Potentieel geothermie gemeente Den Haag. Datum: 15 november Guus Willemsen, Rob Kleinlugtenbelt en Nick Buik Gecontroleerd door: Marc Koenders

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Potentieel geothermie gemeente Den Haag. Datum: 15 november Guus Willemsen, Rob Kleinlugtenbelt en Nick Buik Gecontroleerd door: Marc Koenders"

Transcriptie

1 Notitie Project: Potentieel geothermie gemeente Den Haag Onderwerp: Quickscan Datum: 15 november 2016 Referentie: 66279/MaK/ Auteur: Guus Willemsen, Rob Kleinlugtenbelt en Nick Buik Gecontroleerd door: Marc Koenders Voor de gemeente Den Haag heeft IF Technology een quickscan uitgevoerd om te bepalen of geothermie kan bijdragen aan hun energietransitie, en in welke mate. In deze quickscan heeft IF de volgende vragen beantwoord: - Wat is het totale geothermisch potentieel voor de gemeente? - Wat is het potentieel per systeem? - Hoeveel systemen zijn er nodig om te voldoen aan de energiebehoefte? - Wat zijn de investeringskosten, de exploitatiekosten, en de terugverdientijd? Samenvatting & conclusies Geothermie kan een groot deel van de warmtevraag in Den Haag leveren Het geothermisch potentieel voor Den Haag is groot. Op 1,5 à 2,5 kilometer diepte bevindt zich een geschikte zandlaag (Delft Zandsteen) met voldoende porositeit en voldoende hoge temperatuur (60 tot 80 graden). In totaal kan uit dit reservoir binnen de gemeentegrenzen van Den Haag 6 tot 11 PJ warmte per jaar worden onttrokken als het water wordt afgekoeld tot 25 C. Het potentieel voor diepere lagen (4 kilometer) is onzeker. Op dit moment wordt in het Westland een project uitgevoerd waaruit moet blijken of er op die diepte ook mogelijkheden zijn ( Eén geothermisch systeem in Den Haag kan huishoudens verwarmen Op basis van bestaande data uit de omgeving wordt ingeschat dat een geothermie systeem in het Delft Zandsteen 300 m 3 water per uur kan onttrekken. Hiermee kan direct 7,5 MW aan warmte worden geleverd met een temperatuur van circa 75 graden Celsius. Deze temperatuur is in het algemeen niet hoog genoeg om bestaande woningen te verwarmen. Daarvoor is namelijk ongeveer 90 graden Celsius nodig, en dus zal een warmtepomp ingezet moeten worden om het temperatuurniveau omhoog te brengen van 75 naar 90 ºC. Bovendien kan een warmtepomp de geothermische warmte beter uitnutten door het af te koelen tot 25 ºC. De piek van de warmtevraag wordt geleverd door een gasketel. Het totale warmtevermogen bedraagt dan 50 MW. Voor deze quickscan is een dergelijk geothermie systeem op hoofdlijnen ontworpen. Dit systeem kan GJ aan warmte leveren. Goed voor huishoudens. Van de geleverde GJ is ongeveer GJ geothermische warmte /MaK/

2 Er zijn in Den Haag naar schatting 10 tot 15 geothermiesystemen realiseerbaar van 50 MW Als per geothermiesysteem GJ geothermische warmte wordt geproduceerd en het potentieel bedraagt 6 PJ, dan kunnen theoretisch circa 20 systemen worden geplaatst. In verband met praktische inpasbaarheid wordt vooralsnog aangenomen dat 10 à 15 systemen gerealiseerd kunnen worden (in totaal dus 3,5 a 5 PJ). Hierbij is geen rekening gehouden met bestaande verleende of aangevraagde aardwarmtevergunningen in het kader van de Mijnbouwwet. In Den Haag zijn twee zones aanwezig met hogere temperaturen (> 75 ºC) waar de onttrekkingsputten kunnen worden geplaatst. In twee zones met lagere temperaturen kunnen de infiltratieputten worden geplaatst. De businesscase is redelijk met een terugverdientijd van 8 jaar Per systeem zijn de investeringskosten circa 33 miljoen euro. Dit is exclusief een warmtenet. De jaarlijkse exploitatiekosten bedragen naar schatting 2,5 miljoen euro. De opbrengst aan warmteverkoop bedraagt circa 3,7 miljoen euro per jaar, en de SDE+ subsidie-inkomsten 3,1 miljoen euro per jaar. Daarmee komt de eenvoudige terugverdientijd op 8 jaar. Bij aanleg van meerdere systemen zullen de investeringen en de risico s dalen. Vervolgadvies We adviseren de volgende vervolgactiviteiten: 1. Aanvragen opsporingsvergunning (doorlooptijd: 6 à 12 maanden) Vraag de benodigde opsporingsvergunningen aan. Houd daarbij rekening met bestaande vergunningen. 2. Uitvoeren masterplanstudie (doorlooptijd: 6 maanden) Voer gelijktijdig een masterplanstudie uit. Hierin worden de mogelijke putconfiguraties onderzocht in relatie tot warmtevraaglocaties om tot de beste uitvoering van geothermieprojecten te komen. Ook wordt de geologie nader onderzocht om te bepalen op welke diepte geboord dient te worden, welke temperaturen er onttrokken kunnen worden, en met welk debiet. De studie bevat ook een risicoanalyse en een doorrekening van de businesscase. Tevens bevat het een gedetailleerd plan van aanpak voor het vervolg /MaK/

3 1 Inleiding Op basis van eerder uitgevoerde geologische inventarisaties is een inschatting van het potentieel van geothermie voor de gemeente Den Haag gemaakt. Voor de inschatting wordt uitgegaan van gebruik van het Delft zandsteen op een diepte van à m diepte. Dit is ook de laag waar het Aardwarmte Leyweg project zich in bevindt (voormalig Aardwarmte Den Haag). Ondiepere en diepere lagen worden vooralsnog buiten beschouwing gelaten omdat hier minder van bekend is. Het Trias Westland project 1 richt zich op het aantonen van geothermisch potentieel in de dieper gelegen Trias zandsteen lagen (ca m diepte). Als dit project significant potentieel aantoont kan het geothermieplan voor Den Haag altijd nog worden bijgesteld. 2 Potentieel berekening De potentie voor geothermie kan op verschillende manieren en op verschillende niveaus ingeschat worden. In onderstaande figuur is dit grafisch weergegeven. Figuur 1 Potentiebepaling geothermie op basis van Heat in Place (HIP), Potential recoverable heat (PRH) en Recoverable heat(rh) HIP: De eenvoudigste en snelste methode is het bepalen van de Heat in place (HIP). Bij deze methode wordt op basis van de dikte van het reservoir (in dit geval de Delft zandsteen), de reservoirtemperatuur en de temperatuur tot waar afgekoeld wordt (delta T), berekend hoeveel warmte er in het reservoir aanwezig is. PRH: In de praktijk is de werkelijke hoeveelheid winbare warmte kleiner. Deze hoeveelheid wordt aangeduid met de term: Potential recoverable heat (PRH). Dit is het niveau waar in deze quickscan van uitgegaan wordt. RH: Bij het volgende niveau, recoverable heat genaamd (RH), wordt namelijk al veel meer gekeken naar de daadwerkelijke inpassing van allerlei individuele geothermische systemen 1 Dit betreft Green Deal Trias onderzoeksboring Westland met referentie C /MaK/

4 en wordt aangenomen dat een deel van de aanwezige warmte om bepaalde redenen niet winbaar is. Het bepalen van de RH is een logisch vervolg op deze quickscan. Voor de inschatting van de HIP en PRH wordt voor de geologische parameters gebruik gemaakt van ThermoGis ( In Figuur 2 is de temperatuur aan de top van de Delft zandsteen weergegeven. In het figuur zijn ook de gemeentegrenzen van Den Haag weergegeven. De temperatuur varieert van circa 60 graden Celsius tot 80 graden Celsius. Figuur 2 Temperatuur top Delft zandsteen. Om de HIP te berekenen wordt gebruikt gemaakt van de volgende relatie: HIP = γ (T res T retour ) h A, met γ = C w + (1 ) C r [MJ/m3 C] 66279/MaK/

5 Tabel 1 Uitgangspunten potentieberekening voor locatie Den Haag Symbool Omschrijving Gemiddelde waarde h Dikte reservoir [m] 68 Tres Onttrekkingstemperatuur uit reservoir [ C] 73 Tretour Retourtemperatuur in reservoir [ C] 25 Cw Warmte capaciteit water [MJ/m 3 C] 4,0 Cr Warmte capaciteit gesteente [MJ/m 3 C] 1,6 γ Totale warmte capaciteit reservoir [MJ/m 3 C] 1,972 Ф Porositeit [%] 15,5 A Oppervlak gemeente Den Haag [km 2 ] 98 Bij de uitgangspunten vermeld in Tabel 1 bedraagt de HIP circa 630 PJ. Van de aanwezige warmte kan ongeveer 30 tot 50% praktische gewonnen worden (o.a. Van wees, 2012, Direct heat resource assessment and subsurface information systems for geothermal aquifers; the Dutch perspective). Indien er vanuit gegaan wordt dat de aanwezige warmte in 30 jaar onttrokken wordt is er per jaar 6,3 tot 10,5 PJ beschikbaar. Een andere methode om de potentie te bepalen is om naar de daadwerkelijke inpassing van doubletten (putparen) te kijken. Uit Figuur 2 blijkt dat er in het midden van de gemeente en aan de zuid-westkant gebieden aanwezig zijn met hogere temperaturen. Uitgangpunt is dat in deze gebieden de productieputten worden geplaatst, en in de gebieden met lagere temperaturen worden de infiltratieputten geplaatst. Hoe dit er globaal uitziet is weergegeven in Figuur 3. De volgende stap is om te bepalen hoeveel debiet er uit een put gewonnen kan worden zonder dat dit onacceptabel veel elektriciteit kost (COP > 10). Om dit te bepalen is gebruik gemaakt van gegevens van reeds gerealiseerde en lopende projecten in de omgeving: - De Haag - De Lier - Honselaarsdijk - Pijnacker-Nootdorp - Kwintsheul Naast deze projecten is gebruik gemaakt van gegevens van boringen die zijn uitgevoerd voor de olie- en gasindustrie. Op basis van deze gegevens is bepaald dat een debiet van 300 m 3 /h per doublet haalbaar lijkt. Deze hoeveelheid kan worden gewonnen zonder dat verbetering van de doorlatendheid nodig is /MaK/

6 Figuur 3 Mogelijke putconfiguratie. Rode zones zijn voor productie putten en blauwe zones zijn voor injectie putten /MaK/

7 3 Geothermisch energiesysteem In het vorige hoofdstuk is aangetoond dat het Delft zandsteen in Den Haag temperaturen van gemiddeld 73 C kan produceren en dat een debiet van 300 m 3 /uur per doublet een realistisch uitgangspunt is. Voor de huidige quickscan wordt uitgegaan van een aantal gestandaardiseerde doubletten die ongeveer dezelfde omvang hebben en die leveren aan een gestandaardiseerd net met een omvang qua warmtevraag dat past op een doublet van 300 m 3 /uur bij 75 C (omdat gemikt wordt op de diepere lagen die een iets hogere temperatuur hebben) Er wordt uitgegaan van een warmtenet met 90 C aanvoer en 50 C retour. Dat heeft het voordeel dat er bij de warmtevragers zo min mogelijk wijzigingen hoeven plaats te vinden, en aansluiting daardoor relatief eenvoudig is (bestaande bouw). Het nadeel is dat er warmtepompen nodig zijn om de temperatuur van het water uit de geothermieputten omhoog te brengen van 75 naar 90 C. Daarnaast is een retourtemperatuur van 50 C relatief hoog voor een geothermiesysteem, omdat dan veel warmte teruggaat de ondergrond in. Het is beter meer warmte uit het geothermiewater te onttrekken. Ook hiervoor wordt een warmtepomp ingezet die het geothermiewater afkoelt naar 25 C, en de temperatuur daarvan omhoog brengt naar 90 C. Globaal ziet het systeemconcept er dan als volgt uit: 66279/MaK/

8 De belastingduurkromme ziet er als volgt uit: Hieruit blijkt de volgende verdeling van opgestelde vermogens (totaal 50 MW): - Directe levering + eerste warmtepomp (13 MW): o De directe geothermische levering bedraagt circa 7,5 MW. o De eerste warmtepomp doet circa 5,5 MW. - De tweede warmtepomp (7 MW): o Koelt het geothermisch water af naar 25 C. - De piek wordt geleverd met (30 MW): o Een gasketel. o Deze levert ook de warmte als de geothermiecentrale uit zou vallen. De energielevering met dit systeem is doorgerekend met een model met een standaard gebruiksprofiel van een warmtenet. Het resultaat is weergegeven in Figuur 4. Figuur 4 Resultaten energie berekeningen. MWht GJt aandeel vollasturen GT-direct + WP % WP % Piek % 298 Totale warmtevraag % /MaK/

9 De piekketel levert dus wel het grootste deel van het vermogen, maar minder dan 10% van de hoeveelheid warmte (dit concept is gelijk aan dat van het Aardwarmte Leyweg). Mogelijk kan de piekgasketel in de toekomst ook op groen gas draaien, als dat in voldoende mate beschikbaar is. Dan is er sprake van 100% duurzame energie. De elektriciteit die nodig is voor het aandrijven van de pompen en warmtepompen kan duurzaam worden ingekocht, of Den Haag kan eventueel zelf deelnemen in een windpark. In totaal levert dit geothermiesysteem circa GJ per jaar (0,35 PJ per jaar). Van die GJ levering aan warmte wordt ca GJ geothermische warmte gewonnen. De gemiddelde overall COP van het geothermiesysteem bedraagt circa 4,2 ( MWh warmte output gedeeld door MWh elektriciteit-input). Op termijn zal de behoefte aan warmtepompen naar verwachting afnemen, als de net-temperaturen (aanvoer en retour) geleidelijk dalen. Daarmee kan de COP met de tijd toenemen tot meer dan 10. Geschat wordt dat er per rode zone (Figuur 3) 5 à 7 productieputten geplaatst moeten kunnen worden, en per blauwe zone 5 à 7 injectieputten. In totaal kunnen er dan circa 10 à 14 doubletten gerealiseerd worden. Hoe een en ander ondergronds en bovengronds ingepast zou moeten worden verdient verdere studie. Het is duidelijk dat er bij plaatsing van zo veel doubletten hydraulische (druk) en thermische (temperatuur) interactie zal zijn tussen de putten. Deze interactie hoeft een goed functioneren van de projecten echter niet in de weg te staan. Wel is het aan te bevelen de interactie van te voren zo goed als mogelijk te berekenen, en er in het ontwerp van het aardwarmtesysteem rekening mee te houden. De verwachting is dat de onttrekkingtemperatuur in de productieputten na verloop van tijd (tientallen jaren) enigszins kan gaan dalen door kortsluiting tussen injectie- en onttrekkingputten. Op zich hoeft dat geen probleem te zijn, zeker niet als de nettemperaturen mee dalen. Wel is het zaak om een visie te ontwikkelen op de voeding van het warmtenet als (na 2050) de onttrekkingtemperatuur verder daalt. Denkbare opties zijn: Gebruik diepere geothermiereservoirs. Gebruik het geothermiereservoir als opslagreservoir van duurzame zonnewarmte. Meer inzet van warmtepompen (na 2050 zal elektriciteit in NL nagenoeg 100% CO2 neutraal zijn) /MaK/

10 4 Financiele uitkomsten De uitgangspunten voor de financiële berekeningen zijn weergegeven in de bijlage. Hierbij wordt alleen het systeem begroot tot en met de warmtewisselaar waar de warmte wordt overgedragen aan het warmtenet. Het net zelf is niet begroot, en moet gefinancierd kunnen worden uit het prijsverschil tussen de geleverde geothermische warmte (10,4 euro/gj) en de verkoopprijs aan de afnemers (ca 20 euro/gj voor kleinverbruikers). De resultaten zijn weergegeven in Figuur 5. Daarin is CAPEX de capital expenditures (investeringskosten). OPEX zijn de jaarlijkse operational expenditures (exploitatiekosten). Figuur 5 Financiële uitkomsten CAPEX Geothermiesysteem Warmtepomp Gasketel Verzekeringen Ontwerp en advies Onvoorzien (20%) Totaal OPEX Elektriciteit Gas M&O Totaal Inkomsten Warmte SDE Totaal ETVT 8 De eenvoudige terugverdientijd (ETVT) is nu: ETVT = (CAPEX / (Inkomsten - OPEX)) = 32,5/(6,78-2,52) = 7,6 jaar Duidelijk is dat er een haalbare businesscase is, de eenvoudige terugverdientijd bedraagt circa 8 jaar. Bovenstaande begroting is gemaakt voor een enkel op zichzelf staand project van 50 MW. Als er meerdere projecten na elkaar gerealiseerd kunnen worden met het zelfde team van mensen en marktpartijen, dan kunnen de investeringen aanzienlijk dalen als gevolg van leereffecten, schaaleffecten en inkoopvoordelen. Tevens dalen de risico s doordat deze over meerdere projecten verdeeld kunnen worden /MaK/

11 Uit bovenstaande blijkt dat rekening wordt gehouden met de SDE+ exploitatiesubsidie voor duurzame energie. Op dit moment hebben alle vormen van duurzame energie in Nederland subsidie nodig om rendabel te kunnen zijn. Zonder SDE+ subsidie zal de terugverdientijd voor dit project ongeveer verdubbelen. Een SDE+ subsidie kan al wel vroeg in het traject aangevraagd worden, en wordt bij verlening vastgesteld voor 15 jaar /MaK/

12 5 Onzekerheden, risico s en knelpunten De resultaten uit deze quickscan zijn gebaseerd op oriënterende globale berekeningen en op schattingen aan de hand van bestaande ervaringen. Er zijn geen gedetailleerde berekeningen uitgevoerd voor deze specifieke situatie. Mogelijke knelpunten en onzekerheden liggen met name op de volgende gebieden: Het zal in de stad niet eenvoudig zijn om voldoende locaties te vinden waar voldoende ruimte is om te boren. Bovendien moeten de locaties ook nog goed liggen ten opzichte van de warmtevraag (of het bestaande warmtenet) en ten opzichte van goede ondergrondse locaties. Normaal gesproken is een ruimte van ongeveer à m 2 gewenst voor een boorlocatie. Voor de boorlocatie bij Aardwarmte Den Haag is een kleinere locatie gebruikt, waarbij een deel van de opslag van materiaal/materieel op een nabij gelegen tweede locatie lag. Daarnaast moet rekening gehouden worden met afstand van de boorlocatie tot bewoning in verband met overlast en veiligheid. Het geothermisch reservoir in het Delft zandsteen wordt in het voorziene scenario intensief gebruikt; intensiever dan nu gebruikelijk bij geothermieprojecten. Dat betekent dat de optimalisatie van het gebruik van het reservoir van groot belang is. Dit zal enerzijds vooraf moeten plaatsvinden door een gedegen modelexercitie, en anderzijds zal tijdens realisatie het plan voortdurend bijgesteld moeten worden op basis van de meest recente data. Er liggen nu al deels mijnbouwvergunningen over Den Haag heen, en er wordt een project voorbereid aan de Leyweg. Hiermee dient rekening gehouden te worden bij de verdere ontwikkeling /MaK/

13 Bijlage: uitgangspunten SDE+ bedragen conform concept advies ECN voor 2017 Warmteverlies in net: 11% Warmteprijs verkoop: 38 euro/mwh (10,4 euro/gj) Inkoop prijs elektriciteit: 56 euro/mwh e Inkoop prijs gas: 30 euro/mwh Investeringen geothermie systeem: gebaseerd op ervaringen met bestaande projecten; klopt ook met ECN berekening: 1680 euro/kw thermisch vermogen. Directe vermogen = 7,5 MW. Investeringen WP1 (een trap): 450 euro/kw inclusief integratie Investeringen WP2: (twee trappen): 875 euro/kw inclusief integratie Onderhoudskosten geothermie systeem: 3% van investeringen Onderhoudskosten warmtepompen en gasketel: 4% van investeringen Afschrijvingstermijn: 15 jaar (geothermie pomp: 7 jaar) Levensduur geothermie systeem en leidingen: 30 jaar Levensduur warmtepompen en warmtewisselaars: 15 jaar COP geothermie systeem: 10 COP WP1: 4,4 COP WP2: 3, /MaK/

Geothermie als Energiebron

Geothermie als Energiebron Geothermie als Energiebron Even voorstellen: Paul Mast -- Geoloog Johan de Bie --Technical Sales manager ESPs Ynze Salverda -- BD Analist Er zijn verschillende vormen van duurzame energie. Daarvan is geothermie

Nadere informatie

Samenvatting. Geothermische energie uit Trias aquifers in de ondergrond van Noord-Brabant

Samenvatting. Geothermische energie uit Trias aquifers in de ondergrond van Noord-Brabant 1 Samenvatting Geothermische energie uit Trias aquifers in de ondergrond van Noord-Brabant De gemeenten Breda, Tilburg en Helmond hebben in samenwerking met de Provincie Noord-Brabant, Brabant Water en

Nadere informatie

Single hole geothermische systemen - Wat kun je er mee? Guus Willemsen, IF Technology

Single hole geothermische systemen - Wat kun je er mee? Guus Willemsen, IF Technology Single hole geothermische systemen - Wat kun je er mee? Guus Willemsen, IF Technology Veel onderzoek, weinig commerciële toepassingen Ondiep (tot 200 m-mv) zijn concepten met single hole geothermische

Nadere informatie

Samenvatting. Figuur 1: Onderzoeksgebied in paars

Samenvatting. Figuur 1: Onderzoeksgebied in paars Samenvatting Geothermie duurzame energiebron De lat voor verduurzaming in de woningbouw, tuinbouw en industrie ligt hoog. Het blijkt uit onderzoek en praktijk dat geothermie een zeer kosteneffectieve manier

Nadere informatie

Geothemie. Nieuwe kansen voor het warmtenet

Geothemie. Nieuwe kansen voor het warmtenet Geothemie Nieuwe kansen voor het warmtenet 06 54268181 1 Accelerate energy innovation Drs. Ronald den Boogert Ronald@inimpact.nl By the implementation of innovative technologies and a close cooperation

Nadere informatie

Sessie Geothermie; Onze nieuwe bron van energie!

Sessie Geothermie; Onze nieuwe bron van energie! Kennisconferentie Duurzame Ontwikkeling van de Ondergrond Sessie ; Onze nieuwe bron van energie! 1 L. Kramers (TNO) Roelof Migchelsen (Provincie Overijssel) Agenda Wat houdt geothermie in? Even voorstellen:

Nadere informatie

15/06/2012. 15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 2012, VITO NV

15/06/2012. 15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 2012, VITO NV 15/06/2012 Geothermie in Limburg: enkele geologische aspecten Matsen Broothaers WAT IS GEOTHERMIE? 15/06/2012 2 1 WAT IS GEOTHERMIE?» Warmte uit de kern van de Aarde» neemt toe met de diepte» Radioactief

Nadere informatie

Potentieel thermische energie uit oppervlaktewater (TEO)

Potentieel thermische energie uit oppervlaktewater (TEO) Potentieel thermische energie uit oppervlaktewater (TEO) Beheergebied van Waterschap Rijn en IJssel Eindrapportage 7 juli 2017 1 Voorblad Opdrachtgevers: Waterschap Rijn en IJssel Postbus 148 7000 AC Doetinchem

Nadere informatie

Kansen voor ondiepe geothermie

Kansen voor ondiepe geothermie Kansen voor ondiepe geothermie Ondiepe Geothermie Onttrekken van aardwarmte uit ondiepe formaties Diepte tot circa 1.250 meter Temperatuur 15 tot 45 C Technologie Dieptes (m) Gebruikelijke toepassing WKO

Nadere informatie

Bijlage 1 haalbaarheidsstudie Warmtewisselaar

Bijlage 1 haalbaarheidsstudie Warmtewisselaar Bijlage 1 haalbaarheidsstudie Warmtewisselaar Referentienummer Datum Kenmerk 336723.01.N001 1 september 2014 336723 Betreft Indicatieve berekening exploitatie warmtenet Westland 1 Inleiding Om een globale

Nadere informatie

Ultradiepe geothermie voor de industrie GEO XL. 12 september 2017 Egbert Klop

Ultradiepe geothermie voor de industrie GEO XL. 12 september 2017 Egbert Klop Ultradiepe geothermie voor de industrie GEO XL 12 september 2017 Egbert Klop Inhoud Het wat van ultradiepe geothermie Het waarom van ultradiepe geothermie voor de industrie Het hoe van het GEO XL-concept

Nadere informatie

Uitbreiding Multatulilaan Culemborg

Uitbreiding Multatulilaan Culemborg Uitbreiding Multatulilaan Culemborg Globale haalbaarheidsstudie Rolf Broekman en Ivo Smits l Warmte Koude & Procestechniek l 14 januari 2019 l Openbare Versie Achtergrond Thermo Bello heeft Liandon gevraagd

Nadere informatie

BNG Bank Betrokken partner voor een duurzamer Nederland. BNG Bank en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019

BNG Bank Betrokken partner voor een duurzamer Nederland. BNG Bank en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019 en Geothermie Bob Schrama, Leo Valkenburg Rotterdam, 28 maart 2019 BNG BANK: Eigendom - 50% Nederlandse Staat - 50% Nederlandse Gemeenten en Provincies. Missie is betrokken partner voor een duurzamer Nederland.

Nadere informatie

Eindrapportage SEI Aardwarmte Vogelaer B.V.

Eindrapportage SEI Aardwarmte Vogelaer B.V. Eindrapportage SEI Aardwarmte Vogelaer B.V. Opdrachtgever: Adviesbureau: Behandeld door: Aanvraagnummer: Aardwarmte Vogelaer B.V. Harteveldlaan 6 2675 LE HONSELERSDIJK AAB Nederland Horti Business Center

Nadere informatie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie Technologische kansen voor de Nederlandse industrie IF Technology: advies en ingenieursbureau duurzame bodemenergie (WKO en geothermie);

Nadere informatie

De rol van geothermie in de verduurzaming van het vastgoed. 8 mei 2019 Saskia Hagedoorn

De rol van geothermie in de verduurzaming van het vastgoed. 8 mei 2019 Saskia Hagedoorn De rol van geothermie in de verduurzaming van het vastgoed 8 mei 2019 Saskia Hagedoorn Profiel Hydreco Geomec Lange termijn betrokken operator Financiële deelname in projecten Geothermie is corebusiness

Nadere informatie

kijk Geothermie Informatieavond Aa-landen / Holtenbroek 12 maart 2019 Johan Roeland, Projectleider Gemeente Zwolle

kijk Geothermie Informatieavond Aa-landen / Holtenbroek 12 maart 2019 Johan Roeland, Projectleider Gemeente Zwolle Geothermie Informatieavond Aa-landen / Holtenbroek 12 maart 2019 Johan Roeland, Projectleider Gemeente Zwolle 13-3-2019 1 Geothermie Proces tot nu toe 6 juni 2018: informatiebijeenkomst omwonenden kansrijk

Nadere informatie

Factsheet Diepe Geothermie

Factsheet Diepe Geothermie Energiesymposium, 16 oktober 2009, Den Haag s.hagedoorn@ecofys.com Factsheet Diepe Geothermie Algemene kenmerken diepe geothermie Geothermie (of aardwarmte) maakt gebruik van de temperatuurtoename met

Nadere informatie

Samenvatting Rapportage. Geothermie voor Den Haag

Samenvatting Rapportage. Geothermie voor Den Haag Samenvatting Rapportage Geothermie voor Den Haag Januari 2005 Inhoudsopgave Colofon 2 1.1 Geothermie. 3 1.2 Haalbaarheidstudie, varianten en analyse. 3 1.3 Conclusies. 6 1.4 Aanbevelingen. 7 Colofon De

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN TEO/WKO WARMTE EN KOUDE NIEUWVEENSE LANDEN In gemeente Meppel is een nieuwbouwwijk van 1953 woningen gepland, die gefaseerd tussen 2014 en 2039 gerealiseerd wordt. Deels worden de kavels bouwrijp opgeleverd,

Nadere informatie

Eigendom bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte

Eigendom bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte (Deze notitie is de integrale versie van de Notitie bijvangst Ministerie EZ van april 2014 en ook onder andere op de site van Platform Geothermie te vinden.) Aanleiding In bijna alle van de tot op heden

Nadere informatie

Notitie bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte

Notitie bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte Notitie bijvangst koolwaterstoffen bij aardwarmte Aanleiding In bijna alle van de tot op heden in Nederland geboorde aardwarmteputten is naast warm water ook opgelost gas en in een enkel geval olie aangetroffen.

Nadere informatie

Informatiebladen aardwarmtewinning

Informatiebladen aardwarmtewinning Informatiebladen aardwarmtewinning Voorwoord, disclaimer 1. Beschrijving a. Algemeen b. Winning met aardwarmtedoubletten c. Warmtekrachtcentrales (EGS) 2. Potentieel in Nederland a. Vergunningen b. Geotechnische

Nadere informatie

Cluster Green Well Westland. Dreamteam Green Well Westland. Onderwerpen. INES Oost Brabant Thema: Aardwarmte. Project Green Well Westland

Cluster Green Well Westland. Dreamteam Green Well Westland. Onderwerpen. INES Oost Brabant Thema: Aardwarmte. Project Green Well Westland 02-10-12 Onderwerpen INES Oost Brabant Thema: Aardwarmte Project Green Well Westland Inpassing aardwarmte Projectorganisa6e Organisa6emodel Lumpsum versus day- rate 1 2 Cluster Green Well Westland Even

Nadere informatie

Smart Energy Mix. Victor van Heekeren Platform Geothermie

Smart Energy Mix. Victor van Heekeren Platform Geothermie Smart Energy Mix Victor van Heekeren Platform Geothermie Inhoud 1. Hoe ziet het er uit (globale contouren) 2. Vragen 3. Profiel/introductie Platform Geothermie 4. Blockers & Drivers, het krachtenveld 5.

Nadere informatie

De potentie van geothermie op Europese en mondiale schaal. dr. Jon Limberger

De potentie van geothermie op Europese en mondiale schaal. dr. Jon Limberger De potentie van geothermie op Europese en mondiale schaal dr. Jon Limberger Mondiale geothermische capaciteit 25 Geïnstalleerde Capaciteit [GW] = 30 GW 20 15 Warmte 20,6 13.5 kolen, gas, 10 nucleair, wind

Nadere informatie

HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE

HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE HOGE TEMPERATUUR OPSLAG VAN WARMTE IN DE ONDERGROND ONDERZOEK EN DEMONSTRATIE JORIS KOORNNEEF DERDE NATIONAAL CONGRES BODEMENERGIE UTRECHT 29 JUNI 2018 GEOTHERMIE FAMILIE Ondiepe geothermische systemen

Nadere informatie

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt

Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt Notitie Contactpersoon Harry de Brauw Datum 14 juni 2017 Kenmerk N001-1246856HBA-rvb-V01-NL Mogelijkheden voor aardgasloze Benedenbuurt De aanstaande rioolvervanging in de Benedenbuurt is aanleiding voor

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG

TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG TEO/WKO WARMTE BESTAANDE WOONWIJK HEEG In het dorp Heeg is voor een wijk met 800 slecht geisoleerde woningen onderzocht of verwarmen met thermische energie uit de nabijgelegen watergang Greft haalbaar

Nadere informatie

2014 GreenPort NHN, All rights reserved. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede

2014 GreenPort NHN, All rights reserved. Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede . 2014 GreenPort NHN, All rights reserved GEOTHERMAL OUTLOOK 2015-2017 Ronald den Boogert AGENDA Waarom nu geothermie? Stand van zaken geothermie in Nederland in 2015 2020 Voorbeelden toekomstige innovaties

Nadere informatie

Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Breed inzetbare goedkope duurzame energie. EGS in Europa en een case studie

Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Breed inzetbare goedkope duurzame energie. EGS in Europa en een case studie Diepe geothermie Nationaal Onderzoek Programma Geothermie (NOPG) Breed inzetbare goedkope duurzame energie EGS in Europa en een case studie Het Soultz project is een uitgebreid onderzoeksproject Soultz-sous-Forêts

Nadere informatie

Stichting Platform Geothermie

Stichting Platform Geothermie Factsheet Diepe Geothermie Definitie en afbakening. Geothermie (of ook wel aardwarmte) is de energie in the vorm van warmte die in de bodem zit opgeslagen. 1. Dit factsheet gaat over diepe geothermie.

Nadere informatie

Duurzame warmte voor de glastuinbouw

Duurzame warmte voor de glastuinbouw Duurzame warmte voor de glastuinbouw De ondernemers aan zet!!.. op zoek naar het gemeenschappelijk eigenbelang Warmte uit geothermie en biomassa Geothermie op 4km diepte Trias Westland BV Biomassa warmte

Nadere informatie

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025

Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Duurzame energie Fryslân Quickscan 2020 & 2025 Willemien Veele Cor Kamminga 08-04-16 www.rijksmonumenten.nl Achtergrond en aanleiding Ambitie om in 2020 16% van de energie duurzaam op te wekken in Fryslân

Nadere informatie

Q&A (ultradiepe) geothermie in Utrecht

Q&A (ultradiepe) geothermie in Utrecht Q&A (ultradiepe) geothermie in Utrecht Algemeen Wat is (ultradiepe)geothermie? Bij geothermie (aardwarmte) wordt de warmte die in de aarde is omhoog gehaald en gebruikt. Door een boring onttrekken we die

Nadere informatie

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe

Warmte Koude Opslag. Wat is WKO? Diep onder Drenthe Warmte Koude Opslag Wat is WKO? Diep onder Drenthe Klimaatbestendig Drenthe Klimaatveranderingen van vele eeuwen zijn nog steeds zichtbaar in het Drentse landschap. Voorbeelden hiervan zijn de Hondsrug

Nadere informatie

Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen

Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen Innovatie Netwerk Energie Systemen glastuinbouw Oost Brabant (INES) Aardwarmte, WKK en CO 2 10 januari 2013, Peter Vermeulen Programma Kosten doublet Warmte aardwarmte berekening Warmtebalans aardwarmte

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE

TEO/WKO WARMTE EN KOUDE TEO/WKO WARMTE EN KOUDE BEDRIJVENTERREIN MARSLANDEN Op het bedrijventerrein de Marslanden in Zwolle zijn bedrijven gevestigd, met uiteenlopende behoefte aan warmte en koeling. Vanuit gegevens over het

Nadere informatie

Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft

Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft NOTITIE PROJECT ONDERWERP Gelijkwaardigheidsberekening warmtenet Delft Bepalingsmethode DATUM 20 april 2006 STATUS Definitief 1 Inleiding...2 2 Uitgangspunten...2 3 Bepalingsmethode...2 3.1 Principe...2

Nadere informatie

Aardwarmte voor de tuinbouw in gemeente Lingewaard

Aardwarmte voor de tuinbouw in gemeente Lingewaard Aardwarmte voor de tuinbouw in gemeente Lingewaard Eerste uitwerking van een mogelijke aanpak (concept) Greenport Arnhem-Nijmegen 1. Inleiding Het gebruik en de productie van warmte en elektriciteit is

Nadere informatie

Wordt (diepe) geothermie de nieuwe energiebron voor datacenters? Strukton Worksphere Raymond van den Tempel

Wordt (diepe) geothermie de nieuwe energiebron voor datacenters? Strukton Worksphere Raymond van den Tempel Wordt (diepe) geothermie de nieuwe energiebron voor datacenters? Strukton Worksphere Raymond van den Tempel Deze lezing wordt u aangeboden door Introductie Strukton STRUKTON GROEP Strukton Rail Strukton

Nadere informatie

Financiële baten van windenergie

Financiële baten van windenergie Financiële baten van windenergie Grootschalige toepassing van 500 MW in 2010 en 2020 Opdrachtgever Ministerie van VROM i.s.m. Islant Auteurs Drs. Ruud van Rijn Drs. Foreno van der Hulst Drs. Ing. Jeroen

Nadere informatie

Is een Geothermisch Warmtenet Haalbaar in Castricum?

Is een Geothermisch Warmtenet Haalbaar in Castricum? Is een Geothermisch Warmtenet Haalbaar in Castricum? Hans van Dongen Werkgroep Geothermisch Warmtenet Castricum CALorie Publieksavond Van het Gas af! Gemeentehuis Castricum, 14 november 2017 Werkgroep

Nadere informatie

TEO/WKO WARMTE RENOVATIEWIJK SNEEK

TEO/WKO WARMTE RENOVATIEWIJK SNEEK TEO/WKO WARMTE RENOVATIEWIJK SNEEK Woningbouwcoöperatie Elkien heeft voornemens om in de wijk t Eiland in Sneek 300 woningen voor een deel te slopen en voor een deel te renoveren. Daarbij is de opgave

Nadere informatie

Meer (dan) warmte onder Delft

Meer (dan) warmte onder Delft MV KIVI Caspar lezing 2012: Meer (dan) warmte onder Delft Chris den Boer Stichting Delft Aardwarmte Project 25 April, 2012 DAP 3-O s bijvangst Injectiviteit Introductie stichting DAP Opgericht door Mijnbouw

Nadere informatie

Hoge Temperatuur Opslag (HTO) Workshop Kopper Cress 4 juni 2019

Hoge Temperatuur Opslag (HTO) Workshop Kopper Cress 4 juni 2019 Hoge Temperatuur Opslag (HTO) Workshop Kopper Cress 4 juni 2019 Benno Drijver, IF Technology b.drijver@iftechnology.nl Inhoud Wat is HTO? Waarom zouden we HTO willen toepassen? Wat zijn de belangrijkste

Nadere informatie

GEOTHERMISCHE SCREENINGSTOOL

GEOTHERMISCHE SCREENINGSTOOL check online de mogelijkheden van ondiepe geothermie GEOTHERMISCHE SCREENINGSTOOL http://www.smartgeotherm.be/geothermische-screeningstool/ Inleiding Ondiepe geothermie kan een gebouw op een duurzame wijze

Nadere informatie

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2018 Dimensionering en integratie van geothermische warmtepompinstallaties Hans HOES 2 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE ZINVOL TOEPASSEN VAN GEOTHERMISCHE

Nadere informatie

SLIM VAN HET GAS AF MET LAGE TEMPERATUUR WARMTE IN DE BESTAANDE BOUW

SLIM VAN HET GAS AF MET LAGE TEMPERATUUR WARMTE IN DE BESTAANDE BOUW SLIM VAN HET GAS AF MET LAGE TEMPERATUUR WARMTE IN DE BESTAANDE BOUW Arnhem, 3 december - Nederland zal de komende jaren een warmtetransitie ondergaan omdat Nederland van gas los moet. Dat betekent voor

Nadere informatie

Geothermie. Wat is Geothermie? 1. Hoe het werkt en hoe veilig het is. 2. Mogelijkheden in de regio Helmond. Flank van de Roerslenk zit onder Helmond

Geothermie. Wat is Geothermie? 1. Hoe het werkt en hoe veilig het is. 2. Mogelijkheden in de regio Helmond. Flank van de Roerslenk zit onder Helmond Geothermie Wat is Geothermie? 1. Hoe het werkt en hoe veilig het is 2. Mogelijkheden in de regio Helmond Flank van de Roerslenk zit onder Helmond Er is veel interesse voor energie met een konstante prijs:

Nadere informatie

Aardwarmteproject in Koekoekspolder (Overijssel)

Aardwarmteproject in Koekoekspolder (Overijssel) Aardwarmteproject in Koekoekspolder (Overijssel) 16 maart 2018 Blue Terra Radboud Vorage Projectdirecteur Greenhouse GeoPower Opzet presentatie Het tuinbouwgebied Koekoekspolder Energie in de tuinbouw

Nadere informatie

Aardwarmte / Luchtwarmte

Aardwarmte / Luchtwarmte 2015 Aardwarmte / Luchtwarmte Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel kun je meer leren over het onderwerp Aardwarmte/Luchtwarmte. Pagina 1 Inhoud 1.Aardwarmte / luchtwarmte...3 1.1 Doel van de

Nadere informatie

Eindrapport Geothermie Bergschenhoek Projectnummer: AARD04003

Eindrapport Geothermie Bergschenhoek Projectnummer: AARD04003 Eindrapport Geothermie Bergschenhoek Projectnummer: AARD04003 Operator: Warmtebedrijf Bergschenhoek Weg en Land 2 2661 DB Bergschenhoek Winningslocatie: Warmoeziersweg 52 2661 EH Bleiswijk Projectleider:

Nadere informatie

Warmte en CO 2 Voor een groene toekomst. Warmte en CO 2 11 maart 2016 Ton Driessen VB Group

Warmte en CO 2 Voor een groene toekomst. Warmte en CO 2 11 maart 2016 Ton Driessen VB Group Warmte en CO 2 Voor een groene toekomst Warmte en CO 2 Voor een groene toekomst Meer opbrengst uit Geothermie met warmtepompen en WKK Welkom Geothermie Warmte en CO 2 Voor een groene toekomst Gerealiseerde

Nadere informatie

Geothermie Terschelling

Geothermie Terschelling Geothermie Terschelling Opdrachtgever Gemeente Ameland Postbus 22 9160 AA Hollum Contactpersoon: Sicco Boorsma Adviseur Energie en Geologie IF Technology bv Velperweg 37 Postbus 605 6800 AP Arnhem T 026

Nadere informatie

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN WARMTEPOMP: ONTWERP HERFST 2017 Dimensionering en integratie van geothermische warmtepompinstallaties Hans HOES 2 INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE ZINVOL TOEPASSEN VAN GEOTHERMISCHE

Nadere informatie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie

De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie. Technologische kansen voor de Nederlandse industrie De potentie van diepe geothermie voor de transitie naar duurzame energie Technologische kansen voor de Nederlandse industrie Diepe geothermie heeft vele voordelen Characteristics Geothermal Geothermal

Nadere informatie

Opsporing en winning van aardwarmte

Opsporing en winning van aardwarmte Opsporing en winning van aardwarmte Aardwarmte in Nederland Principe aardwarmte ardwarmte Soorten aardwarmte normale aardwarmtewinning: doublet T = Tp-Ti Tp=70 C Ti=30 C Soorten aardwarmte Mijnwaterproject

Nadere informatie

Onderwerp :Besluitvorming en afstemming stedelijk beleid en warmtenet Meerwijk Datum :

Onderwerp :Besluitvorming en afstemming stedelijk beleid en warmtenet Meerwijk Datum : Bijlage 1 Onderwerp :Besluitvorming en afstemming stedelijk beleid en warmtenet Meerwijk Datum :15-01-2019 Stedelijk beleid De Energiestrategie voor Haarlem is bijna klaar. Dit onderzoek geeft de oplossingen

Nadere informatie

Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen

Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen Benedenbuurt gasloos Afweging bronnen en systemen Harry de Brauw, Marion van Amelrooij, Mirjam Pronk, Barry Meddeler, Maartje Feenstra Doel bijeenkomst Scenario s bepalen voor gasloze verwarming Benedenbuurt:

Nadere informatie

Ypenburg 100% duurzame warmte

Ypenburg 100% duurzame warmte Ypenburg 100% duurzame warmte Verkenning van de mogelijkheden Rotterdam, 13 november 2018 Edward.pfeiffer@rhdhv.com 06-52 01 86 58 Doelstelling van de verkenning Eneco en de Stichting Hernieuwbare Warmte

Nadere informatie

Nieuwe Energie Aanboren. PvdA Aanvalsplan Aardwarmte 17 februari 2011

Nieuwe Energie Aanboren. PvdA Aanvalsplan Aardwarmte 17 februari 2011 Nieuwe Energie Aanboren PvdA Aanvalsplan Aardwarmte 17 februari 2011 Verduurzaming van onze energievoorziening hapert De zekerstelling van onze energievoorziening is één van de grootste uitdagingen voor

Nadere informatie

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op? Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.

Nadere informatie

Handleiding geomechanische tool voor breukreactivatie en fracken bij aardwarmtewinning

Handleiding geomechanische tool voor breukreactivatie en fracken bij aardwarmtewinning CONFIDENTIEEL TNO-rapport TNO 2014 R11062 Eindrapport Handleiding geomechanische tool voor breukreactivatie en fracken bij aardwarmtewinning Energie Princetonlaan 6 3584 CB Utrecht Postbus 80015 3508 TA

Nadere informatie

Duurzame warmtenetten

Duurzame warmtenetten Duurzame warmtenetten Groene Huisvesters 22 juni 2017 Jeroen Roos Inhoud 1. Opzet warmtenet 2. Soorten en maten 3. Duurzaamheid 4. Specifiek: een bron: geothermie een concept: Nul-op-de-Meter/-Rekening

Nadere informatie

Haalbaarheid van een collectieve energie + CO2 voorziening voor glastuinbouwbedrijven

Haalbaarheid van een collectieve energie + CO2 voorziening voor glastuinbouwbedrijven 05/05/2015 Haalbaarheid van een collectieve energie + CO2 voorziening voor glastuinbouwbedrijven Dries Vos, Mathias Coomans Inhoud 1. Inleiding 2. Aannames 3. Collectieve stookplaats met als warmteproductie:

Nadere informatie

ECN Beleidsstudies. Samenvatting. ECN-N--12-025 11 december 2012. Notitie Aanvullend advies geothermie in SDE+ 2013

ECN Beleidsstudies. Samenvatting. ECN-N--12-025 11 december 2012. Notitie Aanvullend advies geothermie in SDE+ 2013 Subsidieduur [jaar] Vermogen referentie-installatie [MW] Aantal vollasturen Basisbedrag [ /GJ] ECN Beleidsstudies Notitie Aanvullend advies geothermie in SDE+ 2013 ECN-N--12-025 11 december 2012 Aan :

Nadere informatie

2500 EK Den Haag. Middenmeer, brief EZ DAGO SPG.docx Aanpassing wettelijke kaders aardwarmte. Geachte heer Smallenbroek,

2500 EK Den Haag. Middenmeer, brief EZ DAGO SPG.docx Aanpassing wettelijke kaders aardwarmte. Geachte heer Smallenbroek, DAGO Agriport 109 1775 TA Postbus 23 1775 ZG Middenmeer, Nederland KvK Noord-West Holland 61039748 BTW nummer: NL 85 41 77 449 B01 Bank: NL 76 RABO 01882492 06 BIC-code RABONL2U info@dago.nu +31 88 0307063

Nadere informatie

Introductie op proces

Introductie op proces Notitie Amsterdam, 6 april 2017 Afdeling Policy Studies Van Aan Koen Smekens (ECN), Bart in t Groen (DNV GL) Ministerie van Economische Zaken Onderwerp Kostenonderzoek geothermie SDE+ 2018 1 2 3 4 5 6

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Renewable energy in the Reijerscop area Peter Dekker Luc Dijkstra Bo Burgmans Malte Schubert Paul Brouwer

Renewable energy in the Reijerscop area Peter Dekker Luc Dijkstra Bo Burgmans Malte Schubert Paul Brouwer Renewable energy in the Reijerscop area Peter Dekker Luc Dijkstra Bo Burgmans Malte Schubert Paul Brouwer Introductie Methode Subsidies Technologien Wind Zon Geothermisch Biomassa Externe Investeerders

Nadere informatie

Project: Kennisdocument Onderwerp: p90 Datum: 23 november 2009 Referentie: p90 onzekerheid Wat betekent de p90 (on)zekerheid?

Project: Kennisdocument Onderwerp: p90 Datum: 23 november 2009 Referentie: p90 onzekerheid Wat betekent de p90 (on)zekerheid? Project: Kennisdocument Onderwerp: p90 Datum: 23 november 2009 Referentie: p90 onzekerheid Wat betekent de p90 (on)zekerheid? De p90 onzekerheid staat in het kader van de garantieregeling voor aardwarmte

Nadere informatie

Open en gesloten WKO systemen. Open systemen

Open en gesloten WKO systemen. Open systemen Open en gesloten WKO systemen Open systemen Een kenmerk van open systemen is dat er grondwater onttrokken en geïnfiltreerd wordt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen doubletsystemen, monobronsystemen

Nadere informatie

Businesscase voor thermische energie uit water t.b.v. beschermde stadskern Blokzijl 18 april 2019

Businesscase voor thermische energie uit water t.b.v. beschermde stadskern Blokzijl 18 april 2019 Businesscase voor thermische energie uit water t.b.v. beschermde stadskern Blokzijl 18 april 2019 BC Thermisch uit oppervlaktewater Blokzijl I. TEO en WKO Algemeen II. Locatie III. Energievraag IV. Energiebesparing

Nadere informatie

Aardwarmteproject in Koekoekspolder (eerste cluster)

Aardwarmteproject in Koekoekspolder (eerste cluster) Aardwarmteproject in Koekoekspolder (eerste cluster) Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland 9 November 2016 Richard Kalter & Radboud Vorage GreenhouseGeoPower Opzet presentatie Het tuinbouwgebied Koekoekspolder

Nadere informatie

Postbus 80300 3508 TH UTRECHT T 030-25 82 980 E Stef.Roell@provincie-utrecht.nl Contactpersoon: dhr. S. Roëll

Postbus 80300 3508 TH UTRECHT T 030-25 82 980 E Stef.Roell@provincie-utrecht.nl Contactpersoon: dhr. S. Roëll Energievoorziening glastuinbouw provincie Utrecht Haalbaarheidsstudie Opdrachtgever Provincie Utrecht Postbus 80300 3508 TH UTRECHT T 030-25 82 980 E Stef.Roell@provincie-utrecht.nl Contactpersoon: dhr.

Nadere informatie

Introductie Deze notitie is een herziening van de notitie aanlevering productiegegevens aardwarmte dd , AGE [1].

Introductie Deze notitie is een herziening van de notitie aanlevering productiegegevens aardwarmte dd , AGE [1]. Notitie Aan Aardwarmteproducenten Van Drs. H.F. Mijnlieff & drs. B.M.M. van Kempen Earth, Environmental and Life Sciences Princetonlaan 6 3584 CB Utrecht Postbus 80015 3508 TA Utrecht www.tno.nl T +31

Nadere informatie

Nieuwkoop aan de Warmterivier Gemeenteraad 10 maart 2016

Nieuwkoop aan de Warmterivier Gemeenteraad 10 maart 2016 Nieuwkoop aan de Warmterivier Gemeenteraad 10 maart 2016 Onderwerpen Aanleiding Betrokken partijen Uitleg systeem Rol partijen Pilot voor Schoterhoek Doorkijk naar Schoterhoek Planning realisatie (mondeling)

Nadere informatie

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII

Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Voorwaarden aansluiting appartementen en woningen op WKO bron DSKII Stichting Spaarnesant 04 februari 2014 9X3803 Entrada 301 Postbus 94241 1090 GE Amsterdam +31 20 569 77 00 Telefoon 020-5697701 Fax info@amsterdam.royalhaskoning.com

Nadere informatie

Landelijke verkenning warmte en koude uit Rijkswateren en kunstwerken. Eindrapportage 7 oktober 2016

Landelijke verkenning warmte en koude uit Rijkswateren en kunstwerken. Eindrapportage 7 oktober 2016 Landelijke verkenning warmte en koude uit Rijkswateren en kunstwerken Eindrapportage 7 oktober 2016 1 Voorblad Opdrachtgever: Rijkswaterstaat Griffioenlaan 2 3526 LA UTRECHT Contactpersoon: dhr. Henk Looijen

Nadere informatie

Trias Westland & Warmtesysteem Westland. Marco van Soerland

Trias Westland & Warmtesysteem Westland. Marco van Soerland Trias Westland & Warmtesysteem Westland Marco van Soerland De rode draad van deze dag Openheid Vertrouwen Elkaar blijven vasthouden Op zoek naar het gemeenschappelijk eigenbelang Agenda 1. Trias Westland

Nadere informatie

Tijdelijke duurzame energie

Tijdelijke duurzame energie Tijdelijke duurzame energie Tijdelijk Uitgewerkte businesscases voor windenergie, zonne-energie en biomassa Anders Bestemmen Tijdelijke duurzame energie Inleiding In het Corporate Innovatieprogramma van

Nadere informatie

Aardwarmte in Nederland. Eveline Rosendaal / Geothermie symposium Twente 19 september 2018

Aardwarmte in Nederland. Eveline Rosendaal / Geothermie symposium Twente 19 september 2018 Aardwarmte in Nederland Eveline Rosendaal / Geothermie symposium Twente 19 september 2018 Energieverbruik Nederland 2015 3144 PJ 38% gas www.ebn.nl 2 CO 2 emissie Nederland 1990 100% 222,2 Mton CO 2 -eq

Nadere informatie

Geothermie Zuidrand. Haalbaarheidsstudie Geothermie -concept- /60327/BZ 29 juli 2010

Geothermie Zuidrand. Haalbaarheidsstudie Geothermie -concept- /60327/BZ 29 juli 2010 Geothermie Zuidrand Haalbaarheidsstudie Geothermie -concept- Opdrachtgever Gemeente Haarlemmermeer Postbus 250 2130 AG HOOFDDORP T 0900-18 52 E roland.van.der.vaart@haarlemmermeer.nl Contactpersoon: dhr.

Nadere informatie

Is Aardwarmte Haalbaar in Castricum?

Is Aardwarmte Haalbaar in Castricum? Is Aardwarmte Haalbaar in Castricum? Hans van Dongen Werkgroep Aardwarmte Castricum CALorie Publieksavond Van het Gas af! Gemeentehuis Castricum, 21 februari 2018 Werkgroep Geothermisch Warmtenet 1 Werkgroep

Nadere informatie

We boren (te?) diep op zoek naar aardwarmte

We boren (te?) diep op zoek naar aardwarmte We boren (te?) diep op zoek naar aardwarmte De belangstelling voor de winning van aardwarmte groeit. Maar toezichthouder SodM ziet een jonge onervaren sector. Op sommige plekken is een verhoogd risico

Nadere informatie

De financiering van geothermie in de glastuinbouw

De financiering van geothermie in de glastuinbouw De financiering van geothermie in de glastuinbouw Rabobank en Geothermie Anneke Postma Sectormanager Tuinbouw, Rabobank Nederland Inhoud presentatie Deel 1: Deel 2: Deel 3: Deel 4: Deel 5: Deel 6: Rabobank

Nadere informatie

Technische haalbaarheid Geologische aspecten en risico s

Technische haalbaarheid Geologische aspecten en risico s Technische haalbaarheid Geologische aspecten en risico s Jan Tel 23 September 2013 Aardwarmte (Diepe Geothermie) Extractie van warmte / grondwater uit de diepe ondergrond Warmteproductie en/of electriciteitsproduktie

Nadere informatie

KRITISCHE FACTOREN VOOR HET FINANCIEEL WELSLAGEN VAN EEN WARMTENET PROJECT. Dirk Dermaux

KRITISCHE FACTOREN VOOR HET FINANCIEEL WELSLAGEN VAN EEN WARMTENET PROJECT. Dirk Dermaux KRITISCHE FACTOREN VOOR HET FINANCIEEL WELSLAGEN VAN EEN WARMTENET PROJECT Dirk Dermaux KRITISCHE FACTOREN VOOR HET FINANCIEEL WELSLAGEN VAN EEN WARMTENET PROJECT Overzicht 1. Potentieel voor laagwaardige

Nadere informatie

Green Deal stimulering Geothermie Brabant Breed Versie 10, 10 oktober 2014

Green Deal stimulering Geothermie Brabant Breed Versie 10, 10 oktober 2014 Green Deal stimulering Geothermie Brabant Breed Versie 10, 10 oktober 2014 Partijen: 1. Gemeente Tilburg, ten deze rechtsgeldig vertegenwoordigd door wethouder De Vries, daartoe gemachtigd door de burgemeester,

Nadere informatie

Nieuwsbulletin Geothermie project Andijk, Nr.3 Maart 2018

Nieuwsbulletin Geothermie project Andijk, Nr.3 Maart 2018 Nieuwsbulletin Geothermie project Andijk, Nr.3 Maart 2018 Het derde nieuwsbulletin van het Geothermie project Andijk. Dit bulletin is gericht aan deelnemers, omwonende en geïnteresseerden in ons initiatief.

Nadere informatie

RNES Aardwarmte 2015. Garantieregeling tegen het risico van misboring. Paul Ramsak/ Gerdi Breembroek RVO.nl

RNES Aardwarmte 2015. Garantieregeling tegen het risico van misboring. Paul Ramsak/ Gerdi Breembroek RVO.nl RNES Aardwarmte 2015 Garantieregeling tegen het risico van misboring Paul Ramsak/ Gerdi Breembroek RVO.nl Informatiemiddag Geothermie 3 februari 2016 Garantieregeling Geothermie / RNES Aardwarmte Risk

Nadere informatie

Geothermie in de gebouwde omgeving

Geothermie in de gebouwde omgeving Geothermie in de gebouwde omgeving Ans van den Bosch Plv. Directeur Warmte en Ondergrond Programma manager Duurzame Warmte Onderwerpen 1. Klimaatakkoord 2. Geothermie in de gebouwde omgeving 3. Beleid

Nadere informatie

GEOTHERMIE IN VLAANDEREN. Dr. David Lagrou, Geoloog, VITO

GEOTHERMIE IN VLAANDEREN. Dr. David Lagrou, Geoloog, VITO GEOTHERMIE IN VLAANDEREN Dr. David Lagrou, Geoloog, VITO VITO, VISION ON TECHNOLOGY HOOFDKANTOOR: Boeretang 200, 2400 Mol, België Ook afdelingen in Geel, Berchem en binnenkort in Genk (ENERGYVILLE)» Een

Nadere informatie

Ondiepe Geothermie. Index

Ondiepe Geothermie. Index Ondiepe Geothermie Kansen voor Ondiepe Geothermie voor de glastuinbouw Index Ondiepe Geothermie 1. Klankbordgroep welkom 2. Doelstellingen en conclusies 3. 4. 5. Systeemintegratie & potentieel - Behoeftegedreven

Nadere informatie

Geologie voor geothermische warmtewinning. Masterclass Houten 7 mei 2014 Richard Rijkers

Geologie voor geothermische warmtewinning. Masterclass Houten 7 mei 2014 Richard Rijkers Geologie voor geothermische warmtewinning Masterclass Houten 7 mei 2014 Richard Rijkers Agenda Hoe krijg ik goede geologische informatie voor een betrouwbaar geothermisch reservoirmodel? Met welke risico

Nadere informatie

Ervaringen met aardwarmte bij A+G van den Bosch

Ervaringen met aardwarmte bij A+G van den Bosch december 2013 Voor meer ervaringen met aardwarmte in de praktijk, zie het Stappenplan Winning Aardwarmte voor Glastuinbouw, en www.energiek2020.nu. Ervaringen met aardwarmte bij A+G van den Bosch Een aantal

Nadere informatie

partners partners Aardwarmte Den Haag Zuid-West Het project Aardwarmte Den Haag Zuid-West basis in de nieuwe organisatie Aardwarmte

partners partners Aardwarmte Den Haag Zuid-West Het project Aardwarmte Den Haag Zuid-West basis in de nieuwe organisatie Aardwarmte Het project is een initiatief van de volgende zes partijen. Deze zes partners participeren op gelijkwaardige basis in de nieuwe organisatie Aardwarmte Den Haag VOF die de realisatie en exploitatie van

Nadere informatie

Local Energy Solutions

Local Energy Solutions 24 mei 2011 Warmtelevering vanuit energiefabriek Apeldoorn Ontwikkeling van energie voor eigen gebruik naar externe levering aanleiding samenwerking warmteleiding Zuidbroek extra energie uit slachtafval

Nadere informatie

Gijs de Man 12 oktober 2010

Gijs de Man 12 oktober 2010 Gijs de Man 12 oktober 2010 We werken aan een beter klimaat Doel Stichting Warmtenetwerk: Bevorderen van gebruik van duurzame warmte en koude en hergebruik van restwarmte t via collectieve netten. Aanpak:

Nadere informatie