De verbetering van stedelijke parameterisatie in regionale klimaatsmodellen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De verbetering van stedelijke parameterisatie in regionale klimaatsmodellen"

Transcriptie

1 01/10/2014 De verbetering van stedelijke parameterisatie in regionale klimaatsmodellen Het belang van radiatieve en thermische eigenschappen, anthropogene warmte en wateropslag Doctoraat Hendrik Wouters (Mei 2014)

2 Veranderingen in de globale samenleving» Wereldbevolking neemt toe» > 2014» 1 miljard -> 7 miljard» De welvaart neemt toe 01/10/2014 2

3 Resultaat: uitbreiding van steden! 01/10/2014 3

4 Stedelijke uitbreiding figure from Poelmans and Van Rompaey., /10/2014 4

5 Stedelijke uitbreiding figure from Poelmans and Van Rompaey., /10/2014 5

6 En dat zullen ze blijven doen Figure from Van de voorde et al., (MOLAND land-use change model) 01/10/2014 6

7 Het gevolg» Drastische lokale klimaatswijzigingen. hogere temperaturen!» Stedelijk hitte-eiland (SHE) 01/10/2014 7

8 Het gevolg» Drastische lokale klimaatswijzigingen. hogere temperaturen!» Stedelijk hitte-eiland (SHE)» Hoofdzakelijk het resultaat van twee processen HE 01/10/2014 8

9 01/10/2014 9

10 atmosfeer voelbare warmte opslag in de grond 01/10/

11 atmosfeer voelbare warmte opslag in de grond 01/10/

12 Droog oppervlak: geen verdaming Gevangen zonnestraling atmosfeer efficiënte omzetting atmosfeer voelbare warmte voelbare warmte efficiënte opslag in de bouwmaterialen opslag in de grond 01/10/

13 Droog oppervlak: geen verdaming Gevangen zonnestraling Gevangen infraroodstraling atmosfeer efficiënte omzetting atmosfeer voelbare warmte voelbare warmte efficiënte opslag in de bouwmaterialen opslag in de grond 01/10/

14 Droog oppervlak: geen verdaming Gevangen zonnestraling Gevangen infraroodstraling atmosfeer efficiënte omzetting atmosfeer voelbare warmte voelbare warmte efficiënte opslag in de bouwmaterialen opslag in de grond Heet oppervlak 01/10/

15 proces atmosfeer atmosfeer voelbare warmte afgifte tijdens de nacht veel opgeslagen warmte opslag in de grond Afkoeling heet oppervlak 01/10/

16 proces atmosfeer atmosfeer voelbare warmte Afgifte tijdens De nacht Veel Opgeslagen warmte opslag in de grond Afkoeling heet oppervlak 01/10/

17 01/10/

18 2. Menselijke activiteit 01/10/

19 2. Menselijke activiteit: hitte-emissie HE -> gebruikte energie wordt omgezet in warmte -> de lucht in! 01/10/

20 Vb. nachtelijk warmte-eiland van Parijs Figure from Wouters et al Parijs HE 01/10/

21 Stedelijk warmte-eiland Big deal?» aangenamere temperaturen» verlengd bloeiseizoen» infrastructuur» luchtkwaliteit 01/10/

22 Stedelijk warmte-eiland Big deal?» hittestress» meer slachtoffers in steden tijdens hittegolven» evenementen» energieconsumptie (air-co)» infrastructuur» luchtkwaliteit 01/10/

23 + Globale klimaatsverandering! 01/10/

24 Probleem» Weer en klimaat simuleren met een veel gebruikt Europees regionaal klimaatmodel:» Gedetailleerde temperatuur -en neerslagkaarten voor de toekomst (België)?» Stedelijk hitte-eiland? globaal vs. regionaal 01/10/

25 Hoofddoel?» Model aanpassen om in rekening te brengen,» met name de processen en» voor de verschillende seizoenen en weersomstandigheden» zo efficiënt mogelijk» Toepassing: nagaan welk van de processen en HE het meest bijdragen tot het huidige hitte-eiland voor Belgische steden,» seizoensvariabiliteit? HE 01/10/

26 Hoofddoel?» Welke maatregelen zijn belangrijk om in de toekomst steden zo leefbaar, weerbaar en duurzaam mogelijk te maken? leefbaar slimme steden 01/10/

27 Regionaal klimaatmodel? 2 componenten Atmosfeermodel Temperatuur, Neerslag, Wind Neerwaartse straling 01/10/ Landoppervlakmodel

28 Regionaal klimaatmodel: 2 componenten. Atmosfeermodel Temperatuur, Neerslag, Wind Neerwaartse straling Voelbare warmte, verdamping, Opwaartse straling Afremming van de wind 01/10/ Landoppervlakmodel

29 Regionaal klimaatmodel? 2 componenten. Atmosfeermodel Temperatuur, Neerslag, Wind Neerwaartse straling Voelbare warmte, verdamping, Opwaartse straling Afremming van de wind HE 01/10/ Landoppervlakmodel

30 Loskoppelen landoppervlakmodel! Atmosfeermodel Observaties! Temperatuur, Neerslag, Wind Neerwaartse straling Voelbare warmte, verdamping, Opwaartse straling Afremming van de wind HE 01/10/ Landoppervlakmodel

31 Loskoppelen landoppervlakmodel! Atmosfeermodel Observaties! Temperatuur, Neerslag, Wind Neerwaartse straling Voelbare warmte, verdamping, Opwaartse straling Afremming van de wind HE 01/10/ Landoppervlakmodel

32 Evaluatie stedelijke energiebalans Gereflecteerde zonnestraling Opwaartse infraroodstralingg Voelbare warmte naar atmosfeer Verdamping 01/10/

33 Loskoppelen landoppervlakmodel! Atmosfeermodel Observaties! Temperatuur, Neerslag, Wind Neerwaartse straling Voelbare warmte, verdamping, Opwaartse straling Afremming van de wind HE 01/10/ Landoppervlakmodel

34 Regionaal klimaatmodel? 2 componenten. Atmosfeermodel Temperatuur, Neerslag, Wind Neerwaartse straling Voelbare warmte, verdamping, Opwaartse straling Afremming van de wind HE 01/10/ Landoppervlakmodel

35 Modelconfiguratie Model voor weersvoorspeling regionaal klimaatsmodel Vegetatie in lente (%) 01/10/

36 Modelconfiguratie Model voor weersvoorspeling regionaal klimaatsmodel Vegetatie in lente (%) 01/10/

37 Modelconfiguratie Model voor weersvoorspeling regionaal klimaatsmodel Vegetatie in lente (%) 01/10/

38 Modelconfiguratie Model voor weersvoorspeling regionaal klimaatsmodel Vegetatie in lente (%) 01/10/

39 Modelconfiguratie Model voor weersvoorspeling regionaal klimaatsmodel Vegetatie in lente (%) Verharding (%) 01/10/

40 Modelconfiguratie Model voor weersvoorspeling regionaal klimaatsmodel Vegetatie in lente (%) Verharding (%) 01/10/

41 Modelconfiguratie Model voor weersvoorspeling regionaal klimaatsmodel Vegetatie in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

42 Metingen stedelijk hitte-eiland Aren t we a bunch of modelers?» Antwerp Antwerpen 01/10/

43 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen 01/10/

44 Stedelijk hitte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

45 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

46 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

47 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

48 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

49 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

50 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

51 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

52 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

53 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

54 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

55 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

56 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

57 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

58 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen weersvoorspelling regional klimaatsmodel Vegetation in lente (%) Verharding (%) HE 01/10/

59 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

60 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

61 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

62 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

63 Stedelijk warmte-eiland van Antwerpen Zomer (2012/07/21 -> 2012/08/20) Winter (2013/01/21 -> 2013/02/20) Uur van de dag Uur van de dag Uur van Uur de van dag de dag 01/10/

64 En voor andere steden in België? 01/10/

65 HE HE Middernacht Zomer geen stedelijke opbouw anthropogene warmte 01/10/ HE

66 HE HE Middernacht Zomer HE 01/10/ HE

67 HE HE HE Middernacht Zomer HE 01/10/ HE

68 HE HE HE HE Middernacht Zomer HE 01/10/ HE

69 Middernacht Zomer HE HE /10/

70 Middernacht Zomer HE HE = 01/10/

71 Middernacht Zomer HE HE = 01/10/

72 Middernacht Zomer Brussel HE HE K +0.86K -0.33K = +2.50K 01/10/

73 Middernacht Winter Brussel HE HE K +1.27K +0.15K = +1.87K 01/10/

74 Middernacht Winter Brussel HE HE K +1.27K +0.15K = +1.87K 01/10/

75 Besluiten» Stedelijke parameterisatie is ontwikkeld voor een Europees regionaal klimaatmodel» Inzetbaar voor stedelijke klimaatprojecties rekening houdend met de verschillende seizoenen en weerscondities» Zowel als HE en hun HE bepalen de intensiteit van het hitte-eiland van steden in België, en zijn seizoensafhankelijk» Zowel hun positieve als negatieve invloeden op het stedelijk thermisch comfort moeten in rekening gebracht worden voor elk seizoen i.k.v.»» Klimaatsverandering en stedelijke uitbreiding» Mitigatie van globaal en stedelijk klimaat 01/10/

76 Waterplassen op verharde oppervlakken 01/10/

77 Waterplassen op verharde oppervlakken» Energiebalans: energieverlies via verdamping» (oppervlakte) Temperatuur» Waterbalans: wateroponthoud vs. tempo afvloeiing vs. tempo verdamping» overstromingen» luchtvochtigheid en neerslag 01/10/

78 Waterplassen op verharde oppervlakken» Veronderstel een distributie van waterreservoirs op verharde oppervlakken dat lineair daalt met hun diepte.» Na regenval is er een homogene verdamping van de reservoirs» Resulterende relatie: 01/10/

79 Relatie 01/10/

80 Relatie Fractie verharde oppervlakken bedekt door stilstaande waterplassen Maximale fractie Hoeveelheid water op verharde oppervlakken reservoirparameters Maximale watercapaciteit verharde oppervlakken 01/10/

81 Afschatting reservoirparameters verharde oppervlakken» Jaarsimulaties van de stedelijke energiebalans voor Toulouse centrum + vergelijking met observaties voor verdamping na regenval:» Maximaal 1,31±0,20 liter water per vierkante meter verhard oppervlak» Plassen bedekken maximaal 12±4% van verharde oppervlakken 01/10/

82 Impact stedelijke energiebalans na regenval op jaarbasis» Impact stedelijke energiebalans na regenval op jaarbasis 01/10/

83 Besluiten (bis)» Stedelijke parameterisatie is ontwikkeld voor een Europees regionaal klimaatmodel» Inzetbaar voor stedelijke klimaatprojecties rekening houdend met de verschillende seizoenen en weerscondities» Zowel als HE en hun HE bepalen de intensiteit van het hitte-eiland van steden in België, en zijn seizoensafhankelijk» Zowel hun positieve als negatieve invloeden op het stedelijk thermisch comfort moeten in rekening gebracht worden voor elk seizoen i.k.v.»» Klimaatsverandering en stedelijke uitbreiding» Mitigatie van globaal en stedelijk klimaat 01/10/

84 Besluiten (bis)» Stedelijke parameterisatie is ontwikkeld voor een Europees regionaal klimaatmodel» Inzetbaar voor stedelijke klimaatprojecties rekening houdend met de verschillende seizoenen en weerscondities» Zowel als HE en hun HE bepalen de intensiteit van het hitte-eiland van steden in België, en zijn seizoensafhankelijk» Zowel hun positieve als negatieve invloeden op het stedelijk thermisch comfort moeten in rekening gebracht worden voor elk seizoen i.k.v.» Klimaatsverandering en stedelijke uitbreiding» Mitigatie van globaal en stedelijk klimaat» Karakteristieken van waterplassen op verharde oppervlakken en hun weerslag op stedelijke klimaatmodellering werden bepaald 01/10/

85 Toepassingen in voorbereiding» Impact van stedelijk klimaat op luchtkwaliteitsmodellering» Onzekerheid op emissies versus onzekerheid op stedelijk landgebruik 01/10/

86 Toepassingen in voorbereiding» Relatieve invloed klimaatsverandering en stedelijke uitbreiding op stedelijk thermisch comfort (Belspo MACCBET, MIRA UHI indicator) Verharding (%) 01/10/

87 Bedankt voor uw aandacht! leefbaar slimme steden Wouters H., De Ridder K., van lipzig N.P.M. (2012). Comprehensive parametrization of surfacelayer transfer coefficients for use in atmospheric numeric models. Boundary-layer Meteorology Wouters H., De Ridder K., Demuzere M., Lauwaet D., van Lipzig N.P.M. (2013). The diurnal evolution of the urban heat island of Paris: a model-based case study during Summer Wouters H., Demuzere M., De Ridder K., van Lipzig N.P.M. (2014). The impact of impervious water-storage parametrization on urban climate modelling. Urban Climate (revisie ingestuurd) Wouters H., Demuzere M., De Ridder K., van Lipzig N.P.M. Modelling the seasonal dependency of the contributions to the urban heat island for Belgium (insturing binnenkort) Doctoraatsproefschrift: The improvement of urban land-cover parametrization in regional climate models: the role of radiative and thermal properties, water retention, and anthropogenic heat (Hendrik Wouters, mei 2014) M. Demuzere, M., Coutts A.M., Goehler M., Broadbent A.M., Wouters H., van Lipzig N.P.M., and Gebert L. (2014). `The impact of bioltration systems, rainwater tanks and urban irrigation on urban canopy evapotranspiration (revisie ingestuurd). Trusilova. K., Schubert S., Wouters H., Demuzere M. Grossman -Clarke S., Früh B., Becker P. (2014). Urban climate modelling wit COSMO-CLM: a comparison between three urbanlandsurface parametrizations. MetZet (geaccepteerd) 01/10/

HITTEKAART VLAANDEREN: HUIDIG EN TOEKOMSTIG KLIMAAT

HITTEKAART VLAANDEREN: HUIDIG EN TOEKOMSTIG KLIMAAT HITTEKAART VLAANDEREN: HUIDIG EN TOEKOMSTIG KLIMAAT Dirk Lauwaet (dirk.lauwaet@vito.be), Koen De Ridder, Hans Hooyberghs, Bino Maiheu, Filip Lefebre VITO Not for distribution 1 ACHTERGROND Hittestress

Nadere informatie

De klimaatverandering: fabel of pure ernst?

De klimaatverandering: fabel of pure ernst? De klimaatverandering: fabel of pure ernst? Rozemien De Troch 1,2 1 Koninklijk Meteorologisch Instituut; 2 Departement Fysica en Astronomie, UGent Praatcafé Beweging.net, 20 maart 2015, Drongen R. De Troch

Nadere informatie

Hitte op sportvelden

Hitte op sportvelden Hitte op sportvelden Natalie Theeuwes Post Doc stadsklimaat Meteorologie en Luchtkwaliteit Met dank aan Bert Heusinkveld, Bert Holtslag, Reinder Ronda, Gert-Jan Steeneveld Gevolgen voor gezondheid Huidaandoeningen

Nadere informatie

Het Weer in de Stad. Gert-Jan Steeneveld Met werk van Bert Heusinkveld, Reinder Ronda, Natalie Theeuwes, Jisk Attema, Roy Molenaar, Bert Holtslag

Het Weer in de Stad. Gert-Jan Steeneveld Met werk van Bert Heusinkveld, Reinder Ronda, Natalie Theeuwes, Jisk Attema, Roy Molenaar, Bert Holtslag Het Weer in de Stad Gert-Jan Steeneveld Met werk van Bert Heusinkveld, Reinder Ronda, Natalie Theeuwes, Jisk Attema, Roy Molenaar, Bert Holtslag Motivatie: urbanisatie Source: United Nations ... Ook in

Nadere informatie

Een academisch perspectief op de droogte van de zomer 2018

Een academisch perspectief op de droogte van de zomer 2018 Een academisch perspectief op de droogte van de zomer 2018 Imme Benedict Bron: Jannes Wiersema Meteorologie en Luchtkwaliteit Vakgroep Wie ben ik? 2010 2013 BSc Bodem, water en atmosfeer 2013 2015 MSc

Nadere informatie

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Hittestress in de stad: Over urgentie, metingen en maatregelen

DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK. Hittestress in de stad: Over urgentie, metingen en maatregelen DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Hittestress in de stad: Over urgentie, metingen en maatregelen Dr. Ir. Lisette Klok november 2015 1 HITTEGOLF 30 JUNI 5 JULI, 2015 2 TOUR DE FRANCE,

Nadere informatie

Hitte in de stad - adaptatiemaatregelen

Hitte in de stad - adaptatiemaatregelen Hitte in de stad - adaptatiemaatregelen dr.ir. Marjolein Pijpers-van Esch 1 Thermisch comfort Belangrijkste klimaatvariabelen die het thermisch comfort beïnvloeden: Luchttemperatuur (Zonne)Straling Wind

Nadere informatie

PROJECT SMARTROOF 2.0

PROJECT SMARTROOF 2.0 1 Dr. ir. Gijsbert Cirkel Amsterdam, 8 sept. 2017 PROJECT SMARTROOF 2.0 VOOR EEN KOEL HOOFD EN DROGE VOETEN 2 Marineterrein Amsterdam GRONDLEGGERS Project SMARTROOF 2.0 3 Klimaatverandering: meer extreme

Nadere informatie

Klimaat Services. Opzet presentatie

Klimaat Services. Opzet presentatie Klimaat Services J. Bessembinder Opzet presentatie Basis voor klimaat-services Voorbeelden confectie Voorbeelden maatwerk Basis confectie en maatwerk : tijdreeksen voor de toekomst Activiteiten binnen

Nadere informatie

De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden

De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden De KNMI 14 klimaatscenario s Ontwikkelingen De scenario s Voorbeelden Bart van den Hurk KNMI 2006 2009 2011 2014 KNMI 06 8 jaar verder IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007 IPCC, 2013 IPCC 2007 en 2013 IPCC, 2007

Nadere informatie

«COOL PAVEMENTS» HOE PUBLIEKE RUIMTE KAN BIJDRAGEN TOT HET VERMINDEREN VAN HET HITTE-EILANDEFFECT

«COOL PAVEMENTS» HOE PUBLIEKE RUIMTE KAN BIJDRAGEN TOT HET VERMINDEREN VAN HET HITTE-EILANDEFFECT «COOL PAVEMENTS» HOE PUBLIEKE RUIMTE KAN BIJDRAGEN TOT HET VERMINDEREN VAN HET HITTE-EILANDEFFECT ir. Luc Rens FEBELCEM Raadgevend ingenieur l.rens@febelcem.be 0479/78.00.21 MECHELEN 30 maart 2017 Congres

Nadere informatie

Blik op beton WIST U DAT? BETON IS COOL. Cool pavements hoe publieke ruimte kan bijdragen tot vermindering van het hitte-eilandeffect. Foto A.

Blik op beton WIST U DAT? BETON IS COOL. Cool pavements hoe publieke ruimte kan bijdragen tot vermindering van het hitte-eilandeffect. Foto A. Blik op beton WIST U DAT? BETON IS COOL Cool pavements hoe publieke ruimte kan bijdragen tot vermindering van het hitte-eilandeffect Foto A. Nullens EPA, U.S. Het hitte-eilandeffect voorgesteld als een

Nadere informatie

Introductie 4/25/2013. Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings Klimaatadaptatiemaatregelen op

Introductie 4/25/2013. Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings Klimaatadaptatiemaatregelen op 4/25/2013 Kennisconferentie Deltaprogramma 2013 Impacts of climate change on the indoor environmental and energy performance of buildings op Part of Climate Proof Cities consortium of the gebouwniveau:

Nadere informatie

Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw

Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Gevolgen van extreme regenval Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheid burger, overheid en landbouw Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vlaanderen, 27

Nadere informatie

Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen

Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen Klimaatmodellen Projecties van een toekomstig klimaat Aan de hand van klimaatmodellen kunnen we klimaatveranderingen in het verleden verklaren en een projectie maken van klimaatveranderingen in de toekomst,

Nadere informatie

Hitte-stress in de stad, tijd voor een nieuwe norm?

Hitte-stress in de stad, tijd voor een nieuwe norm? Hitte-stress in de stad, tijd voor een nieuwe norm? ir. Dimitri van der Werff 14 juni 2017 Bron:weeronline Vooruitzicht EM 1 Rol voor ingenieurs Op welke manier kunnen wij bijdragen om het hitte-eiland-effect

Nadere informatie

Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak.

Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak. Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak Wim Timmermans Modelleren van stroming in de lucht: wat Dit gaat over: Het vinden

Nadere informatie

Hitte in de stad. Klimaatverandering en gezondheid. Laura Kleerekoper en Sebas Veldhuisen Delft, 14-05-2009

Hitte in de stad. Klimaatverandering en gezondheid. Laura Kleerekoper en Sebas Veldhuisen Delft, 14-05-2009 Hitte in de stad Klimaatverandering en gezondheid Delft, 14-05-2009 2 Delft, 14-05-2009 Profiel BuildDesk 60 medewerkers; Gevestigd in Delft en Arnhem; Onderdeel van BuildDesk International, gevestigd

Nadere informatie

Evolutie van het klimaat in België

Evolutie van het klimaat in België Hans Van de Vyver Koninklijk Meteorologisch Instituut 11 januari 2013 Introductie wetenschappelijke activiteiten MERINOVA-project: Meteorologische risico s als drijfveer voor milieukundige innovatie in

Nadere informatie

PV-PANELEN REDUCEREN HET URBAN HEAT ISLAND EFFECT

PV-PANELEN REDUCEREN HET URBAN HEAT ISLAND EFFECT MASTER THESIS: PV-PANELEN REDUCEREN HET URBAN HEAT ISLAND EFFECT Bron: Deerns MSc. BUILDING TECHNOLOGY P5 PRESENTATIE 2 FEBRUARI 2017 DELFT SJOERD KEETELS 4002652 ONDERZOEKSVRAAG HOE KUNNEN PV-PANELEN

Nadere informatie

Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries,

Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries, Masterclass Klimaatbestendige Stad Klimaatbestendige gebiedsontwikkeling Bauke de Vries, 28-09-2017 Opbouw 1. Context KNMI scenario s kosten en risico s 2. Effecten hittestress, droogtestress, wateroverlast

Nadere informatie

Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN

Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN Klimaatverandering Urgentie in Slow Motion Bart Verheggen ECN http://klimaatverandering.wordpress.com/ @Bverheggen http://ourchangingclimate.wordpress.com/ De wetenschappelijke positie is nauwelijks veranderd

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa

Nadere informatie

Stedelijk warmte-eiland Utrecht. Bert Heusinkveld

Stedelijk warmte-eiland Utrecht. Bert Heusinkveld Stedelijk warmte-eiland Utrecht Bert Heusinkveld 1 Opdrachtgever Natuur en Milieufederatie Utrecht Hengeveldstraat 29 3572 KH Utrecht WUR publicatie, 30 januari 2013 Copyright @ 2013 Wageningen Universiteit

Nadere informatie

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in

Nadere informatie

Kennismontage Hitte en Klimaat in de Stad. Climate Proof Cities Vera Rovers

Kennismontage Hitte en Klimaat in de Stad. Climate Proof Cities Vera Rovers Kennismontage Hitte en Klimaat in de Stad Climate Proof Cities Vera Rovers De kennismontage Hitte en Klimaat in de stad is een boekje over de stand van kennis op dit gebied is gemaakt door het Climate

Nadere informatie

WATERPROEF. Impact van de klimaatverandering op Antwerpen. Naar een klimaatbestendig Antwerpen. Prof. Patrick Willems KU Leuven

WATERPROEF. Impact van de klimaatverandering op Antwerpen. Naar een klimaatbestendig Antwerpen. Prof. Patrick Willems KU Leuven WATERPROEF Naar een klimaatbestendig Antwerpen Impact van de klimaatverandering op Antwerpen Prof. Patrick Willems KU Leuven Hydrologische extremen Overstromingen: Pluviale overstromingen (extreme neerslag,

Nadere informatie

Naar verbeterde actuele verdamping: Van Makkink naar Penman-Monteith?

Naar verbeterde actuele verdamping: Van Makkink naar Penman-Monteith? Naar verbeterde actuele verdamping: Van Makkink naar Penman-Monteith? NHV symposium actuele verdamping Peter Droogers Hanneke Schuurmans Aanleiding www.stowa.nl: 2009-11 www.futurewater.nl/publications/2009

Nadere informatie

Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen

Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen Klimaatverandering, waterhuishouding en adaptatienoden in Vlaanderen enkele aanvullende beschouwingen prof. dr. ir. Patrick Willems K.U.Leuven Afdeling Hydraulica Toekomstig klimaat? huidig klimaat: gematigd

Nadere informatie

Het klimaat verandert, wat nu?

Het klimaat verandert, wat nu? Het klimaat verandert, wat nu? Lesley De Cruz, Rozemien De Troch Koninklijk Meteorologisch Instituut De Limburgse Klimaattop, 18 september 2017 De Cruz et al. (KMI) Klimaatverandering 20170918 1 / 23 1

Nadere informatie

Recente variaties in de temperatuur van het oceaanwater. Henk Dijkstra Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht

Recente variaties in de temperatuur van het oceaanwater. Henk Dijkstra Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht Recente variaties in de temperatuur van het oceaanwater Henk Dijkstra Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht De Global Warming Hiatus Mondiaal gemiddelde oppervlakte temperatuur

Nadere informatie

De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater

De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1

Nadere informatie

Klimaatverandering in internationaal perspectief

Klimaatverandering in internationaal perspectief Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens

Nadere informatie

Geologische tijdschaal. AK 4vwo vrijdag 31 oktober. 11 Het klimaat door de tijd. inhoud

Geologische tijdschaal. AK 4vwo vrijdag 31 oktober. 11 Het klimaat door de tijd. inhoud Hoofdstuk 1 Extern systeem en klimaatzones Paragraaf 11 t/m 14 inhoud Het klimaat door de tijd (par. 11) Het klimaat nu (par. 12) Het klimaat in de toekomst (par. 13) Klimaatbeleid (par. 14) AK 4vwo vrijdag

Nadere informatie

Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer

Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer J. Kortland Cdb, Universiteit Utrecht Inleiding Bij het ontwerpen van een computermodel van de broeikas Aarde maak je gebruik van fysische modellen. Deze

Nadere informatie

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering

Nadere informatie

Klimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat

Klimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat DE ESSENTIE VAN KLIMAATVERANDERING CRASHCURSUS KLIMAATWETENSCHAP Prof. Dr. Wim Thiery INHOUD WAAROVER ZAL IK HET HEBBEN? - Wat is het klimaat? - Wat

Nadere informatie

tijdreeksen voor de toekomst

tijdreeksen voor de toekomst Klimaatverandering, klimaatscenario s en tijdreeksen voor de toekomst J. Bessembinder J. Beersma, KNMI Opzet presentatie Definitie klimaat en klimaatscenario s Mondiale en regionale klimaatscenario s Relatie

Nadere informatie

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014

Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek West-en Oost-Vlaanderen NATHALIE ERBOUT ZWEVEGEM, 5 DECEMBER 2014 Klimaateffectschetsboek Scheldemondraad: Actieplan Grensoverschrijdende klimaatbeleid, 11 september 2009 Interregproject

Nadere informatie

Modelleren op straatniveau

Modelleren op straatniveau Modelleren op straatniveau Luchtkwaliteit, microklimaat en stedelijk groen Computermodellen worden meer en meer gebruikt als hulpmiddel bij het ontwerpen van een duurzame leefomgeving binnen de stad. Een

Nadere informatie

Kunnen we leren van traditionele tropische architectuur?

Kunnen we leren van traditionele tropische architectuur? Kunnen we leren van traditionele tropische architectuur? Koeling van gebouwen Brussel, 16 januari 2009 Structuur Inleiding: Klimaatbewust bouwen Een voorbeeld De traditionele comfortanalyse Van Olgyay

Nadere informatie

Inleiding Samenvatting Resultaat bewonersonderzoek

Inleiding Samenvatting Resultaat bewonersonderzoek Samenvatting Resultaten onderzoeken Hitte in de stad in de provincie Utrecht NMU project: Thermo-meters werken aan verkoeling in de stad Projectpartners: Milieucentrum Utrecht, IVN Bewoners meten en bestrijden

Nadere informatie

De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater

De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater De effecten van verdroging als gevolg van de klimaatwijziging en urbanisatie op oppervlaktewater Prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Dept. Burgerlijke Bouwkunde Afdeling Hydraulica Vroegere klimaatscenario

Nadere informatie

Ontwerpen aan stadsgroen - voor een aangenaam stadsklimaat en een gezonde leefomgeving

Ontwerpen aan stadsgroen - voor een aangenaam stadsklimaat en een gezonde leefomgeving Utrecht, 12 februari 2015 BOP jij of BOB ik? Beleid, Onderzoek en Praktijk werken samen aan een gezonder milieu Ontwerpen aan stadsgroen - voor een aangenaam stadsklimaat en een gezonde leefomgeving Wiebke

Nadere informatie

Maatregelen tegen stedelijke hitte. Toon van Harmelen (TNO)

Maatregelen tegen stedelijke hitte. Toon van Harmelen (TNO) Maatregelen tegen stedelijke hitte Toon van Harmelen (TNO) Oorzaken van het stedelijk hitte eiland effect verharding vs. water/vegetatie bebouwing en geometrie materiaalgebruik antropogene warmte broeikasgassen

Nadere informatie

Klimaatadaptatie in Antwerpen

Klimaatadaptatie in Antwerpen Klimaatadaptatie in Antwerpen 1 Inhoud Antwerpen, cijfers en ambities Klimaatadaptatiestrategie, beleidsmatig Algemeen Hitte Neerslag Functioneel groen Klimaatadaptatiestrategie, toegepast Overzicht acties

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Welke extremen kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario

Nadere informatie

Wij vinden het vanzelfsprekend dat stedelijk oppervlak in beweging is

Wij vinden het vanzelfsprekend dat stedelijk oppervlak in beweging is Wij vinden het vanzelfsprekend dat stedelijk oppervlak in beweging is.. en een verdienmodel krijgt door de duurzame verbinding met de samenleving en de economie Het draait om de samenleving en de economie

Nadere informatie

Verslag van het seminar over. WATER en KLIMAAT. op vrijdagmiddag 24 maart 2017 te Amsterdam

Verslag van het seminar over. WATER en KLIMAAT. op vrijdagmiddag 24 maart 2017 te Amsterdam Verslag van het seminar over WATER en KLIMAAT op vrijdagmiddag 24 maart 2017 te Amsterdam Opening Prof. Dr Ir. Jan Peter van der Hoek zet de positie uiteen van Waternet als integraal waterbedrijf van de

Nadere informatie

KNVWS Delft. Overzicht

KNVWS Delft. Overzicht Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen

Nadere informatie

REFLECTIE? SLIM GEVONDEN!

REFLECTIE? SLIM GEVONDEN! REFLECTIE? SLIM GEVONDEN! HET HITTESCHILD ALUTHERMO, HET HITTESCHILD is een dun, reflecterend isolatiemateriaal met uitzonderlijke eigenschappen die een zeer eenvoudige plaatsing mogelijk maken. Het product

Nadere informatie

SAMEN IS ZOVEEL BETER!

SAMEN IS ZOVEEL BETER! SAMEN IS ZOVEEL BETER! HET HITTESCHILD INLEIDING Voor een goede thermische en akoestische isolatie moet je in principe verschillende lagen uit verschillende materialen, elk met zijn specifieke eigenschappen,

Nadere informatie

Les 5: Factoren van weer en klimaat

Les 5: Factoren van weer en klimaat Les 5: Factoren van weer en klimaat 1 De stand van de zon 1.1 seizoen Zoek de januari- en julitemperatuur van de volgende steden op. AW weerstation (plaats) temperatuur januari temperatuur juli Stockholm...

Nadere informatie

Maatregelen selecteren voor een klimaatbestendige wijk

Maatregelen selecteren voor een klimaatbestendige wijk DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Maatregelen selecteren voor een klimaatbestendige wijk Hoe doe je dat? Ir. Laura Kleerekoper november 2015 1 KIEZEN TUSSEN MAATREGELEN 2 KIEZEN TUSSEN

Nadere informatie

FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE

FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE Roeland SAMSON Siegfried DENYS Laboratory of Environmental and Urban Ecology (EUREC A!) roeland.samson@uantwerpen.be siegfried.denys@uantwerpen.be Structuur:

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8

Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8 Samenvatting Aardrijkskunde H.2 tot paragraaf 8 Samenvatting door Anouk 747 woorden 19 januari 2018 6,3 7 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand H.2 Klimaat 1 De stralingsbalans van de aarde

Nadere informatie

1. LESBEGIN. 2. Lesuitwerking De verschillende klimaten de Europese kaart situeren. LESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/ MEDIA/ORGANISATIE TIJD

1. LESBEGIN. 2. Lesuitwerking De verschillende klimaten de Europese kaart situeren. LESDOELEN LEERINHOUD WERKVORMEN/ MEDIA/ORGANISATIE TIJD 1. LESBEGIN 2. Lesuitwerking De verschillende klimaten de Europese kaart situeren. Onderwijsleergesprek 2 III. Factoren van weer en klimaat. 1. De temperatuur verschilt volgens het seizoen. - 21 juni staat

Nadere informatie

Gebruik van Delft-FEWS voor een wereldwijde analyse van de hydrologische consequenties van klimaatverandering

Gebruik van Delft-FEWS voor een wereldwijde analyse van de hydrologische consequenties van klimaatverandering Gebruik van Delft-FEWS voor een wereldwijde analyse van de hydrologische consequenties van klimaatverandering Frederiek Sperna Weiland Rens van Beek Jaap Kwadijk Albrecht Weerts Marc Bierkens Introductie

Nadere informatie

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke

Nadere informatie

Maatregelen selecteren voor een klimaatbestendige wijk

Maatregelen selecteren voor een klimaatbestendige wijk DE KLIMAATBESTENDIGE STAD: INRICHTING IN DE PRAKTIJK Maatregelen selecteren voor een klimaatbestendige wijk Hoe doe je dat? Ir. Laura Kleerekoper 25 november 2015 1 KIEZEN TUSSEN MAATREGELEN 2 KIEZEN TUSSEN

Nadere informatie

Koninklijk besluit van 4 juni 2012 thermische omgevingsfactoren (Belgisch Staatsblad van 21 juni 2012)

Koninklijk besluit van 4 juni 2012 thermische omgevingsfactoren (Belgisch Staatsblad van 21 juni 2012) Koninklijk besluit van 4 juni 2012 thermische omgevingsfactoren (Belgisch Staatsblad van 21 juni 2012) Lieve Ponnet Adviseur-generaal Algemene directie humanisering van de arbeid Afdeling normen welzijn

Nadere informatie

Lesbrief Watersnood in Vlaanderen

Lesbrief Watersnood in Vlaanderen Lesbrief Watersnood in Vlaanderen Inhoud Watersnood in Vlaanderen Overstromingen in Vlaanderen 03 Verklarende Woordenlijst 05 1. Klimaat 05 2. Klimaatwijziging 05 3. Ruimtelijke structuurplannen 05 4.

Nadere informatie

Microklimaat Rijnboog Arnhem

Microklimaat Rijnboog Arnhem Microklimaat Rijnboog Arnhem Januari 2013 BURO POELMANS REESINK LANDSCHAPSARCHITECTUUR Microklimaat Arnhem Rijnboog - januari 2013 Inhoud Hitte-eilanden in de stad 4 Gunstige invloed van het landschap

Nadere informatie

Over orkanen, onweer en tornado s. Pieter De Meutter

Over orkanen, onweer en tornado s. Pieter De Meutter Over orkanen, onweer en tornado s Pieter De Meutter 1 Onderzoek in België Orkaan Onweer Geschatte grootteorde van schade in België: 0 wikimedia.org Geschatte grootteorde van schade in België: 100 000 000

Nadere informatie

HITTESTRESS IN DE BEBOUWDE OMGEVING: DOORDACHT INZETTEN VAN GROEN

HITTESTRESS IN DE BEBOUWDE OMGEVING: DOORDACHT INZETTEN VAN GROEN HITTESTRESS IN DE BEBOUWDE OMGEVING: DOORDACHT INZETTEN VAN GROEN 12/03/2018 Filip Lefebre en Steven Broekx VITO Not for distribution 1 STEDELIJK HITTE-EILAND EFFECT Verstedelijkte gebieden beïnvloeden

Nadere informatie

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten?

Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Klimaatverandering Wat kunnen we verwachten? Yorick de Wijs (KNMI) Veenendaal - 09 05 2019 Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut 1 Klimaatverandering Oorzaken en risico s wereldwijd Trends en

Nadere informatie

Samenvatting. Klimaatverandering en bomen in de gemeente Amersfoort 5

Samenvatting. Klimaatverandering en bomen in de gemeente Amersfoort 5 Samenvatting In december 2014 hebben de Gemeente Amersfoort en Waterschap Vallei en Veluwe gezamenlijk de zogenoemde Blue Deal, waterrobuust Amersfoort ondertekend. Deze overeenkomst bevestigt de intentie

Nadere informatie

Gevolgen van klimaatverandering voor Nederland

Gevolgen van klimaatverandering voor Nederland Gastcollege door Sander Brinkman Haagse Hogeschool Climate & Environment 4 september 2008 Introductie Studie Bodem, Water en Atmosfeer, Wageningen Universiteit Beroepsvoorbereidendblok UNFCCC CoP 6, Den

Nadere informatie

Klimaat kwetsbaarhedenkaart Haaglanden. Kans op hittestress. Kans op overstroming. Kans op wateroverlast. Kans op blauwalg

Klimaat kwetsbaarhedenkaart Haaglanden. Kans op hittestress. Kans op overstroming. Kans op wateroverlast. Kans op blauwalg Klimaat kwetsbaarhedenkaart Haaglanden Kans op hittestress Kans op overstroming Hittestress komt voor bij een periode van uitzonderlijk warm weer en wordt versterkt door het hitte-in-de-stad of urban heat

Nadere informatie

Energiebalans aarde: systeemgrens

Energiebalans aarde: systeemgrens Energiebalans aarde: systeemgrens Aarde Atmosfeer Energiebalans Boekhouden: wat gaat er door de systeemgrens? Wat zijn de uitgaande stromen? Wat zijn de ingaande stromen? Is er accumulatie? De aarde: Energie-instroom

Nadere informatie

FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE

FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE FIJN STOF EN PLANTEN: EEN BOEIENDE INTERACTIE Roeland SAMSON Siegfried DENYS Laboratory of Environmental and Urban Ecology (EUREC A!) roeland.samson@uantwerpen.be siegfried.denys@uantwerpen.be Structuur:

Nadere informatie

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6

Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting Aardrijkskunde 4.1 t/m 4.6 Samenvatting door een scholier 1392 woorden 15 januari 2014 5,9 5 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs AARDRIJKSKUNDE PW 4.1 T/M 4.6 H 4 1 *Reliëfkaart:

Nadere informatie

Opleiding. Duurzaam gebouw : ENERGIE. Leefmilieu Brussel WORKSHOP GEBOUWSCHIL. Thomas GOETGHEBUER MATRICIEL

Opleiding. Duurzaam gebouw : ENERGIE. Leefmilieu Brussel WORKSHOP GEBOUWSCHIL. Thomas GOETGHEBUER MATRICIEL Opleiding Duurzaam gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel WORKSHOP GEBOUWSCHIL Thomas GOETGHEBUER MATRICIEL Presentatie van het project 2 Presentatie van het project 3 Presentatie van het project 4 Presentatie

Nadere informatie

RISICOSIGNALERING Hitte

RISICOSIGNALERING Hitte RISICOSIGNALERING Hitte Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut INLEIDING Hitte De temperatuur volgt een jaarlijkse cyclus die samenhangt met de zonnestand. Deze jaarlijkse cyclus is duidelijk zichtbaar

Nadere informatie

Hoe komen de annual air quality kaarten tot stand?

Hoe komen de annual air quality kaarten tot stand? Hoe komen de annual air quality kaarten tot stand? De annual air quality kaarten tonen het resultaat van een koppeling van twee gegevensbronnen: de interpolatie van luchtkwaliteitsmetingen (RIO-interpolatiemodel)

Nadere informatie

Meteorologische gegevens,

Meteorologische gegevens, Bron: KNMI (2010, 2011). Indicator 30 november 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Voor

Nadere informatie

Stadstemperatuur in beeld met smartphonewaarnemingen

Stadstemperatuur in beeld met smartphonewaarnemingen Stadstemperatuur in beeld met smartphonewaarnemingen Aart Overeem, James Robinson, Hidde Leijnse Gert-Jan Steeneveld, Berthold Horn, Remko Uijlenhoet NVBM minisymposium Mobiele Meteorologie vrijdag 11

Nadere informatie

Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland)

Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland) 1 Invloed van klimaatverandering op hydrologische extremen (hoog- en laagwater langs rivieren in het Vlaamse binnenland) Op 26 augustus 2008 heeft Omar Boukhris een doctoraatsstudie verdedigd aan de K.U.Leuven

Nadere informatie

De natuurwaardeverkenner en natuurwaardeverkenner stad

De natuurwaardeverkenner en natuurwaardeverkenner stad De natuurwaardeverkenner en natuurwaardeverkenner stad AGENDA» Achtergrond en doelstelling» Zelf aan de slag» Feedback ECOSYSTEEMDIENSTEN WAARDEREN» Ecosysteemdiensten = waarde van biodiversiteit en ecosystemen

Nadere informatie

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238

Nadere informatie

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling

De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig

Nadere informatie

Luchtvaart en klimaatverandering. Peter van Velthoven

Luchtvaart en klimaatverandering. Peter van Velthoven Luchtvaart en klimaatverandering Peter van Velthoven Overzicht Effecten van vliegtuigemisies op klimaat: Overzicht effecten CO2 emissies luchtvaart: verleden, heden en toekomst Effect van stikstofoxides

Nadere informatie

Analyse van temperatuurmetingen in de Nederlandse ondergrond

Analyse van temperatuurmetingen in de Nederlandse ondergrond Analyse van temperatuurmetingen in de Nederlandse ondergrond Nick Buik Petra Stolk Guus Willemsen IF Technology (ZF) heeft onderzoek gedaan naar de temperatuurverdeling in de Nederlandse ondergrond tot

Nadere informatie

Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire

Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire Uitdagingen bij de opbouw van massabalansen voor het beheer van ecosysteemdiensten. Dirk Vrebos, Jan Staes & Patrick Meire Inleiding De vraag naar waterkwaliteitsverbetering in Vlaanderen blijft hoog.

Nadere informatie

PACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR. PaccoParameters

PACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR.   PaccoParameters PACCO-PARAMETERS PH DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR PH De ph geeft de zuurtegraad van het water weer. Ze varieert doorgaans op een schaal

Nadere informatie

Jg. 45 / Nr. 2 / 2012 Het stedelijk warmte-eiland. Wie 's avonds van het platteland de stad in fietst heeft het ongetwijfeld wel

Jg. 45 / Nr. 2 / 2012 Het stedelijk warmte-eiland. Wie 's avonds van het platteland de stad in fietst heeft het ongetwijfeld wel Jg. 45 / Nr. 2 / 2012 Het stedelijk warmte-eiland P. 120 Het stedelijk warmt Het CBD van Melbourne (foto: Matthias Demuzere) Wie 's avonds van het platteland de stad in fietst heeft het ongetwijfeld wel

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in

Nadere informatie

Opdrachten bovenbouw hv

Opdrachten bovenbouw hv Opdrachten bovenbouw hv Dit is de laatste actuele lesopener van dit jaar. Deze keer kiezen we voor een quiz over weer, klimaat en klimaatverandering, waarin je jouw kennis kunt meten met andere leerlingen

Nadere informatie

Kennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1

Kennisagenda NKWK- KBS. Groeidocument versie 0.1 Kennisagenda NKWK- KBS Groeidocument versie 0.1 November 2015 Voorwoord Dit is de eerste versie (versie 0.1) van het Groeidocument van de Kennisagenda NKWK- KBS. Dit document is een eerste aanzet voor

Nadere informatie

4. Straling, warmte, temperatuur

4. Straling, warmte, temperatuur 4. Straling, warmte, temperatuur 4.1 Inleiding De zon levert met zijn zonnestraling alle energie die de luchtstromingen op aarde op gang houden. Minder bekend is dat ook de aarde warmte uitstraalt; daarbij

Nadere informatie

klimaatverandering en voedsel

klimaatverandering en voedsel klimaatverandering en voedsel Parijs; wat is er afgesproken en gaat het lukken? Wat betekent dit voor landbouw en voeding? Energie transitie als voorbeeld voor producent en consument Duurzaamheid als paradigma.

Nadere informatie

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden.

2: vermindering van koolmonoxide, kooldioxide, zwaveldioxide en stikstofoxide en dat is erg goed om het broeikaseffect tegen te houden. Stelling door T. 1429 woorden 12 juni 2014 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Stelling 1: openbaar vervoer moet gratis worden 1: km autorijden levert dan per passagier gemiddeld zeven keer

Nadere informatie

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam

Nadere informatie

Hoe komen de verschillende klimaten op Aarde tot stand?

Hoe komen de verschillende klimaten op Aarde tot stand? Klimaat Wat is klimaat? Klimaat is de gemiddelde toestand van het weer over een langere periode op een bepaalde plaats. Veel meteorologische instituten hanteren een periode van 30 jaar voor de berekening

Nadere informatie

klimaatverandering Planet

klimaatverandering Planet klimaatverandering Planet 66 67 klimaatver andering De verandering van het klimaat wordt tegenwoordig gezien als de grootste milieudreiging in de wereld. Klimaatmodellen voorspellen op de lange termijn

Nadere informatie

SUBARCTISCHE HYDROLOGIE EN KLIMAATSVERANDERINGEN: Een studie in het stroomgebied van de Tana Rivier in het noorden van Fennoscandië

SUBARCTISCHE HYDROLOGIE EN KLIMAATSVERANDERINGEN: Een studie in het stroomgebied van de Tana Rivier in het noorden van Fennoscandië SUBARCTISCHE HYDROLOGIE EN KLIMAATSVERANDERINGEN: Een studie in het stroomgebied van de Tana Rivier in het noorden van Fennoscandië SAMENVATTING De grootste veranderingen in klimaat, veroorzaakt door het

Nadere informatie

4 juli blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2

4 juli blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker blauw Toelatingsexamen arts en tandarts 4 juli 2017 Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Aantal mensen (in miljarden) Stilleestekst deel

Nadere informatie