SCALPEL U BENT IN GOEDE HANDEN

Transcriptie

1 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT - VERENIGING VAN VLAAMSE OPERATIEVERPLEEGKUNDIGEN NR 66 - APRIL - MEI - JUNI 2007 SCALPEL U BENT IN GOEDE HANDEN V. U. HASELAARS MARC, ST. LODEWIJKSTRAAT 76, B GENK AFGIFTEKANTOOR 2400 MOL - P2A9798 EN VERDER IN DIT NUMMER - IS THIS PATIENT HAVING A STROKE? PREHOSPITAL STROKE RECOGNITION - CHIRURGEN EN FILMSTERREN: VERGELIJKENDE STUDIE - WAT IS DE PRIJS OM AAN DE TOP VAN DE TECHNISCHE EVOLUTIE IN DE GEZONDHEIDSZORG TE BLIJVEN? SUPPORTED BY: AND

2 Symposium: sfeerbeelden Inhoud Collage symposium Edito Van de redactie Colofon Activiteitenagenda Adverteerderslijst Adverteren in Scalpel Phenotypic differences between male physicians, surgeons, and film stars: Comparative study Wat is de prijs om aan de top van de technische evolutie in de gezondheidszorg te blijven? Is this patient having a stroke? Prehospital stroke recognition Handhygiëne: preventie van infecties Bedenkingen voor prikbord en koffiekot Voortgezette opleidingen Regionale werkgroepen Nationaal bestuur

3 Edito De afstand tussen de rails van de spoorwegen in de US is 4 ft 8.5 A Alvorens afscheid te nemen wil ik toch enige bedenkingen formuleren voor de toekomst. Er zijn nog uitdagingen die we moeten aandurven. Ik geloof steevast dat wij als vereniging vooruit moeten. Af en toe moeten wij bezinnen, zijn wij goed bezig, zijn wij bezig met wat er leeft aan de basis. Wij moeten ons niet krampachtig vasthouden aan het verleden.wij moeten mee evolueren. Een succesvol verleden is nog geen garantie voor een succesvolle toekomst.wij moeten anders gaan denken als wij als vereniging geloofwaardig willen overkomen. Ik geef u nu een voorbeeld van hoe overtuiging en waarden blijven bestaan. De standaard afstand tussen de rails van de spoorwegen in de VS is 4 ft 8.5 inches. Deze afstand bestaat omdat men deze maten aanhield in Engeland en het waren de Engelsen die de eerste spoorwegen bouwden in de VS. Maar waarom gebruikten de Engelsen deze afstand? Omdat dezelfde mensen die de spoorwegen aanlegden dezelfde waren als deze die de tramsporen aanlegden en de afstand daar was 4 ft 8.5 inches. MMaar waarom juist die afstand. Omdat dezelfde mensen ook rijtuigen maakten en de wielafstand 4 ft 8,5 inches was. Dat was de afstand van de voren op de wegen.deze voren ontstonden door soldaten die met hun oorlogstuigen over de wegen raasden. Die werden getrokken door paarden. En opdat die paarden goed zouden rijden werd deze afstand aangehouden. Dit verhaal gewoon om te zeggen dat de herkomst van bepaalde dingen uit het verre verleden komen en soms in de huidige tijd niet meer relevant zijn. E E Voor de vereniging geldt eigenlijk hetzelfde. Er wordt bij de oprichting onder bepaalde omstandigheden een koers uitgestippeld en doelen bepaald. Het kan niet zijn dat deze doelen na 25 jaar werking dezelfde zijn. Er moet bijgestuurd worden. Er moet gekeken worden naar de evolutie van de gezondheidszorg, de plaats van de verpleegkundigen hierin. De aanpassing van de opleiding aan de vernieuwing. En wij zien inderdaad op korte tijd heel veel veranderen. Wij moeten daarom onze identiteit niet verwaarlozen, maar wij moeten er wel voor zorgen dat wij als beroepsgroep up to date blijven. Daarom is de rol van de vereniging zo vitaal. Zij is de spreekbuis van alle operatieverpleegkundigen Het is de uitdaging voor het nieuw bestuur. Zij zal andere accenten moeten zetten. Wij mogen ons niet vastklampen aan oude gewoonten. Het was vroeger wel goed maar nu misschien voorbijgestreefd. Vandaar. De VVOV rekent op u, als lid, om die doelstellingen te helpen realiseren. Dit door een gezonde positieve en opbouwende kritiek en een actieve medewerking. Zoals reeds eerder gezegd de VVOV dat zijn jullie. De vakantieperiode komt eraan en het is misschien niet het moment om bijkomende inspanningen te vragen. Maar toch is dit misschien het moment om even te filosoferen over de weg die wij moeten inslaan Ik wens jullie allen een rustgevend en creatief verlof. Tot in september. Claudio Roncada editor 3

4 Uw partner in... Medicor Medical Supplies Timmerik Herent tel.: 016/ fax: 016/ thoraxdrainage

5 Van de redactie Blankenberge O Ons congres is alweer enige tijd voorbij. Bedankt dat jullie weer allemaal aanwezig waren. Volgend jaar komt ons 25ste symposium eraan, een jubileumversie, verdere uitleg over lokatie en thema zullen jullie nog in de loop van het jaar kunnen lezen in onze volgende edities. Zoals aangekondigd in onze vorige editie is onze nieuwe website online. V Velen onder U zullen al wel eens naar gesurft hebben en zullen ook gezien hebben dat de laatste 11 Scalpels online na te lezen zijn maar wat zou het paswoord zijn om deze online edities te kunnen raadplegen. Daarom geven we hier het paswoord, let op het is case sensitve: ORSCALPELOR Veel leesplezier. I Indien er nog verpleegkundigen zijn die willen meewerken aan ons tijdschrift kunnen hun kandidatuur steeds doorgeven op vvov.scalpel@skynet.be De redactie Colofon Scalpel Tijdschrift van de Vereniging Vlaamse Operatie Verpleegkundigen. ( VVOV ) 25 jaargang, nr. 64 december Verschijnt driemaandelijks. Afgiftekantoor 2400 Mol. ISSN Abonnementen Prijs per jaargang: 20 eur. ( lidgeld ) Los nummer: 5 eur. Rek. nr.: t.n.v. VVOV. lidgeld Redactieleden Haselaars Marc Eindredactie Marc Haselaars Claudio Roncada Redactiesecretariaat Haselaars Marc Sint Lodewijkstraat Genk Tel. 089/ Werk : 089/ VVOV.SCALPEL@skynet.be Abonnementenadministratie en advertenties Haselaars Marc Sint Lodewijkstraat Genk Tel. 089/ Werk : 089/ VVOV.SCALPEL@skynet.be Advertenties dienen bij de drukkerij binnen te zijn uiterlijk 1 maand voor verschijnen. I.e. 15/2, 15/5, 15/8, 15/11 Druk en Lay-out Drukkerij Dils NV. Grote Steenweg 3 B-2440 Geel De redactie laat de verantwoordelijkheid over de inhoud van de artikels volledig aan de auteurs. 5

6 ELEKTROCHIRURGIE CRYOCHIRURGIE STERILISEERBARE ACCESSOIRES STERILISEERBARE INSTRUMENTEN ELEKTROCHIRURGIE VOOR, CHIRURGIE ORTHO CARDIO EDUKATIE GYN KNO GASTRO NEURO LEVER UROLOGIE ERBE BENELUX Tel: Fax: Activiteiten Agenda REGIO LIMBURG 9 oktober 2007: Peri-operatieve aspecten van de plastische chirurgie spreker: Dr. Bosmans, Plastisch chirurg, Regionaal ZH St. Trudo en CAZ campus St. Fransiscus Uur: 20u00 Locatie: Borrelhuis Hasselt januari 2008: 2de orthodagen Onderwerpen: Kruisbandchirurgie en knieprothese Locatie: Mariaziekenhuis Overpelt REGIO WEST EN OOST VLAANDEREN Zaterdag 15 september 2007: Voetchirugie Onderwerpen: Hedendaagse technieken door K. Pierets Anesthesie door K. Van Belle Uur: 9u30-11u30 (Inschrijvingen vanaf 9u00) Locatie: VZW Oostkust, campus Knokke REGIO ANTWERPEN Zaterdag 22 september 2007 Onderwerpen: Urologie Adverteerderslijst Erbe Gasthuiszusters van Antwerpen Initial Inspine Johnsson & Johnsson Medicor Mölnlycke Mölnlycke Katholieke Hogeschool Brugge Katholieke Hogeschool Kempen Lohman & Rauscher

7 Adverteren in Scalpel 1. Adverteren Scalpel is het tijdschrift van de Vereniging van Vlaamse Operatiezaalverpleegkundigen. Er verschijnen 4 edities per jaar met een oplage van 1300 exemplaren. Via onze mailing bereiken we de belangrijkste ziekenhuizen in het Vlaamse land. Ook wordt Scalpel verstuurd naar 17 andere landen van Europa die lid zijn van de Europese vereniging, EORNAC. Ons tijdschrift biedt aan bedrijven, ziekenhuizen en collega beroepsorganisaties de mogelijkheid tot adverteren of het plaatsen van vacatures en aankondigingen van symposia. Advertentiemodaliteiten : - zwart-wit : 1/2 pagina : 125 eur/ editie 1 pagina : 250 eur/ editie - 4 kleuren : 1/2 pagina : 375 eur/ editie 1 pagina : 500 eur/ editie - steunkleur : 1/2 pagina 200 eur/ editie 1 pagina : 300 eur/ editie - buitenkaft, 4 kleuren : 900 eur/ editie - binnenkaft, 4 kleuren : 750 eur/ editie - personeelsadvertentie : Toeslag op bovenstaande tarieven : 100 % Deze prijzen zijn geldig vanaf 1/05/2000. Verschijningsdata van het tijdschrift zijn: 15/03, 15/06, 15/09, 15/ Sponsoring evenementen Ook bestaat de mogelijkheid voor de industrie om op te treden als sponsor bij de verschillende activiteiten van het V.V.O.V.( zowel nationaal als regionaal), zoals lezingen, symposia, minisymposia e.d. In ruil hiervoor biedt het V.V.O.V. een stand aan op de activiteiten met vermelding van de bedrijfsnaam op affiches en uitnodigingen. Andere modaliteiten zijn altijd bespreekbaar. 3. Hoofdsponsorship In overleg met het hoofdbestuur. 4. Gebruik adressenbestand Het V.V.O.V. beschikt over een uitgebreide en up-to-date adressenbestand van al onze leden en medische bedrijven. Deze mailinglist is te verkrijgen op label voor éénmalig gebruik. (contract). Prijs per adres: 0,75 eur. Voor alle verdere informatie : Marc Haselaars Sint Lodewijkstraat GENK Tel/fax : 089/ Z.O.L. Campus St. Jan Tel : 089/ fax : 089/ VVOV.SCALPEL@skynet.be 7

8 PHENOTYPIC DIFFERENCES BETWEEN MALE PHYSICIANS, SURGEONS, AND FILM STARS: COMPARATIVE STUDY ANTONI TRILLA, MARTA AYMERICH, ANTONIO M LACY, MARIA J BERTRAN We finished our medical training at the University of Barcelona more than 25 years ago, and have enjoyed our work ever since. At medical school we noted certain differences between male trainees who selected either surgery or medicine as their specialty. The tallest and most handsome male students were more likely to go for surgery, and the shortest (and perhaps not so good looking) ones were more likely to become physicians (including doctors of internal medicine and its subspecialties). Now, after all these years we hypothesise that, on average, surgeons are taller and better looking than physicians. We conducted a comparative study to test this hypothesis. M Methods We selected a random sample of senior staff surgeons and physicians working at the University of Barcelona Hospital Clinic (a 700 bed public hospital), matched by age (52±7 years) and sex (all men), from the staff payroll of the surgical and medical departments. We contacted all eligible participants by . If they agreed to participate, their height (in cm) was recorded and they were asked to submit a digital picture. Age (in years) was registered and checked against that recorded in the payroll database. The external controls were four well known film stars, mostly in their 50s Harrison Ford as Dr Richard Kimble (a neurosurgeon in the film The Fugitive), George Clooney as Dr Doug Ross (a paediatrician in the television series ER), Patrick Dempsey as Dr Derek Shepherd (a surgeon in the television series Grey s Anatomy), and Hugh Laurie as Dr Gregory House (a nephrologist and infectious disease specialist in the television series House). We randomly organised the pictures of all surgeons, physicians, and external controls and showed them to an independent group of eight female observers three doctors and five nurses from our hospital. All observers were in the same age group as the participants (no further checking of this information was attempted). We decided to avoid (for the time being) male observers, because of potential bias. Observers used the good looking score to classify each participant. This score measures the degree of handsomeness on a seven point Likert scale (1, ugly; 7, very good looking). We discarded the highest and lowest score (outliers) for each participant and used the six remaining scores for our study. Mean scores, differences in means with 95% confidence intervals, and standard deviations were used to compare the three groups. We used the standard t test to compare age and the non-parametric (Mann-Whitney U) test to compare height and mean good looking scores. R Results We contacted 14 surgeons and 16 physicians (24 surgeons and 38 physicians were eligible). Only two surgeons and two physicians did not answer the questionnaire or send a picture (their out of office auto reply was switched on). Two additional physicians were dropped from the final analysis because of the poor quality (technical, of course) of their pictures. The final analysis therefore comprised 12physicians and 12 surgeons plus four external controls. The mean age of physicians was 50.6 years (SD 4.02) and of surgeons 51.1 years (SD 4.11) (P = 0.76). The mean height of physicians was cm (95% confidence interval 170.2to 175.4) and of surgeons cm (175.1 to 184.0) (P = 0.01). Film stars (external controls) had significantly { Film stars had significantly higher good looking scores than surgeons. { 8

9 PHENOTYPIC DIFFERENCES higher good looking scores than surgeons (5.96 v 4.39; difference between means 1.57, 95% confidence interval 0.69 to 2.45; P = 0.013) and physicians (5.96 v 3.65; 2.31, 1.58 to 3.04; P = 0.003). Surgeons had statistically significantly higher good looking scores than physicians (4.39 v 3.65; 0.74, 0.25 to 1.23; P = 0.010). We found small, non-significant differences between film stars who played either surgeons or physicians. Incidentally, we noted a higher proportion of baldness (surrogate marker) among physicians. The figure shows a control, a surgeon, and a physician from our study (the physician and surgeon are by chance authors of this study) to provide a snap shot summary of the main study findings. We did not make individual results public. However, widespread rumours, discussions, polls, and illegal bets arose throughout the institution as a by-product of our study. If they requested, participants were privately told about their personal score compared with the average score of the relevant group. D Discussion Our study shows that, on average, senior male surgeons are significantly taller and better looking than senior male physicians. It also shows that film stars who play doctors are significantly better looking than real surgeons and physicians. Differences between surgeons and physicians Perhaps because of their training, surgeons have a different attitude and approach to the practice of medicine compared with physicians. The surgeon s image is that of competence, trust, expertise, and compassion 1. Surgeons are the only doctors who practise what has been called confidence based medicine, which is based on boldness 2. They are often practical and fast acting, and they exert tight control on their natural turf the operating theatre. Being taller and better looking has several evolutionary advantages for surgeons. Their extra height makes them more likely to be masters and commanders, and gives them a better view of the operating room, including the patient lying on the table. Also, as the senior male surgeon is normally surrounded by junior surgical staff, training fellows, nurses, anaesthetists, and the like, his height and appearance make him easily identifiable as their leader. How do surgeons become taller and better looking than physicians? There are several potential explanations for the phenotypic changes between surgeons and physicians. Firstly, surgeons spend a lot of time in operating rooms, which are cleaner, cooler, and have a higher oxygen content than the average medical ward, where physicians spend most of their time. Furthermore, surgeons protect (but not always properly) their faces with surgical masks, a barrier to facial microtrauma, and perhaps an effective anti-ageing device (which deserves further testing). They often wear clogtype shoes, a confounding factor that adds 2-3 cm to their perceived height. The incidental finding that fewer surgeons are bald might be related to these environmental conditions and to the use of surgical caps. In contrast, senior physicians are surrounded by fewer people in their habitat (the patient s bedside and the office), and they therefore have less need to be easily identified or spotted by families and nurses in the middle of a swarm. Physicians tend to hang heavy stethoscopes around their necks, which bows their heads forward and reduces their perceived height. They also complain of a (clearly abnormal) need to endlessly update their knowledge in accordance with the current evidence based approach to medicine by reading and studying heaps of medical journals; this overload of information further grinds them down. Although a prospective study found that doctor s white coats decrease in weight with increasing seniority, no significant difference was found between the mean weight of physicians coats and surgeons coats (1.4 v 1.5 kg) 3. Limitations and future studies Firstly, we did not independently assess the height of the study subjects. However, we trust in their honesty and believe that any potential bias would always point in the same direction, as people tend to overestimate rather than underestimate their height. Secondly, we did not check if the submitted photographs had been improved using the latest technology. 9

10 Detecteer het gevaar voordat het uw eigen vlees en bloed bereikt Handschoenperforaties komen vaak voor tijdens een ingreep 1 wat een risico op infectie inhoudt met een mogelijke besmetting van uw eigen vlees en bloed. Met het Biogel Eclipse Indicator systeem merkt u de perforatie echter onmiddellijk op waardoor u zich meteen bewust bent van het potentiële gevaar. Referenties: 1. Hollaus P.H. et al. Eur. J. Cardiothoracic Surg. 1999; 15: Wigmore S.J. & Rainey J.B. BJS 1994; 81: Maffulli N. et al. J. Hand Surg. 1991; 16: Verdeler: Nederland: D-Care Logistics BV, Postbus 288, NL 3990 GB Houten Tel , Fax België: Mölnlycke Health Care NV, Industriepark, Romeinse Steenweg 176, BE Waremme Tel , Fax In een studie met Biogel Reveal (*) ontdekten chirurgen 97% van de handschoenperforaties in aanwezigheid van vocht 2 dit in contrast met slechts 8% detectie bij het gebruik van enkele handschoenen tijdens een ingreep. 3 Waarom handschoenperforaties niet meteen detecteren voor het uw eigen vlees en bloed bereikt? Voor meer informatie surf naar [*] Reveal is de UK/US versie van Indicator Biogel Eclipse lndicator TM TM SETTING THE STANDARD IN PROTECTION Mölnlycke Health Care BV, Postbus 3196, NL DD Breda Tel , Fax Mölnlycke Health Care NV, Berchemstadionstraat 72 bus 2, BE Berchem Tel , Fax De Mölnlycke Health Care naam, het Mölnlycke Health Care-logo, Biogel, Biogel Eclipse, Indicator, Reveal en het hands device zijn gedeponeerde handelsmerken van Mölnlycke Health Care.

11 PHENOTYPIC DIFFERENCES The members of the evaluating committee know all the study subjects well, and would easily have spotted any gross attempt at cheating (such as submitting photographs taken when the subject was younger or photographs of another person). Thirdly, the evaluation process of the good looking score is subjective, but we have no reliable alternative. The best known alternative published in the literature (asking a mirror, Mirror, mirror on the wall, who is the fairest of them all? ) works only for queens, a notable shortcoming of this test 4. Although it is widely known that the mirror always spoke the truth, at present we do not have access to this device (not currently supplied by the Spanish national health system). Further studies are needed to assess whether our findings also apply to junior male surgeons and physicians, as well as to senior and junior female staff. Currently the number of female surgeons in their 50s at our institution is small, and we cannot enrol enough study subjects, a situation that will change no doubt over the next five to 10 years. We believe also that a noncrossover design deserves further testing (good looking score of men evaluated by men and a similar system for women). Conclusions Male surgeons are taller and better looking than physicians, but whether these differences are genetic or environmental is unclear. However, most surgeons and physicians are pleased with their career choices and even with their looks (personal communications). { Mirror, mirror on the wall, who is the fairest of them all? { Credtits Hospital Clinic, University of Barcelona, Barcelona, Spain Antoni Trilla, director of preventive medicine and epidemiology unit Marta Aymerich, consultant, haemopathology unit Antonio M Lacy, consultant, general and digestive tract surgery unit Maria J Bertran, specialist, preventive medicine and epidemiology unit Correspondence to: A Trilla atrilla@clinic.ub.es BMJ 2006;333: Thanks to all participants in our study who provided a breath of fresh air and a touch of humour. Thanks also to the members of the evaluating committee for taking the risk and having some fun together. Finally, thanks to Sarah Lafuente and Beatriz Serrano for help in the statistical analysis. Contributors: All authors designed the study. MA and MJB designed the good looking score. AT and AML are guarantors. Funding: None Competing interests: AT is a physician and AML is a surgeon. AT and MA have been happily married for 25 years. MA s good looking score for AT was not requested to avoid any problems at home for Christmas. Ethical approval: Submitted to the institutional review board (IRB) but transferred for approval by the institutional beauty review (IBR), an ad hoc subcommittee of our institution. 1 Rowland PA, Coe NPW, Burchard KW, Pricolo VE. Factors affecting the professional image of physicians. Curr Surg 2005;62: Isaacs D, Fitzgerald D. Seven alternatives to evidence based medicine. BMJ 1999;319: Gordon PM, Keohane SG, Herd RM. White coat effects. BMJ 1995;311: Wikipedia. Snow White. (Accepted 20 October 2006) doi /bmj

12 { Wat is de prijs om aan de top van de technische evolutie in de gezondheidszorg te blijven? Dit was de titel van een voordracht die ik heb gehouden op een congres voor chirurgen. Mij werd gevraagd om het verpleegkundig aspect toe te lichten. Maar wij zijn geen financiële experts, dat wordt ook niet van ons verwacht. Ik heb toen gesteld dat ze in deze voordracht geen diagrammen of financiële analyses mogen verwachten. Ik heb de vraag anders gesteld nl wat is de invloed van de nieuw technische evoluties o.a. minimale invasieve chirurgie op het perioperatief verpleegkundig gebeuren. De discussie gaat niet over de kost van een verpleegkundige of over de inspanningen die geleverd worden om alternatieven te zoeken voor verpleegkundigen. Het gaat wel over de waarde van peri operatieve verpleegkunde. De huidige en zeker de toekomstige trends en vernieuwingen in de chirurgie zullen ongetwijfeld een invloed hebben op de rol van de peri operatieve verpleegkunde. It is time to shape the face and the future of our profession William Duffy, deze uitspraak moet zeker overwogen worden. Van opleiding ben ik operatieverpleegkundige en aldus zeker op de hoogte van de uitdagingen en de druk waaraan wij worden blootgesteld om veilige, kwalitatieve en financieel verantwoorde zorg toe te dienen. De dagen kunnen zijn lang en door de explosie van nieuwe technieken mogen wij niet op onze lauweren rusten. Maar ondanks de enorme evolutie van toestellen, technieken en devices mogen wij de belangrijkste factor in dit verhaal niet vergeten nl onze zorg voor de patiënt. Al bij al werken wij onder moeilijke omstandigheden en de kans dat wij de patiënt vergeten is reëel. Het peri operatief verpleegkundig gebeuren is ons terrein en het is onze verantwoordelijkheid om te zorgen dat de volgende generatie operatieverpleegkundigen een goede basis meekrijgt. Om dit te bereiken zijn er verschillende componenten O 1 Opleiding Ikzelf ben afgestudeerd in Tijdens de opleiding waren er stages, verplicht, voor het OK. Minstens voor 4 weken hadden wij de mogelijkheid om van de sfeer in het OK te proeven. Ik weet dat de tijden toen en nu niet te vergelijken zijn, maar toch waren opleiding en kunde van de verpleegkundigen heel opvallend. Vandaag hebben de meeste afgestudeerden geen notie van een OK, behalve via series als Spoed of ER. Series die alles behalve de realiteit weergeven. Wij mensen van de basis ervaren dit als een enorme tekortkoming. De nieuwkomers moeten van nul beginnen, dat vraagt tijd en energie en dat in een tijd van een tekort aan verpleegkundigen. Wij hebben dat bij verschillende instanties aangekaart. Een ding is duidelijk, er moet geïnvesteerd worden in opleiding. Volgens mij is er een lacune tussen opleiding en werkveld. Wij krijgen afgewerkte producten die niet inzetbaar zijn. { De volgende generatie moet een goede basis meekrijgen. Operatieverpleegkundigen verstrekken gespecialiseerde zorg binnen het chirurgisch team dat complexe interventies uitvoert. En dat op een moment dat de patiënt het meest kwetsbaar is. Elke OK verpleegkundige moet een klare kijk hebben op de rol die hij vervult naar de patiënt toe en binnen het team. Deze rol is uniek maar essentieel voor de veiligheid en het resultaat voor de patiënt. Er is geen ruimte voor gemiddeld of juist goed genoeg. Helaas is het zo dat maar een beperkt percentage van de OK verpleegkundigen tot de catego- 12

13 WAT IS DE PRIJS? B2 Bestaffing Hier gaat het niet om de normale werktijden maar ook tijdens de WE en nachten. Wij willen de nodige kennis en expertise geven op alle mogelijke momenten. Wij zijn ons bewust dat in kritieke situaties de nodige kennis en kunde aanwezig moet zijn. Ik spreek niet over flexibiliteit maar over engagement. Ik weet dat niet alle collega's deze mening delen. Er zijn veel taken in het OK die niet patiënt gebonden zijn en door een ander categorie van mensen kunnen uitgevoerd worden. V 3 Veiligheid Het operatiekwartier is een van de meest gevaarlijke omgevingen in de gezondheidszorg. Chirurgie is per definitie invasief. Instrumenten die gemaakt zijn om in te patiënt te dringen kunnen ook de gebruiker kwetsen. Er is overal bloed. Tempo is belangrijk. Urgenties kunnen op elk moment opduiken en de gewone routine doorbreken. rie van uitmuntend behoren. Wij moeten ons verbinden om ons leven lang te leren. De VVOV blijft voorstander om gegradueerde verpleegkundige hiervoor op te leiden en via banaba een diploma operatieverpleegkundige te verwerven. De chirurgie evolueert enorm vlug, wordt meer technisch en minder invasief dan open chirurgie. Er was een tijd dat een operatieverpleegkundige met een hand de retractor vast hield met de andere hand de instrumenten aangaf en nog tijd had om tampons te monteren en hechtingsmateriaal op de naaldvoerder te plaatsen. Volgens sommige verpleegkundigen is minimaal invasieve chirurgie vervelend. Een van de grootste uitdagingen voor de operatieverpleegkundigen van vandaag is om niet zeeziek te worden van het kijken naar alle monitoren en toch nog geïnteresseerd doen tijdens een totale colectomie van 6 of 7 uur. Wij willen goed opgeleide verpleegkundige met een professioneel gedrag. Wij moeten onze strategie, om verpleegkundigen aan te trekken, herzien en aanpassen. Het voorkomen van ongevallen en blootstellen aan gevaren is de uitdaging Wij moeten de chirurgische omgeving veiliger maken en dat houdt in: Patiënt gebonden met name huid en wonde Chirurgische staf- handhygiene Uitrusting - flow van materiaal en decontaminatie Omgeving - asepsis Ik ben overtuigd dat niemand anders dan de operatieverpleegkundige hiervoor in aanmerking komt en niet te vervangen is zelfs niet tijdens de koffiepauze of lunch B 4 Benchmarking De grootste uitdaging is de kwaliteit van de geleverde zorg. Benchmarking, vergelijking met anderen, is daar het beste hulpmiddel voor Dit proces vraagt Databank Beste manier om ons beroep uit te oefenen Veranderingsmanagement Voortdurend herzien van de gegevens Dit alles kan leiden tot een verbetering van wisseltijden, flow, uitrusting, operatieschema, flexibiliteit in gebruik van de zalen en efficiëntie. 13

14 Johnson & Johnson Medical N.V. Eikelenbergstraat Dilbeek tel: 02/ De eerste en enige antibacteriële hechtingsdraad

15 { WAT IS DE PRIJS? { We moeten realistische doelen stellen en standaards bepalen. Wij moeten als groep, alle operatieverpleegkundigen,naar de toekomst kijken en een strategie bepalen. Wij hebben mensen nodig met een professionele attitude. Wij spelen een andere rol dan enkele jaren geleden, wij moeten ons daar bewust van worden. Er zijn natuurlijk collega's die blijven beweren dat zij dat niet kunnen of willen, dat ze niet willen veranderen. Zij trachten de trein die vertrokken is tegen te houden. Hiervoor worden zelfs ongebruikelijke technieken toegepast, alleen om eigen privileges veilig te stellen. 4 Evidence based Vooral medici zijn hiermee bezig. Maar is dat ook niet iets dat voor operatieverpleegkundigen is weggelegd. Ik vind dat evidence based voor ons geen hol begrip mag zijn. Evidence based wordt omschreven als nauwgezet en verstandig gebruik maken van beslissingen om de kwaliteit van verpleegkundige zorg voor de individuele patiënt te verhogen. Wij kunnen ons vandaag niet beroepen op het feit dat wij het altijd op die manier hebben gedaan en het nu nog zo zullen doen. De peri operatieve verpleegkunde zal standaards bepalen en handhaven om de kwaliteit van de zorg te verhogen en dit op een kost effectieve wijze opdat de patiënt er beter op wordt. De vraag is dan uiteraard "wat mag dat kosten". Claudio Roncada OK adviseur Als wij ons hier niet gaan op toeleggen gaan wij veel krediet verliezen als beroepsgroep. Veel zaken in het OK moeten eens grondig geanalyseerd worden. Ik denk hier aan veel rituelen die wij dagelijks uitvoeren zonder ons af te vragen waarom dat zo is. In evidence based zou ik o.a. volgende elementen plaatsen: telling van instrumenten chirurgisch handen wassen pre operatief scheren huid voorbereiding schoenovertrekken Wij moeten realistische en haalbare doelen stellen. Wij moeten standaards bepalen, praktische en logische. Gezien de beperkte budgetten zal het al moeilijk zijn. 15

16 "Is this patient having a stroke?" Prehospital stroke recognition JOCHEN BERGS A, MARC SABBE B, HERMAN ARNAUTS B AND PHILIP MOONS A * A-B Background Since thrombolysis is a valid treatment option for patients with ischaemic stroke, prehospital recognition and prenotification of the receiving hospital is important to reduce door-to-treatment time. In this respect, prehospital care providers (nurses and paramedics) must be able to recognise stroke and distinguish it from stroke mimics. Therefore, several prehospital stroke scales have been created: the Los Angeles Prehospital Stroke Screen (LAPSS), the Face Arm Speech Test (FAST), the Cincinnati Prehospital Stroke Scale (CPSS) and the Melbourne Ambulance Stroke Screen (MASS). The aim of the present study was to directly compare the diagnostic value of these four instruments. Methods During a 5-month observation period, ambulance staff of the University Hospitals of Leuven was asked to fill out the assessment form for every patient with signs and symptoms relevant to stroke. Patients could be included in the study if they were 18 years of age or older and if they were transferred to the University Hospitals of Leuven. Trauma patients and unconscious patients (GCS _ < 8) were excluded. On a total of 1774 ambulance runs, 70 patients met the inclusion criteria. The ambulance staff completed the assessment form for 31 patients (44.3%). Results Nineteen out of the 31 patients (61.3%) was diagnosed with stroke (hemorrhagic, ischaemic and TIA). Table 1 describes the diagnostic characteristics of the four instruments. Sensitivity of the CPSS and FAST were the highest. However, the specificity of these instruments { Further investigation in a larger sample is required was low. The specificity of the LAPSS and the MASS was much better, but the sensitivity of these instruments was somewhat lower. Positive and negative predictive values were acceptable in all instruments. Analysis of the individual items showed that assessment of facial paralysis and arm drift, and if relevant combined with blood glucose measurement, stroke can be most accurately identified (indicated in Table *). Conclusion The results of this study show that prehospital workers can identify stroke with high sensitivity and specificity by using structured questions based on a physical assessment and blood glucose measurement. The findings need to be interpreted with caution. The limited number of eligible patients and the high non-response jeopardised the generalisability of the results. Further investigation in a larger sample is required. { Tabel 1 Sensitivity (%) Specificity (%) Positive Negative Accurancy (%) Predictive Value (%) Predictive Value (%) CPSS FAST LAPSS MASS * * a Centre for Health Services and Nursing Research, Katholieke Universiteit Leuven, Kapucijnenvoer 35/4, B-3000 Leuven, Belgium * b Department of Emergency Medicine, University Hospitals of Leuven, Belgium 16

17 17

18 Handhygiëne: preventie van infecties CHIRURGISCHE HANDONTSMETTING - LUC KNAEPKENS Indeling Nationale handhygiëne campagne België Opbouw van de huid Schade aan de huid + preventie Effecten HH op de huid Terminologie Voorwaarden chirurgische handrub Scrub of rub? -Voor en nadeel -Kosten baten CDC en WIP Vergelijking werkzaamheid scrub en rub Correcte complianc CHX en besmette houders Juwelen Handhygiëne nationaal belang in België Naleving handhygiëne vóór en na campagne, volgens beroepsgroep Handhygiëne: preventie van infecties Handen wassen: water en zeetp Handen wassen: antiseptische zeep (scrub) Hygiënische alcoholische handontsmetting Chirurgische alcoholische handontsmetting (rub) PubMed en handhygiëne: een actueel onderwerp Terminologie -opbouw huid Chronologie Zomer 2004: Oproep tot deelname 15/01-13/02: Meting compliance precampagne en vragenlijst KAP 14/02-13/03: Campagne 15/04-14/05: Meting compliance postcampagne Post-campagne:Vragenlijst informatiesessies & verbruik handalcohol Stratum corneum als barrière Stratum corneum:15 tot 20 cellagen van keratine schijven bestaande uit corneocyten 18

19 HANDHYGIËNE: PREVENTIE VAN INFECTIES Afkomstig van levende cellen uit het epiderm (keratinocyten) Schijven zijn omgeven door vetten, vrijgekomen tijdens omvorming naar keratine Deze vetten bestaan 1/3 uit o.a. cholesterol en vetzuren De draadvormige organisatiestructuur van deze vetten zorgt voor een membraanachtige werking die alternerend lipofiel of hydrofiel wordt Terminologie: fysiologie huid Natuurlijke bacteriële afweer Vrije verzadigde vetzuren - Proteïne metaboliet urease (vochtregulerende factor van de huid) Antimicrobiële vetten - lysozyme en anti-leukoprotease uit epitheelcellen en keratinocyten Grootte orde van dit antimicrobieel effect is echter nog onvoldoende gekend. Terminologie : physiologie huid Transiënte flora: belangrijkste oorzaak van kruisinfecties Microbiologie: - bacteriën: Gram+, Gram- - virussen - Gisten (schimmels) Karakteristieken - Bevinden zich toevallig op de huid - Worden geëlimineerd door goede handhygiëne - Vermenigvuldigen zich nauwelijks - Koloniseren niet Pathogeniciteit hangt af van - Soort kiem - virulentie - Hoeveelheid kiemen - weerstand van gastheer Karakteristieken - Beschermende flora tot 1.000/cm2 - Vermenigvuldigen in de bovenste lagen van het epiderm - Neemt slechts met de helft af bij het handen wassen met gewone zeep gedurende 5 tot 6 min. Lage virulentie behalve op steriel weefsel of bij een vreemd lichaam. Schade aan de huid Soorten schade Droge huid Dermatitis Contact dermatitis Infecties Mate waarin schade optreedt Persoonlijke afweer en immuunstatus - Ras - eizoen (winter > zomer) - Individuele gevoeligheid - Geslacht (vrouw > man) Frequentie van blootstelling van de handen - Handen wassen - Gebruik van handalcohol - Gebruik van detergenten en desinfectans Verbetering van de conditie tijdens vakantie duidt op professionele oorzaak Verlagen van het vetgehalte door emulsie vorming Vochtverlies -dehydratie Gecombineerd effect Bijkomende schade a. Werken met handschoenen: - Creëert een vochtig milieu - Bevatten allergenen (poeders, latex partikels) b.gebruik van detergenten - Synthetische detergenten in zepen hechten zich aan de huid en blijven emulsies vormen - Kleur en geurstoffen als allergeen c.gebruik van handalcohol - Vernietiging van de vetlaag van de huid - Geurstoffen en kleurstoffen kunnen werken als allergeen Terminologie: fysiologie huid Residente flora Microbiologie: vooral Gram+ (CNS, Micrococcus Propionibacterium, Corynebacterium sp.), ook Gram- (Acinetobacter sp., sommige enterobactericeae). Bron afbeeldingen: 19

20 HANDHYGIËNE: PREVENTIE VAN INFECTIES Droge huid Kenmerken - Ruw oppervlak - Oncomfortabel gevoel - Gespannen gevoel - Jeuk Verdwijnt na rehydratie Is een teken van barrièrestoornis = waarschuwingssignaal Inflammatoire reacties Vreemd materiaal passeert het stratum corneum en komt in contact met levende epidermcellen die geactiveerd worden - Interacties met moleculen op het oppervlak - Interacties met celmembraan zelf Gevolg: cytokines worden afgescheiden Activatie via bloedbaan; rode en witte bloedcellen Cellen van Langerhans zetten aan tot immuunrespons Indien drempelwaarde wordt overschreden, ontstaan inflammatoire reacties. Dermatitis Kenmerken - Roodheid - Zwelling - Pijn - Blaarvorming - Afschilfering - Ruwheid Contact dermatitis: door rechtsreeks contact Herhaalde contacten met weerkerende schade (chronische schade en beroepsziekte) Behandeling versus preventie Preventie Voorkomen van allergenen en irriterende produkten Gebruik van detergenten die geen vetoplossenden of emusifiërende eigenschappen bevatten Gebruik van vochtinbrengende crémes - systematisch gebruik van urea emulsies - reydratie - voorkomt verdrogen en uitdrogen - Bij handalcohol zal hygroscopische glycerine hetzelfde doen Bescherming geldt slechts - Tot volgende contact met degenererende producten - Tot volgende pisode van dragen handschoenen Substitutie van huidlipiden met huidverzorgende crèmes Geven het gevoel en indruk schade te herstellen Slagen er NIET in de schade te herstellen - Kunnen allergenen bevatten zoals parfums, bewaarmiddelen Dit kan enkel met de authentieke producten - Indien onmiddellijk gebruikt na handhygiëne kunnen ze irritatie en/of allergie in de hand werken. Incidentie bij ghw met contact dermatitis neemt toe met het toenemende gebruik van deze producten Terminologie Alcoholische handrub - Product voor aplicatie op de handen, bestaande uit alcohol met als doelstelling het aantal levende micro-organismen op de handen te reduceren (60%-95% ethanol of isopropanol) Antimicrobiële zeep: zeep met een antisepticum Antiseptisch handen wassen: wassen van de handen met een zeep die een antisepticum bevat Persisterende werking na gebruik van het product - Verlengde antimicrobiële werking - Gedurende enkele minuten of uren - Preventie van proliferatie of overleven van MO - T.o.v. baseline niveau = RESIDUELE ACTIVITEIT Voorwaarden chirurgische rub Voldoen aan de CDC guidelines EN en EN Contacttijd en kostprijs CDC guidelines Op basis van alcoholoplossing 60% a. Isopropanol, ethanol, n-propanol b. Of een combinatie c. Gels minder effectief, voorkeur voor liquids 20

21 HANDHYGIËNE: PREVENTIE VAN INFECTIES - Toevoeging substantie met remanente werking a. Chloorhexidine: referentie b. Quaternair ammonium c. Triclosan d.... Effectiviteit van chirurgische handontsmetting Keuze van het antisepticum - Alcohol a. Isopropanol 60% + 0,5% chloorhexidine b. Isopropanol 70% + 0,5% chloorhexidine - Chloorhexidine gluconaat 4% - Jood povidone 7,5% Geen enkel product is ideaal voor elke situatie: acceptatie door personeel na herhaaldelijk gebruik speelt belangrijk rol Remanente werking: scrub Voorwaarden chirurgische rub Contacttijd scrub/rub Daling van het aantal micro-organismen: - contacttijd van 2 tot 6 minuten, afhankelijk van de producent - Rub: 2 applicaties - Ontoereikend indien na 10 tot 15 min de huid droog aanvoelt EN In vitro reductie van E coli, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Enteriococcus hirae - Reductie met 5log10 na 3 minuten - Voor 'klassieke'handhygiëne volstaat 3log10 (EN1500) EN (2005) - Betere reductie dan referentie van n-propanol 60% - Onmiddelllijke reductie met 5log10 - Ook aanbevolen door WHO WHO guidelines on hand hygiene in health care; Clean hands are safer hands 2005 Voorwaarden voor chirurgische handontsmetting WIP november 2004 Reductie van de residente flora binnen een aanvaardbare tijd (< 4min.) Met cumulatief effect, de restwerking Hoge eiwitfactor (inactivering door eiwitten) Weinig overgevoeligheidsreacties Oplossing van 0.5% chloorhexidine in 70% alcohol de beste keus. Bij overgevoeligheid chloorhexidine PVPjodium scrub als alternatief Geen vermelding EN normen Techniek chirurgische rub Wip 2004 Alleen bij een eerste operatie borstel gebruiken Eerste operatie - Handen wassen met water en zeep 1 min. - Daarna de handen en onderarmen wassen zonder borstel gedurende 2 min - Goed afdrogen. - Handen en onderarmen inwrijven: 5 ml CHX 0,5% in alcohol 70%, tot huid droog is. - Opnieuw handen en onderarmen goed inwrijven met 5 ml CHX 0,5% in alcohol 70%, tot de huid droog is. - Steriele operatiekleding aantrekken. Volgende operatie van dezelfde operatiesessie - Handen en onderarmen twee keer goed inwrijven, beide keren met 5 ml CHX 0,5% in alcohol 70% tot huid droog is. - Steriele operatiekleding aantrekken. Het enige nadeel Handalcohol bevat geen reinigende bestanddelen. Indien de handen (zichtbaar) bevuild zijn, moeten zij eerst worden gewassen en vervolgens ontsmet. To scrub or to rub? Scrubben en rubben = even doeltreffend Indien correct uitgevoerd Parienti JJ et al. JAMA 2004, 288 (6) Weinig literatuur beschikbaar over vergelijkende impact van de verschillende technieken op post-operative wondinfecties Compliance met contacttijden bij chirurgische handontsmetting Weinig studies rond contacttijden bij chirurgische handontsmetting in de praktijk De definitie van compliance is niet altijd dezelfde 21

22 { HANDHYGIËNE: PREVENTIE VAN INFECTIES meestal wordt de proportie van het correct aantal uitgevoerde procedures bedoeld. Model compliance 278 observaties RUB gemiddelde duur rub: 5.2 min kortstse 1 min, langste 8.5 min 44% van personeel: 5 min SCRUB gemiddelde duur scrub: 4.8 min 28% personeel: 5 min kortste 1.5 min, langste 8 min OK verpleegkundigen > artsen en assistenten { Minder irritatiedermatitis is bewezen! Remanente werking na 3 uur Scrub met Chloorhexidine gluconaat 4% Hibiscrub 3 min: 2.5 log 10 Rub met 70% isopropanol + 0.5% Chx Hibisol 4 min: 1.71 log 10 n-propanol 60% 4 min: 1.71 log 10 Rotter et al. JHI 1990, Kostprijs rub -scrub Rub is 67% kostprijs van scrub - 1 Scrub = 190 liter water indien geen optische schakeling - Scrub: handoek nodig - Scrub: infrastructuur nodig - Rub enkel product nodig - Geen handdoek nodig - Weinig infrastructuur nodig - Milieuvriendelijk: afvalwater, handdoek - Korter in tijd: personeelskost werkloon Tavolacci, JHI 2006 (63), Van scrub naar rub Teaching en info Demonstratie Procedure Controle Surveillance SSI Bacteriële aanwezigheid in zeep met Chloorhexidine Betekenis - Gevaar voor dragerschap van deze gramnegatieve pathogenen op de handen. a. Ze vertonen resistentie tegen Chloorhexidine in concentraties b. Deze resistentie is niet klinisch relevant in de praktijk c. Ze zijn multiresistent aan antibiotica, zonder voorafgaande blootstelling aan deze antibiotica = INTRINSIEKE RESISTENTIE (Russell JAM 1997, 83, ) - Sommige wondzorg producten bevatten in zekere mate CHX: werkzaamheid? - Deze kiemen vertonen in wisselende mate resistentie voor triclosan (Tattawasart etal. JHI , ) Bedenkingen Onderzoek met dispensers met navuldosis Vast gemonteerd pompsysteem Wekelijkse reiniging Preventie Houders voor volledige bussen Flacons worden met pompsysteem weggegooid Flacons nooit bijvullen Periodische controle van de status van het materiaal Navuldispensers vermijden Dispensers met elleboogbediening of voetbediening Dragen van juwelen Hogere concentratie van micro organismen op de huid onder juwelen - Ze moeten worden bedekt met zonekledij - Bij verwijderen is er een hoge huidkolonisatie - Neuspiercings: mondneusmasker - Oorringen: operatiemuts Ringen - Perforatie van handschoenen - 'Unresolved issue'voor CDC 22

23 Bedenkingen voor prikbord of koffiekot Twee dikke doen elkaar geen pijn Wat je nu op straat ziet zag je vroeger niet eens op sterk water. Eenzaamheid is beter dan slechte vrienden We eten goed, we leven goed, maar we hebben geen dromen meer. Materiële vooruitgang zorgt niet langer voor morele vooruitgang. Wij gaan drie weken naar Laos. Waar ligt dat? Eerst nadenken maakt een gesprek een stuk gemakkelijker 23

24 Welkom bij een groep ziekenhuizen en ouderenvoorzieningen waar bijna 3000 medewerkers en 350 artsen de patiënten en bewoners omringen met de allerbeste zorgen. Groep Gasthuiszusters van Antwerpen is een dynamische en continu innoverende werkomgeving die onderzoek hoog in het vaandel voert en soepel inspeelt op maatschappelijke evoluties. Daarbij geven we ook voor elkaar, als collega s, het beste van onszelf. Voor AZ Sint-Augustinus zijn wij op zoek naar verpleegkundigen voor onze kritieke diensten (OK, Spoed, Recovery, Inzo). Momenteel hebben wij vacatures voor (m/v): Verpleegkundigen OK voltijds vast Functie: Het operatiekwartier is een dynamische werkomgeving waar de patiënt en de patiëntveiligheid centraal staan. Er zijn 16 operatiezalen waar alle disciplines - met uitzondering van cardiochirurgie - vertegenwoordigd zijn. Teams van verpleegkundigen, chirurgen, anesthesisten, logistiek medewerkers en secretaressen werken dagelijks samen tussen en uur om dit te verwezenlijken. Indien u deel wilt uitmaken van dit team wordt u een opleiding aangeboden van 6 maanden die gecoördineerd wordt door de leidinggevende vorming en opleiding. U krijgt een persoonlijk opleidingsplan waar alle kennis en vaardigheden aangeleerd worden, noodzakelijk voor de functie van omloopverpleegkundige. In de praktijk wordt u gedurende deze opleiding door de verschillende teams optimaal ondersteund. Bij een succesvolle beëindiging van de opleiding wordt er de mogelijkheid geboden om te specialiseren binnen één van de verschillende disciplines. In functie van het aanbod kan een bijkomende vorming tot verpleegkundige-instrumentist(e) gevolgd worden. Na de opleiding maakt u deel uit van de oproepbare wacht. Werken op het operatiekwartier is een deel van een persoonlijk en permanent vormingsproces. Er is ook een mogelijkheid om op het OK oftalmologie tewerkgesteld te worden. Profiel: u behaalde het diploma bachelor verpleegkunde u behaalde het getuigschrift van de wettelijke opleiding radioprotectie of bent bereid dit alsnog te behalen u hebt basistechnische kennis i.v.m. werking van apparaten u bent bereid wachten te doen (ongeveer 1 week op 10, oproepbaar via gsm) u kunt binnen de 30 minuten in het ziekenhuis aanwezig zijn. Adjunct-hoofdverpleegkundige OK oftalmologie achtersegment voltijds vast Functie: Het operatiekwartier oftalmologie achterste oogsegment is een hooggespecialiseerde werkomgeving met internationale uitstraling. U geeft leiding aan een sterk gemotiveerd en gespecialiseerd team van verpleegkundigen. Het operatiekwartier oftalmologie achterste oogsegment omvat 2 zalen en maakt organisatorisch deel uit van een totale capaciteit van 16 operatiezalen. In de praktijk werkt u nauw samen met de 4 collega-leidinggevenden die u in hun deelgebied optimaal zullen ondersteunen. Werken op het operatiekwartier is een deel van een persoonlijk en permanent vormingsproces. Profiel: u hebt een diploma bachelor of master van verpleegkundige behaald u behaalde bij voorkeur een bijkomende opleiding leiding geven of bent bereid deze alsnog te volgen u hebt bij voorkeur kennis en ervaring op een operatiekwartier u hebt een sterke persoonlijkheid en een dynamische inzet u kunt mensen en teams enthousiasmeren, ondersteunen en coachen u hebt leiderschapscapaciteiten en organisatietalent u bent stressbestendig u hebt computerkennis u hebt interesse voor oftalmologie. Sollicitaties met cv en pasfoto kunt u richten aan de personeelsdirecteur, p/a Groep GvA, Sint-Augustinuslaan 20, 2610 Wilrijk. Voor eventuele vragen kunt u en naar jobsite@gvagroup.be Meer vacatures: J O U W G O E D E Z O R G L A AT M E N S E N Z I C H Z E L F Z I J N Groep GvA Sint-Augustinuslaan 20, 2610 Wilrijk AZ Sint-Augustinus, Wilrijk Sint-Vincentiusziekenhuis Campus Sint-Vincentius, Antwerpen Campus AZ Sint-Jozef, Mortsel Sint-Bavo, Wilrijk RVT Sint-Gabriël, Antwerpen De Bijster, Essen Sint-Camillus Gasthuiszusters van Antwerpen, Antwerpen