beleid en activiteiten Holland Festival

Transcriptie

1 beleid en activiteiten Holland Festival amsterdam, 1 februari 2012

2 inhoud Spiegel van de wereld, voor de wereld 3 Scherp en nieuwsgierig 4 Netwerk en samenwerkingspartners 5 Levend repertoire 7 Programmalijnen Kunst voor zoveel mogelijk mensen die zoveel mogelijk genieten 10 Publiekswerving en publieksbehoud 10 Educatie 11 Talentontwikkeling: op het podium en achter de schermen 12 Ondernemende organisatie 13 Publieksinkomsten 13 Private donateurs 13 Sponsoring 14 Private fondsen 14 Eigen vermogen en risico s 16 Het Holland Festival als topmerk 17 Positionering 17 SWOT 18 Flexibele organisatie 19 2

3 spiegel van de wereld, voor de wereld behandelde onderdelen aanvraagformulier: 2.1, 2.2 Het Holland Festival is hét internationale podiumkunstenfestival van Nederland. Op verschillende locaties in Amsterdam brengt het festival jaarlijks actuele, kwalitatief hoogwaardige en avontuurlijke voorstellingen met internationale allure, voor een zo groot en divers mogelijk publiek. Alle vormen van podiumkunst komen daarbij aan bod: theater, dans, opera, muziek (alle genres) en muziektheater. De aansluiting bij andere kunstvormen zoals beeldende kunst, film en architectuur wordt bewust gezocht. Het festival biedt zijn publiek onvergetelijke ervaringen, en toont via de verbeelding van de kunstenaars een glimp van wat of hoe de wereld is en zou kunnen zijn. De complexiteit van de wereld wordt weerspiegeld in de grondslagen van het festival: de stevige worteling in de Europese cultuur, met een open blik naar niet-westerse tradities en bewegingen. Het festival is artist-driven : het werk en de ontwikkeling van de kunstenaars geven de verschillende edities vorm en inhoud. Het festival volgt makers en ondersteunt hen bij de creatie van nieuw werk via opdrachten en coproducties. Daarnaast is het festival voortdurend op zoek naar nieuwe vormen, nieuwe namen en werk dat een breed en deels ook nieuw publiek aanspreekt. Dankzij zijn kleine, flexibele organisatie kan het festival snel inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Om zijn doelstellingen te bereiken werkt het festival samen met vele partners in binnen- en buitenland, van Amsterdamse podia en Nederlandse gezelschappen tot internationale collega-festivals in Manchester, Avignon, Beiteddine en New York. In de festivalperiode ontmoeten (internationale) makers, vakmensen en publiek elkaar, en wordt door middel van onder meer lezingen, publieke workshops en masterclasses verdieping en (publieks)verbreding nagestreefd. Dit alles doet het festival in de overtuiging dat kunst een wezenlijk en onmisbaar bestanddeel van het leven vormt. Om haar intrinsieke kracht en waarde als kunst om de kunst, maar ook omdat kunst mens- en wereldbeelden kan tonen die onze blik veranderen en verrijken. 3

4 scherp en nieuwsgierig behandelde onderdelen aanvraagformulier: 2.2, 2.3 Het Holland Festival biedt serious pleasure aan een nieuwsgierig publiek. Kunstenaars die door het festival uitgenodigd worden werken internationaal, overschrijden vaak de grenzen tussen de verschillende kunstdisciplines, schuwen het grote gebaar niet en staan middenin de maatschappij. Ze zijn toonaangevend op hun (geografische) terrein en hun werk spreekt internationaal een breed publiek aan. In de samenstelling van een festivaleditie speelt het artistieke team met de balans tussen verschillende disciplines, groot- en kleinschalig werk, nieuw en bestaand repertoire (al dan niet in een nieuw jasje), westerse en niet-westerse tradities, en bekende, gevestigde kunstenaars en (nog) onbekende namen. De relevantie van het festival schuilt in deze balans: het getoonde werk biedt het publiek nieuwe perspectieven in grote of kleine verhalen en laat de lange lijnen zien die traditie en vernieuwing en geografisch uiteenlopende culturen met elkaar verbinden. Door het bijzondere aanbod van wereldrepertoire en de concentratie in tijd en plaats (kernpunt Amsterdam met zijn zalen en bijzondere locaties) ontstaat een typisch festivalgevoel, een viering van de kunsten. Hierdoor kunnen ook scherpe en soms brutale keuzes worden gemaakt, en in artistiek opzicht meer risico s worden genomen dan wanneer de voorstellingen in het reguliere seizoen zouden spelen. Een festivalpubliek vertoont immers een grotere nieuwsgierigheid en bereidheid om eens iets te proberen. Dwarsverbanden binnen de programmering, die bijvoorbeeld ontstaan door een festivalthema dat zeer verschillende voorstellingen verbindt of een focus op een componist of choreograaf, bieden het publiek bovendien houvast bij het maken van keuzes. Een uitgebreid contextprogramma dat varieert van inleidingen, lezingen en meet the artists tot publieke workshops en masterclasses voor vakstudenten vergroot de toegankelijkheid van het aanbod. Het Holland Festival is met meerdere partners in gesprek over (verdergaande) samenwerking en afstemming op het gebied van internationale programmering. De laatste jaren is het internationale aanbod in de reguliere programmering van een aantal Nederlandse podia vergroot. Het festival zal dus nóg scherper bepalen wat bijzonder en onmisbaar aanbod is. Het onderscheidende karakter schuilt onder meer in de schaal en complexiteit van gepresenteerde voorstellingen. Daarbij kan het gaan om bijzondere, soms eenmalige samenwerkingen tussen kunstenaars, de hoeveelheid mensen die aan een productie meewerken, de gelaagdheid van een voorstelling, de locatie of een complexe multidisciplinariteit. Dat het festival als geheel een multidisciplinair evenement is waar alle kunstvormen op allerlei manieren met elkaar in aanraking komen, draagt ook bij aan het onderscheidende karakter. Het festival neemt het voortouw bij introducties van nieuwe namen bij een groot publiek en schuwt daarbij artistiek risico niet. In plaats van gedoodverfde bestsellers in te kopen, máákt het festival liever bestsellers. Met zijn programmabudget beschikt het over artistiek durfkapitaal, en de investering daarvan levert onvergetelijke eyeopeners en enerverende ervaringen op, en soms ook een teleurstelling. Ook dát kenmerkt een vitaal en eigentijds festival. 4

5 Netwerk en samenwerkingspartners Om voorop te kunnen blijven lopen bij (inter)- nationale artistieke ontwikkelingen beschikt het festival over een uitgebreid netwerk. Dat bestaat deels uit informele maar duurzame contacten met makers, artistiek leiders, programmeurs, producenten en agenten in binnen- en buitenland, en deels uit formele lidmaatschappen van netwerkorganisaties: ISPA (International Society for the Performing Arts), IETM (International Network For Contemporary Performing Arts) en het Europese netwerk voor verspreiding van nieuwe muziek Réseau Varèse. Binnen Nederland neemt het festival onder meer deel aan de Programmeringscoalitie in het Muziekgebouw aan t IJ, samen met Bimhuis, Tropentheater, Paradiso en Muziekgebouw aan t IJ, met als doel onder meer het bereiken van nieuwe doelgroepen, de vermenging van bestaande publieksgroepen, een diepere worteling in Amsterdam en een versterking van de internationale uitstraling. Ook onderschrijft het festival de notitie Van Nood tot Deugd, waarin Frascati, Julidans, Likeminds, Stadsschouwburg Amsterdam, Theaterfestival en Toneelgroep Amsterdam zich sterk maken voor (instandhouding van) de volledige artistieke ontwikkelketen op theatergebied: van experiment en talentontwikkeling in grote en kleine zaal tot (inter)nationale excellentie. Bovendien neemt het festival deel aan het Overleg voor de muziek van nu, waarin een aantal Nederlandse podia, ensembles en festivals gezamenlijk optrekt om de ensemblecultuur voor eigentijdse muziek te stimuleren. Al deze initiatieven streven naar vergroting van het publieksbereik, versterking van de culturele diversiteit en infrastructuur en hebben een uitstraling die de grenzen van de hoofdstad ruimschoots overschrijdt. In de maand juni is het Holland Festival bovendien een belangrijke huurder van een aantal van de genoemde Amsterdamse zalen. De festivalprogrammering geeft het slot van het reguliere seizoen daar een levendige impuls. Samenwerkingspartners sinds 2005, een selectie: Internationaal Festival d Aix en Provence, Manchester International Festival, The Old Vic London, Hong Kong Arts Festival, Athens and Epidaurus Festival, Teatro Real de Madrid, Festival d Automne Paris, Brooklyn Academy of Music (BAM) New York, Singapore Arts Festival, Barbican Centre London, Théâtre de la Ville Paris, Sadler s Wells London, Ruhrtriennale Duitsland, desingel Antwerpen, Théâtre National de Bretagne Rennes, GREC 2011 Barcelona, Festival d Avignon, Dialog Wroclaw, Spielzeit europa Berlin, Märzmusik Berlin, SPIELART München, RomaEuropa Festival Roma, Le Maillon Théatre de Strassbourg, Wiener Festwochen, Mercat de les Flors Barcelona, Musikfest Bremen, Théatre l Odéon Paris, Beiteddine Festival, MC2 Grenoble, Grand Théâtre de Luxembourg. Nationaal Koninklijk Concertgebouworkest, Residentie Orkest, Radio Filharmonisch Orkest, De Nederlandse Opera, Het Nationale Ballet, Stedelijk Museum Amsterdam, Rijksmuseum Amsterdam, Eye Film Instituut Nederland, Toneelgroep Amsterdam, Asko Schönberg, Cappella Amsterdam, Amsterdam Sinfonietta, NTR ZaterdagMatinee, Universiteit Utrecht, Rijksuniversiteit Groningen, Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Spui25, Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, Gerrit Rietveld Academie, European Cultural Foundation, Boekmanstichting, Arcam, Koninklijk Conservatorium Den Haag, VPRO, NTR. 5

6 Met veel van de genoemde partners, maar ook met een nieuwe generatie partners met internationale potentie, worden gesprekken gevoerd over samenwerkingen in de periode Daarbij wordt in aanmerking genomen dat de (financiële) invulling van de samenwerking ten opzichte van de afgelopen periode kan veranderen, ten gunste van kleinere instellingen die de ondersteuning praktisch en/of financieel harder nodig zullen hebben. Voor het draagvlak van het festival is het van belang dat niet alleen de betalende bezoeker kan genieten van het aanbod, maar dat dit ook op vele andere manieren toegankelijk wordt gemaakt. Dat kan op traditionele wijze, zoals via radio- en televisie-uitzendingen of het tonen van een live-opera in het Oosterpark (inmiddels een echte Holland Festivaltraditie), maar tegenwoordig ook via allerlei nieuwe media. De samenwerking met de omroepen zal blijven bestaan en krijgt steeds meer vertakkingen van de publieke zenders naar internetkanalen (onder meer Nederland24, 3voor12, Holland Doc en Radio4 Eigentijds). Daarnaast werkt het festival samen met SARA, De Waag, Surfnet en andere binnen het Cinegridproject aan het beschikbaar maken van artistieke content op een hoog technisch niveau (4k-resolutie). In 2012 start de samenwerking met Amstelfilm om de resultaten te exploiteren in landelijke bioscopen. 6

7 levend repertoire behandelde onderdelen aanvraagformulier: 2.2, 2.3 Het Holland Festival brengt ook in de periode levend repertoire. Daarbij gaat het zowel om de nieuwste werken van levende, internationaal toonaangevende makers, als om nog altijd relevant werk van de historische avant-garde. Ook het nieuwste van het nieuwste staat immers in een traditie. De benadering van de traditie is niet museaal en conserverend, maar juist vitaal en vernieuwend: de programmering vertrekt steeds vanuit de vraag hoe inmiddels klassiek geworden repertoire zijn relevantie in de 21 e eeuw kan behouden en hernieuwen. Mea Culpa Christoph Schlingensief Programmalijnen In de programmering van het festival kan een aantal karakteristieke levensaders worden onderscheiden: artistieke lijnen die over de jaren heen zijn gegroeid en zich door trial and error hebben bewezen. In veel festivalproducties komen meerdere hiervan samen. De volgende lijnen zullen in de komende periode worden gecontinueerd. Spraakmakende introducties Het Holland Festival vindt introducties waardevol voor het Nederlandse veld en blijft ieder jaar nieuwe talenten tonen. De afgelopen jaren introduceerde het festival onder anderen Steven Cohen (Zuid- Afrika), Pascal Dusapin (Frankrijk), Justė Janulytė (Litouwen), Grzegorz Jarzyna (Polen), Abou Lagraa (Frankrijk/Algerije), Liza Lim (Australië), Amal Maher (Egypte), Benjamin Millepied (V.S.), Olivier Py (Frankrijk), Christoph Schlingensief (Duitsland). Bij deze introducties was het niet de onbekendheid van de artiest in Nederland die de keuze bepaalde, maar het gebied waarop hij of zij zich begeeft: het eclecticisme van Christoph Schlingensief, het muziektheater van Liza Lim, de mix van hip hop, een mediterrane traditie en eigentijdse dans van choreograaf Abou Lagraa. Chandelier Steven Cohen Giovanni Grzegorz Jarzyna Volgen van artiesten De beperking in tijd en omvang van het festival biedt niet de mogelijkheid al het werk van alle kunstenaars te presenteren. Wel biedt het festival het publiek de gelegenheid de ontwikkelingen van een kunstenaar te volgen door met tussenpozen een werk te presenteren. Zo heeft Elevator Repair Service verspreid over de jaren zijn trilogie naar de great 7

8 American novelists gebracht. Het festival opende in 2006 met After Life, de eerste grootschalige opera van componist Michel van der Aa, en brengt in 2013 de Nederlandse première van zijn nieuwe 3d-opera Sunken Garden, een coproductie met onder andere English National Opera. Choreograaf Abou Lagraa werd in 2010 geïntroduceerd met Nya en komt in 2013 terug met een grootschalige productie over lichamelijkheid en/in de Koran, El Djoudour. Coproducties Een groot aantal gezelschappen en presentatieinstellingen vraagt het festival om een bijdrage aan het productiebudget. Zulke coproductiebijdragen zijn van cruciaal belang voor artistiek initiatief. De vraag is als gevolg van de ongunstige internationale financiële toestand de laatste jaren sterk toegenomen. Het festival volgt, mede door zijn eigen budgettaire beperkingen, een strenge lijn. Coproductiebijdragen worden gegeven als hiermee uitzonderlijk werk mogelijk wordt gemaakt dat zonder het festival niet (op deze manier) tot stand kan komen. Een andere mogelijkheid is dat het festival met specifieke partners het initiatief neemt voor een project dat een unieke combinatie van artiesten bij elkaar brengt. Voorbeelden hiervan zijn Pygmalion (2010, met Festival Aixen-Provence, het Athens Festival en Teatro Real de Madrid) en The Life and Death of Marina Abramović (2012, met Manchester International Festival, Teatro Real Madrid, desingel Antwerpen, Theater Basel, Art Basel en Salford City Council). In de toekomstplannen van het festival staan nieuwe coproducties met werk van onder anderen Michel van der Aa, Abou Lagraa en Heiner Goebbels. Bijzondere voorstellingen met een connectie met het Midden-Oosten Het Holland Festival presenteert grootse kunst, sterke tradities en vernieuwing van over de hele wereld. Na een serie invloedrijke tradities uit Japan (periode ) heeft cultuur uit het Midden-Oosten een belangrijke plek in het programma gekregen, waardoor het festival een nieuwe publieksgroep bereikte. De lijn werd in 2006 ingezet met werk van Amir Reza Koohestani, en bereikte grote hoogten met A tribute to Oum Kalthoum in 2010 en Fairouz in In 2012 komt de Libanese zangeres Fadia el-hage (in Passio-Compassio), en toont het festival opnieuw werk van de Koeweitse regisseur Sulayman al-bassam. Nya Abou Lagraa The Life and Death of Marina Abramović A tribute to Oum Kalthoum Amal Maher 8

9 Popmuziek in ongebruikelijke vormen of combinaties Ook de populaire cultuur heeft zijn iconen. Het Holland Festival stimuleert hoogwaardige verbindingen tussen deze iconen en hoogwaardige uitingen uit de hoge cultuur. Voorbeelden uit de afgelopen periode zijn The Long Count van Bryce en Aaron Dessner, Laborintus 11 door Mike Patton, de a-typische musical Fela! en Antony and the Johnsons en het Metropole Orkest. Deze programmaonderdelen dragen sterk bij aan de beoogde publieksverbreding. Voorstellingen op bijzondere locaties Door niet alleen in de bestaande accommodaties te programmeren laat het festival het publiek onverwachte plekken in Amsterdam zien. Omgekeerd is er een groeiende groep makers die expliciet het publiek opzoekt buiten het theater. Het festival vindt het een uitdaging hiervoor steeds nieuwe plekken te vinden. Voorbeelden zijn Orfeus op het Hembrugterrein, Before I Sleep op de Zuidas, Detroit Dealers in een autoshowroom in Amsterdam-Noord en Addio alla fine op het water van het IJ en in Amsterdam-Oost. Historische avant-garde Het Holland Festival heeft een lange geschiedenis in het uitlichten van de grote componisten van de 20 e eeuw, van wie velen ook bij leven het festival bezochten. In deze lijn was de eerste eigen productie van het festival onder Pierre Audi in 2009 het grote Varèseproject in de Gashouder. In 2011 was er een groots Xenakis-portret. De lijn wordt doorgetrokken met John Cage in 2012 en Luigi Nono in Multidisciplinariteit De introductie van het werk van Christoph Schlingensief markeerde een nieuwe duidelijke aanwezigheid van multidisciplinair werk van kunstenaars die eclectisch te werk gaan. Het Holland Festival blijft naar deze stroming op zoek en legt daarbij een duidelijke relatie met de beeldende kunst. In 2012 brengt het festival de wereldpremière van Refuse the hour van William Kentridge. Voor 2014 staat de wereldpremière van Guilt gepland, een multimediale voorstelling met composities van onder anderen György Kurtág, Kaija Saariaho en Toshio Hosokawa, beeldende kunst van Alexander Polzin en videoprojecties van Claudia Rohrmoser. Laborintus 11 Mike Patton Before I Sleep dreamthinkspeak John Cage Al deze lijnen komen samen in een podiumkunstenbreed festival dat elk jaar terugkeert. Aan de jaarlijkse 9

10 frequentie wordt vastgehouden omwille van zichtbaarheid en continuïteit voor publiek en financiers, en aansluiting bij actuele ontwikkelingen. Het festival biedt een internationaal platform voor presentatie, samenwerking en ontmoeting. Ieder jaar wordt er een nieuwe balans gevonden worden tussen de verschillende lijnen en kunstvormen. kunst voor zoveel mogelijk mensen die zoveel mogelijk genieten behandelde onderdelen aanvraagformulier: 2.4, 2.5, 2.6, 2.8 Het Holland Festival is trots op zijn aanbod en staat volledig achter de universele kracht en betekenis ervan, zowel voor de doorgewinterde kunstconsument als voor degene voor wie kunstbezoek minder vanzelfsprekend is. Daarom blijft het festival zich ook in actief richten op het bereiken van nieuwe publieksgroepen. Dat gebeurt enerzijds door een doelgericht marketing- en communicatiebeleid en anderzijds door een verbredende programmering met de potentie om een ander en jonger publiek te bereiken. Publiekswerving en publieksbehoud Om een gezonde publiekssamenstelling met voldoende jonge aanwas te houden, richt het Holland Festival zich actief op verbreding en verjonging van zijn publiek, onder meer met speciale CJP- en studententarieven. Ook ontwikkelde het festival HF Young, een programma dat met groepen op Facebook en LinkedIn en exclusieve bijeenkomsten young professionals tussen de 25 en 39 jaar actief bij het festival betrekt. Sommige voorstellingen trekken een specifieke achterban, zoals vernieuwende vormen van popmuziek of wereldmuziek uit regio s waar (veel) nieuwe Nederlanders vandaan komen. Publieksverbreding begint met het programmeren van dergelijke voorstellingen, maar het festival benadert vervolgens ook actief specifieke doelgroepen via onder meer Marmoucha, LaZiz, ZO! cultuur Zuidoost, Bijlmer Parktheater, New Dance Studios, Kulsan, Hard/Hoofd en verenigingen en buurthuizen. Successen uit de afgelopen jaren waren de concerten van Amal Maher en Fairouz, The Long Count van Bryce en Aaron Dessner en Nya van Abou Lagraa. Resultaten publieksonderzoek Uit onderzoek van Motivaction blijkt dat het vaste festivalpubliek duidelijke gemeenschappelijke kenmerken heeft. Interesse Cultuurdeelname is een belangrijk onderdeel van hun leven, het betreft cultuuromnivoren. Tussen 75% en 80% van het publiek is herhaalbezoeker. Holland Festivalaanbod wordt gezien als interessant, uniek, vernieuwend en garantie voor hoge kwaliteit. Demografie Publiek is vooral hoger opgeleid (89% HBO of WO). Heeft gemiddeld een bovenmodaal inkomen (19% verdient modaal of minder). Gemiddelde leeftijd nieuwe bezoekers 49 jaar, herhaalbezoekers 55 jaar. 39% van het publiek is afkomstig uit Amsterdam. 46% komt uit de rest van Nederland. 4 à 5% komt uit het buitenland. Mediagedrag 57% van de bezoekers leest regelmatig NRC Handelsblad. 45% leest regelmatig de Volkskrant. 24% leest regelmatig Het Parool. 8% leest regelmatig Het Financieele Dagblad. 4% leest regelmatig de Telegraaf. 11% leest regelmatig de cultuurblog van NRC Handelsblad. 7% leest regelmatig de cultuurblog van de Volkskrant. Nederland 1 en 2 en Radio 1 en 4 zijn favoriet bij de festivalbezoeker. VPRO Gids, Vrij Nederland en Groene Amsterdammer zijn populaire weekbladen. Jonger publiek maakt vaker gebruik van social media: 95% van de bezoekers onder de 35 gebruikt social media tegenover 35% van de 65-plussers. 10

11 Om ook meer publiek van buiten Nederland naar het festival te halen, breidt het festival zijn internationale communicatietraject uit. Het festival wil meer vrije publiciteit in de internationale pers genereren en benadert ook culturele reisorganisaties die trips naar het Holland Festival organiseren. In de eerste fase zal de communicatie zich richten op Vlaanderen en Duitstalig gebied, later aangevuld met Groot-Brittannië, Frankrijk, Spanje en Italië. Daarnaast zet het festival zijn samenwerking voort met Time Out en de hotelmagazines Amsterdam Journal en Amsterdam Exclusive. Naast de werving van nieuw publiek zal het festival zich ook blijven inzetten voor behoud van het bestaande publiek, dat over het algemeen zeer trouw is. Publieksregistratie is hiervoor van groot belang. Het festival registreert sinds 2007 alle klantgegevens en heeft daardoor zeer goed inzicht in zijn publiek. De klantendatabase ( gesegmenteerde, actieve adressen in 2011) zal in de komende jaren worden uitgebouwd, en verder worden gesegmenteerd door adressen te verrijken met extra demografische gegevens als leeftijdscategorieën en interesses. Het festival heeft een succesvol retentieprogramma en zal dit ook blijven voeren. Vaste klanten krijgen voordelen waardoor zij zich herkend voelen en terugkomen. First buyers worden in het tweede jaar persoonlijk aangeschreven om terug te komen. Afvallers worden verleid om het volgende jaar het festival toch weer te bezoeken. Het streven is om het terugkeerpercentage van 75% te vergroten. Verder wordt actief gewerkt aan verdieping van de bestaande doelgroepen, met als doel een toename van het festivalbezoek. Hiertoe zet het festival speciale acties op met de door deze doelgroepen gewaardeerde partners als VPRO, Groene Amsterdammer, Vrij Nederland en Amsterdams Uitburo. Educatie Het Holland Festival vindt het van groot belang dat kunst en cultuur toegankelijk zijn voor alle geïnteresseerden, en dat mensen er op jonge leeftijd mee in aanraking komen. Uit diverse onderzoeken komt naar voren dat een eerste introductie op jonge leeftijd mensen op latere leeftijd ontvankelijker maakt voor kunst, en dat degenen die via school of privéomgeving een culturele instelling hebben bezocht minder drempelvrees hebben om opnieuw een theater, concertzaal of museum te bezoeken. Het festival is daarom groot voorstander van binnenschoolse kunsteducatie. 11

12 Bij eerdere educatieve activiteiten met en voor scholieren gekoppeld aan het festival stuitte de organisatie op veel praktische hindernissen. De festivalperiode is voor scholen problematisch: juni is de maand van proefwerken en examens, slotfeesten en uitstapjes. Bovendien is de thematiek voor de jongste groep scholieren te hoog gegrepen. Op grond van deze ervaringen is geen uitgebreid educatief programma voor deze doelgroep uitgewerkt. Wel programmeert het festival incidenteel voorstellingen voor jonge kinderen, met name als zich gelegenheid tot een combinatie met het hoofdprogramma voordoet. Zo past in 2012 de kindervoorstelling Listen to the silence van Zonzo Compagnie en Muziektheater Transparant uitstekend in het John Cage-weekend. Het festival heeft veel geïnvesteerd in educatieve activiteiten voor jongeren en volwassenen. Deze activiteiten geven algemene achtergrondinformatie en een context, lichten een bepaald aspect van de specifieke voorstelling uit en leggen een verbinding tussen enerzijds de internationale gasten van het festival en anderzijds de Nederlandse bezoekers en professionele instellingen. Deze activiteiten zullen worden voortgezet en uitgebreid in de periode , in samenwerking met instellingen als het nieuwe Theatermuseum, het Nederlands Philharmonisch Orkest, Het Muziektheater Amsterdam en de partners in de eerdergenoemde coalitie Van Nood tot Deugd. In samenwerking met de masteropleiding Kunsteducatie (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten - AHK) worden educatieve projecten voor middelbare scholieren ontwikkeld, gekoppeld aan de thematiek van het festival of een specifieke voorstelling. In 2013 is dat kolonisatie en migratie, in aansluiting op een project met Brett Bailey, in 2014 de Europese geschiedenis, naar aanleiding van de voorstelling van De Warme Winkel over de moord op Franz Ferdinand. Met universiteiten die een opleiding Kunst en Beleid, Theaterwetenschap of vergelijkbaar aanbieden (Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam) werkt het festival samen op het gebied van seminars, colleges en werkgroepen gerelateerd aan werk in het festival of festivalthematiek. Het educatieve aanbod valt onder de verantwoordelijkheid van de festivalprogrammering. Voor de uitvoering wordt een aparte stageplaats kunsteducatie gecreëerd in samenwerking met de AHK. Talentontwikkeling: op het podium en achter de schermen Het Holland Festival is op verschillende manieren actief als aanbieder van activiteiten die aankomend professionals ondersteunen en stimuleren in (reflectie op) hun ontwikkeling. Door de verbindingen die daarvoor worden aangegaan, wortelt het festival in Amsterdam, neemt het een medeverantwoordelijkheid voor het lokale (kunst)klimaat en verlaagt het de drempel die de internationale uitstraling van het festival soms met zich meebrengt. Belangrijke partners hierbij zijn kunstvakopleidingen en universiteiten in en buiten Amsterdam en lokale initiatieven die zich richten op talentontwikkeling, zoals Solid Ground Movement. Ook Frascati is een belangrijke partner bij gezamenlijke projecten voor jonge professionals. Met de verschillende partners worden projectmatige samenwerkingen ontwikkeld in de vorm van masterclasses, kijk stages en ontmoetingen met internationale collega s. Het festival hecht groot belang aan deze samenwerkingen. Ook biedt het festival een belangrijke werkervaringsplek aan jonge professionals. Zo krijgen conservatoriumstudenten een podium bij de lunchconcerten van het festival en wordt in 2012 een band aangegaan met de Gerrit Rietveld Academie. Voor studenten van opleidingen aan de organisatorische kant worden ieder jaar stageplekken gecreëerd bij de afdelingen communicatie & marketing en productie. 12

13 ondernemende organisatie behandelde onderdelen aanvraagformulier: 2.7, 2.9 Het Holland Festival is een ondernemende culturele organisatie. Het heeft een bescheiden vaste kern werknemers en daardoor relatief lage overhead (rond de 16%). Het overgrote deel van het budget wordt aan de activiteiten besteed. De inkomsten bestaan uit subsidies, inkomsten uit kaartverkoop, publieke en private fondsen, sponsors en donateurs. De subsidies van het Ministerie van OCW en de gemeente Amsterdam zijn voor het Holland Festival van essentieel belang: ze vormen de basis van waaruit het festival de kernorganisatie en het programma financiert en lijnen voor de middellange termijn kan uitzetten. Het feit dat het festival kan rekenen op deze overheidsbijdrage is voor externe financiers een belangrijk kenmerk van kwaliteit en gedegen bestuur en management. Het afgelopen jaar heeft het festival geïnvesteerd in een extra medewerker sponsor- en fondsenwerving om aan de inkomstenkant een duurzame mix van subsidies en private inkomsten te bewerkstelligen. De mix van verschillende inkomstenbronnen zorgt voor een breed draagvlak. Binnen de gehele festivalorganisatie is ingezet op een culture of asking : alle medewerkers zetten zich in bij het verkrijgen van financiële steun. In 2012 zijn de eerste resultaten hiervan al zichtbaar. Trajecten die leiden tot het verwerven van extra externe gelden zijn intensief en langdurig. Daarbij vragen vrienden onderhoud. Bij toename van het aantal sponsoren, bedrijfsvrienden en particuliere gevers nemen ook de out of pocket kosten die gepaard gaan met het werven en onderhouden van de relaties toe. Publieksinkomsten De inkomsten uit kaartverkoop zijn na de subsidies de belangrijkste inkomstenbron van het festival. Al naar gelang de omvang van het festival bedroegen deze inkomsten tussen de ruim en 1 miljoen euro. Aangezien de subsidie van de verschillende overheden in de periode afneemt, zal het festival naar verwachting iets minder eigen producties en meer producties in samenwerking met internationale en Nederlandse instellingen presenteren. Bij dergelijke samenwerkingen verdelen de partners de recette op basis van wederzijdse inbreng. De publieksinkomsten zijn voor 2016 geraamd op Bij het bepalen van entreeprijzen wordt rekening gehouden met schaal en productiekosten van een voorstelling. Er wordt differentiatie toegepast in rangen en publieksdoelgroepen. De afgelopen jaren is het prijsniveau van de hoogste tarieven opgevoerd. Het festival blijft ook toegankelijk voor minder draagkrachtig publiek dankzij speciale tarieven voor studenten, CJP-houders en leden van HF Young. Bovendien blijft een groot aantal activiteiten, waaronder lunchconcerten, late nights en voorstellingen in de openbare ruimte, gratis toegankelijk. Private donateurs Sinds 2006 is het Holland Festival zeer actief op het gebied van het werven van particuliere gevers. Het festival kent drie categorieën Cultuurminnaars: Liefhebbers ( 45 per jaar), Begunstigers ( 250 per jaar) en Beschermers ( per jaar). In ruil voor financiële ondersteuning krijgen leden van deze geefkringen voordelen zoals voorrang bij de kaartverkoop, korting op de entreeprijs, exclusieve bijeenkomsten en gratis programmaboeken. Het Holland Festival zal zich in de periode inspannen deze groepen verder te vergroten en de opwaartse mobiliteit te bevorderen. In 2010 richtte het festival de Board of Governors op: een exclusieve groep particulieren die zich ten minste vijf jaar lang aan het festival verbindt door middel van een aanzienlijke jaarlijkse schenking. De Board of Governors heeft twee vergaderingen per jaar en dient het bestuur en de directie gevraagd en ongevraagd van advies. Het festival startte in 2010 met tien Governors, in 2012 zijn dat er al 20. In 2012 introduceert het Holland Festival een nieuwe geefkring om het gat tussen Beschermer en Governor te dichten. Het Holland Festival onderzoekt de kansen en mogelijkheden voor een actiever beleid op het gebied van schenkingen en legaten. Vanwege het incidentele karakter van schenkingen tot nu toe is hiermee in de begroting nog geen rekening gehouden. Al met al streeft het festival ernaar in 2016 het aandeel inkomsten uit particuliere bijdragen te hebben verhoogd met 60% (van in 2012 naar in 2016). aantal aantal aantal opbrengst Private donateurs Cultuurminnaars Liefhebbers Begunstigers Beschermers Board of Governors Nieuwe geefkring

14 Sponsoring Het Holland Festival zet zich al een aantal jaar in op het gebied van sponsorwerving (het verkrijgen van financiële steun uit het bedrijfsleven). Na de economische crisis van 2009 is het aandeel sponsoring de afgelopen jaren (na significante terugval in 2010) weer toegenomen. Het festival stelt zich tot doel om in 2016 twee of drie hoofdsponsors liefst meerjarig aan het festival verbonden te hebben. Met het oog hierop is het bestuur in 2012 uitgebreid met een bestuurslid uit de top van het bedrijfsleven. Het voltallige bestuur neemt het ambassadeurschap zeer serieus en introduceert het festival en zijn directie graag en veelvuldig bij (zaken)- relaties. Mede gezien de huidige economische omstandigheden zijn trajecten die leiden tot (meerjarige) sponsoring vaak langdurig en is de uitkomst onzeker. In de begroting is rekening gehouden met een toename van de sponsorinkomsten tot in Binnen de sponsorrelaties is er een aparte groep Bedrijfsvrienden. Het festival gaat deze groep omsmeden tot een Businessclub. Omdat de stap naar volwaardig sponsorschap soms groot is, biedt het lidmaatschap van een Businessclub bedrijven de kans tot kennismaking met sponsorschap, het tot uitdrukking brengen van social responsibility en verbondenheid bij het Holland Festival en de stad Amsterdam. Het doel is om in 2016 een Businessclub van 20 bedrijven te hebben (waarde ). Private fondsen Het Holland Festival wordt gesteund door een groot aantal private fondsen, waaronder hoofdbegunstiger SNS REAAL Fonds (tot en met 2013). De bijdragen van deze fondsen zijn van substantieel belang voor het festival. Een aantal van deze fondsen heroverweegt zijn beleid in het licht van de komende bezuinigingen in de cultuursector en zal wellicht besluiten met name niet door het Rijk gesubsidieerde instel lingen te ondersteunen. Het streven is de totale bijdrage van private fondsen minstens op gelijk niveau te houden. 14

15 financieringsmix 1. Subsidie / eigen inkomsten Eigen inkomsten Structurele subsidie 2. Eigen inkomsten Sponsor- en fondsenwerving Cultuurminnaars en Geefkring Board of Governors Sponsoren Fondsen Opbrengsten publiek en coproducties Opbrengsten sponsor- en fondsenwerving 15

16 Eigen vermogen en risico s Het Holland Festival heeft een vermogensplan opgesteld en als doel benoemd een reserve te creëren van rond de in De reserve vormt deels het artistiek durfkapitaal van het festival en is anderzijds een gezonde economische buffer voor barre tijden (economische crisis, mogelijk wegvallen van fondsen en private partijen). Het Holland Festival is een actueel programmerend festival, hetgeen wil zeggen dat slechts een zeer beperkt deel van het festivalprogramma lang op voorhand wordt vastgelegd. Het grootste deel van het programma wordt bepaald in het najaar voorafgaande aan het festivaljaar. Het budget dat per festival beschikbaar is, wordt vastgesteld aan de hand van realistisch begrote opbrengsten en inkomsten. Dat het festival wordt geleid en samengesteld door een kleine kernorganisatie en wordt uitgevoerd met inzet van veel tijdelijke krachten maakt het financieel bedrijfsrisico gering. 16

17 het holland festival als topmerk behandelde onderdelen aanvraagformulier: 2.4, 2.8 Het Holland Festival besteedt jaarlijks tussen de en aan communicatie en marketing. In zijn communicatie- en marketingbeleid onderscheidt het festival drie niveaus. Op corporateniveau blijft het zich positioneren als AAA-merk dat bijzondere podiumkunsten naar Nederland haalt. Op festivalniveau wordt campagne gevoerd met als doel publiekswerving en informatievoorziening over het festival. Op voorstellingsniveau worden campagnes gevoerd richting specifieke doelgroepen. Deze benadering wordt in de nieuwe kunstenplanperiode gehandhaafd. Het festival houdt bovendien vast aan een geïntegreerde mix van communicatiemiddelen. Daarin worden online middelen als e-marketing en social media, die vooral een jonger publiek bereiken, niet meer gezien als nieuw. Ze maken volwaardig deel uit van de mix, naast drukwerk, outdoorcampagnes in de Randstad, landelijke printcampagnes en reclameuitingen op radio en televisie. Een belangrijk middel om een festivalgevoel te creëren in Amsterdam is citydressing : het aankleden van de festivallocaties en het plaatsen van vlaggen op markante plaatsen in de stad. Public relations vormen het hart van de festivalcommunicatie. Er wordt sterk ingezet op vrije publiciteit, waarbij het festival zich vooral richt op culturele redacties van dag- en weekbladen, culturele agenda s, internetsites en culturele programma s op radio en televisie, maar ook op lifestyle en feature media. Het festival beschikt over een uitgebreid netwerk van journalisten en recensenten in binnen- en buitenland. Rondom verschenen publicaties wordt geadverteerd en geafficheerd om een versterkend effect te genereren. Het streven voor is de jaarlijkse mediawaarde van ruim 4,5 miljoen minstens te handhaven, ondanks de teruglopende aandacht voor cultuur in de media. Voor publieksretentie wordt vooral gebruik gemaakt van database marketing en direct mailing. De programmapocket wordt jaarlijks verstuurd aan adressen uit de klantendatabase, net als de Decembermailing met daarin de vooraankondiging van drie programmaonderdelen. Het festival verstuurt bovendien maandelijks, en tijdens de festivalperiode wekelijks, een e-nieuwsbrief naar ruim ontvangers. Ook benadert het festival bezoekers die een editie hebben overgeslagen om hen te verleiden het festival weer te bezoeken. In 2011 heeft de website bezoeken door unieke bezoekers uit 155 landen getrokken. De ambitie voor is om dit te verhogen met ruim 30%. Daartoe wordt in 2013 een nieuwe website in gebruik genomen die voldoet aan de actuele eisen en wordt gecombineerd met de in 2011 gestarte weblog. Samenwerkingsverbanden met kwaliteitsmedia blijven belangrijk voor het festival. Het mediapartnerschap op radio- en televisiegebied met zowel de VPRO als de NTR wordt voortgezet. Het doel is om jaarlijks ruim televisiekijkers en vele luisteraars op Radio 4 en Radio 6 te blijven bereiken. Ook mediapartners in print als de Groene Amsterdammer, Time Out en de VPRO Gids (die een Holland Festivalbijlage publiceert) dragen substantieel bij aan de kaartverkoop. Positionering Als kernbelofte hanteert het festival de volgende zin: Het Holland Festival biedt de zekerheid van uitzonderlijke voorstellingen van internationale allure die in de regel niet in Nederland te zien zijn, voor een avontuurlijk ingesteld publiek. Kernwoorden zijn avontuurlijk, internationaal, podiumkunsten en Amsterdam. De propositie luidt: Het Holland Festival toont avontuurlijke en spraakmakende producties van internationaal niveau. 17

18 SWOT Sterkte Al 65 jaar een aantoonbaar succesvol product. Autoriteit op het gebied van podiumkunsten. Rijke historie. Grote waardering voor programmering bij be - staande en nieuwe bezoekers. Aanbod wordt gemiddeld met een 8 beoordeeld. (Motivaction 2011) Jaarlijks veel nieuwe bezoekers (25%). Hoge herhaalintentie: 80% geeft aan in 2012 weer te komen. (Motivaction 2011) Gemiddelde bezoekfrequentie per festival bedraagt 2,9 voorstellingen. (Motivaction 2011) Groeiende database met veel potentie (van in 2008 naar in 2011). Grootste groei: nieuwe bezoekers zijn jonger dan herhaalbezoekers. Zwakte Slechts gedeeltelijke regie over ticketing waardoor klantinformatie wordt misgelopen. Niet het hele jaar zichtbaar bij publiek en in de media. Programma met weinig referentiekader voor publiek door introducties van buitenlandse makers. Merklading moet sterker. Imago van snel uitverkocht. Relatief hoog prijspeil. Kansen Retentie genereren bij steeds grotere groep vaste bezoekers. Retentie genereren bij first buyers. Penetratie op bestaande hardcore doelgroep. Nieuwe voorstellingen voor nieuw publiek. Groter potentieel publiek door verhoging landelijk percentage alleenstaanden, ouderen. Uitbreiding van publiciteit naar nieuwe media. Bedreigingen Onzekere economische ontwikkelingen. Hogere toegangsprijzen door verhoogd BTWtarief. Gemiddelde leeftijd van volwassen Nederland wordt hoger. Lager opgeleiden zijn over het algemeen minder geïnteresseerd in de programmering van het Holland Festival Elitair imago. Teruglopen van redactionele kunst- en cultuur - pagi na s bij de dagbladen. Opmars van entertainmentbezoek bij hoog opgeleiden. 18

19 flexibele organisatie behandeld onderdeel aanvraagformulier: 2.9 Het Holland Festival is een kleine projectorganisatie met in totaal 15 medewerkers in vaste dienst (samen 14,5 fte voor 2012). De omvang van het kernteam zal in de periode naar verwachting gelijk blijven. Bij personele wisselingen binnen het kernteam heeft de directie de verantwoordelijkheid voor vervanging, bij een directiewisseling is het bestuur verantwoordelijk. In het voorjaar van 2012 start het bestuur met de procedure voor de opvolging van artistiek directeur Pierre Audi, wiens contract afloopt in Het kernteam bestaat uit hooggekwalificeerde en zeer gemotiveerde medewerkers. Voor de praktische uitvoering van het programma wordt het aangevuld met freelancers en stagiaires voor onder andere productie, theatertechniek, marketing en communicatie, randprogramma en educatie. Gedurende het festival werken ook nog tussen de 50 en 80 oproepkrachten bij het festival. Het totaal aan extra menskracht is rechtstreeks gerelateerd aan de omvang van het programma. Bestuur en directie Samenstelling bestuur per 1 januari 2012: Martijn Sanders (voorzitter), Renze Hasper (penningmeester), Marjet van Zuijlen (secretaris), Joachim Fleury (lid), Mavis Carrilho (lid) en Ben Noteboom (lid). Het bestuur volgt de codes cultural governance en culturele diversiteit. De directie van het Holland Festival wordt gevormd door Pierre Audi (artistiek directeur, t/m 2014) en Annet Lekkerkerker (zakelijk directeur). 19