voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht

Transcriptie

1

2

3 JAARVERSLAG 2015 STICHTING voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht

4 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING BESTUURSVERSLAG ALGEMEEN INSTELLINGSBELEID BELEIDSVOORNEMENS BELEIDSREALISATIE Strategie en beleid Personeels- en organisatiebeleid Middelen en voorzieningen Prestatiebox FINANCIEEL BELEID Ontwikkelingen en risico s Risicobeheersingsmaatregelen Financiële positie per 31 december Analyse resultaat Investeringen en financieringsbeleid Treasuryverslag Continuïteitsparagraaf JAARREKENING BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) STAAT VAN BATEN EN LASTEN KASSTROOMOVERZICHT ALGEMENE TOELICHTING Activiteiten Verbonden partijen Kasstroomoverzicht Schattingen GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Algemeen Materiële vaste activa Vorderingen Liquide middelen Eigen vermogen Voorzieningen GRONDSLAGEN VOOR BEPALING VAN HET RESULTAAT Algemeen Opbrengstverantwoording Overheidssubsidies Afschrijvingen op materiële vaste activa Personeelsbeloningen Bijzondere posten Financiële baten en lasten TOELICHTING OP BALANS PER 31 DECEMBER Activa Passiva TOELICHTING OP STAAT VAN BATEN EN LASTEN Toelichting op de baten Toelichting op de lasten Toelichting op de financiële baten en lasten NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN OVERIGE GEGEVENS VOORSTEL RESULTAATBESTEMMING GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM ONDERTEKENING BESTUUR CONTROLEVERKLARING Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 2 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

5 BIJLAGE 1: MODEL E BIJLAGE 2: MODEL G BIJLAGE 3: MODEL H Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 3 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

6 1 INLEIDING De stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht is verantwoordelijk voor het in stand houden en ontwikkelen van een school voor praktijkonderwijs - OPDC te Dordrecht. Het bestuur van de stichting bestaat uit twee leden. Op 31 december 2015 luidde de samenstelling van het bestuur als volgt: a. een lid en tevens voorzitter vanaf , namens het bestuur van de Stichting voor Openbaar Onderwijs in Dordrecht: mevr. drs. M.E.M van der Krogt; b. een lid en tevens penningmeester, namens het bestuur van de Stichting H3O: de heer drs. J. Ramaker. Het bestuur vergaderde in het afgelopen jaar 5 keer met de directeur van de Hans Petrischool. In de vergaderingen zijn personeelsbeleid, onderwijskwaliteit, begrotingen, realisatiecijfers, de jaarrekening, de voortgang van het jaarplan en de rapportages van de directeur besproken. Met name is gedurende de bestuursvergaderingen veel aandacht geschonken aan het proces van kwaliteitsverbetering. De stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht legt met dit jaarverslag verantwoording af over het gevoerde beleid in 2015 en de resultaten hiervan. Het jaarverslag is in eerste instantie bedoeld voor het bestuur en de externe stakeholders, daarnaast voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap ( Het laat zien hoe de stichting vorm gegeven heeft aan haar beleid, en hoe beschikbaar gestelde middelen zijn ingezet. Het jaarverslag bestaat uit vier hoofdstukken. In hoofdstuk 2 wordt door het bestuur aan de hand van de speerpunten uit het jaarplan 2015 verslag gedaan van de activiteiten. Hoofdstuk 3 bevat de financiële verantwoording met de integrale jaarrekening. Hoofdstuk 4 bevat overige gegevens, zoals de resultaatbestemming en de controleverklaring. mevr. drs. M.E.M van der Krogt voorzitter Bestuur Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 4 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

7 2 BESTUURSVERSLAG 2.1 ALGEMEEN INSTELLINGSBELEID Algemeen Naam : Stichting voor Praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Adres / Postadres : Anna van Saksenstraat 11 Plaats : Dordrecht Telefoon : info@hanspetri.nl Internetsite : Bestuursnummer : Voorzitter bestuur : mevr. drs. M.E.M. van der Krogt (lid vanaf , voorzitter vanaf Penningmeester bestuur : dhr. Drs. J. Ramaker (lid en penningmeester vanaf ) Directeur : dhr. L. Verhoef Organisatie Juridische structuur De organisatie heeft de stichtingsvorm als rechtspersoon. De stichting is opgericht op 5 juli Organisatiestructuur De stichting heeft een model met een bestuur en directie. Het bestuur voert tweemaandelijks overleg met de directie. Sinds 2013 is de administratie en planning- en controlfunctie uitbesteed aan stichting H3O. Deskundigen van stichting H3O zijn ook op afroep beschikbaar voor advies op het gebied P & O en huisvesting. Omdat er geen formele scheiding is tussen het bestuur en het intern toezicht is in dit jaarverslag geen verslag van het intern toezicht opgenomen. Kernactiviteiten De stichting draagt de verantwoordelijkheid voor het in stand houden van een school voor praktijkonderwijs-opdc te Dordrecht. In de begroting 2015 zijn de beleidsvoornemens en de daarvoor benodigde middelen met elkaar in verband gebracht. In dit jaarverslag kunnen de beleidsvoornemens en de realisatie met elkaar worden vergeleken. Doelstelling, missie, visie en waarden Doelstelling De stichting wil zich onderscheiden door het zoeken van samenwerking in alles wat tot de plaatselijke en algemene belangen van het praktijkonderwijs-opdc behoort. Missie en visie De Hans Petrischool voor praktijkonderwijs is bestemd voor leerlingen van 12 tot 17/18 jaar met aantoonbare leerachterstanden als gevolg van beperkte vermogens (IQ) of sociaal-emotionele belemmeringen. Daar hoort de missie bij dat iedere leerling van de Hans Petrischool als medewerker eerst via stage en daarna middels plaatsing op een voor hem of haar geschikte arbeidsplaats werkt. Daarnaast kan hij of zij voor zichzelf zorgen en zich staande houden in de samenleving. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 5 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

8 Op de Hans Petrischool wordt competentiegericht gewerkt. Het onderwijs wordt vorm gegeven d.m.v. individuele leerroutes voor de leerling. Het verwerven van de benodigde competenties (leerproces) is afgeleid van de praktijk (wat ze straks moeten kennen en kunnen). De context van de leer- en werkwereld staat centraal, waardoor er sprake is van geïntegreerd aanbieden. Met behulp van een ontwikkelperspectiefplan (opp) leert de leerling sturing geven aan zijn ontwikkeling. Daarbij fungeren de leraren als coaches. Het onderwijsaanbod en de begeleiding baseert de school op de concrete belemmeringen wat betreft de leefbaarheid, de aanpak van taken en het sociaal functioneren van de leerlingen. Aandachtspunten daarbij zijn onder meer: een beperkte opname en verwerking van informatie; beperking in de mogelijkheden tot generalisatie, internalisatie en transfer van het geleerde; een zwak abstractievermogen; motivatie en concentratievermogen zijn van korte duur; onvoldoende zelfstandigheid; belemmeringen voor een goed sociaal functioneren, die kunnen leiden tot gedragsproblemen. Het uitgangspunt van de Hans Petrischool is dat leerlingen worden geaccepteerd en gerespecteerd in hun eigenheid met al hun specifieke individuele kenmerken. Dit betekent dat de toekomst van elke leerling er anders uit zal zien. Het is de opdracht van de school ervoor te zorgen dat de individuele begeleidingsvraag van de leerling aansluit bij de einddoelen die de school in overleg met de ouders en de leerling formuleert. De Hans Petrischool biedt tenminste de vakken Nederlandse Taal, rekenen/wiskunde, informatiekunde en lichamelijke opvoeding aan. De school besteedt veel aandacht aan de ontwikkeling van het zelfbeeld van de leerlingen. Het irrealistische zelfbeeld dat deze leerlingen (in positieve of negatieve zin) vaak hebben, kan door de school worden omgezet in realistischer verwachtingen omtrent henzelf en hun toekomst. Dit betekent dat de school iedere jongere op zijn eigen verantwoordelijkheid en eigen niveau zal aanspreken. De school en het team hebben een positieve grondhouding ten aanzien van de kwaliteiten en mogelijkheden van de leerlingen. Vanuit die grondhouding wil de school kwaliteit leveren en het welzijn van de jongeren vergroten. De school legt op die manier verantwoording af aan de samenleving. Het doel is de persoonlijke ontwikkelingen van leerlingen te stimuleren. De nadruk ligt daarbij op het maken van keuzes en het zelf kunnen nemen van beslissingen ten aanzien van wonen, werken en recreëren in het heden en in hun toekomstige leefsituatie. Waarden De stichting profileert zich als een organisatie belast met de zorg voor leerplichtige leerlingen die om reden van beperkte cognitieve vermogens of structurele gedragsproblemen geen VMBO-diploma kunnen behalen. Klachten Noch op schoolniveau, noch op bestuursniveau zijn klachten van ouders, leerkrachten of leerlingen ontvangen of in behandeling geweest met betrekking tot het onderwijs aan de Hans Petrischool of anderszins. 2.2 BELEIDSVOORNEMENS 2015 In deze paragraaf is een beschrijving opgenomen van de beleidsvoornemens 2015 zoals deze bij aanvang van het kalenderjaar zijn vastgesteld. In de volgende paragraaf wordt aangegeven in hoeverre deze beleidsvoornemens 2015 daadwerkelijk zijn gerealiseerd. Het jaarplan 2015 is een korte notitie waarin op hoofdlijnen de doelen beschreven worden die het bestuur wil bereiken. Het plan brengt een ordening aan die het bestuur kan ondersteunen bij de monitoring. De stichting acteert in een dynamische omgeving. Daarom staan de doelen van het bestuur niet op zichzelf maar zijn ze gerelateerd aan (of lopen vooruit op) landelijke plannen, ontwikkelingen en trends. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 6 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

9 In 2015 zal verder gewerkt moeten worden aan het creëren van financieel positief resultaat. Er is een plan van aanpak waarin de verbeterpunten voor de toekomst zichtbaar worden die de onderwijskwaliteit moeten verhogen Te behalen resultaten Bedrijfsvoering op orde inclusief het voeren van een gesprekkencyclus HR Financiële situatie op orde Aanzet tot verbeteren van onderwijskwaliteit inclusief vergroten uitstroommogelijkheden leerlingen Verbeteren organisatiestructuur 2.3 BELEIDSREALISATIE Strategie en beleid Er is in 2015 gewerkt met een plan van aanpak waarmee we een impuls aan de onderwijskwaliteit hebben gegeven. De school heeft op basis van het kwaliteitsonderzoek van de onderwijsinspectie in november 2014 de status aangepast arrangement zwak gekregen vanwege een onvoldoende onderwijsproces. In juni 2015 heeft de onderwijsinspectie de school wederom bezocht, dit maal voor een tussentijds kwaliteitsonderzoek Onderwijskundig beleid, opbrengsten en waardering Kwaliteitszorg Op basis van het bovenstaande kwaliteitsonderzoek in juni 2015 heeft de onderwijsinspectie geconstateerd dat de kwaliteitszorg als voldoende is beoordeeld. In januari 2016 wordt de school nogmaals bezocht om te beoordelen of alle tekortkomingen zijn opgeheven. Binnen de interne en externe kwaliteitszorg worden periodiek tevredenheidonderzoeken uitgevoerd onder ouders, personeel en leerlingen. Samenwerking OPDC met Trivium Lindenhof Het OPDC is met het Trivium Lindenhof per 1 augustus 2015 een samenwerking aangegaan men betrekking tot het uitvoeren van de rebound activiteiten. Het Trivium Lindenhof biedt ambulante hulpverlening, dagbehandeling, 24-uurs zorg en crisisopvang als hulp via het wijk- of jeugdteam niet genoeg is. Het OPDC levert binnen deze samenwerking twee docenten die aan het werk gaan met de onderwijsbehoefte van de leerlingen. Het Trivium Lindenhof levert de expertise op het gebied van de zorg, hierdoor ontstaat er een integrale aanpak met betrekking tot het probleem van de jongere. Deze integrale aanpak zal er voor moeten gaan zorgen dat de jongere weer terug kan keren naar het reguliere onderwijs. Hierdoor zal naar verwachting het aantal thuiszitters binnen ons samenwerkingsverband gaan dalen. Instroom van leerlingen Het aantal leerlingen aan de Hans Petrischool is sinds de vorige teldatum (1 oktober 2014) gedaald van 279 naar 272 op de teldatum 1 oktober Ten opzichte van 2012 is sprake van een vergrote instroom van leerlingen in de onderbouw. Doordat VMBOscholen minder dan voorheen (zwakke) praktijkleerlingen een kans bieden heeft dat een positieve invloed op onze instroom in leerjaar 1. Slechte ervaringen in het VMBO met dit type leerling is hier mede de oorzaak van. Ook de inzichtelijkheid voor de PCL van de profielen van zorgleerlingen heeft er voor gezorgd dat VMBO-scholen zich terughoudend opstellen ten aanzien van plaatsing van (zwakke) praktijkleerlingen. Uitstroom van leerlingen Aan het einde van het schooljaar hebben 39 leerlingen de school verlaten. Met de inzet van de stagebegeleiders en de werkcoaches zijn wij er in geslaagd om een groot deel van onze leerlingen toe te leiden naar werk. 20 leerlingen zijn in werk en dag- Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 7 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

10 besteding terecht gekomen. 19 kozen voor een vervolgopleiding. Een en ander is terug te lezen in de uitstroommonitor die elk jaar ingevuld wordt. Deze uitstroommonitor is in te zien op de site van Vensters voor Verantwoording Personeels- en organisatiebeleid Personeelsgegevens De Hans Petrischool telde gemiddeld 42,5 fte in 2015: gemiddeld 50 personen. Eind 2015 waren er 24 vrouwen en 26 mannen werkzaam. Er zijn 3 personen in dienst en 4 personen uit dienst getreden. Het aantal vacatures bedroeg eind 2015: 0. Verzuimkengetallen Geslacht aantal meldingen lopende meldingen ZMF GZVD ZVP Man ,12 569,00 6,93% Vrouw ,00 0,04% Totaal ,50 3,75% Aantal: Meldingen in periode: Lopende meldingen: ZMF: GZVD: ZVP: het aantal mannen, vrouwen en totaal aantal werknemers met een dienstverband dat geheel of gedeeltelijk in de geselecteerde verslagperiode valt. aantal verzuimmeldingen waarvan de eerste ziektedag binnen de verslagperiode ligt. aantal verzuimmeldingen waarvan er minimaal één ziektedag binnen de verslagperiode valt. de ZiekMeldFrequentie betreft een maat voor het gemiddelde aantal verzuimmeldingen per werknemer, omgerekend naar jaarbasis. de Gemiddelde ZiekteVerzuimDuur betreft een maat voor de gemiddelde duur van verzuimmeldingen die in de verslagperiode zijn afgerond. het ZiekteVerzuimPercentage betreft een percentage die het ziekteverzuim weergeeft ten opzichte van de beschikbaarheid van werknemers. Verbetering van de organisatiestructuur In 2015 is de zorgstructuur anders ingericht, taken en rollen staan beschreven. Tevens is er een format ontwikkeld waarin de stappen beschreven staan die genomen moeten worden om een leerling in het ondersteuningsteam (OT) te bespreken. Uiteindelijk moet het er toe leiden dat er planmatiger gewerkt gaat worden waardoor de middelen efficiënter ingezet kunnen worden Middelen en voorzieningen Financiële middelen Voor een uitgebreide toelichting wordt verwezen naar paragraaf 2.4. Huisvesting De school is gehuisvest aan de Anna van Saksenstraat 11 te Dordrecht. Daarnaast worden brancheactiviteiten uitgevoerd op locatie: zorg en welzijn (Zephyr), detailhandel (Twinkel) en bouw (herbouw). Voor het gebouw van de school is in 2013 een nieuw meerjarig onderhoudsplan opgesteld. In 2015 zijn reguliere onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. Het OPDC is vanwege de beëindiging van de activiteiten van het oude samenwerkingsverband per 1 augustus 2014 overgegaan naar de Hans Petrischool. Vanwege de samenwerking van het OPDC met Trivium Lindenhof is per 1 augustus 2015 de zelfstandige locatie aan de Patersweg 53 te Dordrecht afgestoten. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 8 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

11 ICT Vanaf 2014 maakt de school gebruik van de diensten van Kien ( een samenwerkingsverband tussen scholen in Dordrecht, voor de inrichting en het onderhoud van de digitale omgeving Prestatiebox Vanaf 2012 worden door het ministerie van OCW de zogenaamde prestatiebox-middelen beschikbaar gesteld. Voor de Hans Petrischool was in 2015 een bedrag voor prestatiebox-middelen beschikbaar van Dit bedrag is volledig ingezet in de formatie. 2.4 FINANCIEEL BELEID Ontwikkelingen en risico s In deze subparagraaf worden ontwikkelingen en risico s genoemd waarvan het vermoeden bestaat dat die zich kunnen voordoen, maar waarvan de financiële omvang (nog) niet gekwantificeerd kan worden. Op basis van de geconstateerde risico s worden beheersingsmaatregelen genomen (zie subparagraaf ) en is een weerstandsvermogen en daarbinnen een buffer van een bepaalde omvang nodig (zie subparagraaf ). Leerlingaantallen De inkomsten worden grotendeels bepaald door het aantal leerlingen. Het realiseren van een bepaalde omvang van leerlingaantallen is geen doel op zich, maar wel noodzakelijk voor een efficiënte bedrijfsvoering. Uit de meest recente leerlingenprognose voortgezet onderwijs (voorjaar 2013) van de gemeente Dordrecht blijkt dat het aantal jarigen tot 2015 redelijk stabiel blijft. Daarna zal het leerlingenaantal afnemen vanwege de demografische ontwikkeling van in 2016 tot in 2024 (ruim 700 leerlingen oftewel bijna 10%). Het gerealiseerde aantal leerlingen bij de Hans Petrischool voor het schooljaar 2015/2016 is 272. Dit is 7 leerlingen minder dan het aantal leerlingen in 2014/2015. Het marktaandeel van de Hans Petrischool is gelijk gebleven op 3,6%. Een daling van het leerlingenaantal kan betekenen dat de efficiëntie van de groepsindeling bij de Hans Petrischool verder onder druk komt te staan. De gemeentelijke prognoses zijn in de meerjarige leerlingenprognoses vertaald door rekening te houden met een daling van het aantal leerlingen naar 255 leerlingen per 1 oktober 2016 (-17) en 240 leerlingen vanaf 1 oktober 2018 (-32). Vanwege de positie van het praktijkonderwijs binnen het onderwijsaanbod en de ontwikkelingen van passend onderwijs is op voorhand moeilijk te ramen hoe de leerlingenaantallen zich ontwikkelen. Overheidsmaatregelen Bij het opstellen van de begroting diende rekening te worden gehouden met verschillende overheidsmaatregelen, waarvan de financiële gevolgen deels nog niet (volledig) kunnen worden overzien. In de regeerakkoorden Rutte I en II zijn bezuinigingen doorgevoerd bij specifieke onderwerpen en vanuit het lenteakkoord 2012 kaasschaaf-bezuinigingen op de lumpsum. In het nieuwe regeerakkoord zijn tevens extra middelen aangekondigd voor verbetering van de onderwijskwaliteit vanaf Deze zijn geconcretiseerd in het nationaal onderwijsakkoord en sectorplannen. Daarbovenop zijn in het herfstakkoord 2013 extra middelen voor het onderwijs geraamd. Het woord extra dient hierbij met enige terughoudendheid te worden gelezen, omdat de middelen enerzijds deels het doortrekken van de zogenoemde prestatiebox -middelen betreffen (vanaf 2016) en anderzijds nodig zijn om Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 9 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

12 de ontstane meerjarige tekorten als gevolg van de overheidsbezuinigingen te compenseren. Bovendien zijn het nationaal onderwijsakkoord en sectorplannen slechts afspraken met de VO-Raad die doorbroken kunnen worden door volgende kabinetten. De informatie over de meerjarige omvang van de middelen is dan ook ontvangen van de VO-Raad. De daadwerkelijke toevoeging van de middelen door OCW vindt plaats in jaarlijkse tranches met als gevolg dat het meerjarige kader onzeker blijft. De relatie met de demografische ontwikkeling dient te worden meegenomen bij de besluitvorming over de inzet van de eventuele extra ruimte. Een substantiële mutatie in het leerlingenaantal is namelijk voor de omvang van de rijksvergoeding van veel groter belang dan de hierboven genoemde maatregelen in akkoorden op landelijk niveau. Gezien de verwachte demografische ontwikkeling (zie hierboven) is daarmee voorzichtigheid geboden. Door de invoering van passend onderwijs zal de toewijzing en bekostiging van het praktijkonderwijs vanaf januari 2016 via het samenwerkingsverband gaan lopen. De financiele ruimte en het beleid van het samenwerkingsverband bepaalt het toekennen van de financiële middelen voor deze doelgroep. Verder zijn de volgende ontwikkelingen en risico s relevant: eigen risicodragerschap WW: in het VO betaalt de school een eigen bijdrage van 25% van de WW-uitkeringen en bovenwettelijke uitkeringen aan ex-werknemers. Bij een tijdelijke formatiebehoefte of ontslag van een collega dient deze consequentie in de overwegingen te worden meegenomen; premie WGA: op basis van het aantal instromers in de WGA wordt door het UWV een gedifferentieerde premie doorgerekend. Een toename van het aantal WGA-ers leidt tot een hogere premie. Het is dus relevant om gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid zoveel als mogelijk te voorkomen. Ook bij ontslag als gevolg van gedeeltelijke arbeidsongeschikt is een transitievergoeding van toepassing (zie hierna); modernisering ziektewet: de modernisering van de ziektewet zorgt ervoor dat lasten van ziektewet en WGA van werknemers zonder vaste aanstelling met ingang van 2014 worden toegerekend aan de laatste werkgever. De werkgever moet voortaan bij gecontinueerde aansluiting bij het UWV een gedifferentieerde premie betalen die wordt bepaald door de hoogte van het ziekteverzuim. De risico s nemen hierdoor toe, omdat een grotere verantwoordelijkheid bij de werkgever wordt neergelegd; pensioenpremies: de financiële crisis blijft zorgen voor een te lage dekkingsgraad bij de pensioenfondsen. Mogelijk heeft dit opnieuw gevolgen voor de te betalen premie. Het pensioenakkoord zou moeten leiden tot lagere pensioenpremies. In het loonakkoord is afgesproken dat vrijkomende ruimte hierdoor wordt ingezet in de arbeidsvoorwaarden. Per 1 april 2016 heef het ABP de verlaging van de pensioenpremie vanwege de lage dekkingsgraad deels teruggedraaid; wet werk en zekerheid: het aantal tijdelijke contracten dat een medewerker mag worden aangeboden, is aangescherpt. Indien een medewerker die minimaal 2 jaar in dienst is geweest, wordt ontslagen, heeft hij recht op een vergoeding van een derde maandsalaris per gewerkt jaar. Voor het onderwijs is de invoering een jaar uitgesteld (naar zomer 2016); gemeentelijke subsidies: ook de gemeente Dordrecht is vanwege de financiële crisis aan het bezuinigen. De subsidie voor Voortijdig Schoolverlaten (via het nieuwe samenwerkingsverband passend onderwijs) ten behoeve van het OPDC is gedaald; doordecentralisatie economische eigendom schoolgebouwen: we zijn in gesprek met de gemeente Dordrecht inzake de mogelijkheid van een zogenaamde doordecentralisatie van de huisvesting. Concreet zou dit betekenen dat een door de schoolbesturen op te richten rechtspersoon niet alleen juridisch maar ook economisch eigenaar van de huidige gebouwen en terreinen wordt, verantwoordelijk wordt voor renovatie en nieuwbouw en dat de gemeente alleen nog de vanuit het gemeentefonds ontvangen huisvestingsmiddelen per leerling overmaakt naar deze Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 10 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

13 rechtspersoon. Het risico voor de financiering en exploitatie van de gebouwen komt dan volledig bij deze rechtspersoon te liggen. Tevens dienen goede afspraken over de overdracht van de huidige gebouwen en terreinen plaats te vinden; toezichtrol inspectie: er is een wetsvoorstel ingediend voor verandering van de toezichtrol van de inspectie voor het onderwijs. Het onderscheid tussen de toezichthoudende taak (deugdelijkheidseisen en bekostigingsvoorwaarden) en de stimulerende taak (kwaliteit van het onderwijs) wordt verduidelijkt. Het bevoegd gezag wordt volledig verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs op de school. Het bevoegd gezag dient zelfstandig een oordeel te vormen over de kwaliteit op de onder haar ressorterende scholen. Over de wijze waarop aan deze toenemende verantwoordelijkheid voor het bevoegd gezag binnen de stichting voor praktijkonderwijs-opdc Dordrecht invulling wordt gegeven, dient nadere besluitvorming plaats te vinden. Er zijn vrijwel geen mogelijkheden om ten aanzien van deze onderwerpen een eigen beleid te voeren. In algemene zin kan gesteld worden dat het tot enkele jaren terug bij de onderwijssectoren ervaren automatisme dat kostenstijgingen werden gecompenseerd door een hogere loon- en prijsbijstelling, is verdwenen Risicobeheersingsmaatregelen Gezien de financiële positie van de stichting (zie hierna) is er weinig tot geen bereidheid om een grote (financiële) impact van risico s te accepteren en is het wenselijk om risico s waar mogelijk af te dekken. In deze subparagraaf wordt ingegaan op het stelsel van interne beheersingsmaatregelen dat wordt gehanteerd om tegemoet te komen aan de gesignaleerde risico s en onzekerheden. Het stelsel is opgebouwd uit: 1) een geformuleerde visie, missie, strategie en operationele doelstellingen waarmee wordt gestuurd en op basis daarvan het benoemen van kritische succesfactoren; 2) een helder geformuleerd besturingsconcept en daarvan afgeleide taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden; 3) een adequate organisatiestructuur die aansluit op het besturingsconcept; 4) een goede procesinrichting; 5) een goede planning- & controlcyclus en een daarbij behorend adequaat instrumentarium, waarin wordt gerapporteerd en geanalyseerd omtrent financiële en nietfinanciële informatie. De prioriteiten voor verbeteringen van het stelsel zijn: Doelstellingen: met het ontvlechten van het samenwerkingsverband VO Dordrecht per 1 augustus 2014 bestaat de stichting enkel uit de Hans Petrischool en zijn voor de school visie, missie, strategie en operationele doelstellingen ge(her)formuleerd. Een verbeterplan naar aanleiding van inspectiebezoek is vastgesteld en uitgevoerd. Uitwerking en vertaling naar operationele doelstellingen heeft plaatsvonden ten behoeve van het schoolplan Hierbinnen wordt jaarlijks een jaarprogramma met geconcretiseerde uitwerkingen opgenomen; Besturingsconcept/organisatiestructuur: het bestuur van de stichting werd gevormd door drie schoolbesturen uit Dordrecht. Bij de ontvlechting van het samenwerkingsverband heeft de stichting Wellant het bestuur verlaten, waardoor dit nu wordt gevormd uit de stichting H3O en de stichting voor openbaar onderwijs in Dordrecht. Tweemaandelijks vindt een bestuursvergadering plaats in aanwezigheid van de directeur van de Hans Petrischool. Feitelijk voert het bestuur interne toezichttaken uit en heeft de directeur ruime bevoegdheden; Managementinformatie: Periodiek uitbrengen van rapportages over personele en financiële gegevens die qua inhoud en frequentie aansluiten bij de wensen van de directeuren is nodig om tijdig bij te kunnen sturen. Met de uitbesteding van de personeels-, salaris- en financiële administratie aan stichting H3O zijn de randvoorwaarden hiervoor geschapen. Daarnaast levert het project Vensters voor Verantwoording in het VO (zie veel benchmark-informatie op. De beschikbare managementinformatie is in de bedrijfsvoering geïntegreerd; Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 11 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

14 Verbetering planning- en controlcyclus: het meer onderwijsrijk maken van de planning- en controlcyclus en verbeteren van de inrichting zodanig dat de directeur van de Hans Petrischool verantwoording kan afleggen aan het bestuur. Hierbij wordt niet alleen het accent gelegd op de inzet van middelen en de daarbij behorende processen, maar tevens op de inhoud van het onderwijs, de kwaliteit en kwantiteit van de uitstroom en de onderwijsresultaten. Voor zover mogelijk gebeurt dit aan de hand van SMART-geformuleerde doelstellingen en stuurgegevens (zie hierboven). De doelen en concrete maatregelen uit het schoolplan zullen hierin middels monitoring van de kritische succesfactoren een plek krijgen. Om de gesignaleerde risico s en onzekerheden op te kunnen vangen indien deze zich zouden voordoen, is het wenselijk de flexibiliteit in de kostenstructuur te vergroten. De flexibiliteit binnen de formatie is echter relatief beperkt (3,2 fte op een totale formatie van 40,78 fte oftewel 8%) zeker gezien de onzekerheid over de continuïteit van het OPDC. Wel is het aantal medewerkers vanaf 60 jaar relatief groot wat tot uitstroom op termijn vanwege pensionering leidt. Het merendeel van de materiële kosten is pas op middellange termijn te flexibiliseren gezien in het verleden uitgevoerde investeringen en de huidige huisvesting Financiële positie per 31 december 2015 Het resultaat 2015 is uitgekomen op De financiële positie per 31 december 2015 van de stichting voor praktijkonderwijs-opdc Dordrecht is daardoor licht verbeterd. Deze conclusie is gebaseerd op een aantal financiële kengetallen die hieronder zijn opgenomen. In onderstaande tabel zijn de waarden opgenomen voor de Hans Petrischool van de jaren 2013 tot en met Kengetal Rentabiliteit 2,3 7,5 7,2 Liquiditeit (current ratio) 2,0 1,4 0,8 Solvabiliteit 37,4 22,4-7,5 Weerstandsvermogen 9,7 7,0-1,4 Kapitalisatiefactor 25,5 30,6 17,8 Rentabiliteit In het onderwijs wordt voor de bepaling van het kengetal rentabiliteit het resultaat uit gewone bedrijfsvoering gedeeld door de totale baten uit de gewone bedrijfsvoering. De rentabiliteit over 2015 is bij de Hans Petrischool gedaald maar nog steeds positief (zie subparagraaf 2.4.4). Liquiditeit - current ratio De current ratio is een maatstaf die aangeeft of de stichting op korte termijn te maken kan krijgen met liquiditeitsproblemen. De current ratio op basis van de balans 2015 geeft aan dat de stichting 2,0 keer meer over vlottende activa beschikt dan wat op korte termijn aan schuldeisers betaald moet worden. De stijging van de current ratio is het gevolg van de daling van de kortlopende schulden (zie paragraaf 3.3). De waarde van 2,0 ligt boven de door de Commissie Vermogensbeheer Onderwijsinstellingen (commissie Don) in 2009 geadviseerde onder- en bovengrens (0,5-1,5). Solvabiliteit De solvabiliteit is een graadmeter voor de financiële onafhankelijkheid (van financieringsinstellingen) van de stichting. Dit kengetal geeft weer welke bezittingen de stichting tegenover haar schulden heeft staan, zodat zij op langere termijn aan haar verplichtingen kan voldoen. De solvabiliteit is ultimo 2015 gestegen naar 37,4. Deze waarde ligt boven de door de commissie Don genoemde ondergrens van 20. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 12 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

15 Weerstandsvermogen Behalve de hiervoor toegelichte kengetallen is het weerstandsvermogen een belangrijke indicator voor de continuïteitsverwachting van de stichting. In welke mate is de stichting in staat om tegenvallers op te vangen? Voor het weerstandsvermogen wordt de volgende definitie gehanteerd: het weerstandsvermogen is het eigen vermogen uitgedrukt in een percentage van alle baten in een jaar inclusief de financiële baten en exclusief de buitengewone lasten. Om de continuïteit van de stichting te waarborgen is een bepaalde ondergrens van het eigen vermogen noodzakelijk. Deze noodzakelijke omvang van het weerstandsvermogen wordt bepaald op basis van het risicoprofiel van de stichting, de benodigde financiering van investeringen en de bestemmingsreserves. Volgens de balans 2015 van de stichting bedraagt het eigen vermogen per 31 december , overeenkomend met een weerstandsvermogen van 9,7% (2014 7,0%). Van het eigen vermogen ultimo 2015 is 5,9% van de baten (2014 5,6%) nodig voor de financiering van bestaande vaste activa van de Hans Petrischool. De omvang van de bestemmingsreserve flexibele bapo is ultimo 2015 vastgesteld op 1,6% van de baten (2014 2,1%). Uit het weerstandsvermogen is daardoor per saldo ultimo 2015 een buffer van 2,2% (2014 0,7%) beschikbaar voor de afdekking van risico s en financiering van nieuwe investeringen in materiële vaste activa. Daarmee is voor het eerst in jaren sprake van een positieve buffer voor het afdekken van toekomstige risico s van de Hans Petrischool. De commissie Don adviseert een buffer van 10% voor het opvangen van reguliere risico s bij relatief kleine instellingen (waaronder de stichting wordt gerekend). De buffer van de Hans Petrischool ligt beneden deze ondergrens. Kapitalisatiefactor In 2009 heeft de commissie Don een nieuw kengetal geïntroduceerd voor de beoordeling van het vermogensbeheer van een onderwijsinstelling: de kapitalisatiefactor gedefinieerd als totaal kapitaal exclusief gebouwen en terreinen gedeeld door de totale baten. Voor relatief kleine instellingen wordt een bovengrens van 60% genoemd. Deze 60% is opgebouwd uit een risicobuffer van 10%, een financieringsbehoefte voor investeringen in materiële vaste activa van 26% en een transactieliquiditeit voor het opvangen van het verschil tussen inkomsten en uitgaven in de loop van het jaar van 24% 1. Als belangrijkste (financiële) risico s worden genoemd: grote fluctuaties in leerlingenaantallen (bijv. als gevolg van demografische ontwikkelingen), arbeidsconflicten, instabiliteit in de bekostiging en onvolledige indexatie van de bekostiging (bijv. als gevolg van overheidsbezuinigingen). Voor zover het bestuur bekend doen zich bij de stichting geen andere risico s voor dan de door de commissie Don genoemde risico s. Ultimo 2015 ligt de kapitalisatiefactor bij de stichting op 25,57% ( ,6%). Deze waarde ligt ruim beneden de door de commissie Don genoemde bovengrens. Na het verschijnen van het rapport van de commissie Don heeft de inspectie OCW de afgelopen jaren nader onderzoek verricht naar de vermogensposities van onderwijsinstellingen. Op basis van dit onderzoek hecht de inspectie inmiddels minder waarde aan de kapitalisatiefactor en meer aan de omvang van de risicobuffer (zie hierboven bij weerstandsvermogen). 1 Hierbij wordt opgemerkt dat de commissie Don geen rekening houdt met private middelen, met voorzieningen en bestemmingsreserves, uitgaat van een financieringsbehoefte van materiële vaste activa exclusief gebouwen en terreinen en bovendien haar advies gaf vóór de wijziging in de regelgeving voor de jaarverslaggeving met ingang van de jaarrekening 2010 (schrappen eeuwigdurende vordering VO op het ministerie van OCW en ramen verplichtingen flexibele BAPO in bestemmingsreserve). Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 13 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

16 Conclusie De liquiditeit van de stichting is ultimo 2015 voldoende. De Hans Petrischool is in staat haar kortlopende verplichtingen na te komen. Uitdagender is de vermogenspositie. Hoewel sprake is van een voorzichtig herstel en de buffer weer zwarte cijfers laat zien, is de buffer binnen het weerstandsvermogen ultimo 2015 van 2,2% nog te beperkt gezien het advies van de commissie Don (10%). Gezien de demografische ontwikkelingen in het VO in Dordrecht (daling leerlingenaantallen met 10% tot 2024, zie paragraaf 2.4.1) is een dergelijke omvang noodzakelijk. Bovendien gaat de commissie Don voor de kapitalisatiefactor uit van een omvang van de financieringsbehoefte in materiële vaste activa van 26%, terwijl de feitelijke behoefte van de Hans Petrischool ultimo ,9% bedraagt. Alhoewel de situatie van een praktijkschool niet volledig vergelijkbaar is met de gemiddelde VO-school, geeft dit grote verschil aan dat de financieringsbehoefte bij de Hans Petrischool relatief beperkt is. Bij een waarschijnlijke toename hiervan in de toekomst als gevolg van noodzakelijke investeringen, is meer vermogen nodig. De kans dat voor de financiering van dergelijke investeringen vreemd vermogen kan worden aangetrokken, is theoretisch. Zowel de huidige beperkte waarde van de bufferfunctie als de naar verwachting toenemende financieringsbehoefte leiden tot de conclusie dat een verhoging van het weerstandsvermogen noodzakelijk is. Binnen de huidige meerjarenbegroting is het in 2016 en 2017 mogelijk om door positieve resultaten het weerstandsvermogen te vergroten. Voor de langere termijn is de flexibiliteit om in te grijpen beperkt (zie paragraaf 2.4.1). Door de verwachte daling van de leerlingaantallen en de geraamde beperking van de formatie bij aanvang schooljaar in combinatie met de consequenties hiervan voor de lumpsum vanaf het nieuwe kalenderjaar (vertraging in de bekostiging) worden in 2016 en 2017 overschotten geraamd (zie paragraaf 2.4.7), waardoor het weerstandsvermogen ultimo 2016 naar verwachting uitkomt op 13,6% (met een buffer van 6,1%) en ultimo 2017 op 17,4% (met een buffer van 9,9%). Een dergelijke omvang van het weerstandsvermogen kan op termijn risicovol zijn voor de continuïteit van een relatief klein schoolbestuur zoals de stichting voor praktijkonderwijs - OPDC. Bij een groter schoolbestuur kan met lagere waarden worden volstaan vanwege de spreiding van risico s. Het is daarom wenselijk dat de stichting gaat fuseren met een groter financieel stabiel schoolbestuur Analyse resultaat 2015 Het exploitatiesaldo 2015 bedraagt In de begroting 2015 werd een positief resultaat geraamd van De gerealiseerde VSV-subsidie (via het nieuwe samenwerkingsverband) was lager dan geraamd vanwege de samenwerking van het OPDC met Trivium Lindenhof vanaf 1 augustus Vanwege langdurige ziekte werden in 2015 relatief veel vervangingskosten gerealiseerd. Deze lagere baten en hogere loonkosten werden deels gecompenseerd door lagere huisvestingskosten vanwege een positieve afrekening van energiekosten en het verlaten van de OPDC-locatie aan de Patersweg in combinatie met een terughoudend bestedingsbeleid bij de leerlinggebonden uitgaven en de facilitaire kosten Investeringen en financieringsbeleid In de begroting 2015 was voor een bedrag van aan investeringen geraamd voor de Hans Petrischool waarvan voor schoolmeubilair, voor ICT en voor lesmiddelen. Besteed is voor vervanging computers en vernieuwen keukeninventaris. Gevolg is dat ultimo 2015 het financieringssaldo licht verbeterd is (zie subparagraaf ). Investeringen worden volledig uit het eigen vermogen gefinancierd. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 14 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

17 Treasuryverslag Gezien de met ingang van 2010 gewijzigde regeling Beleggen en belenen voor onderwijsinstellingen en de toenemende liquiditeitspositie is een treasurystatuut voor de stichting opgesteld. De overtollige liquide middelen zijn nu belegd op spaarrekeningen Continuïteitsparagraaf Vanaf het verslagjaar 2013 is een continuïteitsparagraaf verplicht voorgeschreven. Deze bestaat uit een onderdeel A. Gegevensset en een onderdeel B. Rapportages. A. Gegevensset A1. Leerlingenaantallen en formatie Kengetal 2015 realisatie 2016 begroting 2017 begroting 2018 begroting Aantallen leerlingen (stand 1/10): Personele bezetting in fte (stand 31/12): Directie 1,0 1,0 1,0 1,0 Onderwijsgevend personeel 35,7 30,2 29,0 29,0 Ondersteunend personeel 4,1 3,8 3,8 3,8 Totaal 40,8 35,0 33,8 33,8 In paragraaf wordt de geraamde ontwikkeling van de leerlingenaantallen toegelicht. Gevolg van de verwachte daling is dat de lumpsumvergoeding daalt. Deze daling wordt vertaald in een beperking van de formatie. A2. Staat / Raming van baten en lasten Baten en lasten 2015 realisatie 2016 begroting 2017 begroting 2018 begroting Rijksbijdragen Overige overheidsbijdragen Overige baten Totaal baten Personele lasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige instellingslasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Financiële baten Financiële lasten Saldo financiële baten en lasten EXPLOITATIESALDO De meerjarenbegroting van de Hans Petrischool laat voor 2016 resp een positief resultaat zien van resp Dit als gevolg van de geraam- Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 15 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

18 de leerlingendaling naar 255 resp. 240 en aanpassing van de formatie aan het begin van het schooljaar in combinatie met de vertraging van de bekostiging vanaf het daaropvolgende kalenderjaar. Vanaf 2018 wordt bij gelijkblijvende leerlingenaantallen op 240 vanaf schooljaar 2017/2018 een resultaat van nihil geraamd. De positieve resultaten over 2016 en 2017 zijn noodzakelijk om tot versterking van het eigen vermogen te komen. A3. Balans Balans 2015 realisatie 2016 begroting 2017 begroting 2018 begroting Materiële vaste activa Totaal vaste activa Voorraden Vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa TOTAAL ACTIVA Algemene reserve Bestemmingsreserve publiek Totaal eigen vermogen Voorzieningen Kortlopende schulden Totaal vreemd vermogen TOTAAL PASSIVA De mutaties in het eigen vermogen vloeien voort uit de geraamde resultaten. Daarbinnen daalt de omvang van de bestemmingsreserve publiek, omdat de reservering voor flexibele bapo een dalende trend vertoont vanwege pensionering van medewerkers. Op basis van deze raming zal de buffer (te berekenen als algemene reserve -/- totaal vaste activa) binnen het eigen c.q. weerstandsvermogen in 2016 en 2017 beperkt stijgen. Kengetallen 2015 realisatie 2016 begroting 2017 begroting 2018 begroting Rentabiliteit 2,3 3,3 2,8 0,0 Liquiditeit (current ratio) 2,0 2,3 2,6 2,6 Solvabiliteit 37,4 43,5 47,3 46,6 Weerstandsvermogen 9,7 13,6 17,4 18,3 Kapitalisatiefactor 25,5 30,9 36,7 39,3 De ratio s voor liquiditeit en vermogen van de Hans Petrischool verbeteren in 2016 en 2017 vanwege de geraamde positieve resultaten. Het weerstandsvermogen en daarbinnen de buffer is voor een relatief klein schoolbestuur onvoldoende van omvang om de gesignaleerde risico s te kunnen afdekken. Binnen een groter financieel stabiel schoolbestuur kan vanwege de spreiding van risico s wel met deze waarden worden volstaan. B. Overige rapportages Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 16 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

19 B1. Rapportage aanwezigheid en werking van het interne risicobeheersings- en controlesysteem / B2. Beschrijving van de belangrijkste risico s en onzekerheden / B3. Rapportage toezichthoudend orgaan. Voor een beschrijving van risico s en beheersingsmaatregelen wordt verwezen naar de subparagrafen en De rapportage van het bestuur is opgenomen in het voorliggende hoofdstuk. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 17 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

20 3. JAARREKENING 3.1. BALANS PER 31 DECEMBER 2015 (na resultaatbestemming) ACTIVA PASSIVA Vaste activa Eigen vermogen 1.1 Immateriële vaste activa Eigen vermogen Immateriële vaste activa Algemene reserve Bestemmingsreserves publiek Materiële vaste activa Bestemmingsreserves privaat Gebouwen en terreinen Inventaris Totaal eigen vermogen Overige materiële vaste activa Vreemd vermogen 1.3 Financiële vaste activa Overige financiële vaste activa Voorzieningen Voorziening personeel Totaal vaste activa Voorziening onderhoud gebouwen Vlottende activa 2.5 Kortlopende schulden Crediteuren Voorraden Ministerie van OCW Voorraden Belastingen / premies SV Pensioenen Vorderingen Overige kortlopende schulden Debiteuren Overlopende passiva Ministerie van OCW Overige vorderingen overheden Overige vorderingen Overlopende activa Liquide middelen Kasmiddelen Banken Totaal vlottende activa Totaal vreemd vermogen TOTAAL ACTIVA TOTAAL PASSIVA De balans is toegelicht in paragraaf 3.7. Daarbij wordt de hierboven gebruikte codering toegepast. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 18 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

21 3.2. STAAT VAN BATEN EN LASTEN BATEN Rekening Begroting Rekening (Rijks)bijdragen OCW Overige overheidsbijdragen Overige baten Totaal baten 4. LASTEN 4.1 Personele lasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige instellingslasten Totaal lasten Saldo baten en lasten FINANCIËLE BATEN EN LASTEN 5.1 Financiële baten Financiële lasten Saldo financiële baten en lasten EXPLOITATIESALDO De staat van baten en lasten is toegelicht in paragraaf 3.8. Daarbij wordt de hierboven gebruikte codering toegepast. De voorgestelde resultaatbestemming is toegelicht in paragraaf 4.1. In vergelijking met het jaarverslag 2014 zijn in de kolom rekening 2014 en de toelichting enkel de cijfers van de Hans Petrischool opgenomen. In het jaarverslag 2014 waren ook nog de cijfers van het voormalige samenwerkingsverband (beëindigd per 1 augustus 2014) meegenomen KASSTROOMOVERZICHT 2015 De omvang van de liquide middelen ultimo 2015 is ten opzichte van de stand ultimo 2014 met 1% van de baten gedaald (van 20,5% naar 19,5%). De absolute omvang van de liquide middelen is eveneens afgenomen. Oorzaak van deze mutatie is de daling van de kortlopende schulden vanwege een in 2014 ten onrechte ontvangen bedrag van welke begin 2015 is terugbetaald. Indien wordt geabstraheerd van dit bedrag, zou de liquiditeitspositie ultimo ,5% van de baten zijn geweest en zou in 2015 een stijging hebben plaatsgevonden naar 19,5% op basis van het exploitatieresultaat 2015 en daling van de kortlopende vorderingen. De liquiditeitspositie van de stichting is ultimo 2015 voldoende. In vergelijking met het jaarverslag 2014 zijn in de kolom 2014 en de toelichting enkel de cijfers van de Hans Petrischool opgenomen. In het jaarverslag 2014 waren ook nog de cijfers van het voormalige samenwerkingsverband (beëindigd per 1 augustus 2014) meegenomen. Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 19 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015

22 Exploitatiesaldo Afschrijvingen Mutaties werkkapitaal: - Voorraden Vorderingen Kortlopende schulden Mutaties eigen vermogen Mutaties voorzieningen Kasstroom uit operationele activiteiten (Des)investeringen materiele vaste activa (Des)investeringen financiële vaste activa 0 0 Kasstroom uit investeringsactiviteiten Mutaties overige langlopende schulden 0 0 Kasstroom uit financieringsactiviteiten 0 0 Mutaties liquide middelen Beginstand liquide middelen Mutaties liquide middelen Eindstand liquide middelen ALGEMENE TOELICHTING Activiteiten Zoals al bij kernactiviteiten in paragraaf 2.1 vermeld droeg het bestuur van de stichting in 2015 de verantwoordelijkheid voor de Hans Petrischool, school voor praktijkonderwijs. Het OPDC is onderdeel van de Hans Petrischool Verbonden partijen In bijlage 1 is conform model E een overzicht van de verbonden partijen van de stichting opgenomen. Van deze rechtspersonen zijn de jaarcijfers nog niet vastgesteld. Daarom zijn van deze rechtspersonen geen cijfers opgenomen in bovenstaand overzicht. Bij de coöperatie Kien is het systeembeheer, functioneel beheer en support van ons ICTnetwerk ondergebracht. De stichting samenwerkingsverband passend onderwijs VO Dordrecht betreft het nieuwe samenwerkingsverband passend onderwijs vanaf 1 augustus Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van rente zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten Schattingen Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het bestuur zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en Stichting voor praktijkonderwijs OPDC Dordrecht Pagina 20 van 34 Jaarverslag en jaarrekening 2015