaat dan alle woorden in de bron bij langs om te zoeken naar een resultaat dat zo dicht mogelijk tegen de zoekopdracht aan ligt. Het is zeer vergelijkbaar met de Ctrl+f functie in Microsoft Word. Een full text search is in werkelijkheid vaak een zoekopdracht in een index. De opdracht wordt uitgevoerd zoals een metasearch, maar dan zonder beperkingen betreffende de velden waarin gezocht moet worden. Er wordt live full text gezocht in verschillende documenten. 27 BRONNEN FULL TEXT SEARCH ZOEKOPDRACHT RESULTAAT Figuur 1.5: Architectuur van een full text search zoekmachine. 27 M. van der Kaaij en S. Verf, Nut en noodzaak van contentintegratie voor advocaten, Intellectueel Kapitaal Magazine augustus 2007 < / Informatie Professional Contenintegratie geeft overzicht en samenhang, , p

17 De drie manieren van contentintegratie, metasearching, indexering en full text worden ook vaak samen gebruikt. Als men bijvoorbeeld een index wil maken die ook de inhoud van alle achterliggende documenten bevat dan kan men door indexeersoftware een metasearch laten uitvoeren op een aantal databases. Vervolgens worden de resultaten van deze search dan weer in de index opgenomen Wijze van indexering Indexeren kan handmatig gedaan worden, bijvoorbeeld door bronnen in een catalogus te beschrijven. Dit is echter een nogal tijdrovende bezigheid als men kijkt naar de aanwezige hoeveelheid gegevens in een doorsnee bibliotheek. Indexering vindt daarom steeds vaker geautomatiseerd plaats. Met behulp van een zogenaamde crawler vindt deze indexering geautomatiseerd plaats. Een crawler is een applicatie die door de inhoud van de bronnen kruipt en zijn taak uitvoert door een index te maken op basis van de door hem verzamelde informatie. Veruit de meeste zoekmachinesoftware werkt op deze wijze Optimale wijze van indexering De wijze waarop de bronnen beschikbaar gesteld worden verschilt dus van elkaar. Ten behoeve van contentintegratie is een broker-to-broker oplossing de optimale wijze van indexering. Daarmee wordt bedoeld dat de beide brokers (letterlijk makelaars in het Engels), oftewel de contentleveranciers en de contentintegrator, samenwerken om een optimaal resultaat te bereiken. In deze samenwerking biedt de contentleverancier (uitgeverij) aan de contentintegrator (contentintegratie-oplossing als bijvoorbeeld LI) de mogelijkheid om te zoeken in hun systeem, zodat de zoekmachine van de contentintegrator direct resultaat kan leveren. Op deze manier kunnen alle relevante intelligentie en metadata (metatags) worden meegenomen in de indexering. De betreffende uitgeverij kan dan garanties geven op het gebied van kwaliteit van de verschillende zoekresultaten. De contentintegrator kan met zijn eigen indexering en zoekmechanismen de specifieke wensen van zijn klanten bedienen. Een voorbeeld hiervan is de mogelijkheid om intern te linken naar andere documenten in de tekst van de beschikbare content of verwijzingen naar auteurs, wetsartikelen, jurisprudentie enzovoort aan te brengen. Standaardisatie van bijvoorbeeld classificaties is hiervoor noodzakelijk. Dat betekent dat een verregaande samenwerking en inspanning vereist is van de kant van de contentintegrator, maar ook zeker van de uitgeverij, zeker als die in een machtspositie verkeert Contentintegratie-oplossingen op dit moment Over het algemeen werken de contentintegratie-oplossingen die op dit moment onder andere in de advocatuur worden gebruikt met een index en enkelen zelfs met een taxonomie en thesaurus van het Nederlands (fiscaal) Recht. Daarnaast bieden de meeste van deze oplossingen echter ook de mogelijkheid om een deel van de bronnen met een metasearch te doorzoeken. 28 M. van der Kaaij en S. Verf, Nut en noodzaak van contentintegratie voor advocaten, Intellectueel Kapitaal Magazine augustus / Informatie Professional Contenintegratie geeft overzicht en samenhang, , p

18 2.4.4 Technische standaarden voor contentintegratie Om het overzicht compleet te maken waaruit, in technisch opzicht, contentintegratie is opgebouwd som ik hier nog enkele technische aspecten op. Het is namelijk van belang te beseffen dat de technische realisatie van contentintegratie bestaat op basis van het bestaan van een aantal standaarden. Dit belang speelt uiteraard bij het zoeken naar manieren om contentintegratie tot stand te brengen. De volgende standaarden spelen een rol in contentintegratie: - toegang via internet of intranet: HTTP-protocol; 29 - standaardwaarden voor metadata-elementen: thesauri en taxonomieën; - standaard syntax voor metadata; 30 - standaard vraagtalen voor databases. 31 Het ontwikkelen van dergelijke technieken is in innovatief opzicht belangrijk. Deze zaken betreffen allemaal de systemen die geïntegreerd moeten worden opgenomen. Met deze systemen worden dus de bronnen bedoeld en niet de schil waarin de contentleverancier deze systemen aanbiedt. Mede gebaseerd op het voorgaande is deze laatste overweging ook een belangrijke reden om niet te beginnen bij de leverancier/uitgever van de content als het gaat om contentintegratie. Het product dat geleverd dient te worden zal zo nauw mogelijk aan moeten sluiten bij de eisen van de klant, de juridische professional. Auteurs Uitgevers Contentintegrators Eindgebruikers Content Content ContentContent Content Content Content Content Content Content Content Figuur 1.6: Schematische weergave van de gang van content bij contentintegratie. 2.5 Tussenconclusie De informatiebehoefte van de juridische professional zal altijd groot blijven. Zonder toegang tot expliciete juridische kennis en informatie kan een jurist zijn werk niet doen. De manier waarop hij toegang krijgt tot deze kennis verandert echter door de beschikbaarheid en het gebruik van nieuwe technische hulpmiddelen. Daardoor komt de omgeving waarin hij zijn werk doet er ook anders uit te zien. 29 HTTP: Het HyperText Transfer Protocol is het protocol voor de communicatie tussen een webclient (meestal een webbrowser) en een webserver. Dit protocol wordt niet alleen veel op het World Wide Web gebruikt, maar ook op lokale netwerken (we spreken dan van een intranet). 30 Voorbeelden: RDF ( een basis voor technologieën voor de distributie van gemodelleerde kennis. Zie ook Dublin Core: een werkinstrument dat wordt gebruikt om metadata toe te voegen aan een webpagina. Dublin Core is een set van standaarden voor RDF en een dialect van XML (extensible Markup Language) In de bibliotheekwereld zijn nu vooral Z39.50 en SRU/SRW in gebruik, verder meer generieke standaarden als SQL, voor relationele databases, en XPath voor XML-databases. 18

19 De werkomgeving van de juridische professional wordt steeds meer gedigitaliseerd en dus ook de aanlevering van kennis en informatie. KM-afdelingen van juridische instellingen moeten reageren op de veranderende vraag naar informatielevering. Op hun beurt moeten uitgeverijen weer rekening houden met de eisen die gesteld worden door de KM-afdelingen. Uitgeverijen hebben in de afgelopen jaren hun aanbod van juridische informatie voor juridische instellingen en afdelingen proberen te veranderen door steeds meer de informatie waarover ze beschikken te digitaliseren en doorzoekbaar te maken door gebruik van doorzoekbare databases. De doorzoekbaarheid van databases met daarin relevante content geeft mogelijkheden om producten te ontwikkelen die de vindbaarheid en de bruikbaarheid van gegevens kunnen vergroten. Deze mogelijkheden worden inmiddels al benut door bedrijven die contentintegratie-oplossingen voor de juridische professional ontwikkelen en aanbieden. Deze bedrijven zijn afhankelijk van de beschikbaarstelling van de juridische content door de contentleveranciers. Die afhankelijkheid bestaat er niet alleen in om hun klanten te kunnen bedienen, maar ook om zelf hun oplossing te kunnen blijven doorontwikkelen. Daar waar contentintegrators belemmerd worden in het ontwikkelen van manieren om de vraag van hun klant te kunnen beantwoorden zal men moeten kijken naar de rol van het mededingingsrecht. Ten gevolge van het beschikbaar stellen van werken via uitgevers door contentintegrators is de rol de laatste groep interessant om nader te beschouwen in het licht van de Auteurswet. 2.6 Nieuwe fase In het voorgaande heb ik de ontwikkelingen en hun achtergrond beschreven die tot nu hebben plaatsgevonden. Op dit moment gaat het vooral om de afstemming van behoeften tussen uitgevers en KM-afdelingen wat betreft de bestaande behoeften aan beide zijden is dat de plaats waar nu de ontwikkeling plaatsvindt. Op het moment dat aanbieders van content tot afspraken kunnen komen om de gestandaardiseerde metadatastructuren op uniforme wijze te vullen, bijvoorbeeld door ze beschikbaar te maken voor gebruik van thesauri, breekt er een nieuwe fase in de contentintegratie aan. Op basis van gestandaardiseerde metadata kunnen allereerst betere indexen worden gebouwd. Maar ook voor methodes van de metasearch bieden gestandaardiseerde metadatarecords en hun technieken nieuwe mogelijkheden om nog beter aan de eisen van de klant te kunnen voldoen. Op het moment dat men in de juridische sector uit kan gaan van de aanwezigheid van gestandaardiseerde metadatarecords, wordt het mogelijk om in een aantal bronnen real-time te zoeken naar recent toegevoegde informatie. De tussenstap van een mogelijk verouderde index is dan niet meer nodig. De verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de integratie komt dan weer te liggen waar deze eigenlijk hoort: bij de uitgever. Dit zal de kwaliteit van contentintegratie-oplossingen ten goede kunnen laten komen. 32 De bovengenoemde standaarden in zullen het mogelijk maken om het aanbod van content te filteren of uit te breiden door middel van eigen, wellicht meer verfijnde, metasearches, om zo tot een zo gepersonaliseerd mogelijk aanbod te komen. Het organisatiebrede belang van een goede contentintegratie wordt dan verzoend met de individuele en individualistische informatiebehoefte van de juridische professional. 32 M. van der Kaaij en S. Verf, Nut en noodzaak van contentintegratie voor advocaten, Intellectueel Kapitaal Magazine augustus 2007 < / Informatie Professional Contenintegratie geeft overzicht en samenhang, , p

20 2.7 Consequenties Omdat de uitgevers nog geen gestandaardiseerde metadata aanbieden zijn derden alternatieven gaan ontwerpen voor een betere contentontsluiting. Deze derden, contentintegrators genoemd, pikken een graantje mee van de noodzaak tot het komen van een gestructureerd informatievoorzieningproces dat voldoet aan de individuele wensen van de klant. Een voorbeeld van een contentintegrator is Legal Intelligence (LI). LI is een bedrijf dat alle mogelijke bronnen kan ontsluiten, zoals jurisprudentie, tijdschriften en commentaren van alle uitgeverijen in Nederland, in combinatie met de eigen dossiers van de kantoren zelf. LI maakt hierbij gebruik van een juridische thesaurus bij het doorzoeken op woorden, termen, vakgebieden, woordgroepen enzovoort. Andere te noemen bedrijven die zich bezighouden met contentintegratie-oplossingen zijn C-Content 33 en Illumion 34. Zij bieden een vergelijkbaar pakket aan mogelijkheden. De contentintegrators presenteren zich dus als schakel tussen de uitgevers en eindgebruikers. De schakel wordt door deze bedrijven gezet tussen dat wat de uitgevers beschikbaar willen stellen aan informatie, de content, en dat waar de eindgebruikers naar vragen aan de KM-afdeling. De grote juridische uitgevers zijn terughoudend wat betreft het beschikbaar stellen van content aan KM-afdelingen om een pilot te kunnen draaien van bijvoorbeeld LI. 35 Vaak zijn pilots namelijk nodig om te bekijken in hoeverre de geteste oplossing goed aansluit bij de eisen van de gebruikers. Om de functionaliteit van een dergelijke toepassing te kunnen testen is beschikbaarheid van relevante content noodzakelijk. De twee uitgevers proberen de markt voor zoekdiensten voor zichzelf te houden, door zelf producten aan te bieden, maar ook door niet mee te werken als er gekozen wordt voor een (pilot van een) onafhankelijke partij als LI In overlegorganen als de Commissie Uitgevers Contacten (CUC) en het Platform Advocaten Uitgevers Contacten (PAUC) verenigen zich de KM-afdelingen om in overleg te treden met de uitgevers om tot een gezamenlijke portal te komen om op die manier verder te komen in het integratievraagstuk. 38 De uitgevers blokkeerden het gebruik van de content met het argument dat ze het contact met hun klanten zouden verliezen en dat ze er tegen zijn dat hun content op dezelfde plek geopenbaard wordt als dat van de concurrentie. Meer details over deze gang van zaken vindt u in hoofdstuk 4. De vraag die rijst is of de ontsluiting van content wel de core business is van uitgevers of dat dit beter aan specialisten, voorzover die niet aanwezig zijn bij de uitgevers, overgelaten moet worden. Een andere vraag die hier rijst is in hoeverre de bedrijfsvoering van uitgevers met de toenemende digitalisering nog wel up-to-date is en of men voldoende anticipeert op de nieuwe technische ontwikkelingen. Een gevolg van het handelen van de uitgevers is dat er een vereniging ter behartiging van de belangen van de (potentiële) gebruikers van LI is opgericht om een rechtspersoon te H. van der Klis, Ontsluiting elektronische informatie in nieuw stadium, Advocatenblad 13, 29 september 2006, p H. van der Klis, Ontsluiting elektronische informatie in nieuw stadium, Advocatenblad 13, 29 september 2006, p Deze contentleveranciers werden gedurende een aantal vraaggesprekken met ervaringsdeskundigen op het gebied van KM met nadruk genoemd. Uit politieke motieven die tot op de dag van vandaag een rol spelen in verband met doorlopende onderhandelingen met Kluwer kan de schrijver van deze scriptie geen openheid geven over de identiteit van deze personen en instellingen. 38 H. van der Klis, Ontsluiting elektronische informatie in nieuw stadium, Advocatenblad 13, 29 september 2006, p

21 creëren die in aanmerking komt als belanghebbende in een mogelijk te starten klachtprocedure in het kader van de Mededingingswet. 39 Enkele KM-afdelingen van de grotere advocatenkantoren in Nederland konden niet wachten op de vervolgstappen van sommige uitgevers in de onderhandelingen en hebben een niet nader te noemen bedrag betaald voor de totale beschikbare content van de uitgevers om zo toch maar toegang te krijgen tot de nodige juridische bronnen. Met behulp van dezelfde zoektechniek als gebruikt door wordt door Kluwer en SDU heeft Allen & Overy 40 bijvoorbeeld de index van de publishers overgenomen. Sindsdien wordt daar verder gewerkt aan het verfijnen van de techniek, zodat onafhankelijk van de uitgevers gewerkt kan worden aan een oplossing voor contentintegratie die aansluit bij de behoeften van de eindgebruiker, in dit geval de juridische professionals van Allen & Overy. Een andere optie, zoals hierboven al genoemd, is het inkopen van producten van onafhankelijke bedrijven. Toelichting vervolg scriptie Nu de juridische contentintegratie als begrip is toegelicht zal het vervolg van deze scriptie gaan over de gevolgen van de opstelling van de uitgevers en de daarmee samenhangende juridische aspecten. Voorafgaand aan deze mededingingsrechtelijke aspecten van contentintegratie en haar markt stel ik de content zoals deze behandeld wordt in deze scriptie in auteursrechtelijk perspectief in hoofdstuk 3. Daarin worden de gevolgen van de werking van het auteursrecht tengevolge van de beschikbaarstelling van de content door contentintegrators beschreven. Heeft de beschikbaarstelling van content door een zoekopdracht als gevolg dat de contentintegrator werken openbaart? Of gebeurt er iets heel anders met werken die via een contentintegrator beschikbaar gesteld worden? Maakt het uit dat ze via de contentintegrator geopenbaard worden en wat is de auteursrechtelijke rol van metatags? Deze vragen komen aan bod in het volgende hoofdstuk. 39 Het persbericht over de oprichting staat op 40 Allen & Overy is een internationaal advocatenkantoor, o.a. gevestigd in Amsterdam. < 21

22 3 Auteursrecht Met het aannemen van Reparatiewet III Justitie werd de titel van de Auteurswet 1912 (Auteurswet) gewijzigd. De toevoeging 1912 in Auteurswet 1912 werd geschrapt. In de memorie van toelichting van de wijziging staat: Die overbodige toevoeging wekt ten onrechte de indruk dat de wet in de loop der jaren niet veelvuldig aan technologische ontwikkelingen is aangepast. 41 Vele wijzigingen hebben zich dus al voorgedaan sinds de invoering van de wet in Onder invloed van nieuwe (technologische) ontwikkelingen in de maatschappij is de wetgever genoodzaakt geweest nieuwe wetgeving door te voeren. In hoeverre de huidige Nederlandse Auteurswet een rol speelt in het kader van deze scriptie belicht ik hieronder door feiten en regelgeving naast elkaar te leggen en toe te lichten. 3.1 Wat is het auteursrecht? Artikel 1 Auteurswet luidt als volgt: "Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld." Het auteursrecht geeft de maker van een werk het recht om zijn inspanning beloond te zien worden. Deze maker wordt meestal aangeduid als auteur. In het kader van deze scriptie moet daar bijvoorbeeld aan de auteur van wetenschappelijke artikelen worden gedacht. Het recht om vergoeding te bedingen voor het openbaar maken en verveelvoudigen komt uitsluitend toe aan de auteur of diens rechtverkrijgenden. Het exclusieve, uitsluitende karakter heeft als gevolg dat het auteursrecht als absoluut recht of verbodsrecht beschouwd dient te worden Een inbreuk op dit recht leidt tot schade waarvoor de onrechtmatige gebruiker aansprakelijk gesteld kan worden. Hiermee geeft de Auteurswet de auteursrechthebbende de mogelijkheid om voorwaarden en eisen te stellen aan degenen die van zijn werk gebruik willen maken. Hierbij moet men bijvoorbeeld denken aan het betalen van een vergoeding of het in een bepaalde vorm aanbieden van het werk. Voor deze scriptie verdienen enige onderdelen van artikel 1 Auteurswet een toelichting: Maker of diens rechtverkrijgenden, werk en openbaar maken en verveelvoudigen. Hieronder zal ik deze drie onderdelen van artikel 1 Auteurswet kort behandelen om daarmee een beeld te schetsen waar het auteursrecht zoal betrekking op heeft. 3.2 Maker of diens rechtverkrijgenden Maker Het auteursrecht komt in de regel toe aan de feitelijk maker of diens rechtverkrijgenden (artikel 1 Auteurswet). Om auteursrecht op een werk te krijgen is geen 41 Kamerstukken II 2007/08, , nr Spoor, Verkade & Visser 2005, p Een recht van één tegenover allen en dus tegenover iedereen in te roepen, zie ook Verheugt 2003, p