Parkinson is nog steeds een grote puzzel

Transcriptie

1 Onafhankelijk magazine van de Universiteit Twente jaargang 01 - nummer 02 - december 2011 Vinod Subramaniam > Parkinson is nog steeds een grote puzzel Onderzoek > Knippen en plakken met gezichten Opinie > Lege Bastille moet weer bruisen International > Water as a window of opportunity?

2 concept realisatie media-inkoop uitgeven wegenerspeciaalmedia.nl weten wat je kunt, doen waar je goed in bent agenda s» advertenties» boeken» brochures» buitenreclame» crossmediale campagnes» dm-acties» huisstijlen» led-boarding» (sponsored) magazines» (digitale) nieuwsbrieven» online advertising» online applicaties» websites» advertentie acquisitie Getfertsingel GA Enschede (053)

3 Nieuws In dit nummer Van de redactie Reportage BHV > Gesprek Twents onderwijsmodel > Interview Robbert Dijkgraaf > Etiquette Studenten in gala > Vinod Subramaniam > 4-7 Activisme > 8-9 Nordic walking > 13 Forensisch onderzoek > Veni-onderzoekers > Opinie > Foton > Studenten in gala > Sabine Roeser > Andre de Brouwer > Peter Buwalda > Breakdance > 37 Engelse pagina s > Ondernemerschap > 44 Servicepagina > Als u dit stukje leest hebben we op de UT net de Dies Natalis achter de rug. Koningin Beatrix, tv-presentator Matthijs van Nieuwkerk, MythBuster Adam Savage en de andere eredoctores, honderden alumni; ze kwamen ons allemaal feliciteren met het 50-jarig bestaan. En de verzamelde pers was er als de kippen bij om de bezoeken van deze bijzondere gasten van buiten vast te leggen. Leuk, zoveel aandacht. Dik verdiend ook. Maar de rust keert nu weer. Gelukkig zijn er ook binnen de UT bijzondere mensen te vinden, in groten getale zelfs! UT Nieuws gaat ze opzoeken. In ons magazine plaatsen we elke maand een groot, persoonlijk interview met een bewoner van de campus. Deze geïnterviewde siert ook de cover van het magazine. Vinod Subramaniam is de eerste in de reeks. Hij vertelt over zijn belangrijke onderzoek naar de ziekten Parkinson en Alzheimer, maar ook over zijn dochter Mira (what s in a name?) en zijn liefde voor koken (zie pagina 4/5 & 6/7). We zijn bij UT Nieuws ook dol op meningen, in de breedste zin des woords. De afgelopen weken hebben heel veel mensen hun mening gegeven over ons nieuwe magazine. Hoewel mensen de vertrouwde wekelijkse krant missen, was er veel lof en waardering voor het eerste UT Nieuws Magazine. Mooie uitstraling, veel te lezen, prima verhalen, tekenden we onder meer op. En dan die column van Peter Buwalda. Hard om gelachen, twitterde een UT er. Kritiek was er ook. Dat mag. Een mening is nu eenmaal niet altijd positief. Vooral van studenten hebben we gehoord dat ze in het eerste nummer de wat luchtige verhalen en rubrieken missen. Denk aan jullie doelgroep!, luidde hun advies. Bij deze.. beloofd! Blijf ons vooral voeden met uw mening. Reageer op artikelen op de website, stuur een tweet, mail een ingezonden brief voor het magazine of verwoord uw expertise over een onderwerp in een opinieverhaal. Een levendige gemeenschap, die laat van zich horen. Oók als er geen jubileum te vieren valt. Ditta op den Dries, hoofdredacteur. Colofon Onafhankelijk maandblad voor personeel en studenten van de Universiteit Twente. Jaargang 01. Verschijnt donderdag op de campus; vrijdag/ zaterdag buiten de UT. Oplage: exemplaren. Redactie-adres: Gebouw De Vrijhof Kamers 315, 316, 317, 328, 319 De Veltmaat 5, 7522 NM Enschede Postadres: Postbus 217, 7500 AE Enschede Telefoon: ( ) 2029 zie verder onder redactie Fax: ( ) redactie: info@utnieuws.utwente.nl Internet: of via de homepage van de UT Redactie: Ditta op den Dries (hoofdredacteur, ( ) 2030 d.e.opdendries@utwente.nl Paul de Kuyper ( ) 4084 p.m.dekuyper@utwente.nl Maaike Platvoet ( ) 3815 m.c.platvoet@utwente.nl Sandra Pool ( ) 2936 s.pool@utwente.nl Office-management: Brigitte Boogaard ( ) 2029 b.j.boogaard@utwente.nl Vaste medewerkers: Marloes van Amerom, Giels Brouwer, Rayke Derksen, Nynke Dirven, Maaike Endedijk, Robbin Engels, Egbert van Hattem, Hans van de Kolk, Simone Kramer, Ruben Libgott, Cahterine Ann Lombard, Anna Migge, Leila Nahidi Azar, Thijs Spruijt, Ingrid Szwajcer. Internetbeheer: WAME Websites, Applicaties, Advies Automatisering/internet: Ivar Engel, Christina Höfer. Foto s: Arjan Reef, Gijs van Ouwerkerk. Ingrid Szwajcer. Coverfoto: Rikkert Harink. Redactieraad: Prof. dr. E.R. Seydel (vz), dr. A. Heuvelman, drs. J.W.D. ter Hellen, prof. dr. A. Need, dr. O. Peters, M. Driesprong. Advertenties: Bureau Van Vliet BV, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort Tel Site: zandvoort@bureauvanvliet.com Advertentietarieven op aanvraag. HOP: UT Nieuws is aangesloten bij het Hoger Onderwijs Persbureau (HOP). Adreswijzigingen: Abonnees (ook studenten) dienen deze schriftelijk door te geven aan de redactie UT-Nieuws Postbus 217, 7500 AE Enschede of per info@utnieuws.utwente.nl. Stage of buitenlands studieverblijf: studenten die op stage gaan of in het buitenland gaan studeren kunnen het UT-Nieuws magazine op schriftelijk verzoek opgestuurd krijgen. Wie prijs stelt op deze (gratis) service zendt een adreswijziging naar de redactie o.v.v. faculteit, stagelocatie en periode (zo nauwkeurig mogelijk). Kopij: Nieuws voor het UT-Nieuws magazine en de website naar: info@utnieuws.utwente.nl. Abonnementen: Jaarabonnement: 44 euro. Abonnementen schriftelijk aan te vragen met vermelding van naam, adres, postcode, plaats, telefoonnummer en bank-/girorekening. Abonnementen kunnen maandelijks ingaan. Betaling via factuur. Het jaarabonnement wordt automatisch verlengd, tenzij men minimaal 1 maand voor afloop van de abonnementsperiode schriftelijk opzegt. Concept, vormgeving en realisatie: Wegener SpeciaalMedia Bezorging Campus: Motorsportgroep UT, Richard van Schouwenburg en Arno Wedzinga, tel info@utnieuws.utwente.nl Copyright UT-Nieuws: Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder toestemming van de hoofdredacteur artikelen schema s foto s of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen en/of openbaar te maken in enigerlei vorm of wijze. UT NIEUWS

4 4 UT NIEUWS

5 Interview Vinod Subramaniam onderzoekt het samenklonteren van eiwitten Parkinson is nog steeds een grote puzzel Slopende ziektes als Alzheimer en Parkinson zijn al 200 jaar bekend, maar tot vandaag is niet precies duidelijk wat de oorzaken zijn. Dat is wel eens frustrerend, maar het vormt ook een extra drijfveer, zegt de uit India afkomstige hoogleraar nanobiofysica Vinod Subramaniam. Het is niet alleen een intellectuele uitdaging. Ons onderzoek is belangrijk voor veel mensen. Iedereen kent wel iemand met Parkinson of Alzheimer. Tekst: Paul de Kuyper Foto s: Gijs van Ouwerkerk > Als Vinod Subramaniam (44) enthousiast raakt beginnen zijn ogen te twinkelen. Ze glimmen als hij vertelt over zijn onderzoek, over hoe hij hoopt iets te betekenen voor Parkinson en Alzheimer, ziektes waarvan we de precieze oorzaken niet kennen. Nog helderder stralen zijn ogen als hij het heeft over zijn driejarige dochtertje, Mira. Hij haalt een grote ingelijste foto van haar van de wand bij hem thuis in Enschede-Zuid. Mira kijkt je met grote, nieuwsgierige ogen aan. De foto gold begin 2009 als inspiratiebron voor de naamgeving van het instituut voor biomedische technologie en technische geneeskunde. Subramaniam: Clemens (van Blitterswijk, wetenschappelijk directeur MIRA, red.) bekeek die foto en vroeg: hoe heet zij? Hij zag de verwondering en wilde het instituut Mira noemen. Het heeft meer betekenissen, zoals kijk! in het Spaans. Ik was er eerst niet voor, maar nu vind ik het hartstikke leuk. Vogels spotten Subramaniam werd geboren in Madras, maar woonde zijn hele jeugd in de hoofdstad New Delhi, een metropool van vijftien miljoen inwoners. Hoe dat was, opgroeien in zo n grote stad? Het is een heel andere cultuur, maar ik kende niet anders. Ik heb het er altijd naar mijn zin gehad. Zijn vader werkte voor een van de grootste accountancybureaus van het land, zijn moeder voor het familiebedrijf van haar vader, dat verschillende buitenlandse hightech bedrijven in India vertegenwoordigde. Subramaniam noemt het upper middle class. Een rijke familie vindt hij een groot woord. Vriendjes op school hadden ouders die industrie bezaten. Een vriend kwam van een theeplantage. Van hem krijgt hij nog steeds echte Indiase darjeeling-thee. Ik was helemaal gefascineerd door de natuur in mijn schooltijd, herinnert Subramaniam zich. Dat kwam doordat ik als vrijwilliger werkte in een dierentuin in New Delhi. Ik moest voorkomen dat de bezoekers de beesten pestten. Na school trok ik vaak de bossen in. We hadden een soort milieugroepje. Soms gingen we naar een nationaal park buiten de stad, tijgers kijken. Maar meestal gingen we bird watching, vogels spotten. Er waren veel bossen in New Delhi, met honderden vogels. Echt verbazingwekkend. Zijn ogen beginnen licht te twinkelen als hij vertelt over zijn favoriet: de ijsvogel. Die heeft fantastisch mooie kleuren en kan op één plek stil hangen als een helikopter. Als hij een vis ziet, duikt hij als een speer naar beneden. Op school moest Subramaniam hard werken. India kent een prestatiecultuur. Zeker 25 jaar geleden. Er was een beperkt aantal plekken om bij universiteiten binnen te komen. Er was druk, maar voor ons was dat gewoon. Als je techniek wilde studeren, moest je een examen afleggen. Toen ik dat deed waren er 150 duizend anderen, voor 1500 plekken. Subramaniam slaagde, maar al na een paar weken studeren aan het Indian Institute of Technology bemachtigde hij een beurs en visum voor de VS. Hij vertrok naar Cornell University in de staat New York. Weinig mensen kregen de kans om techniek te studeren aan een topuniversiteit in de VS. Ik heb er niet eens over nagedacht. Ik was achttien en het was een groot avontuur. Hij bleef uiteindelijk bijna elf jaar in de VS, voor een studie en promotie (in Michigan), waarna hij een baan kreeg bij het prestigieuze Max Planck Institute for Biophysical Chemistry in Duitsland. Hij werkte vervolgens in Engeland bij een farmaceutisch bedrijf tot hij in 2004 de kans kreeg UT-hoogleraar te worden. Keuken als lab Een paar jaar geleden besloten Subramaniam en zijn Indiase vrouw Sowmya hij leerde haar in de VS kennen voor langere tijd in Enschede te blijven. Niet definitief, dat wil hij niet zeggen. Ik voel me geworteld, maar wetenschap is een mobiele professie. We wonen hier goed, de UT is voor mij een excellente plek, ik heb een fantastische groep. Maar, ik sluit niet uit dat als er een offer you can t refuse langskomt dat ik dat serieus overweeg. Maar voorlopig blijf ik hier. Veel moeite om te aarden in Nederland had hij niet. De taal leren ging vlot en echt wennen aan de cultuur hoefde hij niet. Ik ben gemakkelijk in dat soort dingen. Je hoort vaak over de Nederlandse directheid. Dat kennen ze niet in Angelsaksiche landen en al helemaal niet in de Indiase cultuur. Maar door de wetenschap ben ik gewend kritiek te krijgen. Subramaniam noemt zichzelf een wereldburger. > UT NIEUWS

6 Interview Inmiddels woont hij langer buiten India dan dat hij er gewoond heeft. Indiase feestdagen en tradities viert hij thuis niet meer. We zijn al zo lang weg. Als de Indiase studentenvereniging Diwali, het lichtjesfeest, organiseert, dan gaan wij daar met veel plezier heen, maar thuis doen we er niets aan. Natuurlijk zijn er dingen die ik mis. De flora en fauna, maar ook de drukte, de hoeveelheid mensen. Al is het ook wel prettig dat we de verkeersdrukte van New Delhi hier niet hebben. En ik mis de keuken, de Indiase markten met specerijen. Ik hou erg van koken. Ik kook thuis vaak Indiaas, curry s en soortgelijke gerechten. Dat is een hobby, ontspanning. Een ruime keuken was een voorwaarde toen we een huis zochten. Het is nostalgie, maar eigenlijk is het meer dan dat. Koken is experimenteren. De keuken is mijn eigen lab. Parkinson en Alzheimer In dat andere lab, in de Zuidhorst, doet Subramaniam met zijn vakgroep onderzoek naar het samenklonteren van eiwitten in de hersenen. De nadruk ligt op het eiwit alfa-synucleïne. Een eiwit dat iedereen in grote hoeveelheden heeft. Het lijkt een belangrijke rol te spelen bij het ontstaan van Parkinson. Als je de hersenen bekijkt van overleden patiënten zie je vaak samenklonteringen van deze eiwitten. Er is dus een relatie, maar we weten niet hoe het zit. We weten niet eens wat de functie van het eiwit is in ons lichaam. Tot vijftien jaar geleden was de traditionele kijk op eiwitten dat hun vorm bepalend is voor de functie. Subramaniam vergelijkt het met een paperclip. Die heeft een bepaalde vorm zodat je een stapel velletjes kun clippen. Maar als je die paperclip uit elkaar trekt, kun je er niets meer mee. Dat is ook zo bij een eiwit. Het moet een bepaalde vorm hebben om functioneel te zijn. Vijftien jaar geleden zijn eiwitten gevonden die geen vorm leken te hebben. Dat is een raadsel. Want wat doet zo n eiwit dan? En waarom hebben die eiwitten geen vorm? In de tijd dat hij in Duitsland werkte, raakte Subramaniam steeds meer geïnteresseerd in deze zogenaamde intrinsically disordered proteins. Ik wilde weten waarom er bij deze eiwitten zoveel wanorde was. In het begin was het vooral een fundamentele interesse, maar algauw merkte ik dat het me boeide dat ik bezig was met iets dat zowel fundamentele betekenis had als medische relevantie. Dat is heel sterk gegroeid in de jaren erna. De verbondenheid van het onderzoek met zogeheten neurodegeneratieve ziekten als Alzheimer en Parkinson vormt een extra drijfveer voor Subramaniam. Het is zeker niet alleen een intellectuele uitdaging. Het onderzoek is zo ontzettend belangrijk voor veel mensen. Hij merkt dat als hij met ouderen praat tijdens lezingen of als er bezoekers zijn op het lab. Er is altijd een klik. Iedereen kent wel iemand met Parkinson of Alzheimer. Grote puzzel Hoewel beide ziektes al zo n 200 jaar bekend zijn, kennen wetenschappers nog steeds de oorzaak niet. Wat overigens niet betekent dat we niet veel vooruitgang hebben geboekt, zegt Subramaniam. We weten veel, maar veel ook nog niet. Soms is dat frustrerend, al moet je dat relativeren, vindt hij. Als wetenschapper heb je bepaalde frustraties, maar stel je eens voor hoe het voor patiënten is. Subramaniam en zijn vakgroep zoeken de trigger, datgene wat de eiwitklontering in gang zet. Dat kan een stofje zijn, een mutatie in een gen of een blootstelling aan iets. Pas als je ontdekt wat de boosdoener is, kun je gaan denken aan gericht ingrijpen. Wanneer het zover is, durft hij niet te zeggen. Ik maak nooit voorspellingen, want die kun je niet waarmaken. Het is een grote puzzel. Om echt elk moleculair detail te begrijpen, moet er veel gebeuren. In reageerbuisjes probeert Subramaniam een deel van de processen zo goed mogelijk na te bootsen. Wat wij doen is moleculaire biofysica. We werken met eiwitten of mengsels van eiwitten. Dat is een zuiver experiment. Vanuit een fysisch perspectief is het de simpelste manier om dit te doen. Vanuit biologisch perspectief zou je kunnen vragen: is het een zinvolle manier? In een hersencel gebeurt van alles en nog wat. Hoe boots je die complexiteit van de cel na? Dat is moeilijk in een reageerbuisje, maar dit is een manier om het proces een beetje te begrijpen. Lang is gedacht dat langgerekte eiwitdraden, die gevormd worden na het klonteren, de boosdoener zijn. Nu denkt het onderzoeksveld juist dat dit een verdedigingsmiddel is en dat het kwaad geschiedt bij de kleine klontjes, de eerste tien à twintig eiwitten die aan elkaar plakken. Subramaniam: Maar eigenlijk weten we ook dat niet zeker. Het blijft een zoektocht. Ethische vraag Subramaniam zou heel graag iets ontwikkelen dat kan bijdragen aan het vroegtijdig opsporen van Alzheimer en Parkinson. De huidige diagnose vindt plaats als de symptomen verschijnen. Maar als die symptomen er zijn, zit de ziekte in een te ver stadium. We zoeken, wat in vaktermen een biomarker heet, iets dat we kunnen meten in bloed, speeksel of het vocht in het ruggenmerg, dat een aanwijzing geeft dat je een verhoogd risico hebt op een bepaalde ziekte. Maar, realiseert hij zich, dan komt ook een ethische vraag om de hoek kijken. Stel: er is geen therapie. Wat is dan het nut om te diagnosticeren? Dat is een lastige vraag. Maar moet dat onze zoektocht belemmeren? Ik denk het niet. Of je het wilt weten, is een persoonlijke keuze. Het helpt misschien niet bij het behandelproces, maar het helpt wel bij het kiezen hoe je je leven inricht. Of hij zelf zou willen weten of hij aanleg heeft voor deze ziektes, daar heeft hij eigenlijk nooit echt over nagedacht. Er zijn tegenwoordig legio bedrijven die je hele genoom (alle erfelijke factoren) in kaart brengen als je een paar cellen opstuurt. Hij heeft wel eens getwijfeld of hij dat zou doen. Alleen omdat het kan, omdat de technologie het mogelijk maakt. Er zijn zoveel ziektes. Of je die krijgt hangt af van zoveel factoren. Nee, ik ben daar niet bang voor. Ik weet dat ik een verhoogd risico heb op diabetes, dat komt voor in de familie. Ik beweeg niet genoeg. Dat is heel menselijk. Ik leef gewoon mijn leven. Life is short. Play hard, work hard. Je moet lol hebben in wat je doet. En dat heb ik, onderstreept hij met een glimlach. 6 UT NIEUWS

7 Verwondering Eén à twee keer per jaar bezoekt hij India, half november nog voor een conferentie. Hij is vaak onderweg, maar ook als hij in Enschede is werkt hij veel. Ontspannen doet hij door te koken en te lezen. Hij slaat z n ipad open en bladert door zijn digitale bibliotheek. De biografie van Steve Jobs, maar ook Stieg Larsson en het laatste boek van de Indiase schrijver Aravind Adiga. Ik lees van alles, ook Indiase kranten. Heerlijk. Ik ben nieuwsgierig naar alles. Niet alleen in de wetenschap, ik wil weten wat er gaande is in de wereld. Die zelfde verwondering hoopt hij over te brengen op Mira. Het opgroeien van zijn dochter vindt hij het mooiste ding dat er is, vertelt hij vol trots. Echt fantastisch, zo mooi! We zijn veel buiten, gaan het bos in. Laatst was ik de tuin aan het opschonen. Dan wil zij natuurlijk helpen. We gaan ook vaak naar de UT om brood aan de ganzen te voeren bij de vijver bij de Drienerburght. Ik wil graag dat ze nieuwsgierig is, en dat is ze ook, besluit hij met stralende ogen. Ik wil haar een lust for life geven. Wat ze later gaat doen, is aan haar. Ik wil haar niet een bepaalde richting op dwingen. Ik heb het geluk gehad veel van de wereld te zien en ik vond het prachtig. Ik wil dat zij ook de kans krijgt veel te zien, veel te leren, met veel culturen om te gaan. Dat vind ik belangrijk. Want voor mij is dat mijn grootste leerervaring geweest. Vinod Subramaniam 1967 geboren in Madras (India) St. Columba s School in New Delhi bachelor elektrotechniek aan Cornell University in Ithaca (New York, VS) master elektrotechniek en master en PhD toegepaste natuurkunde aan University of Michigan (VS) onderzoeker en later groepsleider aan het Max Planck Institute for Biophysical Chemistry in Göttingen (Duitsland) senior onderzoeker bij farmaciebedrijf AstraZeneca R&D in Charnwood (Verenigd Koninkrijk) 2004-heden hoogleraar biofysische technieken aan de UT, vanaf 2010: nanobiofysica 2011-heden Senior fellow en gasthoogleraar aan het Zukunftskolleg van de University of Konstanz (Duitsland) Bijzonder hoogleraar Nanoscale Imaging aan het Universitair Medisch Centrum St. Radboud in Nijmegen UT NIEUWS

8 Activisme Voor Tegen Zet je nou overal een punt achter? Zo luidt een van de protestleuzen op de Klaagmuur voor het raam van de werkkamer van rector Ed Brinksma, gebouw de Spiegel. De voorgestelde veranderingen en bezuinigingen van het college van bestuur schieten bij veel studenten in het verkeerde keelgat. Naast een nieuw, modulair onderwijssysteem tornt het college nu ook aan het profileringsfonds. Hieruit worden de afstudeermaanden betaald voor actieve studenten. Maar er wordt bezuinigd. En flink ook. Betekent dit het einde van het studentenactivisme? Of valt het allemaal mee? Twee studenten aan het woord over de voorgenomen bezuinigingsplannen van het college van bestuur met betrekking tot de afstudeermaanden. jaarscommissie, voorzitter structuurcommissie, lid commissie van beheer bij Taste. Voor een leuke studentenstad is activisme onmisbaar Het is vreemd dat de UT wil korten op de afstudeermaanden. De instelling staat bekend als een ondernemende universiteit. Die ondernemersgeest wordt aangewakkerd door de zaken die studenten naast de studie doen. Bij commissiewerk sta je bijvoorbeeld voor de uitdaging om sponsorgeld binnen te halen. Je gaat bedrijven langs, je voert gesprekken met ondernemers, je komt in aanraking met een andere wereld dan het studentenleven. Dat prikkelt. Voor Naam: Wessel Reijers (22) Studie: European Studies Actief: Een jaar bestuur bij AEGEE-Enschede en anderhalf jaar parttime AIESEC-bestuur. Nu lid van de Agoracommissie van AEGEE die de halfjaarlijkse Algemene Ledenvergadering organiseert en lid van de Route 14-werkgroep van de Student Union. Actief als ondernemer in het aanbieden van rondleidingen en arrangementen in de wijk Roombeek. Geld is geen drijfveer voor activisme Ik ben een groot voorstander van studentenactivisme, begrijp me goed. Ik denk dat ik ook zo bekend sta bij andere actieve studenten. Het doen van nevenactiviteiten en bestuurswerk is een goede kans om jezelf te ontwikkelen en nieuwe competenties aan te boren. Daarnaast is het een dikke plus op je cv en heeft het dus ook na je studie zeker een meerwaarde. Het korten op afstudeermaanden is naar mijn mening niet cruciaal voor het voortbestaan van activisme. Geld speelt geen rol en is geen drijfveer om actief te worden. Het gaat om de erkenning van het activisme. Een aantekening op het diploma bijvoorbeeld, zoals nu gebeurt dankzij de inzet van de Student Union of het opnemen van bestuursfuncties in het curriculum zodat je er studiepunten voor krijgt in plaats van geld. Op deze manier zou het bestuurswerk een minor kunnen zijn tijdens de bachelor. Ik vind dat deze opties zeker bestudeerd moeten worden. Ik denk dat verenigingen wel verwend zijn met de financiële tegemoetkoming. We krijgen best veel afstudeermaanden en soms zijn de maanden weggegooid geld. Het komt wel eens voor dat iemand compensatie krijgt, terwijl er geen sprake is van studievertraging. Het inzetten van afstudeersteun kan dus beter. Je kunt daarbij een onderscheid maken tussen bestuur- en commissiewerk, waarbij je bestuurders blijft tegemoetkomen en commissieleden niet. Ik vraag me verder ernstig af of het studentenactivisme het nieuwe onderwijsmodel overleeft. In dit modulaire systeem worden curricula aangeboden in even grote modules van een kwartiel, tien weken lang, wat staat voor vijftien studiepunten. Haal je een module niet, dan mag je niet door naar de volgende ronde. Er zijn tal van redenen te noemen waarom een student zijn vakken niet haalt. Het doen van activisme is er één van. Logisch dat studenten voor de studie kiezen en niet voor een voltijds bestuursfunctie. En al helemaal met het oog op de langstudeermaatregel. Ik ben benieuwd hoe de universiteit hierop inspeelt. Een jaar lang collegegeldvrij besturen zou een oplossing kunnen zijn. Tegen Naam: Wouter van Zwieten (22) Studie: Technische Geneeskunde Actief: Momenteel voorzitter studentenvereniging Taste. Gedaan: introductiecommissie, organisatie ouderdag, eerste- De afstudeermaanden zie ik als een compensatie voor de tijd die je niet aan je studie kunt besteden vanwege je activisme. Daar is een pot met geld voor en het college van bestuur vindt dat daar wel iets vanaf kan. Goed, bezuinigen moet er overal, dus dat begrijp ik nog wel, maar de manier van aanpak is onbegrijpelijk. Het college roept dat we het met zes ton minder moeten doen. Waarop is dat gebaseerd? Het genoemde bedrag komt uit het niets tevoorschijn. Vind je het gek dat iedereen op zijn achterste poten staat? Niemand weet hoe de bezuinigingsmaatregel tot stand is gekomen. Gelukkig wordt daar nu wel onderzoek naar gedaan. Te laat eigenlijk. Enschede wil een aantrekkelijke studentenstad zijn. Activisme is dan onmisbaar. Er is meer nodig dan alleen de mogelijkheid om biertjes te drinken en te stappen. De extra activiteiten die studeren zo leuk maken, komen uit de creatieve koker van de studenten. Zij zijn innovatief en verzinnen nieuwe dingen. Daar moeten ze tijd voor vrijmaken. Denk aan een openluchtbioscoop, een lezing of een Kennisparklunch. Als je dat voor de eerste keer opzet, ben je heel wat tijd kwijt. Daar moet een vergoeding tegenover staan. Ook in de toekomst. Wij als vereniging spelen al wel vast in op het nieuwe modulair onderwijsmodel dat eraan zit te komen. Het dagelijks- en het sociëteitsbestuur worden omgevormd tot één bestuur. Je hebt dan minder mensen nodig. Door een efficiëntere bezetting proberen we zo min mogelijk studievertraging op te lopen. De ombuiging komt op het juiste moment. Je moet je wel aanpassen, wil je als vereniging blijven bestaan. 8 UT NIEUWS

9 Winnaar P-activismeprijs Rosalie Fleuren: Ik wil aan anderen laten zien wat ik kan Ze zegt bijna overal ja op. En als ze dat niet doet? Dan gaat het vast mis, denkt Rosalie Fleuren (18). De winnares van de P-activismeprijs is actief binnen sport- en cultuurverenigingen van de UT en binnen haar eigen opleiding communicatiewetenschap. Ze sport, schrijft, redigeert, zingt en componeert. Een week lang hield ze een dagboek bij hoe ze haar actieve leven combineert met het studiewerk. Tekst: Sandra Pool Foto s: Arjan Reef > schillende cultuurverenigingen is leuk. Je voelt je erg betrokken bij alles wat er in de Vrijhof Ik vind het leuk om nuttig bezig te zijn en zonder mij gaat het vast mis, denk ik regelmatig. omgeving. Ben ik op mijn gemak, dan ontpop ik gebeurt. Of ik een leider ben? Dat ligt aan de Het resultaat is dat ik zelf veel werk verzet. Bij me als iemand die de kar trekt. het verenigingsblad Impuls van mijn studievereniging Communiqué werken we met een de schoolkrant, ze gaf atletiektraining en hielp Fleuren was voor ze naar de UT ging actief bij deadline. Een echt piekmoment. Dan ben ik bij het opzetten van een musical. Ik had in die superdruk met de eindredactie. Eigenlijk is het tijd ook muziekles, ik speelde keyboard, en best wel veel en zwaar, zucht ze. wilde graag meedoen aan een talentenjacht. Ik Bij de atletiekvereniging Kronos zit ze in de begeleidde mezelf op de piano en schreef mijn NSK Baancommissie. We zijn we met vier man. eigen lied. Later trad ze ermee op tijdens Koninginnedag. Ik had een showtje van meerdere Als ik wegval, moeten zij meer doen. Dan kan ik net zo goed bijspringen, niet waar? Haar voorzittersrol bij cabaretvereniging Contramime kreeg erg leuke reacties. Ze ontdekte dat haar zelfgeschreven nummers in elkaar gezet en vindt ze het leukste. De sfeer tussen de ver- hart bij de theaterwereld ligt. Ze wil het podium op. Of iets doen bij de televisie. Het NOS Journaal presenteren lijkt haar bijvoorbeeld wel wat. Dan kan iedereen horen hoe goed ik kan presenteren en voorlezen. Want daar draait het eigenlijk om, erkent ze. Aan anderen laten zien wat ik allemaal kan. Agenda Rosalie Fleuren Maandag: s Ochtends wat kleine taken voor de NSK Baan commissie afgevinkt. In de pauze vergadering van de Impuls, waarna bleek dat ik nog wat moest veranderen aan een opdracht. Toen ben ik daarmee bezig geweest en s avonds naar het optreden van Cameretten. Dinsdag: De hele dag college, s avonds een snelle vergadering voor de NSK Baancommissie van Kronos en daarna meteen door naar een bestuursvergadering voor Contramime. Woensdag: s Ochtends heb ik college en in de pauze een vergadering over de toekomst van cultuur op de UT met de Werkgroep Toekomst Cultuur. Daarna taart maken voor mijn verjaardag en s avonds serveren tijdens het eten en de repetitie met Contramime. Donderdag: Even uitrusten. We hebben voorlichting over de minorkeuze en een college. Na het sporten de hele avond op de bank televisie kijken. Vrijdag: Om tien uur begint een cursus Boeiende Artikelen Schrijven in verband met de Impuls. Om drie uur hebben we een heleboel geleerd. In de trein naar Brabant lees ik alvast wat in voor de opdracht van volgende week dinsdag. Zaterdag en zondag: Vanwege mijn verjaardag heb ik geen tijd voor iets anders. In de trein terug naar Enschede nog wat lezen voor de opdracht. Maandag: De taken die ik in het weekend verzuimd heb, stapelen zich op. Op naar een nieuwe week. UT NIEUWS

10 Reportage 01 > 02 > 03 > 04 > 10 UT NIEUWS KODAK EPP 5005

11 De BHV in actie Heeft u nog pijn? Het is uur op dinsdagmorgen als de piepers van het BHV-team in de Horst afgaan. Binnen luttele seconden komen vanuit allerlei hoeken de leden aangesneld naar de BHVkamer op de begane grond. Het dagelijkse tenue wordt verwisseld voor een oranje overall. Helmen en beademingsapparatuur gaan op, de crashkar moet naar de gang. Op naar de Meander. Daar is chloorgas vrijgekomen in een laboratorium. En iemand heeft het ingeademd. Tekst: Maaike Platvoet Foto s: Arjan Reef > Ik hoor hoesten, zegt één van de BHV ers. Het is daardoor niet moeilijk om het slachtoffer te vinden. Iemand van het team zit al bij haar, ondersteunt haar in de rug. Plat liggen mag nu niet. De BHV er zag haar al liggen op weg naar de BHV-kamer en besloot direct eerste hulp te verlenen. De vrouw, een onderzoekster van het lab, is kortademig en hoest veel. Moeizaam weet ze te vertellen dat er chloorgas is vrijgekomen. Het BHV-team besluit het lab af te sluiten. De afzuigers gaan aan. Al snel neemt de locatiecoördinator het besluit om de Meander te ontruimen. De zogenaamde slow-woop - het ontruimingssignaal klinkt uit de speakers. Gek genoeg is niemand in paniek. En al zeker niet de bewoners van de Horst. Blijkbaar zijn ze gewend aan dit soort calamiteiten. Medewerkers in de nabije omgeving pakken gedwee hun jas en lopen rustig via de nooduitgang naar buiten. Is het een oefening?, probeert iemand bij het BHV-team te ontfutselen. Daar wordt niet op gereageerd. Naar buiten. En wel zo snel mogelijk. De locatiecoördinator bevindt zich met crashkar in een gang verderop. Via zijn portofoon geeft hij opdrachten aan het BHV-team. Een tweetal met beademingsapparatuur mag het afgezette gebied betreden, de rest moet de overige verdiepingen ontruimen. Het slachtoffer is inmiddels in een kamer naast de receptie neergelegd, waar ze nog steeds wordt bijgestaan door dezelfde BHV er. Heeft u nog pijn? Ook als u ademhaalt? Hij sust en kalmeert, vraagt of er familie gebeld kan worden en laat weten dat een ambulance onderweg is. Ik hoor de sirene al. De receptie dient tevens als crisiscentrum, omdat zich hier ook de technische apparatuur bevindt om eventueel liften of deuren af te sluiten. Twee leden van het BHV-team houden via de portofoon contact met de locatiecoördinator. Als de ambulance arriveert, zullen zij de hulpverleners de juiste weg wijzen. De receptioniste blijft koelbloedig onder de hectische taferelen die zich rondom haar afspelen. Dat blijkt wel uit de website die ze ondertussen scant: de laatste nieuwtjes van dagblad De Telegraaf. De gang waar de locatiecoördinator zich ophoudt is inmiddels ook afgezet. Studenten en medewerkers kijken vertwijfeld: zouden ze wel of niet even snel onder dat lint door mogen? Een Horst-bewoonster komt klagen: er komen straks heel veel studenten bij haar langs, dus dat afzetlint is niet handig. Kan het niet weg? Als het écht was, zou ik dit respecteren hoor, voegt ze er aan toe. De locatiecoördinator gaat akkoord, het afzetlint gaat een stukje terug. > 05 > 06 > 07 > 08 > KODAK EPP 5005 UT NIEUWS

12 Reportage Eén BHV er komt melden dat medewerkers die hun werkplek moesten verlaten, niet bij het verzamelpunt - de koelvijver blijven. Het is te koud. Ze gaan koffie halen in de kantine, of lopen door naar de Waaier, meldt hij. Ondertussen houdt de locatiecoördinator contact met de BHV-ploegen die alle verdiepingen van de Meander ontruimen. Wie klaar is, kan zich weer bij hem melden. Via de portofoon komt ook het bericht binnen dat de ambulance en de brandweer is gearriveerd. Tijd voor de overdracht. Als de BHV-ploegen zich weer melden, krijgen ze de opdracht om in te ruimen, wat betekent dat alle deuren moeten worden afgesloten ter preventie van diefstal. En weer gaan ze op pad. Nu met sleutels, en met zweet op het voorhoofd. Om uur is het einde oefening. Alle BHV ers komen terug naar de BHV-kamer. De pakken gaan weer uit, de beademingsapparatuur af, de helmen en schoenen terug in de kast. Het is tijd voor de gebruikelijke evaluatie na een ontruimingsoefening. Maar eerst koffie. Daar snakken ze nu wel naar. De evaluatie Jongens, het ging geweldig. Ik heb met veel enthousiasme gekeken, zegt Henk Bleijerveld, coördinator van de BHV op de UT. Bleijerveld heeft al die tijd vanaf gepaste afstand de ontruimingsoefening gevolgd. Nu evalueert hij samen met het Horstteam de oefening. Ook Richard Sanders, die vanuit Human Resources de oefening bijwoonde, is tevreden. Het verliep vlekkeloos. Natuurlijk zijn er een paar aandachtspunten, zo blijkt uit het rondje dat vervolgens wordt gemaakt onder alle aanwezigen. De uitgangen naar buiten bleken onvoldoende bezet, de slowwoop (het alarm, red.) liep te lang door en de melding die de BHV ers om uur kregen, was niet voor iedereen goed hoorbaar. Tyrone Klaver, hoofd van het BHV-team in de Horst, maakt aantekeningen. Dat daar aan gewerkt gaat worden, staat vast. De BHV Elk gebouw op de UT heeft haar eigen BHV-team, die daarvoor speciaal is opgeleid. In totaal rukken deze teams zo n zestig keer per jaar uit. Vaak gaat het dan om kleine ongevallen. Iemand die van de trap is gevallen of een enkel heeft verzwikt. Soms is de situatie ernstiger. Zo werd onlangs nog een 29-jarige medewerker gereanimeerd, nadat hij in de Horst een hartstilstand kreeg. Ik heb wel eens meegemaakt dat iemand zijn vingers had afgezaagd, vertelt Tyrone Klaver, hoofd van het BHV-team in de Horst. Maar dat zijn gelukkig zeldzame gevallen. Het Horstteam behoort te bestaan uit 25 BHV ers, nu zijn dat er 16. We hebben dus 9 vacatures, zegt Klaver. Dat komt onder andere door verhuizingen, maar ook is een aantal mensen gestopt wegens de bezuinigingen. Tot twee jaar terug ontvingen BHV ers maandelijks een basisgratificatie van 100 euro, plus een extra gratificatie van 25 euro als diegene in bezit was van een EHBO-diploma of het diploma persluchtmaskerdrager. Door de bezuinigingen ligt de gratificatie nu stukken lager: gemiddeld 20 euro per maand. Het gaat niet om het geld, benadrukt Klaver. Maar voor ons speelt een stukje waardering een veel grotere rol, en ook daar ontbreekt het aan. Omdat het Horstteam flink is uitgedund, kunnen er situaties zijn waarbij de hulp van andere teams zoals van het nabijgelegen Carré - moet worden ingeroepen. Volgens Klaver eigenlijk niet ideaal, omdat dit meer tijd kost dan het oproepen van eigen mensen. Bovendien kent je eigen team het eigen gebouw het beste. BHV ers zijn eigenlijk gewoon vrijwilligers, vindt Klaver. Ze doen dit naast het reguliere werk, en dat moet ook af. Jaarlijks staat er ongeveer 50 uur aan training op het programma voor de leden. Daarnaast mag er zo n 50 uur onder werktijd worden gesport. Het niveau van de BHV is dan ook vrij hoog als je het vergelijkt met externe BHV s. Waarom medewerkers zich zouden moeten aanmelden als vrijwilliger? Het draait natuurlijk om de waardering als je daadwerkelijk wat kunt betekenen voor anderen. Maar ook binnen het team heerst een goede sfeer, er is veel plezier. Wie belangstelling heeft om zich aan te melden kan meer informatie vinden op of door een mail te sturen naar bhv-horst@ctw.utwente.nl 09 > 10 > 11 > 12 > 12 UT NIEUWS KODAK EPP 5005

13 Sport Nordic walking op de campus De paden op, de lanen in Wie kan er een koe melken?, vraagt Jolinde Gosseling, instructrice nordic walking. Jij? Mooi, dan heb je nordic walking ook zo onder de knie. Het groepje van zeven deelnemers, dat vanmiddag voor het eerst een herfstwandeling met stokken onderneemt, moet erom lachen. Maar Gosseling is bloedserieus. Ga vooral niet hakken met die stokken. Tekst: Maaike Platvoet Foto: Gijs van Ouwerkerk > telt dat de stokken eigenlijk heel soepel langs je lichaam moet laten vallen. Niet te hard vastpakken, niet knijpen. De stokken gaan mee in het Al zes jaar lang biedt de UT nordic walking aan, als onderdeel van de bedrijfssport. En met succes, want al jaren struint een fanatiek groepje komt, pak je de stok even licht vast. Laat je arm ritme van je lichaam. Als je arm weer omhoog elke dinsdagmiddag door de bossen rondom het weer zakken, dan laat je de stok ook weer los. campusterrein. Met stokken dus. Omdat het erg Het duurt even, maar langzaamaan krijgen alle prettig loopt, verklaart de instructrice. Dankzij deelnemers het gevoel te pakken. De een zet er de stokken krijg je een extra zetje, je loopt mooi stevig de pas in, de ander worstelt wat meer om rechtop en in een steviger tempo dan zonder in een lekker ritme te komen. De kuiten voelen stokken. Groot voordeel van deze sport is bovendien dat de knieën minder belast worden, terwijl doorstappen voelen we allemaal dat het beter eerst wat stram, maar na een kwartiertje stevig wandelen juist voor mensen met beschadigde gaat. Soepeler, makkelijker, en in een vlot tempo. knieën problematisch is. Ook maken nordic walkers meer gebruik van schouders en bovenarm- niet volop schijnt, blijft het prachtig herfstweer. Het weer werkt gelukkig ook mee. Hoewel de zon spieren en wordt tijdens het lopen de rug, borst- De paden in het bos zijn droog, het is alleen af en en buikspier getraind. Klinkt goed, maar waarom toe even uitkijken met alle bladeren. Onderweg heeft de sport dan zo n oubollig imago? Geen wordt hier en daar wat gekletst. Toevallig bestaat idee, zegt Gosseling. En ik herken dat beeld ook dit groepje alleen uit vrouwen. Voorgaande jaren niet. In het dorp waar ik vandaan kom doet jong waren ook mannelijke deelnemers van de partij, en oud aan deze sport. vertelt Gosseling. Maar volgens mij zijn die nu Tijd om het eens uit te proberen. Gosseling ver- met pensioen. De mogelijkheden om op de campus een sportieve prestatie neer te zetten zijn legio. Van schaken tot schermen, van taekwondo tot tafeltennis. De redactie van UT Nieuws hijst zich in sportkleding en gaat het aanbod aan den lijve ondervinden. Participating journalism heet dat. Deze maand aflevering 1: Nordic Walking Vanmiddag kiest de instructrice voor de snelle route, want aan het einde van de rit wacht nog soep met een broodje. Dat wordt geserveerd in de kantine van het Sportcentrum. En pas daar merken de meeste deelnemers dat ze het best wel warm hebben en het ook wel voelen. Nordic walking maakt in ieder geval meer los dan verwacht. Het is inspannend en ontspannend tegelijk, maar vooral ook fijn omdat het lekker in de buitenlucht kan worden gedaan. Volgende week belooft Gosseling de lange route te nemen. Die wandeling is nóg mooier, zegt ze. Wat is er nou suf aan nordic walking?, vragen we ons af op de terugweg naar kantoor. Goed, er klinkt geen opzwepende beat uit een speaker. We hoeven ons niet in een hippe outfit te hijsen, halsbrekende toeren uit te halen of ons het apelazarus te zweten. Maar dat is eigenlijk best fijn, als je na de middagpauze gewoon weer aan het werk moet. Wanneer? Nordic walking is elke dinsdagmiddag van tot uur mogelijk op de UT. Onder leiding van docent Jolinde Gosseling wordt dan vanaf het Sportcentrum een wandeling gemaakt rondom het campusterrein. Aan de wandeling zijn geen kosten verbonden, voor materiaal wordt gezorgd. Aanmelden kan via secretariaat@sport.utwente.nl UT NIEUWS

14 Onderzoek Wetenschap Op zoek naar betrouwbaar bewijs Knippen en plakken met gezichten Forensisch experts vergelijken, veelal handmatig, foto s en camerabeelden op zoek naar bewijsmateriaal in bijvoorbeeld een overvalzaak. Ook computers kunnen worden ingezet bij gezichtsherkenning, zoals bij toegangspoortjes op een luchthaven. Die twee werkwijzen verschillen veel van elkaar en hebben allebei hun beperkingen. Daarom onderzoekt UT-wetenschapper Raymond Veldhuis of een combinatie van beide technieken het beter doet dan de expert alleen. Met als doel betrouwbaarder bewijsmateriaal af te leveren bij de rechter. Tekst: Paul de Kuyper Foto: Gijs van Ouwerkerk > Gelijk maar even een misverstand uit de weg ruimen. Wat forensisch onderzoekers in series als Crime Scene Investigation aan technische hulpmiddelen inzetten om foto s van verdachten te matchen met de dader, staat ver van de realiteit. Science fiction, vindt onderzoeker Raymond Veldhuis uit de EWI-vakgroep Signals and Systems. Het meest wonderlijke dat ik eens heb gezien, is dat een lichtpuntje van een of twee pixels groot in de zonnebril van een verdachte werd opgeblazen en dat er een haarscherp beeld verscheen van de etalageruit waar diegene voor stond. Eén pixel! Dat kan natuurlijk nooit. Forensisch onderzoek In de echte wereld kunnen grofweg twee praktijken voor gezichtsherkenning worden onderscheiden: die van de forensisch expert en die van computervergelijkingen. Bij gezichtsherkenning in forensisch onderzoek wordt een camerabeeld van een overval op een benzinestation naast de foto van een verdachte gelegd. Forensisch experts letten op de globale vorm van het gezicht, maar ook op features zoals ogen, neus en mond en de onderlinge verhoudingen daartussen. Daarnaast kijken ze naar zogenaamde typica: pukkels, littekens en dergelijke. Dat doen ze heel systematisch, volgens een protocol, legt Veldhuis uit. Per categorie geven ze aan of er sprake is van een overeenkomst, een verschil of dat dat niet waarneembaar is. Vervolgens kennen ze daar een waarde aan toe. Alles wordt samengevat op een vijfpuntschaal, waarbij de experts aangeven hoeveel waarschijnlijker het is dat twee beelden van dezelfde persoon zijn dan dat ze van verschillende mensen zijn. Grootste bezwaar van deze methode: het is mensenwerk. Forensisch experts zijn getraind op objectiviteit, maar het blijven subjectieve statements. In de gezichtsherkenning ken ik geen voorbeeld, maar op het gebied van vingerafdrukken zijn wel eens mensen veroordeeld op kenmerken die helemaal niet zo onderscheidend zijn. Computervergelijkingen Een heel andere praktijk is die van de toegangscontroles op Schiphol. Daar doen computers het werk. De foto in het paspoort wordt vergeleken met de persoon die voor het toegangspoortje met camera staat. Dit systeem vergelijkt heel andere kenmerken, aldus Veldhuis. Er wordt niet gekeken naar de verhoudingen tussen mond, ogen en neus, maar vooral naar de textuur van het gezicht, het grijswaardenplaatje. Dat kunnen globale en lokale karakteristieken zijn. Over de beelden wordt bijvoorbeeld een soort netwerk gelegd en per knooppunt wordt vergeleken of de twee gezichten overeenkomen. Nadeel van computervergelijkingen is dat ze alleen onder ideale omstandigheden gezichten herkennen. Het werkt minder goed bij een slechte belichting, als het gezicht van de zijkant is gefilmd of als iemand een bril draagt en op de foto niet. Daarom moet je neutraal en recht in de camera kijken op foto s voor je paspoort. Geobjectiveerde bewijswaarde Van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) ontving Veldhuis, samen met Chris Klaassen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en Arnout Ruifrok van het Nederlands Forensisch instituut (NFI), bijna vijf ton subsidie om de beide werkwijzen, die van de forensisch onderzoeker en die van de computervergelijkingen, te combineren. We willen de manier waarop forensisch experts gezichten vergelijken automatiseren. Dan ben je af van het menselijk oordeel. Je laat de onderzoeker in twee beelden de neuzen aanklikken en dan gaat het systeem die met gezichtsherkenningstechnologie vergelijken. Je krijgt een automatisch gegenereerde score. Dat kan zowel voor de globale afmetingen en verhoudingen als voor de features en typica. Daarnaast wil Veldhuis de technologie die gebruikt wordt bij toegangscontroles juist meer geschikt maken voor de forensische praktijk. We gaan een gezicht opknippen in stukken. Als een deel van het gezicht slecht belicht is, nemen we dat deel niet mee. Of als iemand op een plaatje een bril draagt en op de ander niet, dan rekenen we dat deel van het gezicht niet mee. Dat is niet erg, want het levert wel scores op voor de andere delen. Deze twee gezichtsherkenningssystemen gaat de 14 UT NIEUWS

15 UT ontwikkelen. Een derde deel van het onderzoek, gebeurt aan de UvA. Daar worden de scores omgezet in een bewijswaarde. Het doel van ons onderzoek is dat die bewijswaarde geobjectiveerd wordt, zodat rechters er meer aan hebben, aldus Veldhuis. Stel er zijn honderd mannen, een van hen heeft een overval op een benzinestation gepleegd en er is een hoofdverdachte. Zonder bewijsmateriaal is de kans dat de hoofdverdachte het heeft gedaan 1 op 100. Dat heet in de rechtspraak de a- priorikans. Mét bewijsmateriaal, bijvoorbeeld uit gezichtsvergelijkingen van foto s en cameraopnamen, kan die kans groter worden. De mate waarin die kans groter wordt, heet de likelihood ratio. Om die likelihood ratio te berekenen, moet je op de scores uit de gezichtsvergelijkingen veel statistiek loslaten, legt Veldhuis uit. Daarvoor heb je een grote dataset met veel verschillende gezichten nodig. Je vergelijkt de foto van een verdachte met het camerabeeld, maar ook met al die gezichten uit die database. Veldhuis UvA-collega s gaan een kastje bouwen waar al die vergelijkingsscores in worden gestopt en waar de likelihood ratio uitrolt. Die likelihood ratio is de kwantificeerbare bewijswaarde die naar de rechter gaat. Die is veel objectiever dan de uitkomst van de checklist die de forensisch expert nu opstelt. Cultuuromslag Het project gaat vier jaar duren, de eerste promovendus moet nog aangesteld worden. Veldhuis is ervan overtuigd dat de technologie aan het eind van het project werkt. We hebben dan een gezichtsherkenningssysteem dat betere resultaten oplevert. De onderzoeksvraag is natuurlijk hoeveel die verbetering zal zijn. Ander verhaal is of de rechtbank die nieuwe gegevens ook direct gaat gebruiken. Veldhuis: Rechters zijn gewend aan de oude manier waarbij iemand zegt: het is waarschijnlijk of zeer waarschijnlijk dat de beelden overeenkomen. Het kwantificeerbaar maken van de bewijswaarde moet geaccepteerd worden. In de DNA-wereld is het gebruik van de likelihood ratio al breed geaccepteerd, maar bij vingerafdrukken en gezichtsherkenning nog niet. Dat vergt een cultuuromslag. Als een rechter statistiek leuk had gevonden, had hij immers wel wat anders gestudeerd. Fotomontage: Erik Jørgen Heck UT NIEUWS

16 Onderzoek Wetenschap Vier onderzoekers over Tekst: Maaike platvoet Foto: Arjan Reef > Neurotechnologie Wie: Femke Nijboer (32) studeerde psychologie in Groningen en promoveerde aan de Eberhard Karls Universität in het Duitse Tübingen. Daarna had ze een korte tussenstop in Spanje, waar ze het bedrijfsleven wilde ontdekken. Maar haar hart bleek toch bij de wetenschap te liggen. Sinds juli 2010 is Femke postdoc bij Human Media Interaction Group van de faculteit EWI. Dat betekende ook: terug naar haar roots. Femke groeide op in het Twentse Hellendoorn en woont daar nu weer. Veni: Ze gilde de hele afdeling bij elkaar, bekent de jonge postdoc lachend. Dus ja, ze was echt heel blij met het toekennen van de Veni-subsidie. Want in eerste instantie had ze gedacht dat het onderzoeksvoorstel niet voldoende was. Pas toen ze werd uitgenodigd voor het interview, wist Femke dat het goed zat. En juist in dat interview kon ze goed haar enthousiasme overbrengen. Want haar onderzoek is naar eigen zeggen een niche-veld, en daar heeft ze helemaal haar passie in gevonden. Onderzoek: Brain-computer interface, neurotechnologie, neuro-ethiek en locked-in patiënten. Dat zijn eigenlijk de keywords waar het onderzoek van de postdoc zich op richt. Wat specifieker houdt ze zich bezig met ethische problemen omtrent de ontwikkelingen op het gebied van neurotechnologie. Een voorbeeld zijn de implantaten die bij Parkinsonpatiënten in hun hersenen worden aangebracht. Dankzij deze implantaten hebben de patiënten minder ziekteverschijnselen, maar bij een bepaald percentage verandert ook het gedrag en karakter. Wat heeft dat eigenlijk voor gevolgen? Daarnaast zijn er ook commerciële ontwikkelingen, op game-gebied. Via brain-computer interfaces en implantaten is het mogelijk mensen met de hersenen computers te laten sturen en dus ook spelletjes te laten spelen. Dat klinkt best futuristisch ja, maar er wordt volop onderzoek naar gedaan. Femke wil nu met de Veni-subsidie kijken welke ethische problemen deze ontwikkelingen met zich meebrengen. Uiteindelijk wil ze haar bevindingen omzetten in een interactieve theatervoorstelling, waarbij het publiek bepaalt wat er gebeurt. Theorie, empirie en stimulatie, staan centraal in haar onderzoek. Ambitie: Een eigen onderzoeksgroep en een bedrijf starten. Valorisatie vindt ze belangrijk, maar wel op het gebied van de neurotechnologie. Ook ziet Femke in de toekomst wel iets in het geven van ethische trainingen voor bijvoorbeeld neuro-ingenieurs. Quantumbits Wie: Floris Zwanenburg (35) studeerde Technische Natuurkunde in Delft en promoveerde daar ook in Daarna volgde een postdoc-positie aan The University New South Wales in Sydney, Australië. Sinds juni 2011 werkt hij bij de vakgroep NanoElectronics van Wilfred van der Wiel. Hij ontving al eerder een Career Integration Grant van euro. Veni: De jonge onderzoeker zat op het eiland Samoa toen hij erg goede reviews terugkreeg op zijn subsidievoorstel voor een Veni-beurs. Op het strand beantwoordde hij enkele vragen van de reviewers, en wist toen dat hij grote kans maakte om de subsidie daadwerkelijk binnen te slepen. Hoera, dat was wel de eerste gedachte toen het ook officieel werd. Het gaat hem nu inderdaad voor de wind: twee forse subsidies vlak na elkaar. Wat zijn geheim is? Floris Zwanenburg denkt dat hij samen met UT-hoogleraar Wilfred van der Wiel een goede combinatie vormt. Door hun expertises samen te brengen en krachten te bundelen zijn ze beiden in staat om uitstekende voorstellen te schrijven. Onderzoek: Zwanenburg wil met enkele elektronen quantumbits maken, de bouwstenen om uiteindelijk een quantumcomputer te realiseren. Met het Veni-geld wil hij onder andere investeren in hoog frequente electronica, om enkele elektronspins rond te kunnen laten draaien. Het zou heel gaaf zijn als dat lukt. Het meten van de gegevens doet de onderzoeker met een spiksplinternieuwe opstelling. Deze wordt ook wel het koudste plekje van Twente, oftewel the coolest place in Twente genoemd en bereikt een temperatuur van 10 millikelvin, i.e Celsius. In deze superkoelkast kan Zwanenburg de thermische energie buitenspel zetten, met als resultaat dat ze de spin kunnen waarnemen en zo kunnen manipuleren en gebruiken als toestand van de quantumbit. Ambitie: Hij hoopt zich te ontwikkelen tot zelfstandig onderzoeksleider. 16 UT NIEUWS

17 hun Veni-geld 3D Nanostructuren Wie: Léon Woldering (37) begon na zijn studie in het Hoger Laboratorium Onderwijs als chemisch technicus in de vakgroep van emeritus hoogleraar David Reinhoudt. Bij de vakgroep Complex Photonic Systems van Willem Vos kreeg hij de mogelijkheid om te promoveren op fotonische kristallen, en deed dat in Hij werkt nu in de Transducers Science and Technology Group van Gijs Krijnen en Miko Elwenspoek aan verschillende projecten. Veni: Het was best een spannend half jaar, vond Léon. Het schrijven van het voorstel en nadenken over een eigen onderzoekslijn nam een paar maanden in beslag. Hij is dan ook écht ontzettend blij met de toekenning van de subsidie, want hij wil heel graag verder als onderzoeker en is enorm gemotiveerd. Leuk vindt hij ook dat de commissie zijn onderzoek vernieuwend noemt. Onderzoek: Computers moeten sneller en beter. Daarom maken ze in de industrie de transistoren en andere structuren op silicium chips steeds kleiner, uiteindelijk totdat ze zo klein zijn als een aantal atoomdeeltjes. Waarschijnlijk wordt rond 2020 een eindpunt hierin bereikt, dan kan het niet kleiner. Een mogelijke oplossing is te vinden in 3D-systemen. Léon wil met de Veni-subsidie een fabricagemethode ontwikkelen om 3D-silicum nano- en microstructuren te maken. En daar zijn veel elementen voor nodig, want hoe maak je nu precies dergelijke 3D-structuren? De onderzoeker wil dat doen door middel van selectieve interactie tussen siliciumdeeltejs. Deze interactie wordt veroorzaakt door specifieke moleculen die hij op vooraf bepaalde plaatsen op de deeltjes aanbrengt, waardoor waterstofbruggen tussen de deeltjes kunnen ontstaan waardoor de deeltjes elkaar aantrekken. Ambitie: Een eigen onderzoekslijn opzetten en kijken naar de zelforganisatie van complexe systemen. Léon vermoedt dat zijn Veni-onderzoek nog maar het topje van de ijsberg is, op het gebied van onderzoeksmogelijkheden. Verder weet hij dat de industrie grote behoefte heeft aan dergelijk onderzoek, ook al is het nu nog sterk fundamenteel. Hij wil dan ook nog zeker met bedrijven om tafel. Klimaatverandering Wie: Tatiana Filatova (30) groeide op in Rusland waar ze cum laude afstudeerde in Information Systems in Economics. Voor haar PhD, bij de vakgroep Waterbeheer van UT-hoogleraar Suzanne Hulscher en promotor Anne van der Veen, kwam ze naar Nederland. Maar tussendoor was ze ook gestationeerd in Washington. Haar promotie rondde ze in 2010 cum laude af. Sindsdien werkt ze als universitair docent parttime voor het Centre for Studies in Technology and Sustainable Developement, van de faculteit MB. Daarnaast is ze beleidsmedewerker economie voor Deltares, een kennisinstituut dat nauw samenwerkt met Rijkswaterstaat. Veni: Extremely happy, was haar gevoel toen ze het nieuws hoorde. En tegelijkertijd was ze ook zo gespannen dat ze het officiële nieuws niet eens goed kon lezen. Het was voor Tatiana de tweede keer dat ze een voorstel indiende. En hoewel veel collega s klagen, is zij juist blij met het Nederlandse competitieve systeem voor wetenschappers. Ze vindt NWO Vernieuwingsimpuls een prachtig programma omdat het innovatie financiert, en tegelijkertijd onderzoekers gelijke kansen biedt op basis van hun objectieve prestaties. En in Nederland valt het met de competitie nog best mee, als je het vergelijkt met Amerika. Zonder een tenure track is het daar bijna onmogelijk om universitair hoofddocent of hoogleraar te worden. Onderzoek: Changing climate, changing behaviour, dat is de titel van het onderzoek van Tatiana. Oftewel: hoe heeft het klimaat invloed op ons gedrag? Onze economische modellen, die gebruikt worden voor beleidsondersteuning van de besluitvorming, zijn ontworpen om economische situaties te onderzoeken in stabiele toestanden. Ze zijn dus niet bedoeld om plotselinge marginale veranderingen aan te pakken, zoals tijdens een crisis. In het geval van een tsunami of eurocrises werken de huidige economische modellen dus niet. Tatiana wil nu in haar Veni-onderzoek computersimulaties maken van adaptief gedrag en die combineren met de observatie van menselijke keuzes in risicovolle situaties. Die resultaten zijn relevant voor beleidsmakers: want waar ga je bijvoorbeeld in de toekomst bouwen? Ambitie: Een aanstelling als hoogleraar, dat wil ze heel graag. Of dat in Nederland zal zijn, aan de UT, is moeilijk te voorspellen. Terug naar Rusland is geen optie, want haar vakgebied is daar wetenschappelijk niet interessant. Amerika, dat lijkt haar ook wel wat. Maar alleen beslissen kan ze niet, haar echtgenoot werkt namelijk ook aan de UT. UT NIEUWS

18 Onderwijs Docenten in gesprek over Twents onderwijsmodel Als je het niet haalt, Over het nieuwe bacheloronderwijs is al heel wat gezegd en geschreven. Vooral door studenten en beleidsmakers, maar nog niet door de uitvoerders zelf: de docenten. Wat vinden zij eigenlijk van het toekomstige Twents onderwijsmodel? De docenten Mieke Boon (faculteit GW, filosofie van wetenschap en techniek), Ruud van Damme (faculteit EWI, wiskunde) en Petra Fisser (faculteit GW, curriculumontwikkeling & onderwijsinnovatie) gingen aan de hand van vier stellingen met elkaar in gesprek over de plussen en minnen en gaven hun persoonlijke visie. Tekst: Sandra Pool en Maaike Platvoet Foto: Arjan Reef Stelling: Het nieuwe bacheloronderwijs spreekt mij als docent zeer aan. MB: Als docent ben ik erg constructief, maar als alles op de schop gaat dan raak ik het overzicht kwijt. De nieuwe bachelorstructuur is nogal ingewikkeld. Naar mijn mening is het idee van modules te dominant. Enerzijds wil je uniformiteit om efficiënter te worden. Dat botst echter met flexibiliteit, die iedereen graag wil behouden. En dat maakt het complex. Ik ben niet tegen de nieuwe bachelorstructuur, want er zijn een hoop goede ideeën. Maar volgens mij kunnen we dit op een eenvoudiger manier ook bereiken. RvD: Het lijkt mij leuk om straks in de nieuwe structuur te moeten werken. Ik doceer wiskunde, maar altijd ingebed in natuurkunde en engineering voor de brede bachelor advanced technology en werk eigenlijk al een tijd zo. Die combinatie van verschillende disciplines spreekt de studenten, en mij, erg aan, zeker als het lastige wiskunde betreft. Ik heb persoonlijk meer moeite met die verplichte 15 EC, dat gaat absoluut voor problemen zorgen bij veel projecten en is naar mijn idee niet haalbaar. Hoe zit het bijvoorbeeld met de toetsbaarheid? Dat is echt een probleem. PF: In eerste instantie dacht ik: oh, gelukkig. Neem projectonderwijs, dat doen we namelijk bij onderwijskunde al vrij veel. Toch loop ik niet over van enthousiasme bij alle vernieuwingen, maar dat komt ook door het hele proces en de manier waarop dingen nu opgelegd worden. Er had meer naar de betrokkenen, de docenten, geluisterd moeten worden. Wij moeten het immers straks wel uitvoeren. Stelling: Het moet vanzelfsprekend zijn dat studenten in drie jaar hun bachelordiploma halen. PF: Vanzelfsprekend vraag ik mij af. Het zou een streven moeten zijn. Het programma wordt verzwaard, maar je moet studenten nog wel de ruimte geven om anderen dingen te doen dan studeren. RvD: Mee eens. De studieverenigingen vormen een soort familie. Het modulaire systeem biedt weinig ruimte voor activisme. MB: Het model gaat uit van veertig uur per week. Daar kun je toch van alles naast doen? RvD: Het gaat om het belang van die groepen. Stel iedereen loopt nominaal en jij loopt achter, dan raak je de groep kwijt en val je er buiten. MB: Het idee van groepen begrijp ik. Het is zo makkelijk om passief te raken als de studie te vrijblijvend is. Wat men wil is een normverandering. Je probeert te voorkomen dat mensen buiten de boot vallen. Dat is de achterliggende gedachten van die modules van 15 EC, al moet er wel ingespeeld worden op onvoorziene omstandigheden waardoor studenten achterop kunnen raken. RvD: Helemaal mee eens. MB: Als ik kijk naar het Amerikaanse model, dat is veel harder. Je krijgt één kans. Daar gaat enorme druk vanuit. RvD: Haal je het niet dan lig je eruit. PF: Ik snap dat er echt iets gedaan moet worden aan het rendement en de doorstroom. Maar als hier ook die verharding intreedt dan vind ik dat wel zorgelijk. Het wordt er niet leuker op. Je komt om te studeren en dat is veel meer dan alleen colleges volgen. RvD: Waaruit blijkt die verharding? MB: Nu wordt een tentamen gezien als: ik ga het een keer proberen. Het herkansen wordt in het Aan tafel: V.l.n.r. Mieke Boon, Ruud van Damme en Petra Fisser. nieuwe model veel minder gemaakt en dat vind ik wel terecht. Stelling: Het modulair onderwijs biedt docenten geen uitdaging. MB: Wie zegt dat? RvD: Veel meer zou ik zeggen. Niet dat iedere docent het leuk zou vinden. PF: Ik vind het een uitdaging dat je niet zomaar meer alleen je eigen vak kan doen, maar dat je met andere docenten overleg moet hebben over mogelijke integratie van vakken. Dat maakt het voor mij interessant. MB: Sommige docenten vinden het minder leuk om niet alleen vakinhoud te doceren. Het is lastiger om te geven, maar daar zit ook de uitdaging als je het leuk vindt om de verbanden tussen verschillende vakken te leggen. Het is op een andere 18 UT NIEUWS

19 dan lig je eruit manier uitdagend dan alleen vakinhoudelijk. PF: Als je de kans hebt om modules opnieuw op te zetten, zorg je er natuurlijk voor dat die een mooie samenhang hebben. Je raapt niet allerlei vakken bij elkaar, maar je zorgt ervoor dat docenten de diepte in kunnen gaan. MB: Je moet rekening houden met doceerstijlen van docenten. Die ruimte voor sterke en zwakke punten van onderwijzers moet er blijven. Voor het modulaire onderwijs zou ik een aantal fundamentele vakken kiezen die als basis dienen en daaromheen bouw je modules. RvD: Kunnen studenten die vakken allemaal op hetzelfde niveau aan? MB: Het zijn basisvakken die iedereen die een ingenieursopleiding doet, moet kunnen. PF: Bij Gedragswetenschappen heb je die basisvakken ook. Daarna kun je specialiseren. Stelling: Het nieuwe bacheloronderwijs is te schools. MB: Flauwekul. Eisen aan studenten stellen door opdrachten te laten maken is allesbehalve schools. RvD: Ik geef nu een aantal vakken op een andere manier. Dat betekent dat ik de studenten veel meer laat doen en ook veel meer toets. Ze blijven aan het werk, ook thuis, slagen vrijwel allemaal, terwijl ik nu meer dingen kan behandelen. Onderweg veel toetsen is denk ik de oplossing voor het 15 EC-probleem. MB: Bij mij gaat dat ook zo. Elke week moeten ze iets inleveren, opdrachten doen. Ze halen het gewoon. Het werkt. Studenten kunnen die vrijheid van alleen een tentamen aan het eind helemaal niet aan. Je kunt het ook disciplineren noemen. We krijgen nu vaak afstudeerders die geen zelfdiscipline ontwikkeld hebben. PF: Het is wel de bedoeling dat je ze steeds meer loslaat. MB: Maar wat zit daar nou achter? Als je straks werkt heb je ook een manager die je aanstuurt. PF: Maar tussen de deadlines door moet je wel zelfstandig kunnen werken. MB: Dat is in dit onderwijs ook. Ik heb het idee dat de academische vrijheid op een psychologisch idee berust. Sommigen kunnen heel goed zelfstandig werken, maar een groot deel niet. RvD: Ik vind het ook zeker niet schools. PF: Ik vind het wel schools, maar ik denk dat je die begeleiding wel moet geven en daarna moet afbouwen. Behoefte om te reageren op deze stellingen? Reageer op onze website Of stuur een ingezonden brief via mail naar de redactie: UT NIEUWS

20 Opinie UT-hoogleraar Nico Groenendijk over de eurocrisis Verschil mag er zijn Volgens velen betekent het uit de eurozone treden van Griekenland (eventueel gevolgd door Italië) het begin van de desintegratie van de Europese Unie en het einde van het Europese project. Europese Commissie-voorzitter Barosso wenst daarom vast te houden aan het idee dat iedere EU-lidstaat lid móet worden van de eurozone. Hij volgt daarmee een meer algemeen idee, namelijk dat alles binnen de EU op dezelfde wijze geregeld moet zijn voor alle 27 lidstaten. Het is echter juist deze misvatting die ons in de huidige problemen heeft gebracht. En een uitweg uit die problemen is alleen mogelijk als aanvaard wordt dat er economische en institutionele verschillen zijn tussen lidstaten die verschillen in beleid (en dus ook in het niveau van integratie) noodzakelijk maken. Tekst: Nico Groenendijk illustratie Bas van der schot > Voor wat de huidige problemen betreft: ik zie Griekenland niet als de oorzaak van de huidige eurocrisis (de Griekse economie is binnen de eurozone simpelweg te klein om er echt toe te doen), hoogstens als de druppel die de al eerder volgelopen emmer heeft doen overlopen. Sinds de toetreding tot de Europese Gemeenschappen (in 1981) heeft Griekenland als onderdeel van het EU regionale beleid (of: structuurbeleid) volop steun gehad voor de broodnodige herstructurering van de Griekse economie. Bij het Verdrag van Maastricht (waarmee de euro in 20 UT NIEUWS