De Jonkerboer. zangspel in 2 bedrijven van dr. IJ. Poortinga (tekst) en Paulus Folkertsma (muziek)

Transcriptie

1 De Jonkerboer zangspel in 2 bedrijven van dr. IJ. Poortinga (tekst) en Paulus Folkertsma (muziek) De Jonkerboer ontstond in 1944 en werd in de jaren in Leeuwarden zeven keer opgevoerd. De tekstdichter dr. IJ. Poortinga heeft als onderwerp gekozen het volgende verhaal van de 19 e eeuwse Grouster schrijver dr. Eeltsje Halbertsma: In het begin van de 19 e eeuw studeert aan de universiteit van Franeker Jhr. Hobbe van Holdinga. De rechtswetenschap interesseert hem maar matig, maar zijn vader, grietman Holdinga, wil dat hij later een belangrijke post zal bekleden. Daarom wil hij ook dat Hobbe een rijke adellijke dame trouwt, ene freule Juliana, maar Hobbe denkt daar anders over. Juliana is hem te hooghartig en hij laat haar graag over aan zijn neef Oenema. Met weemoed denkt hij terug aan Clare, een boeredochter die hij ontmoette tijdens een logeerpartij op de boerderij van zijn pake op de Wieren (bij het Sneekermeer) en met wie hij destijds een roeitochtje maakte (Oan t stille poeltsje wenne ). Dan komen Rixt, de verloofde van Floor, en haar vriendin Clare stilletjes binnensluipen om de kamer met voorjaarsbloemen te versieren. Clare, die niet weet dat Hobbe dezelfde jongeman is die op haar tijdens de roeipartij zo n diepe indruk maakte, blijft alleen achter en zingt, al versierende, het roeilied. Hobbe komt stil binnen en begint zachtjes mee te zingen (Hoe meist my tinke ). Hobbe en Clare herkennen elkaar; hij vol bewondering, zij wat verlegen. Dan komen Floor en Rixt, Jonker Oenema en een groep studenten met hun meisjes. Zij zingen een Meilied ( t Is Maaie hjoed ) en dwingen Hobbe een bruidje voor het Meifeest te kiezen (Hobbe van Holdinga, kies no dyn breid!). Na enige aarzeling kiest hij Clare, waarna het gezelschap de stad intrekt om feest te vieren. Teruggekomen op de kamer van Hobbe worden de jongelui verrast door zijn vader. Het komt tot een twistgesprek tussen vader en zoon want het is onbespreekbaar dat Hobbe onder zijn stand trouwt. Maar Hobbe houdt voet bij stuk en wil Clare tot vrouw. Intussen hebben Floor en Rixt zo hun eigen problemen. Floor heeft zijn rekeningen niet betaald en omdat hij vrijwel geen andere bezittingen meer heeft, dreigt men zijn bed te verkopen. Zeer tegen de zin van Rixt doet hij alsof hij ernstig ziek is; immers, het bed waarop een zieke ligt, mag niet verkocht worden (Ik bin siik ). Hobbe en Clare maken plannen voor de toekomst; hij geeft haar zijn ring en belooft met kerstmis bij haar op de boerderij op de Wieren (bij het Sneekermeer) te zullen komen om haar vaders toestemming voor een huwelijk te vragen. Een oud studentenlied (Io Vivat) besluit het eerste bedrijf.

2 Het tweede bedrijf speelt op de Wieren, midden in het winterse Friese landschap. De eerste Kerstdag heeft Clare tevergeefs op de komst van Hobbe gewacht en treurig zit zij aan het spinnenwiel, bang dat Hobbe haar ontrouw is geworden, en zingt haar droefheid uit. Het hoornmotief aan het eind van ieder couplet herinnert aan de St. Steffenshoorn die in vroeger tijden met kerstmis in Fryslân geblazen werd ( t Wie sa stil hjir op é Wierren ). Maar op St. Steffen, de tweede Kerstdag verschijnt Hobbe toch nog. Hij overhandigt Clare de knotte waarmee naar oud Fries gebruik de verloving wordt bezegeld. Als Hobbe 25 jaar wordt, nodigt hij zijn studievrienden uit zijn verjaardag op de Wieren te komen vieren. Op deze dag wordt de naast het ouderlijk huis van Clare gelegen boerderij als erfenis van zijn grootvader zijn eigendom. De oude pachter Pieterom heeft nóg een verrassing: een verzegelde kist die grootvader Holdinga bij testament aan zijn kleinzoon vermaakt had op diens 25 e verjaardag. De kist bevat een groot bedrag aan geld en waardepapieren. Alles lijkt nu rozengeur en maneschijn als plotseling grietman Holdinga binnenkomt. Hij verzet zich met hand en tand tegen de verloving en eist zelfs de kist met inhoud voor zichzelf op. Maar met hulp van de slimme Floor, die handig gebruik maakt van een vroeger begane misstap van de grietman, weet men de oude heer te overreden. Als dan inmiddels ook freule Juliana met neef Oenema en andere studenten zijn aangekomen, kan men ongestoord feest vieren (Mei krysttiid en Sint Steffen ). Het slotkoor bejubelt de liefde: Altyd bliuwt de leafde, altyd bliuwt de trou; Salang as de wyn fan de wolkens waait, salng sil de leafde bestean. Oan t stille poeltsje wenne Oan t stille poeltsje wenne In fanke gol en goed; Dêr boarten wy as berntsjes En mienden it sa goed. Foar t swiete leave famke Woe ik wol swarre in eed Fan iiv ge leafde en trouwe, Fan trouwe yn dea en need. En fan har roazelippen Kaam mannich wurd sa swiet. Wy wisten fan gjin skieden En songen liet op liet. Dat leave bliere fanke Mocht ik dat nochris sjen, Dan tocht ik oan de jierren Doe k boarte as in bern. Ik ha har nea weromsjoen De jonge waard in feint, Mar d earste jonge leafde Is d oantins nea fan skeind. Hoe meist my tinke Hoe meist my tinke, Sillige tiid! Dat my de Jonker Ruoike oer t wiid. k Wie noch in fanke, No bin ik faam, Nea hat myn herte Soks wer fernaam.

3 Ea wie de jûne Wûndere stil Roerleas de reiden, Sûnder getril. Fl: k Doch it al. Hielendal. R: Jim dogg net Alles wat jim beare. k Wit: dizze dreamen Liede ta neat. t Herte dy patsjes Better fergeat. Fl: Dit giet troch, k Sil dy leare by myn eare! R: Dat moatst it sels mar witte. t Is maaie hjoed t Is maaie hjoed, Wy bringe alleman de maaiegroet En freegje romte foar de maaiestoet. Fl: Ik sil t om dy net litte. R: Ek al goed. Fl: Do hast dy te skikken. t Is maaie, Jûchhei! Wy wolle hjoed ris raaie Pinkster komt nei maaie. R: Mar t is út dan tusken my en tusken dy, Da ha k dy te wikken. Hobbe van Holdinga, kies no dyn breid! Hobbe van Holdinga, kies no dyn breid! Clare, do, wês do myn breid! Hy keas syn breid, hy keas syn breid, Dit is it feest fan de leaflikheid. Raaie, Raaie, Raaie, Pinkster komt nei maaie. Fl: Jim dogg net Alles wat jim beare. R: Dit giet troch, k Sil dy leare by myn eare! FL: O jerum, jerum, jerum! O quae mutatio rerum! Ik bin siik Fl: Ik bin siik, ik bin siik. Wa sil my wat leare! R: Hoechst net te flokken Al is t yn t Gryks. Fl: It is gjin Gryks en t is gjin flok. R: Joust dan neat om dyn steat En ús beider eare? Fl: Och sa n grap, is er knap, Kin men wol ferneare. R: Mar altyd hast wat bryks. Fl: O jerum, jerum, jerum! It is it bêste, ik smear em En wurd soldaat of seematroas. R: Dochst it net. Siker net. R: Seematroas, wer wat oars! Sa giesto rjocht yn t ûngelok

4 En wat moat ik dan seiste? Fl: Do? R: ja ik! Iam tota Academia Nobiscum amet gaudia Fl: Bin ik net frij, ast net mear Mei my frijste? R: No ja. Fl: Ja of nee? R: Sa miende ik it net. Fl: No earlik sein, ik ek noch net. Tegearre: Ik ha op dy myn sinnen set. Ik ha dy leaf mei hiel myn hert. Wol de jonkheid wolris dwale, Dwale, dwale, Wilewale: Yn de leafde fynt hja hâld. t Wie sa stil hjir op e Wierren t Wie sa stil hjir op e Wierren. Trager kpoe de tiid net gean. O, de dagen duorren jierren, Liken soms wol stil te stean. Einlings, einlings wie t krystmoarn, Mar wa t kaam: net hy, net hy! En de krysttiid gie foarby. t Wie sa stil, ik hie it by my, Aloan, t ynlik djip geheim. k Hope, krysttiid dan hat hy my Fan it grut geheim ûntslein. Juster briek de Krystdei oan; Sels yn tsjerke hie k gjin doer En no is de krysttiid oer. Io vivat! Hoc est amoris poculum, Doloris est antidotum. Nos iungit amicitia Et vinum praebet gaudia. t Wie sa stil, o net te hurden; Ienkear mar ha k him sûnt sjoen; t Wie om bûten rie te wurden, Hie hy my syn ring net jûn. Alles komt hjoed op my oan: t Wide fjild wurdt my t ûnrom Leafste, leafste, kom o kom! Mei Krysttiid en Sint Steffen Mei Krysttiid en Sint Steffen Dan bin de famkes effen En de feinten fjoer en flam. Der wie in feintsje Rinke Dy koe it sa mâl betinke

5 Dy frege de faam Hoe t sy it naam Dat hy ris by har kaam. t Is goed sei de faam. k Moat earst nei hûs, ferstrûpe k Ha thús sa n moaie jûpe k Ha ek in skeldoek, wyt en fyn Dy hinget yn e rein en wyn Wap rjend as in glêsgerdyn. Hja klaaide har sa tsjep en rang It hertke tikke bliid en bang. Mar doe t hja yn e keamer kaam, Doe hie my dy feint al in oare faam. Mei Krysttiid en Sint Steffen Altyd bliuwt de leafde Altyd bliuwt de leafde, Altyd bliuwt de trou Tusken alderleafsten En tusken man en frou. Sa lang as de wrâld noch stiet Minskeslachte oer d ierde giet. Sinne oan de himel tsjocht, Fûgel fljocht, Dauwe falt, Brâning wâlt. Sa lang gers groeit, Beam bloeit, Hoanne kraait, Salang as de wyn fan de wolkens waait: Salang sil dy leafde bestean!