Identity workshops voor beginnende docenten: herkennen en omgaan met identiteitsspanningen. Janine Mommers Gonny Schellings Douwe Beijaard

Transcriptie

1 Identity workshops voor beginnende docenten: herkennen en omgaan met identiteitsspanningen. Janine Mommers Gonny Schellings Douwe Beijaard

2 Ontwikkeling professionele identiteit (in inductiefase). Interactie tussen eigen waarden, normen en overtuigingen voor de beroepsuitoefening en situationele verwachtingen / eisen (Beijaard, Meijer, Verloop, 2004) Identiteitsspanningen binnen de persoon (Pillen, 2011) Spanningen zijn niet eenvoudig te herkennen en te verwoorden (Flores, 2004). 2 j.mommers@tue.nl ORD

3 Nieuwe docenten zijn enthousiast en innovatief maar ook kwetsbaar en lerend Elke school heeft eigen aandachtspunten. LOOT-school (differentiatie) Brainportschool (exacte vakken) Derde wereldschool (maatschappij) Als starters zich bewust worden van wie ze echt willen zijn, staan ze sterker voor de klas en in het team 3 j.mommers@tue.nl ORD

4 Vier Identity Workshops Bewustwording van de balans tussen de context, de docent als leraar en als persoon. Verwoorden in bovenschoolse dialoog Reflectie 4 j.mommers@tue.nl ORD

5 Participanten: 63 resp. 43 startende VO-docenten (13 scholen) Instrument: Identiteitsspanningenvragenlijst (Pillen et al., 2013) Verkorte vragenlijst n.a.v. Pillen et al Reflectieopdrachten (werkmap) met daarin o.a.: open vragen (vragenlijst) ontwikkeldoelen na workshop (3x) beschrijven actoren en hun rol (taak, context, groep en ik) in analysemodel (2x) beschrijven storyline (1x) Procedure: Vier bijeenkomsten verdeeld over een schooljaar, vragenlijst op eerste en laatste bijeenkomst; bijhouden werkmap alle bijeenkomsten 5 j.mommers@tue.nl ORD

6 Vragenlijst situaties Gemiddelde workshop (sd=1.93) 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Verantwoordelijkheidsgevoel Zorgzaam vs. strikt Incompetent vs. expert Conflicterende ideeën Tegengestelde opvattingen Mentor vs. eigen weg Emotionele afstand Gelijke vs. docent Integriteit respecteren Persoon vs. prestatie Afstand vs. nabijheid Werk vs. privé Lesgeven vs. andere taken 0% 6 j.mommers@tue.nl ORD

7 Vragenlijst situaties Gemiddelde workshop (sd=1.63) 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Verantwoordelijkheidsgevoel Zorgzaam vs. strikt Incompetent vs. expert Conflicterende ideeën Tegengestelde opvattingen Mentor vs. eigen weg Emotionele afstand Gelijke vs. docent Integriteit respecteren Persoon vs. prestatie Afstand vs. nabijheid Werk vs. privé Lesgeven vs. andere taken 0% 7 j.mommers@tue.nl ORD

8 60% Veranderingen binnen persoon 50% 40% Spanning afgenomen Spanning gelijk gebleven Spanning toegenomen 30% 20% 10% 0% 8 j.mommers@tue.nl ORD

9 Portretten Opbrengst van de reflectieopdrachten (o.a. ontwikkeldoelen, storyline, analyse van actoren in het werkveld, situatiebeschrijvingen) Portretten met als onderwerp: Werkdruk - Marianne en Janette Samenwerking met collega s - Mandy en Maaike 9 j.mommers@tue.nl ORD

10 Marianne Heeft last van teveel werkdruk Persoon: perfectionist, ervaart het leraarschap als een individueel beroep Schoolcontext: open schoolcultuur zonder vaste regels. Onderwerp van reflectie op school: routine in lesvoorbereiding en planning Identity: Werkdruk door de interactie tussen de context (open schoolcultuur) en de eigenschappen van de persoon (perfectionisme) 10 ORD

11 Marianne Zoekt balans tussen werk en vrije tijd. Haar school heeft een open cultuur en dat zorgt ervoor dat ze zelf moet zoeken naar haar eigen regels en routines Ze zegt: Leraar zijn is eigenlijk een heel individueel beroep. Marianne is door haar eigen perfectionisme veel tijd kwijt aan lesvoorbereiding. In haar ontwikkeldoelen en in gesprek met haar teamleider ligt de nadruk op haar planning. Daarnaast focust ze op het beter en passender omgaan met leerlingen. Aan het eind van het jaar is meer bewust geworden van haar lesvoorbereiding (cognitieve vlak), maar onduidelijk blijft of docent zich zekerder voelt op het sociale vlak. 11 ORD

12 Jannete Heeft last van teveel werkdruk Persoon: perfectionist, legt zichzelf hoge eisen op en ervaart dat hoge eisen aan haar worden opgelegd Schoolcontext: een gesprek met de leidinggevende heeft relativeren als onderwerp Onderwerp van reflectie op school: relativeren van hoge eisen Identity: Werkdruk wordt door de starter gevoeld door hoge eisen die ze zichzelf oplegt en de eisen die ze denkt te voelen vanuit de context 12 ORD

13 Janette: Docent noemt als meest herkenbare spanning de werkdruk. Zij stelt hoge eisen aan zichzelf stelt én ze voelt hoge verwachtingen bij haar school Ze schrijft: het geeft me een goed gevoel als ik het goed heb gedaan. Ik kan iets niet half doen. Ik wil mijn lessen goed voorbereid uitvoeren ; Je moet het beste van jezelf laten zien. Je moet jezelf goed inzetten ; Ik wil aan alle verwachtingen voldoen en alles zo goed mogelijk doen. Een belangrijke gebeurtenis voor haar is een positief gesprek met haar teamleider. Hierdoor lijkt ze te accepteren dat niet alles perfect uitgevoerd hoeft te worden. Dit geeft meer rust. Haar geformuleerde ontwikkeldoelen sluiten op elkaar aan: Ik kan niet iets half doen, ik wil graag tevreden zijn met wat ik doe Goed is goed. Niet alles hoeft altijd perfect te gebeuren. 13 j.mommers@tue.nl ORD

14 Mandy Problematische samenwerking met collega s, maar zegt dat ze te weinig tijd heeft voor lessen door taken Persoon: op zoek naar een veilig klimaat voor leerlingen. Wil zelf dat leerlingen niet te dichtbij komen Schoolcontext: een collega is bij voorbaat negatief over het gezamenlijke co-mentoraat voor volgend jaar. Mandy vindt dat ze werkt in een onveilig klimaat. Onderwerp van reflectie op school: coachen op contact met leerlingen Identity: Schrijnende situatie waarin een duidelijke frictie ligt tussen de starter en collega s. Onderwerp ligt bij contact maken en veiligheid. Voor de workshops erg problematisch 14 ORD

15 Mandy: Docent noemt als meest herkenbare spanning het hebben van veel taken en weinig tijd voor lesgevende taken. Haar verhaal gaat echter vooral over het feit dat zij van haar collega s verschilt. Voorganger was erg knuffelig ; Niet willen dat leerlingen aan me komen. De docente is op zoek naar een veilig klimaat voor haar leerlingen; maar ze vindt zelf deze veiligheid niet terug in haar team ( de veiligheid is helaas niet altijd gewaarborgd ). Met behulp van coaching en een cursus mindfulness krijgt docent een beter contact met twee jongens in haar mentorklas; dan krijgt zij te horen dat haar contract wordt verlengd. Docent voelt zich weer lekker in haar vel. Maar dan krijgt ze weer te maken met een voor haar onveilige samenwerking: een collega is bij voorbaat negatief over het co-mentoraat dat ze samen gaan uitvoeren. De docent is op het einde van het schooljaar terug bij het conflict waar het begin van het schooljaar mee begon: er is weinig veranderd aan de door haar gevoelde onveilige situatie. 15 j.mommers@tue.nl ORD

16 Maaike Problematische samenwerking met collega s, maar zegt dat ze te weinig tijd heeft voor lessen door taken Persoon: op zoek naar balans tussen eigen taken en die van anderen in de samenwerking. Kiest sterk voor eigen visie. Schoolcontext: strubbelingen met collega s over didactiek en krijgt advies van collega s Onderwerp van reflectie op school: niet genoemd, ze gaat wel het gesprek aan met collega s Identity: Zelfsturende docente die haar eigen visie verwoord heeft en die visie ook in gesprek brengt met collega s. Daarin kiest ze haar eigen route, ook al is dat niet in lijn met de context. 16 j.mommers@tue.nl ORD

17 Maaike: Docent noemt als meest herkenbare spanning het hebben van veel taken en weinig tijd voor lesgevende taken. Docent wijst naar de verantwoordelijkheden binnen haar sectie, die niet evenredig verdeeld zijn; er is een strubbeling met collega over didactiek. Docent gaat bewust het gesprek met collega aan en zegt hierbij: gekozen voor mijn visie tegen advies van collega s in. De docent maakt de indruk zeer stevig in haar schoenen te staan. Haar verhaal volgt een stabiele lijn, met een klein dieptepunt aan het einde van het jaar, omdat haar klas zich misdroeg bij een invalles gegeven door haar collega. Band met haar klas wordt hersteld en docent blijft haar eigen lijn volgen Mijn eigen weg gaan, niet die van collega s. 17 j.mommers@tue.nl ORD

18 Conclusie - werken aan identiteit vanuit identiteitsspanningen Spanningen zijn aan verandering onderhevig, maar spanningen rondom klassenmanagement en werkdruk blijven bestaan. ( geldt ook voor ervaren docenten?) Dezelfde problematiek (bijv. werkdruk) krijgt een ander gezicht door persoonlijke invulling Bewustwording is in gang gezet; zicht op handelen is (nog) niet aanwezig Werken aan professionele identiteit vergt geduld: geen tips en tricks. 18 j.mommers@tue.nl ORD

19 De toekomst van Identity work Werken aan professionele identiteit vanuit verschillende invalshoeken. Aandacht voor verhalen, spanningen en posities van de startende docent om de bewustwording van professionele identiteit en het zelfsturend handelen daarnaar krachtig vorm te geven. Bedankt voor de aandacht 19 ORD