categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 5 04/249 Dienst: STOW Afdeling: ROG Steller: Erik Timmer ((0591)

Transcriptie

1 Raadsvoorstel jaar stuknr. raad categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 5 04/249 Onderwerp: Beleidsnotitie paardenhouderijen. Portefeuillehouder: J. Hoogland-Foppen Dienst: STOW Afdeling: ROG Steller: Erik Timmer ((0591) Aan de gemeenteraad Voorgesteld besluit Beleidsnotitie paardenhouderijen. Samenvatting De notitie maakt een onderscheid naar hobbymatig en commercieel paarden houden. Daarnaast wordt het commercieel paarden houden onderverdeeld in maneges, handels- en trainingsbedrijven en paardenfokkerijen. Daarbij wordt tot de volgende conclusies gekomen. Hobbymatige paardenhouderijen Onder strikte voorwaarden kan het houden van paarden als grootschalige hobby toegestaan worden Maneges Er is ruimte voor nieuwvestiging van maneges. Wel is deze aan duidelijke voorwaarden gebonden. Eerst aangewezen locaties voor vestiging van een manege zijn het zuidoostelijke deel van de gemeente, en de omgeving van het streekcentrum Emmen. Training en handel Vestiging van een gebruiksgerichte paardenhouderij met als doel training of handel vraagt om een gerichte afweging per geval. Vandaar dat hiervoor een separate R.O-procedure moet worden doorlopen. Onder voorwaarden kan dan tot vestiging overgegaan worden. Paardenfokkerijen De gemeente staat, onder ruimtelijke en bedrijfseconomische voorwaarden, vestiging van een paardenfokkerij toe. Bijlagen: Beleidsnotitie paardenhouderijen (februari 2004). Stukken ter inzage: de op het onderwerp betrekking hebbende stukken.

2 2 jaar stuknr. raad categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 2 04/ Aanleiding voor het voorstel Het streven een beleidsnotitie m.b.t. het beleidsveld paardenhouderijen op te stellen vindt zijn oorsprong in de wens van de raad te komen tot een eenduidig beleidskader op basis waarvan de gemeente Emmen een aanvraag voor een paardenhouderij kan toetsen aan een aantal heldere criteria. 2. Argumentatie/beoogd effect Gedurende de afgelopen jaren heeft de gemeente Emmen met regelmaat aanvragen voor diverse soorten paardenhouderijen ontvangen. Vaak gaat het om vestigingen die niet in de ruimtelijke c.q. juridische bestemming van de vestigingslocatie passen en waarvan de economische potentie van het bedrijfstype niet altijd helder is. Tot op heden ontbrak het de gemeente Emmen aan een eenduidig beleidskader op grond waarvan de aanvraag getoetst kon worden. Deze beleidsnotitie zal dus als basis gaan dienen waarop aanvragen voor paardenhouderijen getoetst worden 3. Relatie met bestaand beleid/eerder genomen besluiten Relatie met bestaand beleid De uitgangspunten van de notitie passen binnen het, onder andere in de mede door de Gemeente Emmen ondertekende Agenda voor de Veenkoloniën verwoordde, streven te komen tot een duurzame versterking en verbreding van de economische structuur van het buitengebied. De in de beleidsnotitie verwoordde uitgangspunten ten aanzien van de vestiging van maneges sluiten aan bij het uitgangspunt van het gemeentelijk Toeristisch Recreatief Ontwikkelings Plan Emmen om te komen tot een kwaliteitsverbetering en uitbreiding van toeristischrecreatieve voorzieningen. Relatie met eerder genomen besluiten Tijdens de vergadering op 26 augustus jl. heeft het College van Burgemeester en Wethouders ingestemd met de beleidsuitgangspunten van de notitie paardenhouderijen. Vervolgens is deze opiniërend besproken in de Raadscommissie Wonen en Ruimte d.d. 18 september In haar vergadering van 12 januari 2004 heeft de Raadscommissie Wonen en Ruimte haar conclusies van deze opiniërende bespreking getrokken. Middels brief heeft de Raadscommissie het College van Burgemeester en Wethouders verzocht rekening te houden met deze conclusies. Gehoord hebbende de discussie in de Raadscommissie Wonen en Ruimte en nadat kennis is genomen van de in brief geformuleerde conclusies, hebben wij de volgende wijzigingen in de concepttekst van de beleidsnotitie doorgevoerd. Deze wijzigingen zijn: - Hobbymatig paarden houden in vrijkomende agrarische bebouwing wordt in landschappelijk kwetsbare of waardevolle gebieden toegestaan, zolang van een toename van het bebouwd oppervlak geen sprake is. - De opmerkingen m.b.t. het functioneren van bestaande maneges zijn conform verzoek van de Raadscommissie verwijderd. - De oorsprong vanuit de landelijke milieuwetgeving afkomstige norm van 7,5 paard wordt, op verzoek van de Raadscommissie, nader verduidelijkt.

3 3 - Het criterium dat bij nieuwvestiging van een paardenfokbedrijf voldaan dient te worden aan de geldende welstandsnormen is nader gespecificeerd in het op goede wijze landschappelijk inpassen van met name de buitenbak, longeercirkel en startmolen. Naast deze inhoudelijke wijzigingen zijn op een aantal plaatsen verhelderende tekstuele wijzigingen doorgevoerd. Aangaande het verzoek van de Raadscommissie de minimale afstand tussen paardenhouderijen en aangrenzende bebouwing te verhogen van 50 naar (bijvoorbeeld) 100 meter, zijn wij van mening dat in beginsel vast dient te worden gehouden aan een afstand van 50 meter. Wij hebben hiervoor de volgende redenen: - De norm van 50 meter vindt zijn oorsprong in landelijke wetgeving en wordt ook met goed gevolg in andere gemeenten gehanteerd. Ook vanuit de NLTO zijn geen bezwaren tegen een hanteren van deze norm gekomen. - Het hanteren van een afstand van ten minste 100 meter als minimumafstand tot aangrenzende bebouwing heeft tot gevolg dat paardenhouderijen geïsoleerd in het landschap komen te staan. Van de door zowel de Gemeente Emmen als de Provincie Drenthe gewenste aansluiting bij de bijvoorbeeld linten of andere agrarische bebouwing is dan geen sprake meer. - Onderzoek naar de aan de gemeente voorliggende aanvragen voor vestiging van een paardenhouderij wijst uit dat in nagenoeg alle gevallen het hanteren van een minimumafstand van 100 meter tot gevolg zou hebben dat vestiging van de paardenhouderij niet mogelijk is, ook bij verzoeken die wel aan alle andere in de beleidsnotitie geformuleerde vereisten voldoen. Daarmee resulteert het hanteren van deze afstandseis effectief in het op slot zetten van het buitengebied voor vestiging van paardenhouderijen. Dit is in strijd met het algemene uitgangspunt van de beleidsnotitie dat door vestiging van bepaalde typen paardenhouderijen mede invulling kan worden gegeven aan het gemeentelijk beleidsstreven tot verbreding en versterking van de economische structuur van het buitengebied van de gemeente Emmen. Wel kan in incidentele gevallen, bij nadrukkelijk gebleken noodzaak vanuit het oogpunt van te verwachten milieuhinder, een strengere normering toegepast worden. 4. Afstemming met externe partijen/communicatie Ter behoeve van de beleidsnotitie heeft overleg plaats gevonden met andere overheden waaronder de Provincie Drenthe, een aantal ter zake kundigen waaronder de DLV Adviesgroep (team paardenhouderijen) en de NLTO. 5. Financiële consequenties/voorgestelde dekking N.v.t. Een concept-besluit is bijgevoegd. Emmen, 17 februari Burgemeester en wethouders van Emmen, de secretaris, de burgemeester, A.J. Mewe C. Bijl

4 4 jaar stuknr. raad categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 2 04/249 Raadsbesluit De raad van de gemeente Emmen, gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 17 februari 2004, nummer 04/249: b e s l u i t : de beleidsuitgangspunten zoals verwoord in de beleidsnotitie paardenhouderijen (februari 2004) vast te stellen. Vastgesteld in de openbare vergadering van 25 maart de griffier, de voorzitter, J.A. Hekman C. Bijl

5 Beleidsnotitie paardenhouderijen Februari 2004 Gemeente Emmen Afdeling ROG Status: DEFINITIEF

6 2 Inhoudsopgave RAADSVOORSTEL... 1 INLEIDING... 3 AANLEIDING... 3 DOELSTELLING... 3 AFBAKENING ONDERVERDELING PAARDENHOUDERIJEN IN CATEGORIEËN SCHEMATISCH OVERZICHT COMMERCIEEL EN NIET-COMMERCIEEL COMMERCIËLE PAARDENHOUDERIJEN, PRODUCTIEGERICHT EN GEBRUIKSGERICHT GEMEENTELIJK BELEID TEN AANZIEN VAN PAARDENHOUDERIJEN... 6 HOBBYMATIGE PAARDENHOUDERIJEN... 6 GEBRUIKSGERICHT: MANEGES EN RUITERSPORT... 7 GEBRUIKSGERICHT: TRAINING EN HANDEL... 8 PRODUCTIEGERICHT: PAARDENFOKKERIJEN... 9 CONCLUSIE BIJLAGE A. LITERATUUR BIJLAGE B. BEGRIPPENLIJST BIJLAGE C. OVERZICHTSKAART MANEGES... 15

7 3 Inleiding Aanleiding Gedurende de afgelopen jaren heeft de gemeente Emmen met regelmaat aanvragen voor diverse soorten paardenhouderijen ontvangen: maneges, rijhallen, fok- en handelbedrijven. Op dit moment liggen er meer dan tien aanvragen. De aard van de aanvraag en het stadium waarin deze zich bevindt wisselt. Vaak gaat het om vestigingen die niet in de ruimtelijke c.q. juridische bestemming van de vestigingslocatie passen en waarvan de economische potentie van het bedrijfstype niet altijd helder is. Tot op heden ontbrak het de gemeente Emmen aan een eenduidig beleidskader op grond waarvan de aanvraag getoetst kan worden. Bij gebrek aan eenduidig beleid diende bij elke aanvraag opnieuw een inventarisatie van relevante toetsingscriteria gemaakt te worden. Pas dan kon op basis daarvan de afweging al dan niet in vestiging toe te stemmen worden gemaakt. Voor de gemeente betekende deze situatie een extra tijdsbeslag op capaciteit. Immers, in plaats van te kunnen verwijzen naar het gemeentelijk beleid moest keer op keer een nieuwe argumentatie opgesteld worden. Belangrijker nog is dat het gebrek aan eenduidig beleid ook aan de burger geen duidelijkheid biedt. De burger die een paardenhouderij wil vestigen weet niet aan welke voorwaarden hij of zij moet voldoen en welke bedrijfscategorieën überhaupt voor vestiging in aanmerking komen. De in deze notitie geformuleerde beleidsuitgangspunten zijn gebaseerd op onderzoek in literatuur en jurisprudentie, informatie uit het veld, ervaringen van andere gemeenten en provincies, ervaringen die de gemeente zelf op heeft gedaan aangaande dit onderwerp en gemeentelijk beleid op dit vlak, zowel vanuit handhavings-, ruimtelijk, economisch als toeristisch-recreatief perspectief. Doelstelling Doel van deze beleidsnotitie is het creëren van een eenduidig beleidskader op basis waarvan de gemeente Emmen een aanvraag voor een paardenhouderij kan toetsen aan een aantal heldere criteria. Afbakening Met het formuleren van deze criteria wordt de burger (aanvrager en omwonende) helderheid geboden. Er moet helder zijn aan welke eisen voldaan moet zijn. Doel van deze beleidsnotitie is dus het bieden van een kader waaraan aanvragen tot nieuwvestiging van paardenhouderijen of wijziging in de bedrijfsstructuur getoetst kunnen worden. Tevens dient het als beleidskader op basis waarvan handhavend op kan worden getreden ten opzichte van de aanwezige paardenhouderijen, voor zover deze in strijd met geformuleerd beleid handelen. Het dient daarmee tevens als opmaat voor de herziening van het bestemmingsplan buitengebied. De notitie bevat geen algemene of specifiek ruimtelijke visie op basis waarvan de gemeente zelf een actieve houding ten opzichte van de acquisitie van paardenhouderijen aanneemt of juist een moratorium instelt. Wel wil de gemeente Emmen door middel van deze beleidsnotitie tot uitdrukking brengen dat, onder heldere voorwaarden, het buitengebied van de gemeente Emmen ruimte biedt voor vestiging van bepaalde typen paardenhouderijen en dat op deze manier mede invulling kan worden gegeven aan het gemeentelijk beleidsstreven tot verbreding en structuurversterking van de agrarische sector.

8 4 2. Onderverdeling paardenhouderijen in categorieën 2.1 Schematisch overzicht Het spreekt voor zich dat niet elke paardenhouderij hetzelfde is. Het kan gaan om commerciële of niet-commerciële paardenhouderijen, om fokbedrijven, handelsbedrijven of maneges. Al deze verschillende soorten paardenhouderijen hebben onderling sterk uiteenlopende kenmerken als het type bedrijvigheid, ruimtelijke verschijningsvormen en economisch perspectief. Daarnaast zijn er particulieren die min of meer hobbymatig paarden houden. Daarom is het goed voordat we inhoudelijk in gaan op welk beleid voor welke typen paardenhouderijen geldt, eerst stil te staan bij de onderverdeling van paardenhouderijen in categorieën. Paardenhouderijen Niet-commerciële paardenhouderijen: het houden van sport- en recreatiepaarden door particulieren ( 2.2) Commerciële paardenhouderijen ( 2.3) Gebruiksgerichte paardenhouderijen Productiegerichte paardenhouderijen: Hengstenstations, paarden- en ponyfokkerijen en opfokbedrijven Training en handel: africhtingbedrijven, handel- en springstallen, draf en renentrainementen Dienstverlening: Manege- en paardenverhuurbedrijven, pensions Figuur 1. Schematisch overzicht paardenhouderijen Het hierboven staande overzicht is een aangepaste versie van het overzicht zoals dat is opgenomen in de beleidsnotitie van de gemeente Tubbergen uit 2001, en gebaseerd op landelijke normen en jurisprudentie. Tussen haakjes is opgenomen in welke paragraaf inhoudelijk nader op het soort paardenhouderij in wordt gegaan. In Bijlage B wordt een overzicht gegeven van de definities van de verschillende gehanteerde benamingen.

9 5 2.2 Commercieel en niet-commercieel Het ligt voor de hand onderscheid te maken tussen commercieel en niet-commercieel. Uit zowel eigen ervaring als die van andere gemeenten, blijkt dit vaak een lastig onderscheid. Vaak is de grens tussen een grootschalige hobby en een (parttime) eenpersoonsbedrijf maar moeilijk te trekken. Bovendien evolueert een hobby soms in de loop der jaren naar een vestiging die steeds meer trekken van een commercieel bedrijf krijgt. Om deze reden kiest de gemeente Emmen er niet voor strikte boven- of ondergrenzen te benoemen. In plaats daarvan wordt benoemd wat onder welke categorie valt en zal per aanvraag bekeken moeten worden in hoeverre het al dan niet een daadwerkelijk commerciële of niet-commerciële paardenhouderij betreft. Niet-commerciële paardenhouderij Veel gemeenten hanteren als bovengrens van een hobbymatige activiteit een aantal van 7,5 volwassen paarden 1. Daarboven is men in die gemeenten verplicht een milieuvergunning aan te vragen en kan er niet langer gesproken worden van een hobbymatige activiteit. De gemeente Emmen hanteert een dergelijke vaste grens niet maar beoordeelt per geval de te verwachten milieuhinder. Echter, hobbymatig paarden houden kan slechts plaatsvinden op een kavel met bebouwd oppervlak van maximaal 250 m2. Bij een aanvraag voor het hobbymatig houden van paarden zal dus op de aanwezige stallingruimte ingegaan moeten worden. De omvang hiervan (en die is afhankelijk van het aantal vierkante meters dat opgaat aan de woning) bepaalt het aantal paarden dat hobbymatig gehouden kan worden. Daarbij geldt als vuistregel dat per 50 m2 stallingruimte maximaal 3 paarden kunnen worden gehouden. Commerciële paardenhouderij Vaak wordt door gemeenten een bepaald minimumaantal paarden als harde ondergrens gehanteerd voor een commerciële paardenhouderij. Het Landbouw Economisch Instituut (LEI), gelieerd aan de landbouwuniversiteit Wageningen UR, formuleert dergelijke kengetallen (echter niet specifieker dan voor hok- of graasdier), waarbij getallen van tussen de 15 en 20 volwassen paarden genoemd worden. Ook 25 volwassen paarden wordt wel door gemeenten als ondergrens gehanteerd. De gemeente Emmen kiest hier nadrukkelijk niet voor. Immers, een harde grens tussen puur hobbymatig paarden houden en bedrijfsmatig paarden houden is niet te trekken. Er kan sprake zijn van een nevenactiviteit van een agrarische vestiging die als hoofdactiviteit een ander agrarisch product voortbrengt. Ook kan bijvoorbeeld een manege gebruikt worden door een ruitersportvereniging een klein aantal paarden stallen, terwijl het merendeel van de gebruikers het eigen paard thuis stalt. Daarom dient de beoordeling of een paardenhouderij al dan niet als een volwaardige commerciële activiteit beschouwd kan worden, niet louter bepaald te worden door de omvang. Vereist is een deugdelijk bedrijfsplan dat de gemeente aan de hand van een checklist (zie Bijlage B. Verklarende woordenlijst) kan beoordelen. Overigens zonder daarbij op de stoel van de ondernemer te willen gaan zitten, aangezien dit niet tot de taak van een overheidsinstantie behoort. 1 Het feit dat hier een merkwaardig niet-rond getal als 7,5 genoemd wordt heeft ermee te maken dat paarden die de volwassen leeftijd van 3 jaar nog niet hebben bereikt niet voor één volledig paard tellen. Een aantal van 7,5 volwassen paarden betekent in de praktijk een groter aantal (deels volwassen, deels niet volwassen) paarden.

10 6 2.3 Commerciële paardenhouderijen, productiegericht en gebruiksgericht Wat betreft commerciële paardenhouderijen wordt algemeen een onderscheid gemaakt tussen productiegerichte en gebruiksgerichte paardenhouderijen. Productiegericht Dit zijn bedrijven die gericht zijn op het fokken van paarden. Hengstenstations, opfokbedrijven, stoeterijen en paarden- ponyfokkerijen vallen hieronder. Gebruiksgericht Dit zijn bedrijven waar gebruik ten behoeve van recreatie en sport centraal staat. Wel is er een duidelijk onderscheid tussen twee verschillende soorten gebruiksgerichte bedrijven. Bedrijven die gericht zijn op training en handel van paarden hebben als doel paarden dusdanig af te richten dat deze ingezet kunnen worden in de paardensport en/ of het handelen in deze paarden. Op het recreatieve gebruik gericht zijn de dienstverlenende bedrijven. Hieronder worden verstaan maneges, paardenverhuur en paardenpensions. 3 Gemeentelijk beleid ten aanzien van paardenhouderijen Hobbymatige paardenhouderijen Onder bepaalde voorwaarden is het mogelijk voor particulieren buiten het stedelijk gebied paarden te houden. Deze kunnen als dan als bestemming grootschalige hobby aan huis getypeerd worden. Deze bestemmingscategorie biedt de mogelijkheid tot stalling van een beperkt aantal paarden naast de reguliere 200 m2 een extra ruimtebeslag van 50 m2 bebouwd oppervlak op de aanwezige kavel. Voorwaarden hiervoor zijn: Vestiging is mogelijk in die delen van het buitengebied, die landschappelijk minder waardevol en/ of kwetsbaar zijn Vestiging in gebieden die wèl landschappelijk waardevol en/ of kwetsbaar 2 zijn of in de directe nabijheid daarvan gelegen is mogelijk, mits het bebouwde oppervlak door realisatie van een hobbymatige paardenhouderij niet toeneemt. De voorziening dient landschappelijk inpasbaar te zijn. De ruimtelijke kwaliteit ter plekke mag niet aangetast worden Vanuit oogpunt van dierwelzijn is een minimum goothoogte van 2,5 meter vereist. Aanvraag dient in overeenstemming te zijn met de geldende welstandscriteria Vestiging is alleen mogelijk in bestaande woningen of vrijkomende agrarische bebouwing. Zolang hierbij niet meer dan de voornoemde 7,5 volwassen paarden aanwezig zijn, is vanuit landelijke wetgeving geen verplichting tot milieuvergunning aanwezig. Indien in de loop der tijd een dergelijke hobbymatige wijze van paarden houden evolueert naar een bedrijfsmatige wijze van paarden houden, is een nieuwe R.O.-procedure noodzakelijk. Beleidsaanbeveling Indien, na toetsing van de gemeente, aan deze strikte voorwaarden voldaan is, kan vestiging van paarden als grootschalige hobby toegestaan worden. 2 Onder landschappelijk waardevolle en kwetsbare gebieden worden onder andere verstaan milieubeschermingsgebieden, ecologische verbindingszones en cultuurhistorisch waardevolle locaties.

11 7 Gebruiksgericht: Maneges en ruitersport Op dit moment zijn er in Emmen zeven maneges die de mogelijkheid tot het beoefenen van/ krijgen van les in ruitersport geven. Een aantal daarvan zijn op volledig commerciële leest geschoeid en aantal gelieerd aan een ruitersportvereniging. Bovendien maken inwoners van Emmen gebruik van de nabij gelegen grote maneges in Sleen en Exloo. De gemeente Emmen staat positief tegenover het recreatieve potentieel dat van maneges uitgaat, zowel voor de Emmense bevolking zelf als voor de toeristische sector. Daarom staat de gemeente in principe positief tegenover de vestiging van één of meer nieuwe maneges. De landelijke Federatie Nederlandse Rijscholen hanteert een norm voor de maximale afstand van huis tot manege die te bereizen. Dit biedt een bruikbare methode om te bekijken in hoeverre er delen van het Emmense grondgebied zijn waar de afstand tot de dichtstbijzijnde manege te ver is om, volgens de landelijke norm, goed te bereizen te zijn. Oftewel: bevat de gemeente Emmen witte vlekken als het om maneges gaat? Voor volwassen is dit maximaal 10 kilometer, voor jongeren maximaal 6 tot 7 kilometer. Aangezien laatstgenoemde groepen een belangrijke doelgroep voor een manege vormen, wordt de maximale reisafstand voor deze groep als maximale reikwijdte aangehouden. In het gemeentelijke sportaccommodatiebeleid wordt van dezelfde afstanden uitgegaan. Als vervolgens in kaart wordt gebracht hoe de in Emmen aanwezige maneges geografisch verdeeld zijn, en om deze vestigingen een straal van 7 kilometer gelegd wordt, dan valt op dat geen duidelijke witte vlekken aanwezig zijn (zie Bijlage C. Overzichtskaart maneges). Met andere woorden: bijna de gehele Emmense bevolking kan één of meerdere maneges in de directe omgeving vinden. Vanzelfsprekend is ook de vestiging van een manege aan strikte voorwaarden gebonden. De aard van het bedrijf maakt dat het een bestemming als recreatieve voorziening heeft en dat dus van een specifieke ruimtelijk ordeningsprocedure sprake dient te zijn. Het provinciale beleid, zoals dat in zowel het vigerende Provinciaal Omgevingsplan (POP) als in het Voorontwerp Provinciaal Omgevingsplan (POP II), weergegeven is, stelt dat maneges in beginsel in een kern gevestigd dienen te worden. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt om wat voor kern het gaat. De gemeente Emmen acht het vestigen van een manege in een kern niet wenselijk. De reden hiervoor is dat de aard van de bedrijvigheid overlast voor de naaste omgeving met zich mee kan brengen en (mede daardoor) niet te rijmen is met een gebied dat overwegend een woonfunctie heeft. Enerzijds zal dit ten koste gaan van de ruimtelijk kwaliteit ter plekke, anderzijds dient vanuit het oogpunt van milieuoverlast een minimumafstand met andere bebouwing van ten minste 50 meter aangehouden te worden. Ook voor maneges zelf is een vestiging in een woonkern een verre van ideale locatie. De gemeente Emmen heeft dan ook een duidelijke voorkeur voor vestiging van maneges in het buitengebied, zij het bij voorkeur in de nabijheid van een woonkern. In het Ontwerp POP II wordt de mogelijkheid opengehouden dat besloten kan worden tot toestaan van vestiging in een voormalige agrarische bebouwing, mits deze in de directe nabijheid van een hoofdkern of een (sub)streekcentrum ligt (zie Bijlage B. Verklarende woordenlijst). De gemeente Emmen juicht deze ontwikkeling toe, maar wenst tevens een verruiming van deze criteria zodat ook vestiging in de nabijheid van kleine kernen mogelijk kan zijn. In de praktijk blijkt namelijk dat vestiging in een vrijgekomen agrarische bebouwing in de nabijheid van hoofdkernen en met name de kern Emmen dusdanige kosten met zich meebrengt dat dit de vestiging van een rendabel bedrijf onhaalbaar maakt. Zoals gezegd is de vestiging van een manege aan strikte voorwaarden gebonden. Hieronder volgt een overzicht van de voorwaarden waaraan voldaan moet worden. Ruimtelijke eisen

12 8 Alleen die delen van het buitengebied komen in aanmerking, die minder landschappelijk waardevol en/ of kwetsbaar zijn of in de directe nabijheid van een waardevol of kwetsbaar gebied gelegen zijn en waar de voorziening landschappelijk inpasbaar is. De ruimtelijke kwaliteit ter plekke mag niet aangetast worden en de aanvraag dient in overeenstemming te zijn met de geldende welstandscriteria De vestigingslocatie is in principe in die delen van het Emmense grondgebied waar ruimte voor een nieuwe manege aanwezig is. Dit wordt bepaald door de verspreiding van de al aanwezige maneges in vergelijking met de spreiding van Emmense bevolking. Afstand tot andere bebouwing vanuit milieuoogpunt dient in beginsel ten minste 50 meter te zijn. Bij gebleken noodzaak vanuit het oogpunt van te verwachten milieuhinder kan het nodig zijn een grotere afstand aan te houden. De manege dient op een dusdanige wijze ontsloten te zijn dat deze voor jeugd veilige wijze bereikbaar is. Het bedrijf moet bereikbaar zijn voor vrachtwagens en trailers en dus aan een verharde weg gelegen zijn. Overig Een aanvrager zal in zijn bedrijfsplan overtuigend moeten aantonen een in potentie volwaardig bedrijf te zijn. Ook hier zal de gemeente een checklist hanteren. Nieuwvestiging van maneges mag er niet toe leiden dat nabijgelegen agrarische bedrijven in de problemen met de geldende milieuwetgeving komen (met name stankoverlast). Dit risico is aanwezig als in een manege (verblijfs-)recreatieve voorzieningen aanwezig zijn en deze maneges in de directe nabijheid (minder dan 50 meter) van bestaande agrarische bedrijvigheid gelegen zijn. Beleidsaanbeveling Er is ruimte voor nieuwvestiging van maneges. Wel is deze aan duidelijke voorwaarden gebonden. Gebruiksgericht: Training en handel Bedrijven die zich louter richten op het africhten van en handelen in paarden en pony s die elders gefokt zijn, brengen in beginsel geen agrarisch product voort. Er worden geen paarden gefokt, maar slechts afgericht en (of) verhandeld. Dergelijke bedrijvigheid valt dan ook niet onder het gemeentelijk beleidsstreven van verbreding en structuurversterking van de agrarische sector. Dergelijke bedrijven vallen dus ook niet binnen een agrarische bestemming. Dit is vastgelegd in landelijk beleid en bekrachtigd door de Raad van State in een uitspraak op 2 december Tegelijkertijd maakt de aard van dergelijke bedrijven vestiging buiten het buitengebied (zowel in een woonomgeving als op een regulier bedrijventerrein) ongewenst. Ook vestiging in die delen van het buitengebied die geen agrarische bestemming hebben, zoals natuur en recreatie, is ongewenst en bovendien wettelijk vaak onmogelijk. Kortom, hoewel een agrarisch bestemming niet mogelijk is, kan een dergelijk bedrijf zich alleen in het landelijk gebied vestigen. Daarom is de enige wijze waarop de vestiging van training- en handelsbedrijven mogelijk is, voor een perceel in het buitengebied een specifieke bestemming niet-agrarisch bedrijfsdoeleinde paardenhouderij te creëren. Dit houdt in dat voor vestiging van een dergelijk bedrijf een zogenaamd postzegelplan (zie Bijlage B. Verklarende woordenlijst) of een vrijstelling conform artikel 19 WRO gecreëerd zou moeten worden. Op deze wijze is er sprake van een separaat ruimtelijk afwegingsproces per afzonderlijk geval. Een dergelijke

13 9 constructie past in een beleid waarin in beperkte mate vestiging mogelijk is en bovendien bij de juridische mogelijkheden. Daarbij gelden de volgende eisen: Alleen die delen van het buitengebied komen in aanmerking, die minder landschappelijk waardevol en/ of kwetsbaar zijn of in de directe nabijheid van een waardevol of kwetsbaar gebied gelegen zijn en waar de voorziening landschappelijk inpasbaar is. De ruimtelijke kwaliteit ter plekke mag niet aangetast worden (geen verstening van de landelijke omgeving) en de aanvraag dient in overeenstemming te zijn met de geldende welstandscriteria Afstand tot andere bebouwing dient in beginsel ten minste 50 meter te zijn. Bij gebleken noodzaak vanuit het oogpunt van te verwachten milieuhinder kan het nodig zijn een grotere afstand aan te houden. Het bedrijf moet bereikbaar zijn voor vrachtwagens en trailers en dus aan een verharde weg gelegen zijn. Beleidsaanbeveling Vestiging van een gebruiksgerichte paardenhouderij met als doel training of handel is alleen mogelijk na het doorlopen van een separate R.O-procedure. Onder voorwaarden kan dan tot vestiging overgegaan worden. Productiegericht: Paardenfokkerijen Paardenfokkerijen nemen een duidelijk andere positie in dan de eerder genoemde typen paardenhouderijen. In tegenstelling tot gebruiksgerichte paardenhouderijen vallen deze productiegerichte paardenhouderijen wel onder de noemer agrarische bedrijvigheid. Hiermee is door middel van een agrarische bestemming vestiging in het agrarische buitengebied mogelijk. Paardenfokkerijen passen dan ook in het gemeentelijk beleidsstreven tot verbreding en structuurversterking van de agrarische sector. Bij deze constatering moet wel een voorbehoud gemaakt worden. Een paardenfokkerij is pas rendabel als niet alleen paarden gefokt worden, maar deze vervolgens ook getraind en afgericht worden tot een leeftijd waarop de verkoopwaarde van de paarden de gemaakte kosten overstijgt. Dit is pas het geval als een paard de volwassen leeftijd van drie jaar heeft bereikt. Ook in de jaren direct daarna neemt de verkoopwaarde nog toe. Al met al zal in een rendabele paardenfokkerij naast het fokken van paarden dus ook trainen en africhten een onderdeel van de bedrijfsvoering moeten zijn. Daarbij is het van essentieel belang wat de verhouding tussen beide onderdelen van het bedrijf is. De geldende jurisprudentie op dit vlak biedt hierin houvast. In het eerder genoemde arrest van de Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State van 2 december 1997 wordt de volgende uitspraak gedaan: De activiteiten kunnen (evenmin) worden gezien als nevenactiviteit van een agrarische activiteit. Dit kan alleen, wanneer niet-agrarische nevenactiviteiten voorvloeien uit de agrarische activiteit en daaraan ondergeschikt zijn (Hoger beroep bij de Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State, ingesteld door College van gemeente Opmeer, tegen een uitspraak van de Arrondissementsrechtbank te Alkmaar, 2 december 1997) Het besluit van de Raad van State kwam erop neer dat een paardenhouderij die naast het fokken van paarden niet ter plaatse gefokte paarden en pony s africhtte, stalde en verhandelde

14 10 als niet-agrarisch beschouwd werd. Het agrarische deel van de bedrijfsvoering (het fokken van paarden) stond niet in verhouding tot het niet-agrarische deel. Dat laatste deel bepaalde daarmee de aard van de bedrijvigheid. De conclusie die uit de jurisprudentie getrokken kan worden is dat een paardenfokkerij zich dient te richten op het trainen en verhandelen van paarden en pony s die binnen het bedrijf gefokt zijn. Het africhten van gefokte paarden tot een leeftijd waarop deze verkocht kunnen worden tegen een prijs waarmee de kosten van bedrijfsvoering gedekt worden is een noodzakelijke voorwaarde voor rentabiliteit en daarmee een integraal onderdeel van een economisch volwaardige paardenfokkerij. Daarnaast is het natuurlijk goed mogelijk in één bedrijf het fokken van paarden te combineren met andere agrarische bedrijvigheid (gemengd bedrijf, veehouderij). Een paardenfokkerij kan dus gevestigd worden in het landelijk gebied van de gemeente Emmen. Ruimtelijke eisen Maximale omvang van de totale kavel is 1 hectare. Ruimtelijke kwaliteit moet gewaarborgd zijn. Dat wil zeggen dat ook in uiterlijke verschijning het trainen, stallen en handelen niet de boventoon mag voeren. Een trainingshal is niet noodzakelijk voor het trainen en africhten van paarden. Indien deze wel in een aanvraag opgenomen wordt, mag de omvang niet groter zijn dan 25x 50 meter (exclusief stallingsruimte). Wel noodzakelijk zijn een buitenbak, een startmolen en een longeercirkel. Hiervoor gelden de volgende maxima: buitenbak niet groter dan 20 x 40 meter, startmolen en longeercirkel ieder een maximumdiameter van 15 meter. De gerealiseerde paardenhouderij, en dan met name de bovengenoemde buitenbakken, dienen op een dusdanige manier vorm te zijn gegeven, dat geen grote verstoring van de landelijke uitstraling van het gebied plaatsvindt. Dit kan bijvoorbeeld door het aankleden van dergelijke voorzieningen met heesters. Buitenbakken dienen op een dusdanige wijze ingepast te worden, dat de ruimtelijke kwaliteit er niet onder leidt. Bereikbaarheid, voor een fokbedrijf gelden geen andere bereikbaarheidseisen dan van elk ander agrarisch bedrijf. Het bedrijf moet bereikbaar zijn voor vrachtwagens en trailers en dus aan een verharde weg gelegen zijn. Afstand tot andere bebouwing dient in beginsel ten minste 50 meter te zijn. Bij gebleken noodzaak vanuit het oogpunt van te verwachten milieuhinder kan het nodig zijn een grotere afstand aan te houden. Vanzelfsprekend komen alleen die delen van het buitengebied die een agrarische bestemming hebben in aanmerking, voor zover deze landschappelijk minder waardevol en/ of kwetsbaar zijn en niet in de directe nabijheid van een waardevol of kwetsbaar gebied gelegen zijn. Er dient sprake te zijn van wonen bij het bedrijf, vrijkomende agrarische bebouwing geniet hierbij de voorkeur. Overig Een aanvrager zal in zijn bedrijfsplan overtuigend moeten aantonen een in potentie volwaardig bedrijf te zijn. Ook hier zal de gemeente een checklist hanteren. Een tweede eis is dat duidelijk naar voren komt dat africhten en handel een afgeleide is van de agrarische aard van het fokbedrijf. Een bedrijf dat zich op een dergelijke wijze een plaats verwerft op Emmens grondgebied is ook gehouden aan deze eis en kan vanzelfsprekend niet evolueren naar een gebruiksgericht bedrijf zonder dat hiervoor een nieuwe R.O-procedure noodzakelijk is.

15 11 Beleidsaanbeveling Op basis van de hierboven genoemde ruimtelijke en bedrijfseconomische vereisten kan tot vestiging van een productiegerichte paardenhouderij, waarbinnen training en handel daarvan in dienst staan, overgegaan worden Conclusie De gemeente Emmen ziet ruimte om, indien een bedrijf aan de hierbij geformuleerde strikte voorwaarden voldoet, ruimte te geven voor vestiging van bepaalde soorten paardenhouderijen. Daarmee biedt het een beleidskader aan de hand waarvan de gemeente een heldere lijn kan trekken ten opzichte van aanvragen voor het vestigen van een paardenhouderij. Samengevat komt dit per categorie op het volgende neer. Hobbymatige paardenhouderijen Onder strikte voorwaarden kan vestiging van paarden als grootschalige hobby toegestaan worden (zie 3.1). Maneges Er is ruimte voor nieuwvestiging van maneges. Wel is deze aan duidelijke voorwaarden gebonden (zie 3.2). Training en handel Vestiging van een gebruiksgerichte paardenhouderij met als doel training of handel is alleen mogelijk na het doorlopen van een separate R.O-procedure. Onder voorwaarden kan dan tot vestiging overgegaan worden. (zie 3.3) Paardenfokkerijen De gemeente staat onder ruimtelijke en bedrijfseconomische voorwaarden, vestiging van een productiegerichte paardenhouderij, waarbinnen training en handel daarvan in dienst staan, toe (zie 3.4). De geformuleerde beleidskaders zijn ingegeven door gemeentelijke beleidsuitgangspunten en daarnaast zowel maatschappelijke, ruimtelijke en economische omstandigheden als beleid van provinciaal- of rijksniveau. Vanzelfsprekend zal daarom steeds opnieuw bekeken moeten worden in hoeverre het hier geformuleerde beleid voldoet aan veranderende ruimtelijke, maatschappelijke, economische en beleidsmatige omstandigheden. Indien nodig zal dat dan tot een actualisatie van deze beleidsnotitie leiden.

16 12 Bijlage A. Literatuur Afdeling Bestuursrechtspraak Raad van State, Hoger beroep bij ABRvS, ingesteld door College van gemeente Opmeer, tegen een uitspraak van de Arrondissementsrechtbank te Alkmaar, 1997 Federatie Nederlandse Rijscholen, Gemeente en manegebedrijf, Gemeente Borger-Odoorn, Nota Paardenbedrijven in de gemeente Borger-Odoorn, 2002 Landbouw Economisch instituut, Lijst van producten met BSS & NGE, Provincie Drenthe, Provinciaal Omgevingsplan (POP), 1998 Provincie Drenthe, Voorontwerp Provinciaal Omgevingsplan (POPII), 2003 Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Milieureeks. Nr. 9 Bedrijven en milieuzonering, 1999 Witpaard & Partners, Beleidsnotitie Paardenhouderijen Gemeente Tubbergen, 2001 Overleg met: Dhr. D. de Jong, adviseur DLV Adviesgroep, team paardenhouderijen Dhr. H. Reinders, docent AOC Terra en paardenhouder te Emmen Dhr. R Visser, Noordelijke Land- en Tuinbouw Organisatie Mevr. D. Bonenkamp, juridisch medewerker gemeente Tubbergen

17 13 Bijlage B. Begrippenlijst Africhtingbedrijf Een bedrijf dat gespecialiseerd is in het africhten en opleiden van (jonge) paarden voor een bepaalde taak. Buitenbak Een buitenbak is noodzakelijk voor het africhten en trainen van veulens en volwassen paarden. Het gaat om een rechthoekige omheinde bak, meestal gevuld met zand. Checklist Door de afdeling Economische Zaken van de Gemeente Emmen wordt een checklist ontwikkeld die gehanteerd zal worden bij aanvragen voor realisatie van een commerciële paardenhouderij. Deze checklist bevat een overzicht van de vereisten waaraan een bedrijfsplan moet voldoen. Als blijkt dat dit het geval is, wordt in beginsel een positief advies met betrekking tot het economisch draagvlak verleend. Drafentrainement Een bedrijf dat gespecialiseerd is in de opleiding en training van dravers voor de drafsport. Handelsstal Een bedrijf dat gespecialiseerd is in de handel van paarden. Hengstenstation Een bedrijf dat dekhengsten houdt en waar merriehouders hun merries ter dekking of inseminatie aanbieden. Hoofdkern Hiermee wordt een achttal grotere dorpen binnen de gemeente Emmen bedoeld. Deze zijn: Nieuw Weerdinge, Emmer Compascuum, Nieuw Amsterdam/ Veenoord, Erica, Klazienaveen, Zwartemeer, Schoonebeek en Weiteveen. Kleine kern Hiermee worden de kleinere dorpen en buurtschappen binnen de gemeente Emmen bedoeld. Deze zijn: Westenesch, Weerdinge, Roswinkel, Emmer-Erfscheidenveen, Barger Compascuum, Nieuw Dordrecht, Nieuw Schoonebeek, Zandpol, Foxel, Oranjedorp, Amsterdamscheveld en Klazienaveen-noord. Longeercirkel Ronde trainingsruimte waarbinnen veulens afgericht worden. Opfokbedrijf Een bedrijf dat gespecialiseerd is in de opfok van jonge veulens tot een leeftijd van 2 tot 4 jaar. Manege Een bedrijf dat gespecialiseerd is in het lesgeven in paardrijden aan particulieren en daarvoor paarden houdt. Ook bieden maneges vaak de mogelijkheid tot pensionstalling, paardenverhuur, worden soms jonge paarden afgericht, en buitenactiviteiten georganiseerd. Merriehouderij of stoeterij

18 14 Een bedrijf dat merries houdt met als doel het fokken en afzetten van veulens. De bedrijven fokken de veulens op tot een leeftijd van 2 tot 4 jaar. Voor de vermeerdering wordt gebruik gemaakt van de hengstenstations. Paardenhouderij Verzamelnaam van bedrijven, vereniging en particulieren die op een bepaalde locatie paarden houden. Paardenpension Een bedrijf waar paarden van derden gestald zijn. De paarden worden vaak door de eigenaar van de pensionstal gevoerd en uitgemest. Paardenverhuurbedrijf Een bedrijf dat paarden verhuurt aan derden. Verhuurbedrijven geven geen les in paardrijden. Postzegelplan Bestemmingsplan op perceelniveau. Wordt soms verkozen boven een vrijstelling conform artikel 19 WRO, omdat daarmee daadwerkelijk de gewijzigde functie in de ruimtelijkjuridische bestemming zijn weerslag vindt. Renentrainement Een bedrijf dat gespecialiseerd is in de opleiding en training van renpaarden (volbloed) voor de rensport. Springstal Een bedrijf dat paarden houdt ten behoeve van de springsport, paarden daarin (bij)schoolt en deze categorie paarden ook verhandelt. Startmolen Ronde trainingsbak met smal pad en ronddraaiende molen waarbinnen paarden zich warmlopen, voorafgaand aan de training in hal of buitenbak. Streekcentrum Hiermee wordt de stad Emmen bedoeld, inclusief, Emmerschans, Noordbarge en Barger- Oosterveld Bron: De gehanteerde definities zijn deels gebaseerd op gemeentelijke definities, gesprekken met de geraadpleegde deskundigen en de Beleidsnotitie Paardenhouderijen Gemeente Tubbergen, 2001 en waar nodig aangevuld en verkort.

19 Bijlage C. Overzichtskaart maneges 15