PIJNBESTRIJDING: EEN VAK APART Artikel uit het Prostaatkanker Magazine van de ProstaatkankerStichting
|
|
- Rebecca Goossens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PIJNBESTRIJDING: EEN VAK APART Artikel uit het Prostaatkanker Magazine van de ProstaatkankerStichting Pijn bij kanker komt onnodig vaak voor, stelde de Maastrichtse internist Marieke van den Beuken van Everdingen* 1 vast in een studie waarop ze in januari 2009 promoveerde. Ze vroeg samen met collega s 1429 patiënten met kanker in Midden- en Zuid- Limburg naar hun pijnbeleving. De cijfers zijn onthutsend als je weet: dat met een goede behandeling bij 85 tot 90 procent van kankerpatiënten de pijn adequaat gestild kan worden. Je bent dan niet helemaal pijnvrij, maar je kunt ermee leven, zegt ze. De Prostaatkankerstichting.nl vroeg Marieke van den Beuken van Everdingen haar artikel van 2009 te actualiseren naar de toestand van Hier volgt de aangepaste versie. PKS: Wat zijn de oorzaken van de problemen bij pijnbestrijding? Marieke van den Beuken-van Everdingen: Deze oorzaken liggen zowel bij de patiënt als bij de zorgverlener. Eén van de oorzaken is dat bij het bezoek aan de zorgverlener zowel de patiënt als de zorgverlener gefocust zijn op het genezen van de ziekte en in de beschikbare tijd prioriteit geven aan het behandelen van de ziekte. Het doornemen van laboratoria- scan en foto s uitslagen krijgt prioriteit. De zorgverlener zou eigenlijk standaard, tijdens een consult eventuele pijn ter discussie moeten stellen. De redenen dat een patiënt vaak tijdens een consult niet over pijn praat zijn divers. Veel patiënten vinden dat pijn er nu eenmaal bij hoort en vinden zelf dat zij lastig zijn als ze over pijn praten. Bovendien willen zij de zorgverlener niet afleiden van het behandelen van de ziekte. Een misplaatste trots maakt dat sommige patiënten niet over pijn praten omdat zij menen een hoge pijndrempel te moeten etaleren. Overigens bleek bij onderzoek dat pijn bij kanker vooral door patiënten met een lage opleiding wordt ervaren, vaker dan
2 bij hoogopgeleiden. We weten niet waarom. Misschien geloven ze in die mythes, of wordt er minder goed gecommuniceerd met de behandelaar. Wordt er wel over pijn gepraat en is medicatie verstrekt dan blijken veel patiënten de medicijnen niet, of niet goed in te nemen. Een van de oorzaken daarvan is dat bij veel patiënten een aantal mythes leeft over pijnstillers en geneesmiddelen. Mythen: Angst voor zombiegedrag is een van die mythen. Een derde van de patiënten wordt inderdaad suf van pijnstillers op basis van opioïden Meestal verdwijnt dit effect in enkele dagen. Blijft die sufheid toch, dan gaat de dosis omlaag of kiest de arts voor een ander middel. Suf makend? Recent onderzoek meldt dat opioïden de rijvaardigheid niet ernstig beïnvloeden. Bij starten van de medicatie vallen opioïden in de wet onder categorie 3 geneesmiddelen (rijden wordt nadrukkelijk ontraden), maar na twee weken stabiel gebruik wordt dit categorie 2. Een andere angst is dat de patiënt denkt dat hij of zij eraan verslaafd raakt. De patiënt krijgt geen kick en wordt niet high, juist omdat de medicatie op pijnstilling mikt. De medicatie kan dan ook gewoon afgebouwd en gestopt worden. Veel patiënten denken dat ze door het gebruik van morfine eerder dood gaan. Hier is veel onderzoek naar gedaan. Mits morfine adequaat wordt toegediend, is dat zeker niet het geval. Veel mensen zijn bang voor de bijverschijnselen van pijnstillers en beschouwen ze daarom als gif. Geneesmiddelen kunnen inderdaad bijwerkingen veroorzaken. Maar chronische pijn die niet wordt verholpen, roept veel meer narigheden op. Ernstige vermoeidheid, stress of een slecht humeur zijn energievreters terwijl de patiënt alle kracht en energie nodig heeft voor zijn therapie. Kortom: De bijverschijnselen van pijnbestrijders zijn veel minder ernstig dan de bijverschijnselen die het ondergaan van pijn met zich mee brengen.
3 Theoretisch kunnen vele kankerpatiënten van een goede pijnbehandeling profiteren. In werkelijkheid blijkt een kwart van de patiënten die onder behandeling zijn, gebukt te gaan onder matige tot ernstige pijn. Sterker: liefst de helft van de uitbehandelde patiënten voelt pijn in deze intensiteit. Voor het goede begrip: matige tot ernstige pijn wil zeggen dat je een aantal dingen niet meer kunt doen en je je leven aanpast aan de pijn. Gaven artsen een pijnbehandeling, dan bleek die toch in 42 procent van de gevallen ontoereikend. Verklaring? Zowel de behandelaar als de patiënt spelen verstoppertje als het om pijn bestrijding gaat. PKS: Welke medicijnen worden voorgeschreven bij pijn? Marieke van den Beuken-van Everdingen: Medici kunnen pijnstillers in toenemende sterkte inzetten: Men kan deze medicijnen in drie groepen verdelen: 1. Paracetamol en NSAID s (ontstekingsremmers zoals bv: (ibuprofen, dyclofenac, naproxen) 2. Zwakke opioïden zoals tramadol 3. Sterke opioïden zoals morfine. methadon, fentanyl (pleister) en oxycodon. Toediening van deze medicijnen uit groep 2 en 3 gebeurt vaak in combinatie met een middel uit groep 1 zoals paracetamol. Bij zenuwpijn worden ook medicamenten ingezet die de zenuwgeleiding beïnvloeden zoals antidepressiva en middelen tegen epilepsie. Belangrijk is, dat bij ernstige pijn er een goede basispijnstilling is er moet een constante spiegel in het bloed aanwezig zijn. Het beste bereik je dat door deze pijnstillers op vaste tijden in te nemen. Door een pijnstiller pas in te nemen als de pijn ondraaglijk is lijkt de tijd die nodig is voor het gewenste effect heel lang. Daardoor kan ten onrechte het idee ontstaan dat de pijnstiller niet of niet goed werkt.
4 Dit vraagt om een toedieningdiscipline maar de genomen moeite zal zich zeker vertalen in veel minder pijn. Pijn is echter meestal niet constant, er kan sprake zijn van zogenaamde doorbraakpijn. Bijvoorbeeld wanneer je beweegt of verzorgd wordt, maar soms ook zomaar zonder aanleiding. Deze doorbraakpijnen duren meestal maar kort, maar zijn wel heel heftig. Een van de terreinen waarop de laatste jaren grote vooruitgang is geboekt, is de bestrijding van doorbraakpijn. Ongeveer driekwart van de kankerpatiënten heeft last van dat soort onverwachte aanvallen, waarbij de pijn door de pijnmedicatie heen breekt. Het dilemma bij doorbraakpijn is dat de pijnepisode meestal alweer voorbij is voordat een gangbare pijnstiller zijn werk kan doen. De normale pijnmedicatie verhogen gaat meestal ook niet, omdat dat veel bijwerkingen geeft. Gelukkig is er sinds een paar jaar een alternatief in de vorm van snelwerkende middelen. Die nieuwe soort pijnstillers doet binnen een paar minuten zijn werk. Een voorbeeld is fentanyl, dat in de vorm van een lolly, een neusspray of een smelttablet verkrijgbaar is. Het wordt via mond- of neusslijmvlies opgenomen en heeft al na vijf tot tien minuten effect. Er zijn ook snelwerkende varianten van gangbare pijnstillers op de markt, zoals morfine en oxycodon, die na 20 tot 30 minuten hun werkzame stoffen afgeven. Zo kan niet alleen de chronische pijn maar ook de doorbraakpijn steeds beter worden bestreden. Medicinale cannabis kan een rustgevend en ontspannen gevoel geven bij sommige aandoeningen. Toch reageert ieder mens verschillend op deze middelen. Soms worden er mensen er onrustig of paniekerig van. Tegen pijn bij kanker heeft het nog niet geholpen. Een wetenschappelijke onderbouwing van de werking van medicinale cannabis is er niet maar er wordt onderzoek naar verricht. PKS: Op welke wijze kunnen pijnstillers het best worden toegediend? Marieke van den Beuken-van Everdingen: De toedieningsroute van pijnstillers is afhankelijk van het soort pijnstiller en de mogelijkheden van de patiënt.
5 Pijnstillers kunnen oraal (door de mond slikken) rectaal, (zetpil via de anus) via de huid (zoals fentanyl pleisters), onderhuids (via klein infuusnaaldje), rechtstreeks in een bloedvat (infuus, pompje) of via het ruggenwervelkanaal worden toegediend. PKS: Hoe ontstaat pijn bij kanker? Marieke van den Beuken-van Everdingen: De tumor groeit in gezond (bot) weefsel en prikkelt daarbij zenuwen die een pijnsignaal afgeven. Ook scheidt de tumor een veelheid van ontstekingsstofjes af die pijn veroorzaken. Ook kan pijn veroorzaakt worden door littekenweefsel na een operatie of verwonding of weefselverharding door bestraling. PKS: Op welke wijze wordt de oorzaak van pijn bestreden? Marieke van den Beuken-van Everdingen: Als we naar de oorzaak van de pijn kijken is anti-tumor therapie de eerst aangewezen weg. Omdat het effect van deze therapie niet onmiddellijk zichtbaar /voelbaar is moeten ondertussen ook pijnstillers worden gebruikt. Antitumor therapieën zijn: 1. Radiotherapie 2. Chemotherapie 3. Hormoontherapie 4. Chirurgie Deze therapieën remmen de celdeling en/of vernietigen/verwijderen de tumor waardoor geen of minder druk op de zenuwen wordt uitgeoefend. Een combinatie van voornoemde therapieën is ook mogelijk. Pijnprikkels worden ernstiger ervaren door persoonlijke omstandigheden van de patiënt. Boosheid, waarom ik, angst, spanning, vermoeidheid en verdriet zijn factoren in de pijnbeleving die van grote invloed zijn. Praten over de pijn, afleiding, zorgen voor een goede nachtrust en voldoende rust helpen om de pijn effectief te bestrijden.
6 Een fysiotherapeut kan u helpen oefeningen te doen die uw pijn verminderen of te voorkomen. Door de normale beweeglijkheid van gewrichten te bevorderen of in stand te houden kan pijn voorkomen worden. Ook ontspanningsoefeningen kunnen de vicieuze cirkel van pijn doorbreken die is ontstaan door constante spanning op uw spieren. PKS: Welke andere methoden kunnen helpen de pijn te bestrijden? Marieke van den Beuken-van Everdingen: Zenuwbaanblokkade is ook een methode om de pijn te bestrijden. In het ziekenhuis kan men een zenuw tijdelijk uitschakelen door bevriezing of verhitting. Ook kan een chemische stof rond de zenuw worden ingespoten. Het pijnsignaal kan hierdoor de hersenen niet meer bereiken waardoor de pijn niet wordt gevoeld. Deze methode wordt echter niet zo vaak toegepast. PKS: Is de angst voor bijwerkingen van pijnstillers zowel bij curatieve als palliatieve behandelingen even groot? Marieke van den Beuken-van Everdingen: Daar is nauwelijks verschil in. Er zijn patiënten die in hun laatste levensfase zijn en hun pijnmedicatie geheel of gedeeltelijk negeren. Meestal op grond van de reeds beschreven mythen over pijnstillers. PKS: Hebt u een suggestie hoe je kunt organiseren dat bij ieder bezoek aan de poli, pijn een vast ingebouwd onderwerp moet zijn bij iedere patiënt? Marieke van den Beuken-van Everdingen: Het nieuwe Oncologiecentrum in Maastricht probeert nu pijnbestrijding systematisch aan te pakken. Iedere patiënt krijgt voortaan gerichte vragen over zijn pijn voorgelegd. Een pijnspecialist behandelt de ingewikkelde pijnperikelen. Ook is er onderzoek gedaan naar pijneducatie die met name bij patiënten met veel pijn haar nut heeft bewezen. Zij hielden een pijndagboekje bij, kregen bezoek van een verpleegkundige en werden aangemoedigd om over hun kwelgeest te praten De pijnstatistieken schrijnen eens te meer omdat ik ontdekt heb dat ze nog altijd gelijk zijn als veertig jaar geleden. Dit ondanks de enorme verbeteringen bij pijnbestrijding (zoals nieuwe medicijnen en toedieningsvormen) en de grotere aandacht ervoor. In mijn proefschrift wijs ik op misvattingen onder een
7 deel van de medici en het verplegend personeel over bijwerkingen van pijnstillers. Veelzeggend over het onbesproken blijven van pijn - is dat maar in iets meer dan een kwart van de medische dossiers van kankerpatiënten het woordje pijn voorkomt, ontdekten onderzoekers. PKS: Wat kun je zelf nog meer doen om goed om te gaan met de pijn? Marieke van den Beuken-van Everdingen: Het kan niet vaak genoeg gezegd worden maar medicijndiscipline is belangrijk en kun je zelf doen. Leer onderkennen waar uw pijn goed op reageert en pas daarop uw programma aan. Plan uw noodzakelijke activiteiten zorgvuldig, durf nee te zeggen en neem voldoende rust. s Nachts is er minder afleiding waardoor de pijn nog meer wordt ervaren. Zorg dat u ontspannen gaat slapen door bv. warme melk of een warm bad te nemen. *1 Marieke van den Beuken-van Everdingen werkt sinds enkele jaren als algemeen internist bij het regionaal palliatie team en bij het Universitair Pijn Centrum Maastricht (UPCM). Ze is ook staflid anesthesie bij het Maastricht UMC +. Eerder werkte ze onder meer als internist op de intensive care van het Maastrichtse ziekenhuis en als algemeen internist in ziekenhuis De Wever in Heerlen, het huidige Atrium Medisch Centrum.
Pijn bij kanker, behandeling met medicijnen
Pijn bij kanker, behandeling met medicijnen Inleiding Deze informatiefolder is bedoeld voor patiënten die pijn hebben als gevolg van kanker. Ook voor familieleden kan het zinvol zijn om deze folder te
Nadere informatiePIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE. Inhoudsopgave 1. Inleiding
SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Inhoudsopgave. Inleiding. Pijn bij kanker. Gevolgen van pijn. Slaap en vermoeidheid. Bewegen. Stemming. Behandeling van pijn. Pijnstillers. Doorbraakpijn.
Nadere informatiePIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE
SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Pijn is een onaangenaam gevoel en kan grote invloed hebben op uw dagelijks leven. Pijn kan verschillende oorzaken hebben. Bij patiënten met kanker
Nadere informatieHet gebruik van morfine en veel voorkomende vragen
Het gebruik van morfine en veel voorkomende vragen Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 0437 Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers (zie tabel) voorgeschreven tegen de pijn. Deze
Nadere informatieMorfine Feiten en fabels. Apotheek
00 Morfine Feiten en fabels Apotheek In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige pijnstillers of opioïden worden genoemd. Inleiding
Nadere informatieProstaatkanker en palliatieve pijnbestrijding,
Prostaatkanker en palliatieve pijnbestrijding, behandelen om de klachten te verminderen; niet genezend PIJN BESTRIJDING Patiënten bij wie de kanker niet meer beperkt is tot de prostaat, maar is uitgezaaid,
Nadere informatiePijn en pijnbehandeling bij Kanker 23-04-2014 Centrum Cabane
Pijn en pijnbehandeling bij Kanker 23-04-2014 Centrum Cabane Drs. A.M. Karsch, anesthesioloog pijnspecialist UMC Utrecht Drs. G. Hesselmann, oncologieverpleegkundige, epidemioloog UMCU Wat is pijn? lichamelijk
Nadere informatieMorfine. Informatie voor patiënten die in overleg met hun arts morfine gebruiken
Morfine Informatie voor patiënten die in overleg met hun arts morfine gebruiken Inhoudsopgave Morfine en andere sterke pijnstillers... 3 De functie van pijn... 3 De behandeling van pijn... 3 De juiste
Nadere informatieFabels en feiten over morfine
Fabels en feiten over morfine Beter voor elkaar Fabels en feiten over morfine Inleiding In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige
Nadere informatieBehandeling van pijn bij kanker
Behandeling van pijn bij kanker Pijn bij kanker kan ontstaan door de ziekte zelf, maar ook door de behandeling ervan. Niet alle patiënten met kanker hebben pijn. In de beginfase van de ziekte heeft 30%
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met paracetamol en/of NSAID s BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius Ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker
Nadere informatieInfobrochure. Pijn in het ziekenhuis
Infobrochure Pijn in het ziekenhuis Onbehandelde pijn staat een goede genezing in de weg. Bijt niet op uw tanden, praat over uw pijn! Pijn... een nuttig signaal Acute pijn is een alarmsignaal, een onmiddellijke
Nadere informatieMorfine. Fabels en feiten
Morfine Fabels en feiten In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine behoort tot een groep geneesmiddelen, die morfineachtige pijnstillers of opioïden worden genoemd. Inleiding Waar in deze
Nadere informatiePijn en pijnbehandeling
Pijn en pijnbehandeling Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Het pijnteam... 1 3 Pijn beschrijven... 1 4 Wisseling in pijn... 2 5 Pijnregistratie... 2 6 Pijnbestrijding... 2 7 Pijnstillers... 3 8 Algemene
Nadere informatieFabels en feiten over morfine en andere opioïden
afdeling informatiebrochure Fabels en feiten over morfine en andere opioïden Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Wat zijn opioïden? 4 3. Functie van pijn 4 4. Behandeling van pijn 4 5. Behandeling van benauwdheid
Nadere informatiePijn bij kanker. Anesthesiologie en Pijngeneeskunde
Anesthesiologie en Pijngeneeskunde Pijn bij kanker Inhoud 1. Inleiding....................................................... 1 2. Pijn bij kanker................................................... 1 3.
Nadere informatieBehandeling van pijn bij kanker
Behandeling van pijn bij kanker Centrum voor pijngeneeskunde Locatie Eindhoven Pijn bij kanker kan ontstaan door ziekte zelf, maar ook door de behandeling ervan. Niet alle patiënten met kanker hebben pijn.
Nadere informatiePijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie
Pijnbehandeling op de verpleegafdeling na een longoperatie In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met oxycodon BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker kunt u ook last
Nadere informatieGebruik van morfine en andere opioïden
Gebruik van morfine en andere opioïden En veelvoorkomende vragen Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw arts heeft u morfineachtige pijnstillers voorgeschreven
Nadere informatiePijn bij kanker. oncologie
Pijn bij kanker Deze folder is bedoeld voor mensen met kanker die pijn hebben als gevolg van hun ziekte of behandeling. U kunt de folder natuurlijk ook laten lezen aan mensen in uw omgeving. Misschien
Nadere informatiePijn bij kanker. Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis
Pijn bij kanker Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis Wat is pijn? Pijn is een onaangenaam gevoel. Het kan op verschillende manieren ontstaan en het kan op verschillende manieren worden
Nadere informatieOncologie. Morfine: fabels en feiten
Oncologie Morfine: fabels en feiten 1 Wat is morfine? In overleg met uw arts gaat u morfine gebruiken. Morfine wordt voorgeschreven om pijn te verlichten. Soms wordt morfine gebruikt bij benauwdheid. Morfine
Nadere informatiePijnmedicatie. dr. Bart G.J. Dekkers, AIOS ziekenhuisfarmacie
Pijnmedicatie dr. Bart G.J. Dekkers, AIOS ziekenhuisfarmacie (b.g.j.dekkers@umcg.nl) Soorten pijn Nociceptieve pijn (wondpijn) Pijn waarschuwt dat er iets mis is in het lichaam (bijv. verzwikte enkel)
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
Pijnbestrijding bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is pijn? 5 Pijndiagnose 8 Behandeling van pijn 10 Andere methoden 19 Omgaan met pijn 22 Wat u zelf kunt doen 25 Wilt u meer informatie?
Nadere informatiechronische pijn en de pijnpolikliniek Dr. D.H.Vrinten Anesthesioloog-pijnbehandelaar
chronische pijn en de pijnpolikliniek Dr. D.H.Vrinten Anesthesioloog-pijnbehandelaar De pijnpolikliniek Indeling van pijn; acuut of chronisch Acute pijn ontstaat plotseling is (meestal) goed te behandelen;
Nadere informatiePIJNMEDICATIE THUIS NA EEN ORTHOPEDISCHE OPERATIE
PIJNMEDICATIE THUIS NA EEN ORTHOPEDISCHE OPERATIE 557 Inleiding In deze folder informeren wij u over het gebruik van pijnmedicatie thuis. U vindt informatie over: de pijnscore pijnmedicatie die u heeft
Nadere informatiePijn bij kanker. Anesthesie. Locatie Hoorn/Enkhuizen
Pijn bij kanker Anesthesie Locatie Hoorn/Enkhuizen Behandeling van pijn bij kanker Inleiding Tegenwoordig is pijn bij kanker vaak goed te bestrijden. Als wordt vastgesteld waardoor de pijn wordt veroorzaakt,
Nadere informatieEen woordje uitleg over morfine WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL
Een woordje uitleg over morfine WELKOM BIJ HET H. HARTZIEKENHUIS MOL Kwaliteit en Veiligheid Wij doen mee! Onze kwaliteit aantoonbaar maken Ons ziekenhuis heeft zich geëngageerd om het accreditatielabel
Nadere informatiePijn na een operatie
Pijn na een operatie 1. Inleiding Binnenkort wordt U geopereerd in het TweeSteden ziekenhuis op locatie Tilburg. Pijn na een operatie is vrijwel onvermijdelijk. Pijn is een signaal van (mogelijke) weefselbeschadiging,
Nadere informatieOorzaken. Pijn in de Palliatieve Fase. Programma. Stellingen. Vóórkomen van pijn Pijn in de palliatieve fase onderbehandeld?!
Pijn in de Palliatieve Fase Juni 2012 Programma Stellingen Inleiding Casus Soorten Pijn Pijnbehandelingen In kaart brengen van pijn Vragen Evaluatie Stellingen In onze maatschappij en op ons niveau van
Nadere informatiePijnbehandeling in de palliatieve fase
Pijnbehandeling in de palliatieve fase 1. Inleiding Deze folder is bestemd voor patiënten die pijn hebben in de palliatieve fase. De palliatieve fase wil zeggen dat er levensverlengend behandeld wordt;
Nadere informatieInfobrochure. Pijn bij volwassenen
Infobrochure Pijn bij volwassenen INHOUD Inleiding. 4 1. Wat is pijn. 4 2. Complicaties door pijn. 5 3. Pijn meten. 5 4. Pijn behandelen. 6 4.1 Pijn behandelen met geneesmiddelen. 6 4.2 Locoregionale
Nadere informatieOuderen en pijn Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers
Ouderen en pijn Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers Als u ouder wordt, kunt u te maken krijgen met pijn. Niet de leeftijd maar sommige ziekten of beperkingen kunnen pijn geven. Dit kan lastige
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
Pijnbestrijding bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is pijn? 4 Pijndiagnose 7 Behandeling van pijn 9 Andere methoden 18 Omgaan met pijn 21 Wat u zelf kunt doen 24 Wilt u meer informatie?
Nadere informatieGabapentine Neurontin
Gabapentine Neurontin Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Wat is Gabapentine? 3 Wat is neuropatische pijn? 3 Hoe werkt Gabapentine? 4 In welke doseringen is Gabapentine te verkrijgen? 4 Wanneer
Nadere informatieAmitriptyline. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Amitriptyline Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Wat is Amitriptyline? 3 Wat is neuropathische pijn? 3 Hoe werkt Amitriptyline? 4 In welke doseringen is Amitriptyline te verkijgen? 4 Wanneer
Nadere informatieOorzaken van pijn Pijnmedicatie
Pijndagboek Tegenwoordig is pijn bij kanker vaak goed te bestrijden. Eenmaal vastgesteld wat de pijn veroorzaakt, is deze bijna altijd tot een draaglijk niveau terug te brengen. Niet alle patiënten met
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
Pijnbestrijding bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is pijn? 4 Pijndiagnose 7 Behandeling van pijn 9 Andere methoden 18 Omgaan met pijn 21 Wat u zelf kunt doen 24 Wilt u meer informatie?
Nadere informatieOuderen en pijn. Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers
Ouderen en pijn Tips voor patiënten, familie en mantelzorgers Als u ouder wordt, kunt u te maken krijgen met pijn. Niet de leeftijd maar sommige ziekten of beperkingen kunnen pijn geven. Dit kan lastige
Nadere informatieDoorbraakpijn bij kanker
Doorbraakpijn bij kanker Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze folder is bedoeld voor patiënten die pijn hebben ten gevolge van kanker. Ook voor familieleden of naasten kan het zinvol zijn de folder te lezen.
Nadere informatieINTERNE GENEESKUNDE. Fabels en Feiten over morfine en andere opioïden
INTERNE GENEESKUNDE Fabels en Feiten over morfine en andere opioïden Fabels en Feiten over morfine en andere opioïden Uw arts heeft u een opioïd voorgeschreven om uw pijn of benauwdheid onder controle
Nadere informatiePIJN BIJ KINDEREN VOORLICHTING VOOR OUDERS/VERZORGERS
PIJN BIJ KINDEREN VOORLICHTING VOOR OUDERS/VERZORGERS 17803 Inleiding Uw kind is opgenomen op de kinderafdeling. Tijdens het verblijf in het ziekenhuis kan uw kind pijn ervaren, als gevolg van de aandoening,
Nadere informatiePregabaline Lyrica. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Pregabaline Lyrica Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Wat is Pregabaline? 3 Wat is neuropatische pijn? 3 Hoe werkt Pregabaline? 4 In welke doseringen is Pregabaline te verkrijgen? 4 Wanneer
Nadere informatieUW KIND HEEFT PIJN INFORMATIE VOOR OUDERS EN VERZORGERS
UW KIND HEEFT PIJN INFORMATIE VOOR OUDERS EN VERZORGERS FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding In deze brochure geven wij u meer informatie over pijn bij kinderen: Wat is pijn, waardoor kan pijn veroorzaakt worden
Nadere informatieOmgaan met chronische pijn
Omgaan met chronische pijn Wat staat er op het programma? Correct gebruik van pijnmedicatie Zorg goed voor jezelf Gebruik een activiteiten-dagboek Chronische pijn De weg van de pijnprikkel Pijnmedicatie
Nadere informatiePijnbehandeling na de hartoperatie op de verpleegafdeling
Pijnbehandeling na de hartoperatie op de verpleegafdeling In deze folder willen wij u informeren over het belang van een goede pijnbehandeling na uw operatie en hoe de pijn na de operatie onder controle
Nadere informatieGabapentine Neurontin
Gabapentine Neurontin Ziekenhuis Gelderse Vallei Wat is Gabapentine? Gabapentine is een medicijn dat invloed heeft op de informatieoverdracht via zenuwen in de hersenen. Het is op recept verkrijgbaar onder
Nadere informatiePijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie
Pijnbehandeling Rondom een orthopedische operatie In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten tot een orthopedische operatie. In deze folder leest u waarom het belangrijk is om pijn goed te behandelen.
Nadere informatiePalliatieve zorg. Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden
Palliatieve zorg Ondersteuning als genezing niet meer mogelijk is Informatie voor patiënten F1023-1163 oktober 2012 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan
Nadere informatieFabels en Feiten over morfine en andere opioïden
Fabels en Feiten over morfine en andere opioïden (herziene druk) de heer E. Delhaas en mevrouw W.H. Oldenmenger Inleiding Uw arts heeft u een opioïd voorgeschreven om uw pijn onder controle te krijgen.
Nadere informatiePijn bij kinderen. informatiebrochure
Pijn bij kinderen informatiebrochure 1 Inhoud...1 Pijn...3 Pijn meten...3 Kinderen jonger dan vier jaar... 4 Kinderen tussen vier en zes jaar...5 Kinderen vanaf zeven jaar...6 Pijn behandelen met geneesmiddelen...7
Nadere informatiePijnbestrijding na operatie
Pijnbestrijding na operatie Inleiding Binnenkort wordt u geopereerd. De anesthesioloog zorgt ervoor dat u tijdens de operatie geen pijn voelt. Na de operatie treedt pijn op, die iedere patiënt anders ervaart.
Nadere informatiePijnstilling via de pijnpomp
Infobrochure Pijnstilling via de pijnpomp Patiënt-gecontroleerde pijnbestrijding Anesthesie - Pijntherapie - Intensieve zorgen Tel: 011 826 227 mensen zorgen voor mensen Inleiding Binnenkort ondergaat
Nadere informatieVoor wie is deze brochure? Inhoud
Pijn bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is pijn? 4 Pijndiagnose 8 Behandeling van pijn 10 Andere methoden 19 Omgaan met pijn 22 Wat u zelf kunt doen 24 Wilt u meer informatie? 26 Voor wie
Nadere informatiePijnbehandeling na een operatie
Pijnbehandeling na een operatie Inleiding U wordt binnenkort geopereerd. Het is belangrijk dat u na de operatie zo min mogelijk last heeft van de pijn ten gevolge van de operatie. Pijn is onplezierig en
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met morfinepleisters BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius Ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker heeft
Nadere informatiePijn lijden? Niet nodig, er is bijna altijd iets aan te doen
Pijn lijden? Niet nodig, er is bijna altijd iets aan te doen Feiten, fabels en tips over pijn Colofon Inhoud Tekst Hedda van het Groenewoud Met medewerking van Annelore van Dalen-Kok, specialist ouderengeneeskunde,
Nadere informatieOpioïden bij benigne pijn
Opioïden bij benigne pijn Anesthesie Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Uw behandelend arts zal uw pijn gaan bestrijden met opioïden. Dit zijn sterk werkende morfine-achtige pijnstillers. Deze informatie
Nadere informatieZelfzorg bij chronische pijn
Zelfzorg bij chronische pijn De ervaringssamenkomst van de Vlaamse Pijnliga op 8 maart 2008 met Susan Broekmans Verpleegkundig pijnspecialist UZ Leuven en Wetenschappelijk medewerker KU Leuven Pijn is
Nadere informatieEnkele vragen als opwarmer: II. Enkele vragen als opwarmer: I. Enkele vragen als opwarmer: IV. Enkele vragen als opwarmer: III
De richtlijn pijn bij patiënten met kanker. K.Vissers, K. Besse. R. van Dongen Academisch centrum voor pijn- en palliatieve geneeskunde. UMC St Radboud, Nijmegen Enkele vragen als opwarmer: I Acute pijn
Nadere informatiePijn draagt u niet alleen!
Pijn draagt u niet alleen! Informatiebrochure Zorg dragen 2 Laat pijn uw leven niet beheersen! Begrijpen hoe pijn werkt, draagt al voor een deel bij aan het verwerken of het leren omgaan met pijn. Dankzij
Nadere informatiePijn en pijnbestrijding in de palliatieve fase
Pijn en pijnbestrijding in de palliatieve fase JOS KITZEN, ONCOLOOG COBIE VAN BEUZEKOM,VERPLEEGKUNDIG SPECIALIST Inhoud van de presentatie Even voorstellen Definitie palliatieve zorg Definitie pijn Hoe
Nadere informatieMORFINE INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN MORFINE
MORFINE INFORMATIE OVER HET GEBRUIK VAN MORFINE FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw arts gaat u behandelen met morfine om uw pijn onder controle te krijgen. Het gebruik van morfine kan wellicht vragen oproepen.
Nadere informatieAls je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg
00 Als je weet dat je niet meer beter wordt Palliatieve zorg Het is moeilijk voor u en uw naasten om te horen dat u niet meer beter wordt. Er is geen genezing meer mogelijk voor uw ziekte. Maar er is nog
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatie26. Sedatie: een alternatief voor euthanasie?
26. Sedatie: een alternatief voor euthanasie? Mijn moeder ligt op sterven. Dat proces verloopt redelijk rustig, maar soms is ze verschrikkelijk bang dat ze stikkend zal sterven. De arts zegt dat hij haar
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL PALLIATIEVE ZORG BIJ ONCOLOGISCHE PATIËNTEN
TRANSMURAAL PROTOCOL PALLIATIEVE ZORG BIJ ONCOLOGISCHE PATIËNTEN Doel Het doel is te zorgen dat kankerpatiënten in de - overgang naar de - pallatieve fase niet tussen wal en schip vallen. Hiertoe worden
Nadere informatieVoorbeeld keuzehulp. Tips voor de professional
Voorbeeld keuzehulp Tips voor de professional Deze keuzehulp is ontwikkeld in het kader van het onderzoek, gesubsidieerd door KWF Kankerbestrijding. Inleiding Verderop ziet u tips voor het gebruik. Ga
Nadere informatieZenuwpijn behandelen met medicijnen
Zenuwpijn behandelen met medicijnen Deze folder geeft uitleg over de behandeling van zenuwpijn met medicijnen. Deze medicijnen zijn meestal geen gewone pijnstillers, maar komen uit de groep van de anti-epileptica
Nadere informatieChemotherapie. De gespecialiseerd verpleegkundige
Chemotherapie De chirurg heeft met u overlegd welke behandeling u krijgt in verband met borstkanker. Een mogelijke behandeling is chemotherapie. Aangezien het nog enige tijd kan duren voordat u een gesprek
Nadere informatieAls genezing niet meer mogelijk is
Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als
Nadere informatiePijnstilling. Poli Chirurgie Spoedeisende Hulp
00 Pijnstilling Poli Chirurgie Spoedeisende Hulp Uw behandelend arts heeft u pijnstilling voorgeschreven. Deze folder is bedoeld voor volwassenen en geeft uitleg over: welke pijnstillers voor u geschikt
Nadere informatiePijn bij kinderen Afdeling D/ kinderafdeling
Uw kind is waarschijnlijk opgenomen in het ziekenhuis of dit gaat binnenkort gebeuren. Deze folder is bedoeld om u als ouder(s)/ verzorger(s) te informeren over pijn bij kinderen en tips te geven hoe hier
Nadere informatieOuderen en pijn Tips voor verpleegkundigen en verzorgenden
Ouderen en pijn Tips voor verpleegkundigen en verzorgenden Gebaseerd op de multidisciplinaire richtlijn Herkenning en behandeling van pijn bij kwetsbare ouderen, Verenso 2011 Ouderen hebben vaak onnodig
Nadere informatiePijnbestrijding tijdens de bevalling
Pijnbestrijding tijdens de bevalling Inhoudsopgave 1 Inleiding... 1 2 Hoe ontstaat pijn?... 1 3 Invloed van pijn... 2 4 Hoe kan de pijn worden bestreden?... 2 5 Pijnbehandelingen met medicijnen... 3 Ruggenprik
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met morfinepleisters BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius Ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker heeft
Nadere informatieSpinale pijnbestrijding. Locatie Amersfoort Lichtenberg
Spinale pijnbestrijding Locatie Amersfoort Lichtenberg 1 Hebt Inleiding u nog vragen? Hebt Onlangs u na heeft het lezen uw pijnarts van deze mogelijkheid brochure nog van vragen, spinale dan pijnbehandeling
Nadere informatiePalliatieve sedatie. Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie
Palliatieve sedatie Informatie voor patiënten en hun naasten die meer willen weten over palliatieve sedatie De informatie in deze folder is voor patiënten. Natuurlijk is de informatie ook erg nuttig voor
Nadere informatieSoorten pijn Er zijn verschillende soorten pijn. Indeling hiervan is belangrijk omdat uw behandeling hierop wordt afgestemd:
Pijn bij kanker In deze folder staat informatie over kanker en pijn. U leest hoe pijn kan ontstaan, het belang om uw arts over pijn te vertellen en wat er aan gedaan kan worden om uw pijn te verlichten.
Nadere informatiePijnstilling via de pijnpomp
Infobrochure Pijnstilling via de pijnpomp Patiënt-gecontroleerde pijnbestrijding Anesthesie - Pijntherapie - Intensieve zorgen Tel: 011 826 227 mensen zorgen voor mensen Inleiding Binnenkort ondergaat
Nadere informatiePIJN in de palliatieve fase
PIJN in de palliatieve fase Themabijeenkomst Netwerk Palliatieve Zorg Eemland 9 april 2013 Palliatie Team Midden Nederland Anne Mieke Karsch, anesthesioloog-pijnspecialist UMC Utrecht Laetitia Schillemans,
Nadere informatieIntraveneuze bewuste sedatie in de Mond- Kaak- en Aangezichtschirurgie
Intraveneuze bewuste sedatie in de Mond- Kaak- en Aangezichtschirurgie In overleg met uw behandelend specialist heeft u besloten tot een ingreep onder intraveneuze bewuste sedatie. Deze behandeling vindt
Nadere informatieGESPREKSGIDS ONCOLOGIE HANDIG BIJ DE VOORBEREIDING VAN UW GESPREK MET DE (HUIS)ARTS OF ANDERE ZORGVERLENER
GESPREKSGIDS ONCOLOGIE HANDIG BIJ DE VOORBEREIDING VAN UW GESPREK MET DE (HUIS)ARTS OF ANDERE ZORGVERLENER ONCOLOGISCH CENTRUM Onco_alg_047 INHOUDSTAFEL 01 Onderzoeken 3 02 Resultaten 3 03 Vragen over
Nadere informatiebehandelingen-bij-borstkanker/
https://www.isala.nl/patientenfolders/6682-borstkanker-pid-h3- behandelingen-bij-borstkanker/ Borstkanker (PID): H3 Behandelingen bij borstkanker Als borstkanker is vastgesteld, bespreekt een team van
Nadere informatiePatiënteninformatie. Palliatieve sedatie. Palliatieve sedatie 1
Patiënteninformatie Palliatieve sedatie Palliatieve sedatie 1 Palliatieve sedatie Palliatief team Martini Ziekenhuis Telefoon: (050) 524 5610 E-mail: palliatiefteam@mzh.nl U heeft met uw arts gesproken
Nadere informatieVerdovende middelen gebruikt voor pijnbestrijding Versie 4.3
Verdovende middelen gebruikt voor pijnbestrijding Versie 4.3 Strategie om de verpakkingsgrootten of de verpakkingsvorm beschikbaar in voor het publiek opengestelde apotheken te beperken 1. Inleiding Het
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen Bij u of uw familielid is een depressie vastgesteld. Hoewel relatief veel ouderen last hebben van depressieve klachten, worden deze niet altijd als zodanig herkend. In deze folder
Nadere informatiePijnstilling. Na uw bezoek aan de spoedeisende hulp
Pijnstilling Na uw bezoek aan de spoedeisende hulp Uw pijnmedicatie adviesschema: o Paracetamol o. x per dag o Diclofenac o Ibuprofen o Naproxen o Tramadol o. x per dag o OxyContin o OxyNorm o Omeprazol
Nadere informatieDoorbraakpijnbij kanker. Symposium Palliatieve Zorg Samen Sterk 11 oktober 2012 G. Filippini, anesthesioloog
Doorbraakpijnbij kanker Symposium Palliatieve Zorg Samen Sterk 11 oktober 2012 G. Filippini, anesthesioloog Symptomen bij kanker Pijn Vermoeidheid Obstipatie Dyspneu Misselijkheid Braken Delirium Depressie
Nadere informatieColofon Janssen-Cilag B.V Auteur: Nel Warnars-Kleverlaan Design: Kwantes en Ypelaar B.V. Derde druk: december 2001
Colofon Janssen-Cilag B.V. 1999 Auteur: Nel Warnars-Kleverlaan Design: Kwantes en Ypelaar B.V. Derde druk: december 2001 Bestellingen door organisaties: Janssen-Cilag B.V. telefoon: 0800-242 42 42 2 Inhoudsopgave
Nadere informatieRadiotherapie Medische Oncologie Curatieve chemoradiotherapie
Radiotherapie Medische Oncologie Curatieve chemoradiotherapie Uitwendige bestraling van slokdarmkanker in combinatie met chemotherapie Radiotherapie Medische Oncologie Inleiding Na verschillende onderzoeken
Nadere informatieSedatie bij een onderzoek of behandeling
Sedatie bij een onderzoek of behandeling Anesthesie alle aandacht Deze folder bevat belangrijke informatie. Lees daarom de folder zorgvuldig door! Inleiding Binnenkort ondergaat u in het Westfriesgasthuis
Nadere informatiePijn bij kinderen. informatiebrochure
Pijn bij kinderen informatiebrochure 1 Inhoud...1 Pijn...3 Pijn meten...3 Kinderen jonger dan vier jaar... 4 Kinderen tussen vier en zes jaar...5 Kinderen vanaf zeven jaar...6 Pijn behandelen met geneesmiddelen...7
Nadere informatieDeelname aan medisch wetenschappelijke studie
Deelname aan medisch wetenschappelijke studie Het gebruik van pregabaline voor het verminderen van pijn rondom de operatie en het voorkomen van chronische pijn bij vrouwen die een borstoperatie ondergaan
Nadere informatiePSA procedurele sedatie en analgesie
PSA procedurele sedatie en analgesie PSA (procedurele sedatie en analgesie) Deze brochure is bedoeld om patiënten te informeren die een ingreep of onderzoek moeten ondergaan in het ziekenhuis waarbij
Nadere informatieRadiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker
Radiotherapie Medische Oncologie Chemoradiotherapie gevolgd door chirurgie bij slokdarmkanker Uitwendige bestraling van slokdarmkanker in combinatie met chemotherapie, voorafgaand aan een operatie van
Nadere informatieKeuzehulp Uitgezaaide Borstkanker
Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker START Gemaakt door: In samenwerking met: Financieel mogelijk gemaakt door: 2015 De ArgumentenFabriek en borstkankervereniging nederland FAS799.014.011/exp. juli 2017 Hoe
Nadere informatieLyrica Pregabaline. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Lyrica Pregabaline Ziekenhuis Gelderse Vallei Wat is Lyrica? Lyrica is een medicijn dat speciaal is ontwikkeld voor de behandeling van neuropatische pijn. Daarnaast kan Lyrica ook worden gebruikt als aanvullend
Nadere informatieInformatie over PSA door de Sedatie praktijk Specialist. Inleiding
Informatie over PSA door de Sedatie praktijk Specialist Inleiding Binnenkort ondergaat u in het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC Utrecht) een uitgebreid onderzoek en/of behandeling. Dit onderzoek
Nadere informatie