Voorwoord. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 2

Transcriptie

1

2 Voorwoord Geachte collega s. Dit kringproduct geeft een beschrijving van de meest gebruikte logopedische tests. Het beschrijft wat de tests / testonderdelen precies inhouden en hoe de scores geïnterpreteerd moeten worden. Het is door ons gemaakt om als bijlage toe te voegen aan verslagen voor niet-logopedisten (bijvoorbeeld aan scholen en ouders). Ook kan het uitgereikt worden aan ouders bij een (evaluerend) gesprek. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 2

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Schlichting Test voor Taalbegrip... 4 Schlichting Test voor Taalproductie:... 5 Interpretatie van testuitslagen Taaltoets Alle Kinderen (TAK)... 7 Normering TAK... 8 Beschrijving subtesten CELF 4 NL onderzoek... 9 Begrippen en aanwijzingen volgen:... 9 Zinnen herhalen:... 9 Zinnen formuleren... 9 Woordcategorieën... 9 Definities van woorden Actieve woordenschat Tekstbegrip Zinnen samenstellen Semantische relaties Cijfers herhalen Reeksen opsommen Fonologisch bewustzijn Zinnen begrijpen Woordassociaties Snel benoemen Peabody Picture Vocabulary Test III-NL (PPVT) Bronvermelding Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 3

4 Schlichting Test voor Taalbegrip Doel van het onderzoek: Dit meet het begrip van gesproken Nederlandse zinnen bij kinderen van 2 tot 7 jaar. De test is oplopend in moeilijkheidsgraad en wordt bij jongere kinderen afgenomen tot de afbreeknorm per onderdeel bereikt is. Testonderdelen Doelgroep Doel onderzoek (wat meet deze test?) Beschrijving (de taak die het kind moet uitvoeren) Sectie A 2-7 jaar Kennis van zelfstandige naamwoorden -Het juiste voorwerp aanwijzen -Lichaamsdelen aanwijzen Sectie B 2-7 jaar Begrip van voorzetsels en bijvoeglijke naamwoorden Sectie C 2-7 jaar Begrip van getallen, kleuren, voorzetsels en ontkenning Sectie D 2-7 jaar Begrip volgorde van tijd en plaats en hoeveelheidsbegrippen Sectie E 2-7 jaar Begrip van meervoudige opdrachten, bijvoeglijke naamwoorden en voorzetsels Sectie F 2-7 jaar Begrip van samengestelde opdrachten (o.a. persoonlijke voornaamwoorden, bezittelijke voornaamwoorden, trappen van vergelijking en tijdsbepalingen) Sectie G 2-7 jaar Begrip complexe opdrachten ( o.a. voorwaarden) Enkelvoudige opdrachten uitvoeren met voorwerpen Met damstenen opdrachten uitvoeren Het kind moet uit 4 plaatjes kiezen welk plaatje het best past bij de aangeboden zin. Meervoudige opdrachten uitvoeren met 3 kleuren en 3 vormen Het kind moet uit 4 plaatjes kiezen welk plaatje het best past bij de aangeboden zin. Meervoudige opdrachten uitvoeren met 3 kleuren en 5 vormen. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 4

5 Schlichting Test voor Taalproductie: Doel van dit onderzoek: Dit meet de taalproductie van Nederlandstalige kinderen van 2-7 jaar. Testonderdelen Doelgroep Doel onderzoek (wat meet deze test?) Beschrijving (de taak die het kind moet uitvoeren) Test voor woordontwikkeling 2-7 jaar Actieve woordenschat -Plaatjes benoemen -Zin afmaken bij een plaatje Test voor de zinsontwikkeling 2-7 jaar Welke grammaticale regels en zinsstructuren het kind beheerst -Aangeboden zinnen/ zinsdeel herhalen -Aangeboden zinnen afmaken (m.b.v. speelgoed en plaatjes) Pseudowoordentest 3,9-7 jaar Fonologische verwerkingsvaardigheid. Verhaaltest 3,9-7 jaar Vertelvaardigheid (inclusief de inhoud van het verhaal weergeven en rekening houden met de luisteraar) Auditief geheugen 2,9-7 jaar Vermogen van het fonologisch werkgeheugen Niet bestaande woorden nazeggen -De testleider vertelt een verhaal bij een aantal afbeeldingen -Het kind vertelt aan de hand van dezelfde afbeeldingen het verhaal na. Reeksen losse zelfstandige naamwoorden nazeggen Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 5

6 Interpretatie van testuitslagen. De ruwe score = het aantal behaalde punten op een onderzoek. Score resultaat (testuitslagen) Q-score (Quotient-score) Percentiel Normscore Standaarddeviatie Onderstaande tabellen laten de gemiddelde scores zien vergeleken met leeftijdsgenoten. Score resultaat Gemiddeld niveau Q-score 100 Percentiel 50 Normscore 10 Standaarddeviatie 0 Score resultaat Normale grenzen Q-score tussen 85 en 115 Percentiel tussen 16 en 84 Normscore CELF van 7 tot 13 Standaarddeviatie van -1,0 tot +1,0 Lagere scores (onder het gemiddelde niveau) Hieruit blijkt dat het kind minder ver is op dit gebied dan de meeste leeftijdgenootjes. We spreken van onvoldoende beheersing. Hogere scores (boven het gemiddelde niveau) Hieruit blijkt dat het kind verder is ontwikkeld op dit gebied dan de meeste leeftijdgenootjes. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 6

7 Taaltoets Alle Kinderen (TAK) Testonderdelen Doelgroep Doel onderzoek (wat meet deze test?) Beschrijving (de taak die het kind moet uitvoeren) Klankonderscheiding Auditieve discriminatie Hierbij laten we het kind 2 woordparen horen, het kind bepaalt of de woorden hetzelfde klinken of anders klinkt. Klankarticulatie Uitspraak van de klanken Hierbij testen we de uitspraak van het kind. Zinsbegrip 1: Functiewoorden Zinsbegrip (belangrijke woorden om de zin te begrijpen) Het kind moet uit 4 plaatjes het juiste plaatje kiezen. Zinsbegrip 2: Zinspatronen Zinsbegrip (de woordvolgorde is bij dit onderdeel van belang om de zin te begrijpen) Het kind moet uit 4 plaatjes het juiste plaatje kiezen. Zinsvorming Auditief geheugen (als het kind de zin correct kan nazeggen: het kind beheerst de zinsbouw op dat niveau) Het kind moet de aangeboden zin nazeggen. Passieve woordenschat Woordbegrip Het kind moet uit 4 afbeeldingen het juiste begrip kiezen. Woordomschrijving Het geeft een indruk van de actieve woordenschat en hoe het kind zich uit Het kind kan een woord omschrijven, aanwijzen of uitbeelden Woordvorming Hierbij worden de meervouden en voltooid deelwoorden getest. Het kind moet bij een plaatje de zin afmaken. Verteltaak Het aangeven en uitdrukken van verbanden is hierbij belangrijk. Hierbij moet het kind aan de hand van een stripverhaal een verhaal vertellen. Tekstbegrip Hierbij testen we het begrip van korte verhalen. Het auditief geheugen en concentratie spelen hierbij een belangrijke rol. Het kind moet vragen over een voorgelezen verhaal beantwoorden. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 7

8 Normering TAK De scores kunnen vergeleken worden met 3 verschillende groepen: - Nederlandstalige kinderen (A t/m E volgens Cito-norm) - T1: laag / gemiddeld / hoog - T2: laag / gemiddeld / hoog Nederlandstalig: Onder deze groep vallen de autochtone Nederlandse kinderen. Deze groep wordt als centrale norm voor de ontwikkeling van de Nederlandse taalvaardigheid gebruikt. Dit is de norm van de gemiddelde taalontwikkeling van Nederlandstalige kinderen. T1: Bij deze kinderen is het Nederlands ondergeschikt aan de moedertaal. Er wordt thuis overwegend een andere taal gesproken dan het Nederlands. (Dit zijn kinderen met een mediterrane achtergrond (met name Turken en Marokkanen) en Aziaten. T2: Bij deze kinderen is de moedertaal ondergeschikt aan het Nederlands. Er wordt thuis overwegend Nederlands gesproken naast de moedertaal. Dit zijn kinderen met een exkoloniale herkomst (Surinamers en Antillianen) en gemengde huwelijken. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 8

9 Beschrijving subtesten CELF 4 NL onderzoek Begrippen en aanwijzingen volgen: - Mondeling gegeven aanwijzingen begrijpen. Deze aanwijzingen nemen toe in lengte en complexiteit en er worden begrippen gebruikt die logisch handelen vereisen. - Zich de namen en kenmerken van de voorwerpen herinneren evenals de volgorde waarin deze werden opgesomd. - Uit een aantal keuzemogelijkheden het voorwerp aanwijzen dat door een plaatje wordt aangeduid. - Het kunnen opvolgen van aanwijzingen bij opdrachten - Het zich kunnen herinneren van gegeven opdrachten (huiswerk) - Het kunnen opvolgen van aanwijzingen van de leerkracht bij het uitvoeren van activiteiten in de groep of de klas. Zinnen herhalen: Het beoordelen van de vaardigheid om: - te luisteren naar gesproken zinnen van toenemende lengte en complexiteit - zinnen te herhalen zonder veranderingen in woordbetekenissen (semantiek), verbuigingen, woordvormen (morfologie) of zinsstructuur (syntaxis) De vaardigheid betreft het vermogen om zich eenvoudige en complexe taalstructuren eigen te maken. Daardoor kan de betekenis, de structuur en de bedoeling van gesproken zinnen, aanwijzingen, of instructies worden begrepen. Het antwoord geeft aanwijzingen of het kind zich belangrijke kenmerken van de betekenis en structuur van de taal heeft eigengemaakt (zoals het kunnen gebruiken van specifieke woorden, complexe werkwoordsvormen, bijzinnen). Zinnen formuleren Het beoordelen van de vaardigheid om bij het spreken volledige, semantisch en grammaticaal juiste zinnen te formuleren van toenemende lengte en complexiteit (eenvoudige en samengestelde zinnen). Daarbij moeten aangeboden woorden worden gebruikt ( auto, als, omdat), en moeten de zinnen betrekking hebben op situaties die met plaatjes worden aangegeven. De beoordeelde vaardigheid heeft betrekking op het zich eigen maken van de regels voor de formulering van eenvoudige en samengestelde zinnen en is van belang voor zowel het lager/basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Woordcategorieën Het beoordelen van de vaardigheid van het kind om logische verbanden tussen verwante woorden te begrijpen en uit te kunnen leggen. Het kunnen gebruiken van het verband tussen woorden om de betekenis van woorden in gesproken of geschreven taal te begrijpen, verwantschappen in de taal te ontdekken en dingen te onthouden is een belangrijk aspect in het onderwijs. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 9

10 Definities van woorden Het beoordelen van de vaardigheid om aan te geven welke betekenis woorden hebben, in hoeverre woorden wat betreft betekenis met elkaar overeenkomen, hoe woorden kunnen worden gedefinieerd door categorieën te gebruiken en welke betekenis alleen voorkomt bij het woord waarnaar verwezen wordt. In het onderwijs zijn deze vaardigheden belangrijk omdat woorden zo een bredere betekenis krijgen en als algemene, meeromvattende begrippen kunnen worden gebruikt. Actieve woordenschat Het beoordelen van de vaardigheid om afbeeldingen van mensen, voorwerpen en handelingen te benoemen. De vaardigheid om namen van mensen en voorwerpen (zelfstandige naamwoorden) en van handelingsgerichte activiteiten (werkwoorden) te kunnen aangeven of zich die te kunnen herinneren neemt in het basis-/lager onderwijs een belangrijke plaats in. In de onderwijssituatie gaat het om het kunnen gebruiken en benoemen van illustraties, plaatjes/prentjes, figuren en grafische voorstellingen. In het dagelijks taalgebruik dient deze vaardigheid om zo duidelijk mogelijk aan te kunnen geven wat men bedoelt. Tekstbegrip Het beoordelen van de vaardigheid om: - de aandacht vast te houden terwijl geluisterd wordt naar een gesproken tekst van toenemende lengte en moeilijkheidsgraad - het begrijpen van mondelinge gesproken tekst en verhalen - vragen te kunnen beantwoorden over de inhoud van de verstrekte informatie - kritisch te kunnen denken en tot logische antwoorden te komen. De vragen dienen om na te gaan of en in welke mate het kind begrijpt wat in hoofdlijn de inhoud van de tekst is, details van het verhaal en de volgorde van gebeurtenissen kan onthouden en weergeven, gevolgtrekkingen kan maken en voorspellingen kan doen op grond van informatie uit de tekst. De vaardigheid betreft het luisteren naar mondelinge instructie, gebruik kunnen maken van aangeboden informatie, kritisch kunnen redeneren en het kunnen gebruiken van de verkregen informatie om nieuwe kennis te verkrijgen. Zinnen samenstellen Het beoordelen van de vaardigheid om door het combineren van woorden en groepen woorden grammaticaal juiste en semantisch betekenisvolle zinnen te vormen. De beoordeelde vaardigheid betreft het goed kunnen formuleren om vragen te stellen en te beantwoorden, zaken te omschrijven en gesprekken te voeren. Deze vaardigheid is van belang in de hoogste jaren van het basis-/lager onderwijs en in het voortgezet onderwijs. Semantische relaties Het beoordelen van de vaardigheid zinnen te interpreteren waarin: - vergelijkingen worden gemaakt - een plaats of een richting wordt aangegeven - tijdsrelaties worden aangegeven - een volgorde in een reeks wordt aangegeven Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 10

11 - een lijdende vorm wordt gebruikt De beoordeelde vaardigheid betreft het goed kunnen opvolgen van (zowel mondeling als schriftelijk gegeven) aanwijzingen, het kunnen maken van opdrachten, het begrijpen hoe reeksen zijn samengesteld, hoe dagen en maanden te gebruiken en welke volgorde moet worden aangehouden bij het uitvoeren van taken. Deze vaardigheid is van belang in de hoogste jaren van het basis-/lager onderwijs en in het voortgezet onderwijs. Cijfers herhalen Het beoordelen van de vaardigheid om reeksen willekeurige cijfers, die in lengte toenemen, voorwaarts en achterwaarts na te zeggen. Deze vaardigheid doet een duidelijk beroep op aandacht en concentratievermogen en het auditieve/verbale werkgeheugen. Meet de aandachtsfunctie, concentratievermogen, verwerkingssnelheid en het werkgeheugen. Essentieel voor leren en het gebruik van geheugen is aandacht: als een kind problemen heeft om zijn of haar aandacht op een taak te richten of de aandacht niet enige tijd vast kan blijven houden is leren niet mogelijk. Reeksen opsommen Het beoordelen van de vaardigheid om vlot om te gaan met auditieve en verbale informatie en die te ordenen. Er wordt een duidelijk beroep gedaan op aandacht en concentratie, verwerkingssnelheid en het auditief/verbaal werkgeheugen. De beoordeelde vaardigheid is van belang bij het automatisch en vlot opslaan van vaste, geïnternaliseerde reeksen zoals het alfabet. Fonologisch bewustzijn Een beeld te krijgen van de kennis van de klankstructuur van de taal en de vaardigheid die het heeft in het omgaan met spraakklanken. Het gaat daarbij om: - weergave van zinnen, lettergrepen en fonemen in onderdelen - combinatie van lettergrepen en fonemen - aangeven van lettergrepen - identificatie en bewerking van fonemen. Het betreft de vaardigheid om te kunnen rijmen en met klanken te manipuleren. Deze vaardigheid is vereist voor het leren lezen en spellen. Zinnen begrijpen Het beoordelen van de vaardigheid om: - de bedoeling van gesproken zinnen, toenemend in lengte en complexiteit, te begrijpen - plaatjes te selecteren die de betekenis van de zin aangeven. De vaardigheid is voor het programma in het basis- of lager onderwijs van belang wat betreft het geven van betekenis aan afbeeldingen, gesproken zinnen, verhaaltjes of teksten. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 11

12 Woordassociaties Het beoordelen van de wijze waarop woorden naar hun betekenis worden geordend en de manieren die het kind gebruikt om snel en doelgericht woorden, die op grond van hun betekenis tot een groep behoren, met elkaar te verbinden en te benoemen. De beoordeelde vaardigheid betreft het ontwikkelen van vaardigheden om woorden te groeperen op grond van hun betekenis (bijvoorbeeld voedsel, dieren) en deze snel te benoemen, verbanden tussen woorden te leggen waardoor deze bij het spreken en schrijven op een adequate manier kunnen worden gebruikt. Snel benoemen Het beoordelen van de vaardigheid om: - herhaald aangeboden visuele stimuli (kleuren, vormen, en combinaties van kleuren en vormen) visueel te verwerken en in het werkgeheugen op te slaan - de visuele stimuli binnen een bepaalde tijd automatisch, vlot en accuraat te benoemen. Op school wordt het benoemen van gedrukte getallen, letters en woorden geoefend bij reken- en leesonderwijs. Op deze manier wordt de verwerkingssnelheid, de werking van het geheugen en de accuratesse bij spreken, lezen en schrijven bevorderd. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 12

13 Peabody Picture Vocabulary Test III-NL (PPVT) Testonderdelen Doelgroep Doel onderzoek (wat meet deze test?) Beschrijving (de taak die het kind moet uitvoeren) Passieve woordenschat kinderen vanaf 2,3 jaar Hij meet of het kind de juiste afbeelding kan aanwijzen bij een gesproken aangeboden woord. Er worden 4 plaatjes getoond en het kind kiest het juiste plaatje. De woorden lopen op in moeilijkheidsgraad. De test wordt afgenomen bij kinderen vanaf 2,3 jaar. De test meet de passieve woordenschat, het begrijpen van woorden. De score wordt uitgedrukt in WBQ dat staat voor woordbegripsquotiënt. Een quotiënt tussen de 85 en 115 is gemiddeld. Advies: Voor u betekent dit dat u zo veel mogelijk taal moet aanbieden zodat de woordenschat tijdens dagelijkse situaties verder wordt uitgebreid. Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 13

14 Bronvermelding Peabody Picture Vocabulary-test L. Loyd M. Dunn & Leota M. Dunn Derde editie Nederlands versie: Liesbeth Schlichting 2004 Pearson Assessment and Information BV te Amsterdam Schlichtingtest voor Taalbegrip L. Schlichting & H. Lutje Spelberg 1 e editie 2010, Bohn Stafleu van Loghum te Houten Schlichtingtest voor Taalproductie II L. Schlichting & H. Lutje Spelberg 1 e editie 2010, Bohn Stafleu van Loghum te Houten CELF: clinical evaluation of language fundamentals E. Semel, E.H. Wiig & W.A. Secord Nederlandse bewerking: Pearson Asessment and Information i.s.m. W.Kort, E. Compaan, M, Schittekatte, P. Dekker 3 e editie 2010 Pearson Asessment and Information BV te Amsterdam Kwaliteitskringproduct Beschrijvingen bij logopedische onderzoeken KK245 Woerden 14