ZORGANNO. Diversiteit in beleving van lijden en sterven

Transcriptie

1 Verenigingsblad van NU 91 December e jaargang Nr.124 ZORGANNO...zorgen dat je op de hoogte blijft! Diversiteit in beleving van lijden en sterven Functioneringsjaargesprek, meer dan een verplicht nummer Pilot Nightfever Event Ieder zijn ding werkt voor de zorg

2 Gratis workshop Dag & nachtritme IZZ Wie in de zorg werkt, verzekert zich bij IZZ Dag en nacht in touw op een gezonde manier Veel medewerkers in de zorg hebben een onregelmatig beroep. Daardoor hebben ze meer behoefte aan preventieve zorg dan anderen. IZZ organiseert daarom voor bij haar verzekerde zorgmedewerkers gratis workshops, bijvoorbeeld om te leren omgaan met hun dag- en nachtritme en de balans tussen werk en privé. Zo kunt u gezond de dingen blijven doen die u belangrijk vindt. Meer weten of direct aanmelden? Bel (lokaal tarief) of kijk op en ontdek alle voordelen van IZZ. IZZ Zorg voor de zorg 2 ZORGANNO NU December 2011

3 Teenslippers en pepernoten 4 NU Nieuws 6 NU Nieuws Xtra 8 Meer dan een verplicht nummer 10 Pilot Nightfever Event 11 Woordzoeker 12 Diversiteit in beleving van lijden en sterven 16 Taboe rond prostaat doorbreken 18 Ieder zijn ding Het is te bizar voor woorden: de hele zomer zijn we weggeregend, maar met de pepernoten al in de winkels, zorgt het weer in Nederland ervoor dat mensen hun korte broek en teenslippers weer te voorschijn hebben gehaald. Het is half september en mijn zomervakantie komt er aan, maar als jullie dit lezen zijn de kerstdagen alweer nabij. Hoe relatief kan tijd zijn?! Dat tijd een bijzonder begrip is, wordt me duidelijk als ik de goedbedoelde efficiencymaatregelen lees die ons nieuwe kabinet over de gezondheidszorg heeft afgeroepen. Vóór eind 2013 moeten er bijvoorbeeld nieuwe gezondheidszorgers worden gevonden. Dat betekent dat er vanaf NU 103 nieuwe collega s per week bij moeten komen, en dan mag er niemand ontslag nemen of ontslagen worden.. Niet echt een realistische doelstelling, lijkt me. Terugkijkend op het jaar 2011 tot nu toe, kan ik met tevredenheid vaststellen dat door de aansluiting van de Vereniging voor Gipsverbandmeesters, de Nederlandse Vereniging voor Hart en Vaatverpleegkundigen en de MS verpleegkundigen, NU 91 voor een steeds grotere groep de collectieve belangen mag behartigen. Actuele beroepsinhoudelijke thema s als werken in de nachtdienst, opsporen van verspillingen in het werkproces en agressie in de zorg werden opgepakt, en kwamen uitgebreid aan bod in workshops, via de media en in ons blad. Voor 2012 heeft NU 91 weer duidelijke ambities en doelen. Het strategisch beleidsplan NU aan de slag is daar de weerslag van; daarmee kunnen we tot 2014 vooruit. Samen met onze vele actieve vrijwilligers zullen wij ons de komende jaren sterk blijven maken voor al onze leden en aangesloten beroepsverenigingen. Dank voor jullie vertrouwen; ook het komende jaar zullen we er alles aan doen dat niet te beschamen. Met de septemberzon in m n rug wens ik jullie genoeglijke kerstdagen, een gezellige jaarwisseling en een goed en gezond 2012! 21 Kick-off Europees project Monique Kempff, voorzitter NU 91 NU...zorgen dat jij NUfo ontvangt! NUfo is de digitale nieuwsbrief van NU 91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU 91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? Ga dan naar en log in via Mijn NU 91 en pas Mijn gegevens aan. ZORGANNO NU December

4 NUNieuws NUNieuws NUNieuws Werken in de zorg: een lust of een last? Verpleegkunde het mooiste vak dat bestaat!? Het contact met de patiënten, het afwisselende werk, er voor iemand anders kunnen zijn: het zijn belangrijke redenen om voor dit vak te kiezen. De keerzijde van de medaille is dat verpleegkundigen vaak stressvolle werkdruk ervaren, waardoor zij soms het gevoel hebben er niet voldoende te kunnen zijn voor hun patiënten. Stress heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid. Een relatief groot aantal verpleegkundigen krijgt te maken met stressgerelateerde ziekten. Bovendien gaan elk jaar veel verpleegkundigen op zoek naar een baan buiten de zorg. NU Academie Op 31 december 2011 gaat de NU Academie offline. Vanaf 1 januari kunnen NU 91 leden dus geen trainingen meer volgen via de NU Academie. Heb je nog credits voor de NU Academie? Maak deze dan nog deze maand op. Voor een update van de beroepsinhoudelijke kennis kunnen NU 91 leden nog wel trainingen, congressen en workshops op locatie volgen. Een overzicht vind je op / NU 91 training. Nieuwe vrijwilligerscoördinator De Open Universiteit Nederland doet in samenwerking met NU 91 en een aantal hogescholen onderzoek naar de manier waarop stress zich ontwikkelt onder beginnende verpleegkundigen. Ben je tussen de één en vier jaar werkzaam als verpleegkundige? Of zit je nog op school maar werk je minimaal vier dagen per week in de zorg (stage/deeltijd)? Dan willen wij heel graag weten hoe jij hierin staat. We verzoeken je de digitale vragenlijst op www. thesistools.com/ou in te vullen. Mede door jouw bijdrage hopen we meer inzicht te krijgen in de manier waarop stress zich ontwikkelt onder beginnende verpleegkundigen, en op grond daarvan duidelijk te krijgen welke mogelijkheden er zijn hierop in te grijpen. De vragenlijst kan tot uiterlijk 24 december ingevuld worden. De gegevens zullen anoniem worden behandeld. Onder de deelnemers verloten we vijf boekenbonnen van 20. Voor vragen of opmerkingen kun je contact opnemen met Sander de Vos, afstuderend psycholoog aan de Open Universiteit via ja.devos@studie.ou.nl. Eveline Baarsma Sinds 15 november ben ik de nieuwe vrijwilligerscoördinator bij NU 91. Eerder werkte ik als intercedente, junior HR adviseur en bureaumanager. In de uitoefening van die dienstverlenende functies stonden de medewerkers van het bedrijf centraal. De inzet van mijn huidige functie is de actieve leden van NU 91 zoveel mogelijk te ondersteunen in hun inspanningen voor de vereniging en nog meer leden te werven voor uiteenlopende activiteiten. Ik kijk ernaar uit om met jullie samen te werken. Ik woon samen met Egbert en onze zoon Siem van 9 maanden in IJsselstein. Ik vind het leuk om te koken voor vrienden en dan vooral gerechten uit Italië, ons favoriete vakantieland. Lever je Caremiles in! Reminder : Op 31 december stopt NU 91 met het Caremiles spaarsysteem. Heb je nog Caremiles? Wissel ze dan vóór het einde van deze maand in. Kijk in de Caremiles geschenkengids en geef jezelf - of iemand anders - iets leuks. Meer informatie en de geschenkengids vind je op 4 ZORGANNO NU December 2011

5 NUNieuws NUNieuws NUNieuws NU collectief voordeel NU 91 heeft samen met Wilkens & Partners Financiële Dienstverlening een online verzekeringspakket samengesteld waarbij leden van NU 91 direct financieel voordeel krijgen. Autoverzekering Deze verzekering is in een zogenaamde pool verzekerd waarbij meerdere maatschappijen intekenen voor (een deel) van het risico; Nationale Nederlanden is de hoofdverzekeraar. Alle vervoersmiddelen - van fiets tot scooter en van auto tot camper - kunnen worden verzekerd. ZZP ers in de zorg Voor ZZP ers bieden we de mogelijkheid de Beroeps Aansprakelijkheid te verzekeren. Helaas kan de premie, die zal liggen tussen 55 en 100 per jaar, nog niet online worden opgevraagd. Neem voor meer informatie contact met ons op: bel of stuur een mail naar info@onzecollectiviteit.nl. Voor studenten Ook studenten kunnen zich collectief verzekeren in een basispakket voor Inboedel, rechtsbijstand en aansprakelijkheid. Het is een misvatting te denken dat je als student automatisch via je ouders bent verzekerd. Meer informatie: > NU voordeel voor jou > NU Collectiviteit. Vanuit de Ledenraad Nel Koppelaar Als 18-jarige begon ik aan de in-service opleiding A; ik kon mij geen mooier beroep voorstellen. Mensen helpen, iets betekenen voor anderen. Tegenwoordig werk ik als transferverpleegkundige in het UMC Utrecht. Hoewel ik dus niet meer echt met de handen aan het bed sta, ligt mijn hart - ook na ruim 30 jaar werken in de zorg - nog altijd bij de patiënt/cliënt die goede zorg nodig heeft. Daarin is eigenlijk niet veel veranderd. De zorg blijft voor mij een vak om trots op te zijn! Maar je merkt soms wel hoe weinig waardering anderen hebben voor dit mooie vak. In de 17 jaar waarin ik voor een thuiszorgorganisatie werkte, moest de productie omhoog, werd het condoleancebezoekje eigen tijd, werden de taken van verpleegkundigen naar lager geschoolden gedelegeerd omdat dat goedkoper was. Zo kan ik nog wel even doorgaan. En wat me ook verbaasde was dat een HBO-V afgestudeerde een salaris ontving dat niet in verhouding stond met wat bijvoorbeeld een HBO ICT-er kreeg. NU Social Media Om optimaal met onze leden in contact te komen en te blijven, vind je NU 91 ook op Twitter, Facebook en Linkedin. Twitter voor de highlights, Facebook om optimaal verbonden te zijn en Linkedin om gezondheidszorgers een platform te bieden elkaar op een makkelijke manier te treffen en met elkaar in discussie te gaan. Kijk op Bij toeval kwam ik in die periode in de OR terecht. In een OR zitten leden op eigen titel of als vertegenwoordiger van een vakbond. Ik was al jaren lid van NU 91 - dat hoort gewoon bij je vak, vind ik - maar was me nauwelijks bewust van wat NU 91 eigenlijk allemaal deed. Ik stapte er nogal naïef in, maar al snel zat ik met regiovertegenwoordigers van NU 91 bij onderhandelingen voor een sociaalplan. Er ging een wereld voor mij open, een club die zo vierkant achter de werkenden in de zorg staat: super! Vanaf dat moment draag ik NU 91 een warm hart toe. Toen ik drie jaar geleden las dat NU 91 nieuwe mensen voor de ledenraad zocht, heb ik me aangemeld. Ik vind het leuk om naast mijn werk mee te denken over de zorg in het algemeen. Het was even wennen, maar ik heb mijn draai binnen de ledenraad gevonden en vind het leuk om samen met de andere leden toe te zien op het beleid binnen NU 91. ZORGANNO NU December

6 Xtra NUNieuws Oproep ambulancepersoneel Steeds vaker krijgt NU 91 van leden vragen over de cao Ambulancezorg. Natuurlijk beantwoorden wij deze vragen graag en behartigen wij al de belangen op individueel niveau. Op dit moment Xtra is NU 91 echter nog geen partij in de cao Ambulancezorg en kunnen we de collectieve belangen dus niet behartigen. Graag willen wij met leden die binnen de ambulancezorg werken in gesprek komen, om te onderzoeken op welke manier wij hun specifieke belangen kunnen behartigen, waarbij toetreden als partij bij de cao-onderhandelingen zeker niet is uitgesloten. Opstarten van een klankbordgroep ambulancezorg kan een goede manier zijn om deze collectieve belangenbehartiging vorm en inhoud te geven. We roepen onze leden die werkzaam zijn in de ambulancezorg op, ons te laten weten of NU 91 partij zou moeten worden bij de cao-ambulancezorg. En ben je bereid om deel te nemen aan de voorgestelde klank-bordgroep, dan horen we dat ook graag. Het profiel daarvoor kun je opvragen via Je kunt je reactie - graag vóór 1 januari - mailen aan Rolf de Wilde: r.dewilde@nu91.nl. General Assembly van de EFN Directiesecretaris Esther de Vries heeft op 6 en 7 oktober j.l. NU 91 vertegenwoordigd tijdens de 95ste General Assembly van de European Federation of Nurses (EFN) in Polen. Tijdens deze bijeenkomst werd uitgebreid gesproken over Directive 2005/36 /EC (Europese richtlijn betreffende de erkenning van beroepskwalificaties) en de European Health Professional Card. Beide regelingen moeten het voor verpleegkundigen makkelijker maken om binnen de gehele Europese Unie te kunnen werken. In Directive 36 wordt onder andere geregeld aan welke eisen een opleiding moet voldoen om de leerlingen te kunnen laten slagen als verpleegkundigen. Een aspirant leerling moet bijvoorbeeld 12 jaar vooropleiding hebben gehad alvorens aan de opleiding tot verpleegkundige te mogen beginnen. Ook is het aantal uren die de gehele opleiding minimaal moet omvatten, vastgelegd. Dat de verschillen tussen de Europese landen discussiepunten oplevert, blijkt uit iets simpels als de vraag wat precies onder een uur wordt verstaan? In het ene land duurt een lesuur 45 minuten, in het andere duurt het de volle 60 minuten. Op dit moment is het nog onduidelijk hoe de European Health Professional Card vorm zal krijgen: wordt het een fysieke kaart of een digitaal register? In ieder geval zal de card alle gegevens gaan bevatten die van belang zijn voor een nieuwe werkgever. Tijdens de General Assembly kwamen ook de verschillen in de arbeidsomstandigheden en de werkgelegenheid van verpleegkundigen in de diverse landen aan de orde. In de meeste landen gaan verpleegkundigen er weliswaar niet in salaris op achteruit, maar de arbeidsomstandigheden kunnen verslechteren, omdat veel vacatures niet meer (kunnen) worden ingevuld. Dat gaat zeker ook op voor Nederland, waar de zorgsector - bij onveranderd beleid - in de komende jaren geconfronteerd zal worden met een nijpend tekort aan verzorgenden en verpleegkundigen. Ierland, Portugal, Spanje, Griekenland en Denemarken hebben daarentegen juist te maken met een steeds groter wordend overschot aan verpleegkundigen. Landen als Roemenië, Polen, Slovenië en Hongarije hebben vooralsnog weinig problemen met het aantrekken, aan het werk houden en betalen van verpleegkundigen. 6 ZORGANNO NU December 2011

7 Xtra NUNieuws Nieuwe richtlijnen X tra Als het gaat om zorginhoudelijke zaken dan zijn richtlijnen van groot belang. Goede richtlijnen bieden houvast en onderbouwen het handelen, en door een juiste toepassing kun je betere zorg verlenen en hiaten en fouten voorkomen. In oktober werden de twee onderstaande richtlijnen gepubliceerd. Verpleegkundige en Verzorgende Verslaglegging De richtlijn Verpleegkundige en Verzorgende Verslaglegging vervangt de Herziening Consensus Verpleegkundige Verslaglegging die dateert uit Een belangrijk verschil met de consensusrichtlijn is dat de nieuwe richtlijn ook bestemd is voor verzorgenden. Gegevens noteren en op een juiste wijze omgaan met het dossier is een beroepsinhoudelijke en een juridische plicht. De praktijk laat echter te wensen over. Dat blijkt uit onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg, uit verhalen van patiënten en hun naasten en uit tuchtzaken. Het belang van goede verslaglegging is de afgelopen jaren alleen maar groter geworden. Niet alleen neemt de complexiteit van de zorg toe, ook het aantal zorgverleners dat betrokken is bij de patiënt dijt uit. Dat vergroot de kans op hiaten in de zorgverlening, op fouten en op onduidelijkheden over verantwoordelijkheden. Tegelijkertijd komen patiënten en hun naasten vaker op voor hun rechten en verwachten ze - terecht - dat zorgverleners hun doen en laten verantwoorden. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot nieuwe eisen en voorwaarden voor de verslaglegging en het dossier. Die zijn vastgelegd in wet- en regelgeving, in beleidsdocumenten, richtlijnen, handreikingen, checklisten van zorgkoepels, beroepsorganisaties en de inspectie. Het is echter niet zonder meer duidelijk met welke beroepsinhoudelijke en juridische normen en regels verpleegkundigen en verzorgenden rekening moeten houden. De nieuwe, breed gedragen richtlijn - NU91, V&VN en Sting waren vertegenwoordigd in de Expertgroep - ondervangt dit probleem. Hij geeft antwoord op vragen als: waarom is verslaglegging van belang? Welke gegevens moet je noteren? Uit welke onderdelen moet de verslaglegging bestaan en welke aspecten moeten daarin aan de orde komen? Welke rechten heeft de patiënt? Wat zegt de wet? In een bijlage staat een overzicht van gegevens die zorgverleners op grond van landelijke regels en afspraken in het dossier moeten noteren. Al met al biedt de nieuwe richtlijn verpleegkundigen en verzorgenden houvast bij het in praktijk brengen van de dossierplicht. Met natuurlijk als uiteindelijk doel een goede en verantwoorde zorgverlening aan de patiënt. Je vind de richtlijn en de samenvattingskaart op / nieuws. Pijn en pijnmedicatie bij kwetsbare ouderen Kwetsbare ouderen kunnen anders reageren op pijn en pijnmedicatie dan jongere patiënten. Vanuit de overtuiging dat pijn bij kwetsbare ouderen onvoldoende herkend en behandeld wordt, heeft Verenso - de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde - de richtlijn Herkenning en behandeling van chronische pijn bij kwetsbare ouderen opgesteld met een speciale handleiding voor verpleegkundigen en verzorgenden. Hierin wordt uitgelegd wat pijn is en hoe het ontstaat, en wat je als verpleegkundige kunt doen. Pijnmedicatie en mogelijke bijwerkingen worden besproken, maar ook vormen van pijnstilling zonder medicatie komen aan bod. Meer informatie over deze richtlijn vind je op De speciale handleiding voor verpleegkundigen en verzorgenden kun je downloaden via > nieuws > beroepsinhoud. ZORGANNO NU December

8 Nynke Vellema en Karin Vrielink De Isala klinieken in Zwolle hebben een onderzoek ingesteld naar de functioneringsjaargesprekken om inzicht te krijgen in de kwaliteit van het proces en de inhoud ervan. Nynke Vellema is met dit onderzoek afgestudeerd aan de opleiding Personeel & Arbeid aan de Hanzehogeschool Groningen. Meer dan een verplicht nummer Functioneringsjaargesprek kan medewerker én organisatie iets opleveren Dat het functioneringsjaargesprek een aansprekend onderwerp is, wordt bevestigd door het feit dat meer dan 1700 van de 5000 benaderde Isala medewerkers de tijd en moeite namen om een vragenlijst over het onderwerp in te vullen. Het functioneringsjaargesprek is een gesprek tussen een medewerker en de direct leidinggevende over het (toekomstig) functioneren van de medewerker in relatie tot omstandigheden in het werk, de afdeling, de organisatie en de balans werk/privé. Het is een middel om zowel de medewerker als de organisatie verder te helpen in hun ontwikkeling. De term functioneringsgesprek levert soms verwarring op. Niet alleen het functioneren van de medewerker staat centraal tijdens dit tweezijdige gesprek, maar eigenlijk alles wat het functioneren, de ontwikkeling en de motivatie van de medewerker kan beïnvloeden, positief dan wel negatief. De balans tussen werk en privé, kennis en ervaring in het team, werkomstandigheden en werkmethodiek, samenwerking met collega s en leidinggevende en het takenpakket zijn mogelijke gespreksonderwerpen. Levert het functioneringsjaargesprek jou iets op of kun jij je tijd wel beter besteden? Uit het onderzoek is gebleken dat het functioner ringsjaargesprek het meest oplevert als beide partijen er op dát moment belang bij hebben. Een functioneringsgesprek kan ook weerstand oproepen bij de medewerker en de relatie tussen medewerker en leidinggevende verslechteren. Het is uiteraard van belang dat de leidinggevende betrokken is bij de werkvloer, niet alleen moreel maar ook fysiek. Medewerkers van Isala klinieken gaven aan dat de effectiviteit van het functioneringsgesprek minder kan zijn, als de leidinggevende niet of nauwelijks aanwezig is op de werkplek. Een fysieke afstand hoeft een goed gesprek echter niet in de weg te staan, zolang er maar echte betrokkenheid en onderling vertrouwen is. Een goede stijl van leidinggeven en duidelijke communicatie het gehele jaar door heeft effect op het succes van het functioneringsjaargesprek. Een andere veelgemaakte opmerking van medewerkers: Het gaat elk jaar weer over dezelfde onderwerpen, maar dan vaak met een nieuwe leidinggevende. Een stabiele gesprekspartner blijkt voor medewerkers dus ook van belang te zijn. 8 ZORGANNO NU December 2011

9 De zeven bronnen van arbeidsvreugde: Fysiek welbevinden: fysieke werkplek, gezond en veilig gevoel Collegialiteit: werkrelaties met collega s, groepsgevoel, goede samenwerking Waardering en vertrouwen: ruimte om te handelen en waardering krijgen Goede prestaties: resultaten bereiken, competent zijn Groei: talenten ontwikkelen, anderen helpen Werken met hart en ziel: uitdrukking geven aan wie je bent Hogere zingeving: iets kunnen betekenen voor anderen. Bron: Kouwenhoven K. De zeven bronnen van arbeidsvreugde - Methode voor werken met plezier en goed presteren, 2005 Vanuit de CAO voor ziekenhuizen heeft iedere medewerker recht op een functioneringsjaargesprek. Maar one size fits all, dat gaat niet op. Elke medewerker zit in een andere levens- en ontwikkelingsfase. De medewerker die geen functioneringsjaargesprek heeft gehad, maar gewoon - zonder problemen - lekker werkt, zal het gesprek ook niet missen, terwijl een andere medewerker juist graag vaker per jaar in gesprek zou willen met de leidinggevende. Driekwart van de medewerkers van Isala klinieken vindt het belangrijk om het functioneringsjaargesprek op jaarlijkse basis te voeren, de overige 25% wil dat liever vaker (5%) of minder vaak (20%). Draagt het gesprek bij aan je arbeidsvreugde of vreet het alleen maar energie? Kees Kouwenhoven heeft een methode ontwikkeld om arbeidsvreugde te meten: de zeven bronnen van arbeidsvreugde. Deze methode is bij de Isala klinieken toegevoegd aan het formulier functioneringsjaargesprek, omdat deze zeven bronnen van arbeidsvreugde alle belangrijke elementen omvatten die in zo n gesprek thuishoren. Belangrijk is dat beide partijen zich realiseren dat het gesprek meer moet zijn dan het invullen van het formulier. De behandelde punten, afspraken en actiepunten worden idealiter samengevat en vastgelegd. Zo nodig worden er evaluatiemomenten ingepland, met als doel te garanderen dat afspraken door beide partijen worden nagekomen. Medewerkers van de Isala klinieken vinden het van cruciaal belang dat afspraken worden nagekomen en niet blijven liggen tot het volgende jaargesprek. Anders voelt het gesprek als een verplicht nummer. Overigens is 90% van de medewerkers van Isala klinieken tevreden over de afspraken die tijdens het functioneringsgesprek worden gemaakt. Er kan nog een verbeterslag worden gemaakt wat betreft de wijze van verslaglegging, gezien de volgende veelgemaakte opmerkingen van de medewerkers: het formulier is te uitgebreid en te complex. Voorbereiding en evaluatie Literatuuronderzoek bevestigt dat beide partijen het gespreksdoel duidelijk voor ogen dienen te hebben, zodat zij zich kunnen voorbereiden op hetzelfde gesprek. Het is een misvatting dat voorbereiding enkel de taak is van de leidinggevende; het functioneringsjaargesprek is echter een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Weet waarover je het wilt hebben en stem dit voor het gesprek plaatsvind, met elkaar af. Het functioneringsgesprek wordt regelmatig verward met het (eenzijdige) beoordelingsgesprek. Dat is kwalijk, want dat gesprek heeft een heel ander doel en dus een andere lading; een beoordeling krijgen is spannend. Er is tijdens zo n gesprek per definitie een hiërarchische relatie tussen leidinggevende en medewerker. Deze zou echter niet manifest mogen zijn tijdens het functioneringsgesprek, omdat dat een open en oprecht gesprek in de weg kan staan. Als er behoefte aan is, dan kan feedback gegeven worden aan elkaar (leidinggevende aan medewerker én visa versa), maar dat is niet het doel van het gesprek. Feedback geven kan beter gewoon door het hele jaar heen op de werkvloer. Liever zelfs, aldus de Isala medewerkers. Na het gesprek is het voor de leidinggevende goed om te weten hoe de medewerker het gesprek heeft beleefd. Was er een open gespreksfeer? Was het gesprek een dialoog op basis van gelijkwaardigheid? De leidinggevende kan zichzelf verbeteren als hij in een evaluatie van het functioneringsgesprek feedback accepteert. Op het moment dat een leidinggevende zich ontwikkelt in het voeren van functioneringsgesprekken, kan het maximum uit de gesprekken worden gehaald. Dat kan veel opleveren voor zowel de organisatie als de medewerkers. De ondernemingsraad heeft inbreng in de wijze waarop de functioneringsgesprekken worden vormgegeven. Zich verdiepen in dit soort gesprekken is aan te raden, want communicatie kan verdraaid lastig zijn. Noot: Co-auteur Karin Vrielink is HR Specialist Informatie en Control bij de Isala klinieken ZORGANNO NU December

10 OORDZOEKER De woorden zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overblijvende letters vormen - achter elkaar gelezen - de oplossing. ADVENT CHOCOLADEMELK DINER ENGELEN GEZELLIG GLAD GUIRLANDE GUUR HANDSCHOENEN HULST JAARWISSELING KAARS KERSTBAL KINDEKE KNUS KOUD MIRRE NATUURIJS PIEK SFEERVOL SJAAL SLOTONTDOOIER SPAR STAL STER VETBOL VORST VRIEZEN WANTEN WEERALARM IJSBAAN IJSVRIJ IJZEL Mail de oplossing van de jubileumpuzzel vóór 9 januari 2012 naar puzzel@nu91.nl Ook niet-leden kunnen hun oplossing insturen. Vermeld ook je naam en adres. Onder de inzenders met de juiste oplossing verloten we tien ResQMe s. Geef jezelf de kans om uit de auto te ontsnappen wanneer elke seconde telt! ResQMe Auto te water jóuw zorg? Omdat je auto binnen 1 minuut zinkt? En de elektronica binnen enkele seconden uitvalt? Kunnen ontsnappen uit de auto wanneer elke seconde telt? zorgt voor 20% korting Kortingscode: NU91 Wees voorbereid en kijk tot 20 januari op autoveiligheidwinkel.nl 10 ZORGANNO NU December 2011

11 Anja Cremers Joost de Bie Pilot Nightfever Event Negatieve effecten van nachtdienst erkennen en aanpakken In samenwerking met het Waterland ziekenhuis te Purmerend werd op 19 september j.l. de aftrap gegeven voor de Nightfever Events. Verpleegkundigen die bij het ziekenhuis arriveerden om hun dienst te beginnen, werden bij de ingang verwelkomd met windlichten die hen naar de sfeervolle ruimte leidde waar het Event plaatsvond. Zowel de verpleegkundigen die de nachtdienst ingingen als degenen die uit de avonddienst kwamen, werden verrast met een drankje, vers fruit en veel cadeautjes die iets met het werken in de nacht te maken hebben. Het ziekenhuis had voor extra koolhydraatrijke magnetronmaaltijden gezorgd. Het is bewezen dat vanaf de tweede helft van de nachtdienst een koolhydraatrijke maaltijd langdurig energie geeft. Persoonlijke ervaringen en wetenschappelijke onderzoeksresultaten maken duidelijk dat negatieve effecten van werken in nachtdienst op verschillende manieren tegengegaan kunnen worden. Om de mogelijkheden voor het fitter doorkomen van de nachtdienst onder de aandacht te brengen, organiseert NU 91 in een aantal zorginstellingen een Nightfever Event. Samenwerking Het Waterlandziekenhuis haalde het Nightfever Event in huis in het kader van de Vitaliteitsweek. In overleg met het ziekenhuis is een Event op maat samengesteld, waarbij gekeken is wat het ziekenhuis en wat NU 91 kon bijdragen om het Event te laten slagen. NU 91 zorgde voor de sfeervolle ambiance en het uitgebreide voorlichtingsmateriaal over hoe men fit de nacht door kan komen. Ook waren er voor iedereen tal van cadeautjes zoals oordopjes, slaapmaskers om het licht buiten te sluiten tijdens een powernap en roze zonnebrillen. Het ziekenhuis had voor iedereen twee gezichtsmaskers toegevoegd, waarvan er één - voorzien van een wenskaart - aan een collega cadeau gedaan kon worden. Verder werden er nog enkele setjes etherische oliën uitgedeeld; krachtige ontspannende geuren om te relaxen en frisse geuren voor de concentratie. Reacties De verpleegkundigen die voorzien van cadeautjes, eten en voorlichtingsmateriaal begonnen aan hun nachtdienst of na hun avonddienst naar huis gingen, waren blij verrast en enthousiast over de aandacht voor dit onderwerp. Nog dagen na het Event is erover nagepraat. Personeelszaken van het Waterland Ziekenhuis heeft aangegeven zich verder in te zullen zetten voor het fit houden van de medewerkers. Er zijn al gesprekken gaande over een lichtsysteem dat duurzame fitheid garandeert. Ook de plaatselijke radio heeft aandacht besteed aan het Event. Het ziekenhuis is in het nieuws gekomen als een organisatie die aandacht heeft voor zijn personeel. Wil jij een Nightfever Event in jouw organisatie? Bel of mail met Anja Cremers: / a.cremers@nu91.nl ZORGANNO NU December

12 Gert van Dijk en Ineke Lokker Een goede zorgverlener heeft kennis van de culturele achtergrond van zijn patiënt Diversiteit in beleving van lijden en sterven Christelijke ouders die pijnbestrijding weigeren bij hun ernstig gehandicapte pasgeborene, een islamitische familie die sondevoeding eist voor een terminale alzheimerpatiënt, een arts die bij een Hindoestaanse familie op een muur van onbegrip stuit als hij voorstelt een zinloze behandeling te staken. Regelmatig worden zorgverleners geconfronteerd met visies op lijden en sterven die afwijken van hun eigen zienswijze. 12 ZORGANNO NU December 2011

13 Lijden en de dood zijn universele, essentiële ervaringen in het menselijk leven. Iedere cultuur en iedere levensbeschouwing geeft op een eigen manier invulling aan die ervaringen. Zo wordt binnen de islam lijden gezien als een middel om mensen te beproeven: en Wij stellen jullie op de proef met het slechte en het goede, als een beproeving, en tot Ons worden jullie teruggekeerd (Koran 21: 35). Of als een gevolg van menselijk handelen: Wat jou van het goede overkomt, het is van Allah; en wat jou van het slechte overkomt, het is van jezelf (Koran 4: 79). De dood is binnen de islam een middel om het eeuwige te bereiken. Een moslim mag de dood echter niet wensen. Pijn moet geduldig tegemoet worden getreden en euthanasie is verboden. Het is de wil van Allah, is een uitspraak die zorgverleners regelmatig horen. Voor sommige moslims geeft deze uitspraak de reden aan voor hun eigen passiviteit. Voor anderen is het juist een verklaring voor opstandig gedrag, bijvoorbeeld wanneer de arts voorstelt een behandeling te staken. Voor de eerste groep mensen betekent het dat Allah het tot zover heeft gewild en dat het geen zin meer heeft om nog verder te gaan met de behandeling. Anderen zien het als de wil van Allah om verder te gaan met de behandeling omdat het niet is toegestaan om in zijn plaats te bepalen wanneer het einde is gekomen. Uit deze verschillende interpretaties blijkt dat het steeds weer noodzakelijk is om te achterhalen wat mensen precies bedoelen. Ook onder moslims zijn grote individuele verschillen in de bele ving van hun geloof. Sommige moslims zijn streng in de leer, anderen zijn liberaal en meer geseculariseerd. Mensen vallen niet samen met hun religie, maar geven vanuit hun levensbeschouwing op individuele wijze vorm aan het leven én aan lijden en dood. Bewust sterven Het is niet vanzelfsprekend dat iedere patiënt altijd weet wil hebben van het naderende sterven Cultuur is niet alleen iets van de anderen, ook het doen en laten van de zorgverlener wordt mede door de eigen culturele achtergrond bepaald. Alleen is de eigen cultuur vaak moeilijk te herkennen omdat die zo alomtegenwoordig is, breed wordt gedeeld en zo vanzelfsprekend aanvoelt. Een goudvis vindt het ook moeilijk om het water te zien waarin hij zwemt. De meeste zorgverleners hebben een moderne visie op lijden en de dood. Het sterven is in deze visie het eind van het leven, hoort vrij van pijn en lijden te zijn en bij voorkeur thuis plaats te vinden, omringd door vrienden en familie. De patiënt heeft in deze visie recht op informatie over diagnose en prognose. Het naderende overlijden moet openlijk worden erkend en het sterven dient bewust te gebeuren: emotionele en relationele zaken moeten afgerond worden en innerlijke conflicten opgelost. Vaak wordt echter in andere culturen sterven niet gezien als een eindpunt maar als een overgang naar een andere fase, een hiernamaals of een wedergeboorte. Het lijden wordt in dergelijke visies niet altijd gezien als iets dat koste wat kost afgewend moet worden. Lijden kan louterend zijn, de mogelijkheid bieden tot persoonlijke groei, of wordt gezien als een straf van god. Het is ook niet vanzelfsprekend dat een patiënt altijd weet wil hebben van het naderende sterven. In veel culturen is het gebruikelijk om de patiënt tot het laatste moment hoop te blijven geven op genezing. Men ziet het als respectloos en ongevoelig om iemand met zijn naderende dood te confronteren. Voorkom vertrouwensbreuk Maar met het inzicht dat er vele visies op lijden en sterven zijn en dat een individuele aanpak nodig is, zijn niet alle conflicten te voorkomen. Op bijvoorbeeld de IC is onenigheid over het al dan niet stoppen van een als medisch zinloos beschouwde behandeling een terugkerend iets. In een Netwerkdocumentaire van 4 januari 2007 werden beelden getoond van het staken van de beademing van een Hindoestaanse patiënt met een ernstig CVA en een infauste prognose. De familie protesteert hevig tegen het besluit van de ic-arts om de beademing te staken, en dit leidde tot dramatische taferelen. Op de ic-neonatologie van het Sophia Kinderziekenhuis speelde onlangs een soortgelijke casus. Hier weigerden orthodox christelijke ouders pijnbestrijding bij hun ernstig lijdende pasgeborene, en ook weigerden zij akkoord te gaan met het staken van de beademing, hoewel het kind een infauste prognose had. Zij waren bang dat het kind door de pijnstilling sneller zou overlijden, en niet meer zou kunnen vechten. Omdat er een vertrouwensbreuk dreigde te ontstaan tussen de ouders en het team, hebben de ic-medewerkers contact opgenomen met een arts uit dezelfde geloofsgemeenschap als de ouders. Deze heeft uiteindelijk de ouders ervan kunnen overtuigen dat het beter was om de beademing te staken. Dit proces van overreding vergde veel tijd: uiteindelijk heeft de pasgeborene bijna een maand langer aan de beademing gelegen dan de artsen verantwoord achtten. Lees verder op pagina 14 ZORGANNO NU December

14 Lees verder op pagina 13 Het komt dus voor dat er doorbehandeld wordt ten behoeve van de naasten van de patiënt, ook al heeft de patiënt hier geen baat meer bij. In de genoemde casus op de ic-neonatologie werd de hulp ingeroepen van een vertrouwenspersoon uit de eigen geloofsgemeenschap. In andere gevallen wordt soms contact opgenomen met een ziekenhuis in het land van herkomst, zodat de familie in de eigen taal een second opinion kan krijgen. Ook kan dit een effectieve methode zijn om een eventuele vertrouwenscrisis te herstellen. Kies je woorden bewust Het is eveneens van belang om de juiste woorden te kiezen tijdens gesprekken over het staken van een medisch zinloze behandeling. Voor veel zorgverleners is dit een normale uitdrukking, maar voor patiënten kan het onbegrijpelijk zijn: in veel levensbeschouwingen is het leven gegeven door god, en iedere behandeling die dit leven rekt per definitie zinvol. Als de arts stelt dat hij een zinloze behandeling wil staken, kan dit de suggestie wekken dat het leven van de patiënt zinloos is. Dit zal uiteraard op veel weerstand en verzet stuiten. Daarom is het vaak beter om niet te spreken van zinloos, maar te zeggen dat alles is gedaan om het leven te redden, maar dat dat helaas niet is gelukt. Voor veel mensen is het immers een geruststellende gedachte dat alles is gedaan voor de patiënt, omdat dat voor veel mensen een uiting van genegenheid is. Een andere valkuil voor moderne zorgverleners is dat zij het als een goede gewoonte zien om alles aan de patiënt en diens naasten uit te leggen, en ook eventuele twijfels voor te leggen en openlijk te bespreken. Deze cultuur van openheid zien veel zorgverleners als een verworvenheid, maar in andere culturen wordt dit soms gezien als een teken van zwakte, en veroorzaakt het wantrouwen. Want als de dokter het niet zeker weet, is het dan wel een goeie dokter? In sommige gevallen wordt contact opgenomen met een ziekenhuis in het land van herkomst, zodat de familie in de eigen taal een second opinion kan krijgen. Het goede doen Een goede zorgverlener heeft kennis van de culturele achtergronden van zijn patiënten, is zich bewust van het eigen normen- en waardenpatroon en is in staat het eigen taalgebruik aan te passen aan de specifieke patiënt of diens naasten. Daarnaast is het van belang dat binnen afdelingen - met name de ic s - duidelijke afspraken worden gemaakt over hoe om te gaan met conflicten met patiënten en hun naasten, maar ook over hoe zij conflicten kunnen voorkomen. Het is belangrijk om in te zien dat zorgverleners en naasten uiteindelijk hetzelfde nastreven: het goede doen voor de patiënt. De conflicten gaan over wat in een specifieke situatie het goede is, niet over de vraag of het moet worden gedaan. 14 ZORGANNO NU December 2011

15 NIVEL onderzoek De vaak grote rol van de familie, taalproblemen, andere zorgopvattingen en gebruiken stellen zorgverleners voor de vraag hoe zij palliatieve zorg bij mensen uit andere culturen moeten vormgeven. Onderzoekers van het NIVEL (Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg) deden in samenwerking met IKNL en Pharos onderzoek naar de opvattingen en gebruiken van mensen met een niet-westerse achtergrond over de behandeling van pijn, braken en misselijkheid, obstipatie, depressie en delier in de palliatieve fase. Zij richtten zich primair op mensen met een Marokkaanse, Turkse, Surinaamse, Arubaanse of Antilliaanse achtergrond, omdat zij de grootste niet-westerse groepen vormen binnen de Nederlandse samenleving. Tegelijkertijd geven de onderzoekers aan dat aandacht voor diversiteit in opvattingen, wensen en gebruiken zich niet alleen moet uitstrekken tot allochtonen, maar tot iedereen. Een individuele benadering van iedere patiënt en zijn omgeving is altijd van groot belang. De onderzoekers legden hun bevindingen vast in een Handreiking Palliatieve zorg (download De handreiking is te gebruiken als aanvulling op de bestaande richtlijnen voor pijn, depressie, delier, misselijkheid/braken en obstipatie in de palliatieve fase, zoals die zijn te vinden op De handreiking is nadrukkelijk niet bedoeld als vervanging van deze richtlijnen. (toevoeging redactie ZaN) Auteurs: Gert van Dijk, ethicus en secretaris van de Commissie Medisch Ethische Vraagstukken, Erasmus MC Rotterdam Ineke Lokker, verpleegkundige en wetenschappelijk onderzoeker, Erasmus MC Rotterdam Dit artikel verscheen eerder in Medisch Contact, 25 februari Het is belangrijk om in te zien dat zorgverleners en naasten uiteindelijk hetzelfde nastreven: het goede doen voor de patiënt. ZORGANNO NU December

16 Cees van Schilt Blue Ribbon maakt mannen bewust Taboe rond prostaat doorbreken Iedere man kan vroeg of laat prostaatklachten krijgen. Door onwetendheid of uit schaamte is het geen onderwerp dat makkelijk besproken wordt. Blue Ribbon wil gezonde mannen bewust maken van de prostaat en van de risico s op prostaatkanker en het taboe rond het onderwerp doorbreken. Met nieuwe gevallen per jaar is prostaatkanker de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen. Prostaatkanker is na longkanker de tweede doodsoorzaak voor mannen. Jaarlijks sterven er evenveel mannen - ongeveer aan de gevolgen van prostaatkanker als vrouwen aan borstkanker. Maar voor prostaatkanker is veel minder aandacht dan voor borstkanker. De in 2007 opgerichte stichting Blue Ribbon heeft als doelstelling bij het grote publiek, de media en de politiek aandacht te vragen voor prostaatkanker. Blue Ribbon ontvangt geen subsidie en werkt hoofdzakelijk met vrijwilligers en ambassadeurs. De inkomsten zijn afkomstig uit fondsen, sponsorwerving en particuliere giften. Prostaatvergroting De prostaat is een klier, die bij een volwassen man niet groter hoort te zijn dan een tamme kastanje. Problemen met de prostaat kunnen op elke leeftijd voorkomen, maar de kans op klachten op oudere leeftijd is aanzienlijk groter. Vanaf vijftig jaar kan de prostaat - onder invloed van hormonale veranderingen - zo groot zijn dat er geleidelijk klachten gaan ontstaan met plassen. Meestal is er sprake van een goedaardige vergroting van de prostaat. Bijna iedere man krijgt er ooit mee te maken, maar slechts een derde van hen zal er daadwerkelijk last van ondervinden. Omdat de prostaat om de plasbuis heen ligt, zal hij bij een voortdurende groei uiteindelijk de plasbuis dichtduwen. Het wordt dan moeilijk om de urine door de plasbuis te persen. Door de extra inspanning wordt de blaaswand zwakker en raakt soms uitgerekt. Na verloop van tijd lukt het de blaas niet meer alle urine naar buiten te krijgen en blijft er urine achter. Dit kan leiden tot blaasontsteking en nierproblemen. Symptomen van een vergrote prostaat zijn: minder krachtige urinestraal niet goed kunnen beginnen met plassen meer aandrang en steeds weer moeten plassen vaker moeten plassen met minder drang en weinig urine per keer nadruppelen en ongewenst urineverlies nachtelijk plassen een branderig gevoel bij het plassen gevoel hebben dat de blaas zich niet volledig leegt Prostaatkanker Bovengenoemde plasproblemen wijzen meestal op een (goedaardige) vergroting van de prostaat. Prostaatkanker op zich veroorzaakt meestal geen klachten. De kanker ontstaat namelijk meestal in het buitenste deel van de prostaat, terwijl prostaatvergroting optreedt in de binnenste kern rond de plasbuis. In sommige gevallen kunnen de klachten van iemand met prostaatkanker echter erg lijken op die van een goedaardige vergroting van de prostaat. 16 ZORGANNO NU December 2011

17 Bij klachten is het dus aan te raden een afspraak te maken met de huisarts. Die kan na een eerste onderzoek besluiten een PSA-test af te nemen. De PSA-test meet de hoeveelheid Prostaat Specifiek Antigeen in het bloed. PSA (een eiwit dat in de prostaat wordt gemaakt) komt normaal gesproken in kleine hoeveelheden voor in het bloed. Van de mannen ouder dan 50 jaar blijken twee van de tien een verhoogde PSA-waarde te hebben. Die verhoogde waarde kán op prostaatkanker wijzen, maar komt ook voor bij een goedaardige prostaatvergroting, een urineweginfectie of een prostaatontsteking. Bij een verhoogde PSA-waarde is dan ook altijd aanvullend onderzoek nodig om te kunnen vaststellen of het om prostaatkanker gaat. Vrijwel iedere man krijgt prostaatkanker als hij maar oud genoeg wordt. Het aantal mannen dat overlijdt mét prostaatkanker is echter aanzienlijk groter dan het aantal dat overlijdt als gevolg van prostaatkanker. Uit secties van mannen die ergens anders aan zijn overleden, blijkt dat 10 tot 30% van de mannen tussen 50 en 60 jaar prostaatkanker heeft en bij mannen tussen 70 en 80 jaar geldt dat voor 50 tot 70%. De tumor groeide echter zo langzaam dat deze mannen dat nooit geweten hebben. Bij jonge patiënten is de tumor echter beduidend agressiever. Een duidelijke oorzaak van prostaatkanker is nog niet gevonden. Wel is bekend dat de ziekte vaker voorkomt bij mannen in West- Europa en de VS dan in de rest van de wereld. Prostaatkanker is in ongeveer 10% van de gevallen erfelijk bepaald. Van erfelijke aanleg is sprake als bij drie naaste familieleden of bij twee eerste- of tweedegraads verwanten jonger dan 55 jaar, de diagnose prostaatkanker is gesteld. Over borstkanker wordt tegenwoordig openlijk gesproken. Onder mannen is prostaatkanker nog steeds een heikel onderwerp. De activiteiten van Blue Ribbon zijn erop gericht dit taboe eindelijk te doorbreken. Meer informatie: SANITA KLOMPEN DÉ KWALITEITSKLOMPEN VOOR DE ZORG! NU 17,5% KORTING (code: nu91) NU 17,5% KORTING, internetkortingscode nu91 (actie is geldig van16 december 2011 t/m 16 januari 2012) De actie is gericht op model 560 (blauwe stippen) en model 38S (roze met zilvergrijs motief) Meer informatie of persoonlijk advies? Mail dan naar of bel Sanita is een Deens kwaliteitsproduct Keuze uit trendy (opvallend) design en modellen met strakke, professionele uitstraling Flexibele polyurethaan zool die geluidsarm is en schokken absorbeert, waardoor lopen, staan, tillen en/of bukken geen probleem vormt Naar de voet gevormd voetbed De leren klompen voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen SANITAKLOMPEN.NL Sanitaklompen.nl is onderdeel van ZORGANNO NU December

18 Jean-Pierre van de Ven Artsen geven pillen, psychologen praten, verpleegkundigen doen het werk. Die duidelijke taakverdeling leidt niet altijd tot betere samenwerking, weet psycholoog Jean-Pierre van de Ven. Ieder zijn ding Als je jarenlang als psycholoog hebt rondgelopen in een kliniek voor patiënten met ernstige psychiatrische problemen, heb je voldoende gelegenheid gehad de uiterst merkwaardige mensensoort die daar ook rondloopt - de arts - te bestuderen. Artsen kunnen heel aardig doen tegen ons, de gewone mensen; dat vinden ze vooral ook zelf. In het begin van hun carrière kost het hun nog enige moeite hun superioriteit te verbergen en dat is vervelend, want dat komt zo onaardig over. Maar omdat artsen zo slim zijn, leren zij snel om tegen iedereen, waar dan ook, op elk moment te glimlachen. Zij lijken dan aardige, bijna gewone mensen. In deze façade van gewoonheid komt een barst als er artsendingen te bespreken zijn. In de kliniek maak ik dat bijvoorbeeld mee tijdens de overdracht, het dagelijkse gesprek over patiënten waaraan artsen, psychologen en verpleegkundigen deelnemen. Dan zie je dat artsen een voorkeur hebben voor zaken die normale mensen verafschuwen. Tot de artsendingen horen koorts, bloedspiegels, pus, feces, pukkels en galoprispingen. Artsen vinden het fijn om aan een verpleegkundige te vragen: Maar wat voor kleur had de feces dan? of Had dat ettervocht nog een speciale geur? Ook willen zij graag dat verpleegkundigen de urine sticken op eiwitten als meneer weer eens in de hoek van zijn kamer heeft staan plassen, of dat zij elke vijf minuten even bloedprikken bij een patiënt die manisch staat te tieren in de rookkamer. Als een arts zoiets vraagt tijdens de overdracht, zegt de verpleegkundige met een ernstig gezicht dat het onmiddellijk zal gebeuren. Dit onmiddellijk valt nog wel eens tegen, want verpleegkundigen hebben erg veel andere zaken aan hun hoofd. Als blijkt dat een verpleegkundige iets is vergeten, kijkt een arts bedenkelijk en geeft geen standje. Géén standje, natuurlijk niet. Want dat zou onaardig zijn en artsen hechten er aan om aardig te zijn voor gewone mensen. Tegen psychologen doen artsen aardig om nog een andere reden, namelijk omdat zij ons een beetje eng vinden. Zij hebben geen idee van wat een psycholoog eigenlijk doet. Ja, praten. Maar artsen denken dat je met patiënten helemaal niet kunt praten, want tijdens hun opleiding vonden zij communiceren met patiënten allemaal een verdomd lastig vak. In het gunstigste geval denken artsen dat psychologen een soort 18 ZORGANNO NU December 2011

19 helderzienden zijn, die de patiënt genezen door exact het juiste te zeggen. In het slechtste geval denken zij dat psychologen ijdeltuiten zijn die denken dat zij superieur zijn aan iedereen. Als een arts dit laatste denkt, weet ik dat ik heb gefaald. Ik doe er namelijk alles aan om niet te laten merken dat ik boven andere mensen verheven ben. Dat vind ik zo onaardig. Als ik merk dat een arts mijn superioriteit heeft ontdekt, neem ik me altijd voor om nog meer te glimlachen en gewoon te doen. Ondanks zulke misverstanden, die inderdaad meestal met een glimlach kunnen worden opgelost, verloopt de samenwerking met artsen prima. De taakverdeling is duidelijk. Artsen geven pillen, wij psychologen praten, verpleegkundigen doen het werk. Goed, misschien let ik tijdens de overdracht wel eens wat minder scherp op als het gaat over poep of schimmeltenen. En ik zie ook wel dat de aandacht van artsen verflauwt als we komen te spreken over psychologendingen : zaken als paniek en somberheid, scores op vragenlijsten, de inhoud van dromen en de mening van patiënten over hun behandeling. Ik doe er namelijk alles aan om niet te laten merken dat ik boven andere mensen verheven ben. Wij psychologen vinden het fijn om aan verpleegkundigen te vragen Maar wat denk jij dat de patiënt er zelf van denkt?, of Riep die patiënt bij jou niet ook een enorme machteloosheid op? Psychologen willen graag dat verpleegkundigen ontspannen communiceren met de psychotische patiënt en om de vijf minuten aan alle bipolaire patiënten vragen hoe hun stemming is op een schaal van nul tot honderd. De verpleegkundigen voeren vervolgens niet uit wat wij vragen, want zij hebben het te druk met hun werk. Dan geven wij hen natuurlijk geen standje. Natuurlijk niet, want dan zou blijken dat wij superieur zijn. En daar zijn we te superieur voor. In plaats daarvan geven we de artsen een blik van verstandhouding, zo van: hopeloos die verpleging van tegenwoordig. Dan knikken de artsen instemmend, nauwelijks zichtbaar, als broeders van een geheim genootschap. Nee, met die samenwerking zit het wel snor. Jean-Pierre van de Ven is psycholoog. Tegenwoordig is hij onder andere werkzaam bij Mentrum, waar hij mensen met ernstige psychische stoornissen behandelt. Recente publicatie: Geluk in de liefde, over de samenbindende kracht van relaties ( Landelijke respijtwijzer Vrijwel iedereen zal ooit enige vorm van mantelzorg geven of ontvangen. Op dit moment biedt een op de vier volwassenen hulp aan mensen die zorg nodig hebben. Ruim één miljoen mensen doet dat langdurig en intensief. Vooral voor deze groep mantelzorgers is het belangrijk af en toe de zorg aan een andere te kunnen overdragen en zo wat tijd voor zichzelf te krijgen. Respijtzorg kan daarvoor worden ingezet. De zorg die de mantelzorger verleent wordt dan tijdelijk overgenomen door vrijwilligers of professionals. Respijtzorg draagt ertoe bij dat de mantelzorger in staat is de zorg vol te houden, waardoor de patiënt langer thuis kan blijven wonen. Mezzo - vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg - is dit jaar gestart met Deze site biedt een landelijk overzicht van meer dan 4000 organisaties en instellingen - zorgboerderijen, zorghotels, logeerhuizen, dagopvang, zorg door vrijwilligers - die respijtzorgvoorzieningen leveren voor zorgvragers en hun mantelzorgers. Je vindt er ook informatie die zorgvragers en mantelzorgers stimuleert drempels te overwinnen. Uit eigen onderzoek van Mezzo blijkt bijvoorbeeld dat ruim de helft van de ondervraagden niet weet dat men een financiële vergoeding kan krijgen voor respijtzorg. Op de website worden de verschillende financieringsmogelijkheden besproken. Uit datzelfde onderzoek blijkt dat twee derde van de geënquêteerden weliswaar bekend is met respijtzorg, maar er geen gebruik van maakt vanuit het gevoel de zorgvrager dan in de steek te laten. Ook hebben veel mantelzorgers de neiging de belasting te bagatelliseren of ze zijn bang dat anderen de benodigde zorg minder goed aankunnen. Respijtwijzer.nl is bedoeld voor zorgvragers, mantelzorgers, zorgaanbieders, gemeenten en verwijzers. Verpleegkundigen en verzorgenden zijn, door hun contacten met zowel patiënten/cliënten als met hun mantelzorgers, in de gelegenheid hen te wijzen op de mogelijkheden van respijtzorg en hen te stimuleren daar gebruik van te maken. Noot: Dit artikel verscheen eerder in De Volkskrant, 11 juni ZORGANNO NU December

20 Clemens Ketels Maak kennis met ons uitgebreide productportfolio tijdens Zorgtotaal 2011 op de stand van NU 91 Laerdal, al 50 jaar een betrouwbare partner op het gebied van medische opleidingsmaterialen Laerdal biedt producten en concepten voor de verpleegkunde opleidingen en de (gespecialiseerde) klinische omgeving Trainen met als doel: Helping save lives SimMan 3G SimMan Essential ALS Simulator SimMom SimJunior SimBaby SimNewB 20 ZORGANNO NU December 2011